Impendo, impendis, impendi, impensÛ, impendere. pe. cor. Pli. mo. Tospend or lay out money to: bestow.Impendere de suo. Li. To bestow or lay out of his owne cost.Quibus componendis paulo plus qum biennium impendi.Quintil.In making of which I bestowed little more than two yeare.Curam impendere alicui rei. Col. To be caresull for a thing.Laborem impendere. Plin iun. To bestow labour.Impendere laborem in sœdere saciendo.Cic.Operam impendere intta rectum. Col. To employ his diligence about matters within the house.Impendere duplicem operam. Varro. To bestow double lavour.Pecuniam impÊdere in res aliquas. Ci. To bestow or lay out vpon.Ad incertum casum certus sumptus impÊditur.Cicer.They bestowe certaine coste vpon matter vncertaine how it will fall out.Tempus studijs impendere. Pli. iun. To employ his tyme in studie.Vitam impendere famæ.Stat.Tota volumina in disputationem impendere. Quint. To bestowe whole volumes in disputing.Impensus Particip. vt Impensum pretium. Cic.Money paide.Aetas impensa labori. Lucan. Employed.Libido impensa. Lucr. Exceeding lechery.
Impensa, Impensus, Impense, Vide IMPENDO.
Impensè, Aduerb. Greately: erceedingly.Est impensè improbus. Plau. He is a very lewde fellow.Magis impensè cupitis. Ter. You desire it more exceedingly.Impensè doctus. Gell. Passingly well learned.Illi inuideri miserè, verum vnus tamen Impensè. Ter. One very much aboue all other.Impensè regnum assectare.Liu.Very much.Impensius. Pli. More earnestly. Impensius rogo vt timori meo consulas. Plus. Tanto impensius petere parente, vt eum cõpelleret. Plin. iunior. So much the more earenestly to desire of, &c.Prudentem delectant impensius ea quæ, &c. Colum. Thosethings delight a wise man much more, &c.Multo impensius accendi.Liui.To be much more egerly inflamed.Impensius vror. Catul.
Impensus, Nomen ex participio. Rich: great: grieuons: vntollerable. Plau. Væ misero illi, euius cibo iste sactus est impensior. With whose meate he is put to more charge.Preces impensæ. Suet. Great and vehement intreatie.Ingrato homine nihil impensius est. Plau. Nothing is more vntollerable, than, &c.Cura impensior.Ouid.Much greater care.
Lewis and Short: Latin dictionary
impendo (inp-), di, sum, 3, v. a. [inpendo], to weigh out, lay out, expend (class.; cf.: insumo, erogo). I.Lit.: accipe inquam, nam hoc inpendit puplicum, Plaut. Stich. 5, 4, 35: non erunt tam amentes, ut operam, curam, pecuniam impendant in eas res, quas, etc., Cic. Verr. 2, 4, 30, 68 fin.: nummos in navem, Dig. 14, 1, 1, 9: pecuniam in opsonio, etc., ib. 24, 1, 31 fin.: HS. octogies pro introitu novi sacerdotii, Suet. Claud. 9: istuc, quod tu de tua pecunia dicis impensum, Cic. Verr. 2, 5, 19, 47: nescio quid impendit et in commune contulit, id. Quint. 3, 12: certus sumptus impenditur, id. Verr. 2, 3, 98, 227: intellegebant, sese sibi et populo Romano, non Verri et Apronio serere, impendere, laborare, id. ib. 2, 3, 52, 121: sed quid ego vos, de vestro inpendatis, hortor?Liv. 6, 15, 9: quis aegram et claudentem oculos gallinam impendat amico tam sterili,
lay out the value of
, Juv. 12, 96.—II.Transf., in gen., to expend, devote, employ, apply: impensurus omne aevi sui spatium in id opus, Vell. 2, 89: vitam usui alicujus, Tac. A. 12, 65: vitam patriae, Luc. 2, 382: vitam famae, Stat. S. 5, 1, 63: biennium libris componendis, Quint. Ep. ad Tryph. 1; cf. Suet. Aug. 98: tota volumina in hanc disputationem, Quint. 3, 6, 21: vim suam in plura, id. 1, 12, 2: operam, curam in aliquid, Cic. Verr. 2, 4, 30, 68: nihil sanguinis in socios, Ov. M. 13, 266: quid censetis in hoc foedere faciendo voluisse Mamertinos impendere laboris, operae, pecuniae, ne? etc., Cic. Verr. 2, 5, 20, 51: omnis impendunt curas distendere, etc., Verg. G. 3, 124: hunc oculum pro vobis impendi, Petr. 1: quae (studia) juvenibus erudiendis impenderam, Quint. prooem. 1: omnia studiis, id. 12, 11, 19; cf.: tantum laboris studiis, id. 2, 4, 3; 1, 1, 3: aliquem exemplo,
to use as a warning
, Front. Strat. 4, 1, 33: verba animi proferre et vitam impendere vero, Juv. 4, 91.—Hence, 1. impensus (inp-), a, um, P. a. (lit., profusely expended; hence), ample, considerable, great.A.Lit.: impenso pretio, i. e.
high
,
dear
, Cic. Att. 14, 13, 5; Caes. B. G. 4, 2, 2; Liv. 2, 9, 6; for which also absol.: impenso, Hor. S. 2, 3, 245.—B.Transf., large, great, strong, vehement: dear, expensive: in his rebus unus est solus inventus, qui ab hac tam impensa voluntate bonorum palam dissideret, Cic. Sest. 62, 130: voluntas erga aliquem, Liv. 35, 44, 3: libido, Lucr. 5, 964: studium, Fronto, Ep. ad M. Caes. 2, 4 Mai.: opera, Gell. 9, 14, 6.—Comp.: impensior cura, Ov. M. 2, 405; Tac. H. 1, 31: verbis laudare, Val. Max. 4, 3, ext. 1: injurias atrociores impensiore damno vindicare, Gell. 20, 1, 32: vae misero illi, cujus cibo iste factuist impensior,
larger
,
stouter
,
fatter
, Plaut. Capt. 4, 2, 26: nam pol ingrato homine nihil impensiu'st,
more expensive
, id. Bacch. 3, 2, 10.—Sup.: preces, Suet. Tib. 13.—Hence, adv.: im-pensē (inp-). a.At great cost, expensively: impensius unge, puer, caules, Pers. 6, 68: bibliothecas incendio absumptas impensissime reparari curavit, Suet. Dom. 20. —b.Transf., exceedingly, greatly, very much; earnestly, eagerly, zealously (freq.; esp. in the comp.; cf.: magnopere, admodum, perquam, etc.). (a). With verbs: illi invidere misere, verum unus tamen impense, Ter. Eun. 3, 1, 23; cf.: aliquid impense cupere, id. Ad. 5, 9, 36: retinere, Liv. 40, 35, 7: petere, Quint. 10, 5, 18; Suet. Claud. 11: demirari, Gell. 9, 9, 15: atque acriter atque inflammanter facit (odium in Verrem), id. 10, 3, 13 (this the better read. al. incense).—Comp.: eo facio id impensius, quod, etc., Cic. Fam. 13, 64, 1: agere gratias, Liv. 37, 56, 10: consulere, Verg. A. 12, 20: venerari numina, Ov. M. 6, 314: instare, id. ib. 7, 323: crescere his dignitas, si, etc., Liv. 1, 40, 2: accendi certamina in castris, id. 4, 46, 2.—(b). With adjj.: impense improbus, Plaut. Ep. 4, 1, 39: impense doctus, Gell. 13, 10, 4.—2. impensa (inp-), ae, f. (sc. pecunia), outlay, cost, charge, expense (cf.: sumtus, impendium). A.Lit. (class.; in sing. and plur.): impensam ac sumptum facere in culturam, Varr. R. R. 1, 2, 8: quoniam impensam fecimus in macrocola, Cic. Att. 13, 25, 3: nullam impensam fecerant, id. Phil. 6, 5, 19: arationes magna impensa tueri, id. Verr. 2, 3, 21, 53: columnae nulla impensa dejectae, id. ib. 2, 1, 55, 145: sine impensa, id. Rep. 2, 14: exigua, Suet. Vesp. 18: publica, id. Claud. 6: matris ac vitrici, id. Tib. 7: sua, Plin. 36, 5, 4, 42: nostra, Ov. H. 7, 188: quia inpensa pecuniae facienda erat, Liv. 44, 23, 1: haec nimia est inpensa, Juv. 12, 97: finem impensae non servat prodiga Roma, id. 7, 138: parcere impensae,
to economize
, id. 5, 156.—In plur.: atque etiam impensae meliores, muri, navalia, portus, aquarum ductus, etc., Cic. Off. 2, 17, 60: ludorum ac munerum, Suet. Tib. 34: operum ac munerum, id. Dom. 12: itineris, id. Vit. 7: cenarum, Hor. Ep. 1, 19, 38: publicae, Tac. H. 4, 4; Plin. 12, 14, 32, 63: nolo meis impensis illorum ali luxuriam, i. e.
of my reputation
, Nep. Phoc. 1, 4: inpensas conferre,
to contribute to expenses
, Juv. 3, 216. —B.Transf. (so perh. not ante-Aug.). a. In gen.: cruoris, Ov. M. 8, 63: operum, Verg. A. 11, 228: officiorum, Liv. 37, 53, 12. —b. In partic., that which is used up or expended for any purpose, materials, ingredients; for repairing an aqueduct (timber, stone, earth, etc.), Front. Aquaed. 124; of the stuffing for sausages, etc., Arn. 7, 231; of sacrifices, Petr. 137; of masonry, Pall. 1, 13.