Eximo, eximis, pen. cor. exémi pe. pro. exemptum, exímere ab Ex & Emo compositum. To take away: to digge out: to exempt: to take out of a greate number: to deliuer: to discharge.Eximere cupressos cum radicibus. Caro. To take or digge vp Cypres trees togither with the rootes.Eximere de dolio aliquid. Cato. To take out of.Eximere alicui quod eum angit.Cic.To take from one that which grieueth him.Eximere lapides sub terra.Plaut.To digge stones out of the earth.Eximere in liberratem.Liu.To deliuer out of bondage and make free. Actionem eximere. Vlpian. To barre one of his action or processe.Ambitus longos eximere.Stat.Beneuolentiæ coniunctionem ex rerum natura eximere.Cic.To take friendship out of the worlde.Curam.Plaut.To take away care.Diem.Liu.To finde meanes that a daye for doing any thing be deferred contrarie to that it was appointed.Diem dicendi. Cicero. Diem ex meníe.Cic.Eximitur dies.Plin. iun.A day was passed or deferred.Eximere dubitarionem.Liu.To put out of doubt.Labem concretam eximere.Virg.To take out a spot.Lassitudinem.Plaut.To put away wearinesse.Eximit ipsa dies omnes de corpore mendas.Ouid.Ebrietas solicitis animis onus eximit, Horat.Drunckennesse disburdeneth carefull mindes.Orium eximere, Horat.To take away qusetnesse.Exemisti tute huic pateram. Plautus. Thou tookest the cuppe from him.Prænomen è familia eximere. Quine. Eximere alicui scrupulum. Pli. iu. To put one out of a doubt that grienrth him.Tempus.Cic.To spende the time.Tempus studijs.Plin. iun.To pull time from studie.Tempus eximunt feriæ. Vlpian. Pull awaye some parte of time. Conijcere & Eximere, contraria.Cic.Inde non eximam te. Ter I wil not take thee from thence.De feritate alicuius loci eximi.Ouid.Eximere de vel ex reis.Cicer.To declare an accusation that is brought against one not to be receiued.Eximere de vectigalibus. Cice. To exempt from paying tribute.Nomen alicuius de tabulis eximere. Cice. E vinculis aliquem eximere. Ci. To deliuer one out of prisõ.Eximere ex ærarijs. Cice. To deliuer and quit a ctitizen of a penaltie or amercement set vpon him by the Censour.
Lewis and Short: Latin dictionary
ex-ĭmo, ēmi, emptum, 3, v. a. [emo; cf. adimo and demo], to take out, take away, remove (class.; syn.: demo, adimo, eripio, furor, etc.). I.Lit.A. In gen. (with de, ex, or simple abl.; rare with dat.): eximito (acina) de dolio, Cato R. R. 112, 3: oleas, ulmos bene cum radicibus, id. ib. 28, 1: medullam e caule, Plin. 26, 11, 71, 116: dentem alicui, Cels. 6, 9; Plin. 28, 11, 49, 181; cf.: lienem cani viventi, id. 30, 6, 17, 51; and: lapillos ventre crocodili, id. 28, 8, 28, 107: telum, Quint. 9, 2, 75: gladium, Vulg. Matt. 26, 51; cf.: quid te exempta juvat spinis de pluribus una?Hor. Ep. 2, 2, 212: eximi jubet non diem ex mense, sed ex anno unum mensem, Cic. Verr. 2, 2, 52, 139: ne tu ex reis eximerere, id. ib. 2, 2, 40, 99; for which: aliquem de reis, id. ib. 2, 4, 19, 41: cf.: ut auctores alios omnino exemerint numero, Quint. 1, 4, 3; with which cf.: Phraaten numero beatorum Eximit virtus, Hor. C. 2, 2, 19: qui turbae quamvis bonorum auctorum eximatur, Quint. 10, 1, 74.—B. In partic., pregn., to free, release, deliver: eum tamquam e vinculis eximamus, Cic. Or. 23, 77: aliquos ex obsidione, id. Fam. 5, 6, 2; for which: aliquos (urbem) obsidione, Liv. 38, 15, 5: ibi circumsessus adventu fratris obsidione eximitur, id. 24, 41, 6; 36, 13, 1; 37, 22, 3.II.Trop.A. In gen., to take away, remove, banish: quod si exemeris ex rerum natura benevolentiae conjunctionem, Cic. Lael. 7, 23: alicui lassitudinem, Plaut. Merc. 1, 17; cf.: illud, quod me angebat, non eximis, Cic. Tusc. 2, 2, 29: hic dies vere mihi festus atras Eximet curas, Hor. C. 3, 14, 14: onus sollicitis animis, id. Ep. 1, 5, 18: eam religionem (augures), Liv. 4, 31, 4: dubitationem hujus utilitatis, Quint. 1, 10, 28: quamquam res adversae consilium eximerent, Tac. A. 11, 32; 1, 32; 13, 15: aliquid memoriae, Suet. Claud. 11 et saep.: exemptā fine patere, i. e.
without end
, Lucr. 1, 976; 1, 1007.—Pass. impers.: plurimis mortalium non eximitur, quin primo cujusque ortu ventura destinentur, the idea is not taken from them, i. e. they cannot be convinced but that, etc., Tac. A. 6, 22.—B. In partic. 1.To free, release, deliver from any thing; constr. with ex, the abl., since the Aug. per. freq. with dat., rarely with de: aliquem metu, Plaut. Rud. 1, 4, 13: ita me exemisti Philocratem fallaciis, id. Capt. 3, 5, 16; cf.: iis (rationibus) accusator ad alios ex culpa eximendos abutetur, Cic. Inv. 2, 7, 24: ex miseriis plurimis me, Plaut. Capt. 5, 1, 3: se ex catenis, id. Men. 1, 1, 8: ex servitute, Liv. 37, 56, 7; Sen. Ep. 104, 16: aliquem crimine, Liv. 6, 24, 8: cf.: qui servitute exempti fuerant, id. 34, 52 fin.: cives servitio, id. 28, 39, 18; 27, 22, 3; 33, 23, 2; Plin. Ep. 4, 24, 3: non noxae (al. noxa) eximitur C. Fabius, qui, etc., Liv. 8, 35, 5 Drak. N. cr.; cf.: supplicio magis quam crimini exemptus est, Curt. 7, 1, 6: servitio, id. 6, 3, 3: aliquem sceleri, Val. Fl. 2, 256: morti, Tac. A. 14, 48: infamiae, id. ib. 1, 48: legiones adversae pugnae, id. ib. 1, 64: Pisonem ignominiae, id. ib. 3, 18: ut morte honesta contumeliis captivitatis eximeretur, id. ib. 12, 51: querelae, Sen. Ben. 6, 9, 1: notae jam destinatae, Gell. 4, 20, 9: poenae, Dig. 48, 10, 22, 4: opinionibus vulgi, Quint. 12, 2, 28 et saep.: exime hunc mihi scrupulum, Plin. Ep. 3, 17, 2: 6, 8, 7: Romanis dubitationem, Liv. 34, 37, 6: de proscriptorum numero, Nep. Att. 10, 4: agrum de vectigalibus,
to exempt
, Cic. Phil. 2, 39, 101.—Absol.: nec sorte (opus fuisse) nisi quod se quisque eximi voluerit, Quint. 4, 2, 74.—2. Of time, to consume, waste: Clodius rogatus diem dicendo eximere coepit, Cic. Q. Fr. 2, 1, 3; cf.: Metellus calumnia dicendi tempus exemit, id. Att. 4, 3, 3: diem, Liv. 1, 50, 8; so, tempus, Suet. Oth. 6: diem, Plin. Ep. 5, 21, 2: male aetatem, Sen. Q. N. 3, 1: anno exempto, Pall. 3, 17 fin.: horam eximere ullam in tali cive liberando sine scelere non possumus,
lose
,
waste
, Cic. Phil. 6, 3, 7 B. and K.—3.To except, leave out of consideration: leges, si majestatis quaestio eximeretur, bono in usu, Tac. A. 4, 6.—4. Law t. t., to detain, prevent from appearing in court: eum qui in jus vocatur, Gai Inst. 4, 46.