Heron Alexandrinus, Heronis Alexandrini Spiritalium liber, 1680

Bibliographic information

Author: Heron Alexandrinus
Title: Heronis Alexandrini Spiritalium liber
Year: 1680
Number of Pages: 120 S. : Ill.

Permanent URL

Document ID: MPIWG:4S8CSZF8
Permanent URL: http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/MPIWG:4S8CSZF8

Copyright information

Copyright: Max Planck Institute for the History of Science (unless stated otherwise)
License: CC-BY-SA (unless stated otherwise)
Table of contents
1. Page: 0
2. HERONIS ALEXANDRINI SPIRITALIUM LIBER, à FEDERICO COMMANDINO URBINATE ex Græco in Latinum converſus. Huic editioni acceſſerunt JO. BAPT. ALEOTTI Quatuor Theoremata Spiritalia, Ex Italico in Latinum converſa. Page: 3
3. AMSTELODAMI, Apud JANSSONIO - WAESBERGIOS. M. DC. LXXX. Page: 3
4. TYPOGRAPHUS LECTORIS. Page: 5
5. HERONIS ALEXANDRINI SPIRITALIUM LIBER. Page: 7
6. De vacuo. Page: 7
7. De Inflexo Siphone. I. Page: 16
8. De Medio ſpiritali Diabete. II. Page: 19
9. De fluxu ſemper æquali per ſiphonem inflexum. III. Page: 20
10. De fluxu partim æquali partim inæqualiper ſiphonem. IV. Page: 21
11. V. Page: 22
12. VI. Page: 23
13. De Sphærula conca@a ex ære. VI. Page: 23
14. VII. Page: 24
15. De Prochyta. VIII. Page: 25
16. De Sphæra cancara. IX. Page: 27
17. De Aſſario. X. Page: 29
18. XI. Page: 29
19. XII. Page: 31
20. De concor diæcrateribus. XIII. Page: 32
21. XIV. Page: 33
22. XV. Page: 34
23. XVI. Page: 35
24. XVII. Page: 36
25. XVIII. Page: 37
26. XIX. Page: 38
27. XX. Page: 39
28. XXI Page: 40
29. XXII. Page: 41
30. XXIII. Page: 42
31. XXIV. Page: 43
32. XXV. Page: 44
33. XXVI. Page: 45
34. ALITER. Poteſt autem & aliteridem effici. Page: 45
35. XXVII. Page: 46
36. XXVIII. Page: 48
37. XXIX. Page: 49
38. XXX. Page: 50
39. XXXI. Page: 51
40. XXXII. Page: 52
41. XXXIII. Page: 54
42. XXXIV. Page: 55
43. XXXV. Page: 56
44. XXXVI. Page: 57
45. XXXVII. Page: 58
46. XXXVIII. Page: 60
47. XXXIX. Page: 61
48. XL. Page: 62
49. XLI. Page: 64
50. XLII. Page: 65
51. XLIII. Page: 66
52. XLIV. Page: 67
53. XLV. Page: 68
54. XLVI. Page: 68
55. XLVII. Page: 69
56. XLVIII. Page: 70
57. XLIX. Page: 71
58. L, Page: 72
59. LI. Page: 73
60. LII. Page: 74
61. LIII. Page: 75
62. LIV. Page: 76
63. LV. Page: 77
64. LVI. Page: 78
65. LVII. Page: 79
66. LVIII. Page: 80
67. LIX. Page: 81
68. LX. Page: 82
69. LXI. Page: 83
70. LXII. Page: 84
71. LXIII. Page: 85
72. LXIV. Page: 86
73. LXV. Page: 88
74. LXVI. Page: 89
75. LXVII. Page: 90
76. LXVIII. Page: 91
77. LXIX. Page: 92
78. LXX. Page: 93
79. LXXI. Page: 94
80. LXXII. Page: 95
81. LXXIII. Page: 97
82. LXXIV. Page: 100
83. LXXV. Page: 102
84. LXXVI. Page: 104
85. FINIS. Page: 105
86. QUATUOR THEOREMATA Adjuncta SPIRITALIBUS HERONIS, Per M. Joannem Baptistam Aleottum. Et Conſtructio modi, quo artificialiter repræſentatur ca-nalis aquæ vivæ aquam ejaculans uſque in verticem cujuscunque altæ turris, ſumma facilitate. Ex Italice in Latinum conutrſa. Page: 107
87. Theorema I. Page: 108
88. Theorema II. Page: 111
89. Theorema III. Page: 114
90. Theorema IV. Page: 118
91. Finis Theorematum adjunctorum. Page: 126
111[Handwritten note 1]
222[Handwritten note 2]33[Handwritten note 3] 1[Figure 1]44[Handwritten note 4]55[Handwritten note 5]
3
HERONIS
ALEXANDRINI
SPIRITALIUM
LIBER,
à
FEDERICO COMMANDINO URBINATE
ex Græco in Latinum converſus.
Huic editioni acceſſerunt
JO. BAPT. ALEOTTI
Quatuor Theoremata Spiritalia,
Ex Italico in Latinum converſa.
2[Figure 2]66[Handwritten note 6]
AMSTELODAMI,
Apud JANSSONIO - WAESBERGIOS.
M. DC. LXXX.
4
[Empty page]
5
TYPOGRAPHUS
LECTORIS.
EN tibi, benevole Lector, Heronis Ale-
xandrini {πν}{ευ}{μα}{τι}{καὶ}, ſive, Librum Spiritalium.
Heronis, inquam, qui ſummis Mathemati-
cis accenſeri meretur, judicio Gregorii
Nazianzeni Orat. 10. in laudem Cæſarii
fratris. Floruit ipſe Olympiade 165. tempore quo
Ægypto imperabat Ptolemæus Euergeta 11. ſcripſit-
que præter hoc opus libros 2. ἀυ{το}{μα}{τι}κη~ς {προ}γ{μα}τ{εί}{ας}, id eſt,
de Machinis ſe moventibus: & πολισρχη{τι}{καὶ}, ſive de Machinis
bellicis. Scripſit etiam βελο{πο}ιΐ{αι}, ſive de Arte telifactiva, quæ
Bernardinus Baldus Urbinas, Abbas Guaſtallæ & ce-
lebris Mathematicus, græce cum interpretatione, no-
tis ac figuris edidit Auguſtæ Vindelicorum in 4. Hoc
verò opus ex interpretatione Federici Commandini
prodiit anno eodem, quo interpres vivere deſiit, ni-
mirum 1575. idque poſt ejus mortem. Quamobrem
ſi quid in figuris vel verſione repereris, quod diligen-
tiam ac miram interpretis eruditionem non redoleat,
mortem accuſato, quæ ſemper quæque elegantiora ac
maximi facienda ingenia præripit. Verum omnipoten-
ti Deo gratias agito quod ejus favente numine tamdiu
ne in ipſum ſæviret, remorata eſt, ut ſuis ſcriptis,
illius invidorum dentium morſus non ſint
6 ſcendi. De Autore ipſo ſi plura ſcire cupis, adi Lipſii
Poliorcet. l. 1. Dial. 6. G Joh. Voſſii Tract. de Mathe-
mat. fol. 115. 290. Athanaſii Kircheri Mundum ſub-
terraneum, tom. 2. Cæterum te, Lector Benevole
rogamus, ut, ſi tui juris eſt Codex hujus operis græ-
cus, eum bono publico non invideas, noſtrisque ty-
pis haud indignum cenſeas. Vale.
3[Figure 3]
71
HERONIS
ALEXANDRINI
SPIRITALIUM
LIBER.
CUm ſpiritalis tractatio maximo ſtudio digna
ab Antiquis, tum Philoſophis, tum Mecha-
nicis exiſtimata ſit, illis quidem ratione ejus
vim, ac facultatem tractantibus; his vero
etiam per ipſam ſenſilium actionem: neceſ-
ſarium fore judicavimus, quæ ab antiquis
tradita ſunt in ordinem redigere; & quæ nos ipſi inveni-
mus exponere. Ita enim ſiet ut qui poſthac in mathema-
ticis verſari volent, ex his maxime adjuventur. Præterea
cum arbitraremur conſentaneum eſſe tractationem hanc co-
hærere ei, quæ de aquaticis horoſcopiis in quatuor libris eſt
tradita, de ipſa conſcribere inſtituim us quemadmodum
dictum eſt. Etenim per conjunctionem aëris, ignis, aquæ,
& terræ: & tribus elementis, vel etiam quatuor inter ſe
congredientibus variæ diſpoſitiones eſſiciuntur; aliæ qui-
dem neceſſarios vitæ noſtræ uſus præbentes. Aliæ vero ter-
ribilem quandam admirationem moventes.
De vacuo.
Verum antequam ad ea, quæ dicenda ſunt, aggredia-
mur, de vacuo diſputandum eſt. alii enim univerſe nullum
omnino vacuum eſſe affirmant; alii coacervatum quidem na-
tura nullum eſſe vacuum, ſed ſecundum exiguas partes
82HERONIS minatum in aëre, & humido & igne, aliisque corporibus;
quibus maxime aſſentiri convenit, ex iis enim, quæ appa-
rent, & ſub ſenſum cadunt, in ſequentibus hoc ita eſſe de-
monſtrabitur. Nam vaſa, quæ multis vacua videntur, non
ſunt vacua, ut putant, ſed aëre plena. Aër autem, ut placet
iis, qui de natura tractant, ex parvis, levibusque corporibus
conſtat, nobis plerumque non apparentibus. Etenim ſi in
vas quod vacuum videtur quisaquam infundat, quantum
aquæ in vas ingredietur, tantundem aëris excedet. Quod
autem dictum eſt, ex hoc intelligere quiſpiam poteſt. Nam
ſi vas, quod vacuum videtur quis inverſum in aquam de-
preſſerit, rectumque ſervarit, aqua in ipſum non ingredie-
tur, quamvis totum occultatum fuerit. Itaque perſpicuum
eſt, aërem, cum corpus exiſtat, non permittere aquam ingre-
di, propterea, quod totus, qui in vaſe locus eo repletus eſt.
Si igitur vaſis fundum quis perforet, aqua quidem per os in
ipſum ingredietur; aër vero per foramen exibit. Rurſus
antequam perforetur fundum, ſi quis rectum vas ex aqua
extulerit, convertens videbit totam interiorem ejus ſuper-
ficiem ab humido vacuam, atque puram eſſe, quemadmo-
dum erat priuſquam demergeretur. Quare aërem corpus
eſſe exiſtimandum eſt. Fit autem ſpiritus cum movetur,
nihil cnim aliud eſt ſpiritus, niſi motus aër, itaque perfora-
to vaſe ad fundum, & aqua ingrediente, ſi quis foramini
manum opponat, ſentiet ſpiritum ex vaſe excedentem.
Hoc autem non eſt aliud niſi aër ab aqua expulſus, non igi-
tur arbitrandum eſt in his, quæ ſunt, vacui naturam quan-
dam coacervatam ipſam per ſe ipſam exiſtere, ſed ſecun-
dum exiguas partes in aëre, & humido, aliisque corporibus
diſſeminatam, niſi fortaſſe quiſpiam credat ſolum adaman-
tem vacui natura expertem eſſe: quippe qui neque igni-
ri, neque rumpi poteſt: & percuſſus in incudes & malleos
totus ingreditur. Hoc autem ipſi accidit, non quod vacuo
careat, ſed ob continuatam denſitatem: ignis enim
93SPIRITAL. LIBER. ſcula cum craſſiora ſint, quam vacuum, quod lapidi ineſt,
nequaquam ingrediuntur, ſed exteriorem dumtaxat ſuperfi-
ciem contingunt.
Quare cum intus non penetrent, neque etiam in eo, ut
in ceteris corporibus caliditatem inducunt. At aëris corpora
interſeſe quidem cohærent, non tamen ex omni parte, ſed
interjecta habent intervalla quædam vacua, ſicut arena,
quæ eſt in littoribus: itaque animo concipiendum eſt are-
næ particulas corporibus aëris ſimiles eſſe, aërem vero,
qui inter particulas arenæ interjicitur, ſimilem vacuis intra
aërem contentis, quamobrem vi quadam accedente aërem
denſari contingit, & in vacuorum loca reſidere, corpori-
bus præter naturam inter ſeſe compreſſis: remiſſione verò
facta rurſus in eundem ordinem reſtituitur, ob naturalem
corporum contentionem, quemadmodum & in cornuum
ramentis, & in ſpongiis ſiccis quæ ſi compreſſa remittan-
tur, rurſus in eundem locum redeunt, eandemque acci-
piunt molem: ſimiliter ſi aliqua vi aëris particulæ à ſe in-
vicem diſtractæ ſuerint, & major præter naturam locus
vacuus fiat, rurſus ad ſeſe recurrunt: per vacuum enim
celerem corporum lationem fieri contingit, nullo obſtan-
te, aut repellente, quouſque corpora ad ſeſe applicentur:
ſi quis igitur vas leviſſimum, & anguſti oris aſſumens, at-
que ori admovens aërem exuxerit, dimiſeritque, ex la-
biis ſtatim vas appendetur, vacuo carnem attrahente, ut lo-
cus exinanatus repleatur. Itaque ex his perſpicuum fit lo-
cum qui in vaſe penitus vacuum fuiſſe. Sed & hoc alia ra-
tione manifeſtum eſt: ova enim medica quæ ex vitro con-
ftant, & anguſti ſunt oris, quando volunt humido re-
plere, exugentes ore aërem, qui in ipſfis continetur, oſcu-
lumque digito comprehentes in humidum invertunt, &
digito remiſſo in locum exinanitum attrahitur aqua, at-
que id ipſum humidum præter naturam ſurſum fertur,
& quod circa cucurbitulam contingit non utique
104HERONIS eſt ab iis, quæ diximus: ſiquidem corpori admotæ non
ſolum non excidunt manifeſtam gravitatem habentes, ſed
adjacentem materiam per corporis raritates attrahunt ean-
dem ob cauſſam: injectus enim ignis corrumpit, & exte-
nuat aërem qui in ipſis continetur, quemadmodum &
alia corpora ab igne corrumpuntur, & in tenuiores ſub-
ſtantias mutantur. Dico autem aërem, aquam & terram:
nam corrumpi quidem manifeſtum eſt ex derelictis carboni-
bus. Ii enim molem ſervantes eandem quàm à principio
ante combuſtionem habuerunt, vel paulo minorem, gra-
vitate plurimum differunt. Quæ autem in corporibus cor-
rumpuntur per fumum in igneam ſubſtantiam, & aëream,
& terrenam tranſeunt. Nam quæ tenuiora ſunt in ſuperio-
rem locum feruntur, ubi eſt & ignis: quæ vero his paulo
craſſiora in aërem; & quæ adhuc craſſiora ſimul cum his
aliquantulum ſublata ob continuam lationem rurſus in in-
feriorem locum deſcendunt, ac terrenis junguntur. Mu-
tatur autem & aqua ab igne corrupta in aerem; vapores
enim ex ardentibus lebetibus nihil aliud ſunt, niſi humidi
extenuationes, quæ in aerem tranſeunt. Itaque ignem
diſſolvere omnia ſe ipſo craſſiora, & tranſmutare ex jam
dictis manifeſtum eſt, & ex his quæ à terra fiunt exhalatio-
nibus tranſmutantur craſſiora corpora in tenuiores ſubſtan-
tias: rores enim non aliter ſurſum ſeruntur, niſi aqua quæ
in terra eſt ab exhalatione ſuerit extenuata, ipſa autem ex-
halatio fit ab ignea quadam ſubſtantia ſolis ſub terra exiſten-
tis, & calefacientis locum illum, & magis vel ſulfureum, vel
bituminoſum, qui quidem calefactus plerunque exhala-
tionem generat, & aquæ calidæ, quæ in terra inveniun-
tur ex eadem cauſſa fiunt, roris autem tenuiores partes in
aërem tranſmutantur, craſſiores aliquantulum ſublatæ ob
exhalationis vim, hac refrigerata ſecundum ſolis conver-
ſionem rurſus in inferiorem locum deferuntur, at venti
oriuntur ex vehementi exhalatione aëris, tum expulſi,
115SPIRITAL. LIBER. attenuati: ſemperque eum qui deinceps eſt aërem mo-
ventis, aëris autem motio non ſecundum omnem locum
aquæ velox eſt, ſed vehementior quidem juxta exhalatio-
nem, imbecillior vero cum longe abeſt ab eo loco, in quo
movetur, quemadmodum & in gravibus, quæ ſurſum fe-
runtur contingit, etenim hæc velocius moventur juxta lo-
cum inferiori propinquum, in quo eſt etiam vis impellens;
tardius vero in ſuperiori loco, vi, quæ ea impulit non ita
valide amplius proſequente, rurſus in naturalem locum
feruntur, videlicet in inferiorem, nam ſi aquæ velox vis
ipſa impuliſſet, profecto nunquam ceſſaſſet, nunc vero ea
ſenſim ceſſante, & tanquam conſumpta, velocitas quoque
ceſſat lationis, aqua etiam mutatur in terrenam ſubſtantiam;
quando enim in aliquem terrenum, & concavum locum
aquam infundimus, paulo poſt aqua à terrena ſubſtantia
imbibita evaneſcit, quare commiſcetur, & ipſa fit terra,
at ſi quis dicat ipſam ſubigi, neque imbibi à terra, ſed eva-
porare, exiccarique à ſolis vel alterius cujuſpiam calidita-
te, falſa didicere deprehendetur. Eadem enim aqua injecta
in aliquod vas ſive vitreum ſive æreum, ſive ex alia denſa
materia conſtans ſolique expoſita per multum tempus non
imminuitur, niſi in parva admodum ipſius particula, qua-
re & aqua in terrenam ſubſtantiam mutatur, limus enim &
coenum aquæ mutationes ſunt in terrenam ſubſtantiam:
mutatur etiam tenuior ſubſtantia in craſſiorem; quemad-
modum videmus, & flammam à lucernis extinctis cum
oleum deficiat, aliquantulum ſurſum ferri & veluti impul-
ſam in proprium locum ſecedere. Dico autem locum ſupre-
mum, & qui ſupra aërem eſt, ſuperatam vero à multo aëre
intermedio non amplius ferri in deſtinatum locum, ſed ad-
mixtam, complicatamque aëris corporibus in aërem verti,
ſimile quippiam & in aëre intelligere oportet, quando enim
is in aliquo vaſe non magno & præcluſo exiſtens ſimul cum
vaſe inaquam demittatur, deinde detecto vaſe, &
126HERONIS ſurſum habente aqua ingrediatur; aër quidem ex vaſe exce-
dit; ſuperatus autem à multa aqua rurſus admiſcetur, &
complicatur, ita ut aqua fiat, eodem modo aëre in cucur-
bitula corrupto, attenuatoque ab igne, & elapſo per vaſis
raritates exinanitus intra locus attrahit circumpoſitam ma-
teriam qualiſcunque ſit, cum vero cucurbitula reſpirave-
rit, aër in evacuatum locum ſuccedit materia non amplius
attracta, dicentes igitur univerſe nihil omnino vacuum
eſſe, poſſunt ad hæc multa excogitare argumenta, & for-
taſſe oratione magis perſuadere, cum tamen nullam ſenſi-
bilem demonſtrationem afferant. At vero ſi oſtenſum fuerit
in his quæ apparent, & ſub ſenſum cadunt, vacuum quidem
coacervatum eſſe præter naturam factum, natura autem va-
cuum eſſe ſecundum parvas partes diſſeminatum: & corpora
ipſa per compreſſionem diſſeminata vacua replere: nullo
modo amplius audiendi erunt, qui probabiles de his afferunt
rationes. Conſtruatur enim ſphæra craſſitudinem habens la-
minæ, ut ne facile rumpatur, continens que circiter cotylas
octo, & undique præcluſa: oportet igitur ipſam perforare,
& ſiphonem æreum, hoc eſt tubum gracilem demittere non
contingentem locum, qui puncto perforato ſecundum dia-
metrum opponitur, ita ut aqua fluere poſſit; alia autem
ipſis pars extra ſphæram emineat circiter digitos tres, & am-
bitum foraminis, per quod ſiphon demittitur, ſtanno præ-
cludere oportet, tum ſiphonem, tum extrinſecam ſphæræ
ſuperficiem comprehendentes, ut cum volumus ore per ſi-
phonem inflare, ſpiritus ex ſphera nullo modo excidat. Ita-
que inſpiciamus quæ contingunt: aëre enim in ipſa exi-
ſtente, quemadmodum & in aliis vaſis quæ vacua appellan-
tur, totumque qui in ipſa locum replente: & per conti-
nuationem quandam ad ejus ambitum applicato: nullo de-
nique loco ut arbitrantur penitus exiſtente vacuo, neque
aquam immittere poſſemus, neque alium aërem non exce-
dente priori aëre qui in ipſa erat: & ſi multa vi
137SPIRITAL. LIBER. nem faciamus, prius diſrumpetur vas, quàm aliquid ſuſci-
piat cum plenum ſit: neque enim aëris corpora in minorem
magnitudinem contrahi poſſunt: quare neceſſe erit ut in ſe
ipſis habeant quædam intervalla, in quæ compreſſa mino-
rem obtineant molem: hoc autem veriſimile non eſt, nul-
lo penitus exiſtente vacuo, & cum corpora ad ſeſe applicen-
tur ſecundum omnes ſuperficies, & ſimiliter ad vaſis ambi-
tum, non poſſunt expulſa locum alicubi facere, non exi-
ſtente vacuo aliquo: quamobrem nullo modo in ſphæra
immittctur aliquid eorum, quiſunt extra, niſi excedat ali-
qua pars aëris prius in ea contenti, ſiquidem totus locus
conſtipatus eſt, & continuatus ut arbitrantur: at ſi quis
ſiphonem ori admovens ſphæram inflare velit, multum
immittet ſpiritum, non excedente aëre qui in ea eſt: quod
cum ita ſemper contingat, manifeſto oſtenditur contractio-
nem fieri corporum in ſphæra exiſtentium in vacua impli-
cata. Contractio autem præter naturam fit ob immiſſionis
violentiam: ſi igitur aliquis inflans, & ad ipſum os manum
apponens ſtatim digito ſiphonem obturet, manebit omni
tempore conſtipatus aër in ſphæra: quod ſi quis aperiat rur-
ſus extra erumpet cum magno ſtrepitu, & clamore immiſſus
aër; propterea quod, ut propoſuimus, expellitur à dilata-
tione præexiſtentis aëris impetu quodam facta: rurſus ſi
quis velit aërem, qui in ſphæra eſt ore per ſiphonem attra-
here magna copia conſequetur, nulla alia ſubſtantia in
ſphæram ſuccedente, quemadmodum in ovo ante dictum
eſt: quare ex hoc perſpicue oſtenditur magnam vacui coa-
cervationem in ſphæra factam eſſe. Non enim aëris corpo-
ra, quæ relinquuntur eo tempore majora fieri poſſunt, ita
ut expulſorum corporum locum repleant: nam ſi augeren-
tur cum nulla ipſis ſubſtantia extrinſecus accedat, veriſimile
eſſet augumentum fieri per rarefactionem: hoc autem eſt
implicatio ſecundum evacuationem. Sed vacuum nullum
eſſe dicunt: non igitur augebuntur corpora: neque
148HERONIS aliud augmentum ipſis accidere mente concipi poteſt: ex
quibus perſpicuum eſt in aëris corporibus diſſeminata eſſe
quædam vacua inter media, & vi quadam adveniente ea
præter naturam in vacua reclinare: aer autem qui eſt in va-
ſe inverſo in aquam, haud valde comprimitur. Quod enim
vim infert ad id efficiendum minime idoneum eſt, quippe
cum naturaliter aqua ipſa in ſe ipſa neque gravitatem, ne-
que vehementem compreſſionem habeat: quamobrem con-
tingit, ut urinantes in profundum maris infinitas metretas
ſupra humeros habentes ab aqua non cogantur reſpirare, cum
parvus omnino aër in naribus comprehendatur. Quæ au-
tem cauſſa ſit, cur ii, qui in profundo natant ſicuti dictum
eſt, infinitum aquæ pondus ſupra humeros habentes non
comprimuntur, conſideratione dignum videtur: dicunt
igitur quidam propterea quod aqua æque gravis eſt ipſa ſe-
cundum ſe ipſam; Hi autem nihil dicunt propter quid ii,
qui deorſum natant à ſuperiori aqua non comprimantur:
itaque illud hoc modo demonſtrandum eſt: intelligamus
ſuperius humidum à ſuperficie compreſſi ſecundum quam
imponitur aqua, corpus aliquod eſſe æque grave atque hu-
midum, habensque eandem figuram, quam humidum ſu-
perius: hoc autem intelligamus in humidum injici, ita ut
inferior ipſius ſuperficies compreſſo congruat ſitque tan-
quam illud ipſum; & ſimiliter ac ſuperius humidum impo-
natur: perſpicuum igitur eſt hoc corpus dimiſſum neque ab
humido quicquam extare, neque ſub humidi ſuperioris ſu-
perficie demergi. ſiquidem demonſtratum eſt ab Archi-
mede in libro de iis, quæ in aqua vehuntur corpora æque-
gravia atque humidum in humidum dimiſſa neque extare
ab humido, neque demergi: non igitur comprimet ea quæ
ſubjiciuntur: ablatis autem deſuper comprimentibus cor-
pus in eodem loco permanebit: quomodo igitur compri-
met corpus quod non appetit in inferiorem locum deſcen-
dere? eodem modo & humidum ubi erat corpus
159SPIRITAL. LIBER. non comprimet; quatenus enim ad quietem, & motum
attinet, non differt dictum corpus ab humido eundem lo-
cum occupante: at vero vacua eſſe ex his etiam quiſpiam
percipiat. Vacuis enim non exiſtentibus, neque per a-
quam, neque per aërem neque per aliud corpus ullum poſ-
ſet lumen tranſire, ant caliditas aut alia potentia corporea:
nam quomodo radii ſolares per aquam in fundum vaſis pe-
netrarent? ſi enim aqua non haberet poros, ſed radii aquam
vi ſcinderent, contingeret vaſa plena ſuperſundi, quod
fieri non videmus: ad hæc ſi aquam vi ſcinderent, nonuti-
que radiorum alii ad ſuperiorem locum frangerentur, alii
deorſum caderent: nunc autem quicunque aquæ particu-
lis occurrunt franguntur ad ſuperiorem locum: quicunque
vero incidunt in aquæ vacua paucis particulis occurrentes
in vaſis fundum pervadunt: præterea ex his conſtat aquæ
vacua ineſſe: vinum enim in aquam injectum videtur ſe-
cundum fuſionem quandam per totum aquæ locum per-
meare; quod non fieret niſi vacua aquæ ineſſent: lumen
quoque alterum per alterum fertur: nam cum plures lu-
cernas quis accenderit omnia magis illuſtrabuntur, iiſdem
quoquo verſus per ſe invicem penetrantibus. Sed & per æs
per ferrum, & per alia corpora omnia penetratio fit, quem-
admodum & quod in torpedine marina contingit: at ve-
ro coacervatum vacuum præter naturam fieri demonſtratum
eſt, & per vas leve ori appoſitum, & per medicum ovum:
itaque cum plures demonſtrationes ſint de vacui natura,
eas quas modo attulimus, ſatis eſſe arbitrati ſumus; etenim
per ipſa ſenſilia demoſtrationes factæ ſunt: univerſe igitur
dieere licet, omne corpus ex tenuibus conſtare corporibus,
inter quæ ſunt vacua diſſeminata particulis minora: quam-
obrem abuſive dicimus nihil eſle vacuum vi aliqua non
accedente, ſed omnia eſſe plena vel aëre vel humido vel
alia quapiam ſubſtantia: quantum autem alicujus horum
excedit, tantundem alterius conſequitur, &
1610HERONIS replet locum: præterea vacuum quidem coacervatum na-
tura non eſſe non aecedente aliqua vi: & rurſus nunquam
eſſe penitus vacuum, ſed præter naturam factum.
His explicatis deinceps theoremata quæ per congreſſum
dictorum elementorum perficiuntur conſcribemus: per ea
enim varii admodum & admirabiles motus in veniuntur:
his autem prius conſideratis elementi cauſſa conſcribemus &
de inflexis ſiphonibus: hi enim ad multa ſpiritalium peru-
tiles ſunt.
De Inflexo Siphone. I.
SIt inflexus Siphon, hoc eſt tubus ABC, cujus AB
quidem crus ſit in vaſe DE pleno aqua; ſitque aquæ
ſuperficies ad rectam lineam, in qua FG: & inflexi
ſiphonis crus AB impleatur aqua uſque ad FG re-
ctam; hoc eſt pars ipſius AH, pars vero HBC ſit
aëre plena. Si igitur per oſculum C prædictum aërem
ore attrahamus, ſimul conſequetur & humidum, pro-
pterea quod, ut antedictum eſt, locus omnino vacuus eſſe non poteſt:
& ſi quidem ſiphonis oſculum C ſit indirectum ipſi FG, impletus aqua
non tamen fluet ſiphon, ſed manebit plenus, ita ut ABC pars ipſius
aqua repleta ſit, quamvis ea præter naturam ſurſum feratur; verum in-
ſtar lancis cujuſdam æquilibrium habens aqua manebi@, ſurſum elata
ſecundum partem HB, & deorſum ſuſpenſa ſecundum BC. Quod ſi
ſiphonis oſculum exterius ſit infra rectam lineam FG, ut K, fluit aqua,
quoniam pars, quæ in KB, cum ſit gravior ea, qua in BH, pervincit
attrahitque; & uſque eo fluit, quo ad oſculum K in directum ſuperficiei
aquæ conſtituatur, & rurſus propter eandem cauſſam non ampſius fluet,
ſi vero oſculum exterius ſiphonis ſit infra K, ut L, fluit quouſque aquæ
ſuperficies ad oſculum A perveniat. Itaque ſi velimus totam, quæ eſt in
vaſe, aquam haurire, demittemus ſiphonem, ita ut oſculum A vaſis fun-
dum attingat, tantum ab eo diſtans, quantum ad aquæ fluxum ſatis eſſe
videatur. Hanc igitur eauſſam, quam diximus, in ſiphone quidam attu-
lerunt, dicentes majus crus, quod aquæ plus habeat attrahere minus. At
vero hujuſmodi cauſſam falſam eſſe, & eum, qui his credit, valde errare,
ſi ab humili loco aquam educere conetur, ita demonſtrabimus. Fiat
1711SPIRITAL. LIBER. ſiphon habens interius crus & longius
4[Figure 4]& anguſtum; exterius vero latius &
multo minus ſecundum longitudinem,
adeo ut plus aquæ capiat, quam crus
longius: & ita aqua impleatur: ma-
jus autem ipſius crus immittatur in vas
aquæ, vel etiam in aliquem puteum: ſi
igitur exterius crus fluere permittamus,
plus aquæ habens, quam interius, ex
majori aquam attrahet, quæ quidem
etiam ſimul trahet eam, quæ eſt in
puteo: & cum fluere ceperit totam
hauriet, vel ſemper fluet, quoniam
humidum exterius plus eſt eo, quod in
crure interiori continetur. Atqui hoc
fieri non apparet. Non igitur dicta cauſ-
ſa vera eſt: Itaque videamus naturalem
cauſſam. Quoniam enim omne humi-
dum continuum, & quieſcens ſphæri-
cam ſuperficiem ſuſcipit, centrum ha-
bentem idem quod terra; non quieſcens
autem uſque eo fluit, quoad, ut dictum
eſt, in una ſuperficie ſphærica conſti-
tuatur, ſi ſumentes duo vaſa, injiciemus humidum in utrumque ipſorum,
& implentes ſiphonem, digitiſque ipſius oſcula comprehendentes, demit-
temus alterum crus in unum dictorum vaſorum adeo, ut aqua demergatur;
alterum vero in alterum vas: fiet tota aqua continua, utrumque enim
humidorum, quæ ſunt in vaſibus conjungitur cum eo, quod eſt in ſiphone,
ita ut totum continuum fiat: ſi igitur ſuperficies humidorum, quæ
prius erant in vaſibus, in una ſuperficie conſiſtant, quieſcet & ſic utra-
que ipſarum demerſo fiphone; ſin minns@ quoniam aqua continua facta
eſt, neceſſario ob continuitatem in humiliorem locum fluet, quouſque
vel omnis aqua quæ in vaſibus, in una ſuperficie ſit, vel alterum vaſorum
exinaniatur. Fiant igitur in una ſuperficie humida, quæ ſunt in vaſibus:
quieſcent utique, ita ut etiam humidum, quod eſt in ſiphone, ſimul
quieſcat. Quod ſi quis mente concipiat ſiphonem diſſectum juxta ſuper-
ficies humidorum, quæ ſunt in vaſibus; & ita quieſcet humidum, quod
eſt in ſiphone: ergo & ſiphone ipſo ſuſpenſo, & in neutram partem
inclinato, rurſus quieſcet humidum, five æqualem omnino habens
1812HERONIS dinem, five alterum crus altero multo majus ſit: non enim in hoc cauſſa
eſt, cur humidum quieſcat, ſed in eo, quod ipſius oſcula æqualiter ja-
ceant. Quo modo igitur eo ſuſpenſo humidum non defluit ob propriam
gravitatem, cum ſubjectum aërem leviorem habeat? quoniam locus
omnino vacuus eſſe non poteſt: ſi enim debet humidum defluere, prius
impleri oportet ſuperiorem locum ſiphonis, in quem aër ingredi nequit.
Quod ſi quis ſuperiorem ſiphonis locum perforet ſtatim effluet humidum,
aëre ſuccedente: ſed antequam perforetur, humidum, quod eſt in ſi-
phone ſubjecto aëri inſidens ipſum propulſat, is autem non habens, quo
ſecedat progredi humidum non ſinit: verum cum per foramen locum
obtinuit, quo ſecedat aër, tum aquæ gravitatem non ſerens ſecedit. Hanc
eandem ob cauſſam & vinum ſiphone ſurſum ore præter naturam attrahi-
mus: excipientes enim aërem, qui eſt in ſiphone, pleniores, quam antea
efficimur & evellimus conjunctum ipſi aërem: hic vero eum qui à princi-
pio, quouſque ad vini ſuperficiem vacuatio fiat, & tunc vinum evulſum
ſecedit in locum exinanitum ſiphonis: alius enim locus non eſt, in quem
ſecedat; ob hanc cauſſam & ſurſum præter naturam fertur: alioqui quie-
ſcet humidum in ſiphone, quando in una ſuperficie ſphærica conſtituatur,
cujus centrum eſt idem, quod terræ centrum: quoniam ſi humidi alicujus
ſuperficies ſphærica ſit, centrum habens idem, quod terra, quieſcit: ſi
enim fieri poteſt, non quieſcat, ergo ipſa mota quieſcet: quieſcat igitur:
erit ſphærica ſuperficies centrum
5[Figure 5] idem, quod terra, habens, & prio-
rem ſuperficiem ſecabit: idem nam-
que humidum ab aliquo communi
alium atque alium occupavit lo-
cum: utræque igitur ſuperficies per
terræ centrum plano aliquo ſecen-
tur, & faciant lineas in ſuperficie-
bus, circulorum circumferentias,
quæ idem centrum habeant, quod
terra, videlicet A B C, F B D; du-
caturque BG: quare BG æqualis
eſt utrique ipſarum G F, G A:
quod eſt abſurdum: ergo quieſcat
neceſſe eſt.
1913SPIRITAL. LIBER.
De Medio ſpiritali Diabete. II.
Eſt autem & alius, qui vocatur medius ſpiritalis diabetes
eandem actionem habens, quam inflexus ſiphon.
Sit enim vas ſimiliter aqua plenum A B: & per ejus fundum trajiciatur
tubus C D coarctatus ipſi fundo, & in partem inferiorem excedens, oſcu-
lum autem ejus C non communicet cum ore vaſis A B, ſed alter tubus E F
ipſum circumſideat, ab eo undique æqualiter diſtans: & oſculum qui-
dem ſuperius, ſquammula E G, ab oſculo C parum diſtante cooperiatur:
oſculum vero inferins tubi E F tantum diſtet à fundo vaſis A B, quantum
ad aquæ fluxum ſufficiat. His ita diſpoſitis ſi per oſculum D ſimiliter attra-
hamus aerem, qui eſt in C D ſiphone, ſimul & aquam, quæ eſt in vaſe AB
attrahemus, ita ut effluat, & tunc tota fluet, quæ in AB vaſa aqua ob ex-
ceſſum ſiphonis extra, aër enim, qui interjicitur inter humidum & tubum
E F, cum modicus ſit, poteſt ſe-
6[Figure 6] cedere in tubum C D, & ſimul a-
quam attrahere, non conſiſtet au-
tem fluxus ob exceſſum extra, ete-
nim non exiſtente E F ceſſabit flue-
re, cum ſuperficies humidi ad C
fiat manente exceſſu: ſed propter-
ea quod non poteſt aër ſubingredi
toto E F in aqua demerſo, fluxus
non conſiſtet & qui ingreſſus eſt
aër in vas AB exeunti aquæ ſucce-
det: totum enim exterius tubi of-
culum ad aquam ſemper humilius
eſt ſuperficie aquæ, quæ in vaſe:
cum autem non poſſit una fieri ſu-
perficies, totam excernit aquam,
& majori gravitate fit attractio.
Quod ſi non velimus aërem, qui
in tubo C D continetur, ore attra-
here, infundemus aquam in vas
A B quouſque ſuperinfufa per tu-
bum C D principium fluxus acci-
piat, & ita rurſus tota, quæ eſt in
A B vaſe, aqua exhaurietur, vocatur autem ut dictum eſt, C D E F ſpi-
ritalis ſiphon, vel ſpiritalis diabetes.
2014HERONIS
Ex jam demonſtratis perſpicuum eſt ſiphonis fluxum, eo
immobili permanente inæqualem fieri, idem enim contin-
git & vaſe ad fundum perforato, & fluente: namque & hic
fluxus inæqualis eſt, propterea quod in principio quidem
aquæ effuſio majori gravitate premitur, poſt vero ea evacuata
minori: & quo ſiphonis exceſſus major eſt, eo celerior fluxus
efficitur: rurſus enim fluxus, qui fit per oſculum ipſius, ma-
jori gravitate urgetur, quàm cum minor ſit exterior exceſſus,
quo videlicet ſuperficies aquæ in vaſe exiſtentis exterius ſi-
phonis oſculum excedit: fluxus igitur per ſiphonem ſemper
inæqualis jam dictus eſt: oportet autem fluxum ſemper æ-
qualem per ſiphonem invenire.
De fluxu ſemper æquali per ſiphonem inflexum. III.
Sit aliquod A B vas aqua plenum in quo ſupernater C D lebetarium,
habens os obtectum operculo C D, per operculum vero, & fundum lebe-
tarii trajiciatur ſiphonis alterum crus, & ſtanno ad foramina coarctetur:
alterum autem crus ſit extra vas A B: habeatque oſculum humilius, quam
ſit aquæ in vaſe exiſtentis ſuperficies. Si igitur per ſiphonis oſculum
exterius aërem, qui eſt in ſiphone attrahemus, ſimul conſequetur
& humidum; quod non poſſit
7[Figure 7] in ſiphone locus omnino vacuus
eſſe: & cum principium fluxus
acceperit ſiphon, eo uſque fluet,
quoad totam, quæ in vafe con-
tinetur, aquam exhauſerit: eſt
autem is fluxus æqualis, præte-
rea quod exceſſus ſiphonis ex-
tra, quo in partem inferiorem
excedit ſuperficiem aquæ ſemper
idem manet; quoniam in vaſis
exinanitione ſimul & lebes cum
ſiphone deſcendit: quo autem
exceſſus extra major ſit, eo ve-
locior erit fluxus, quamquam
per ſeipſum æqualis. Sit dictus
ſiphon E F G, aquæ autem
ſuperficies ad rectam lineam
H K.
2115SPIRITAL. LIBER.
De fluxu partim æquali partim inæqualiper ſiphonem. IV.
At ſluxus partim quidem æqualis, partim vero inæqualis
fit per ſiphonem: voco autem partim æqualem, & partim
inæqualem, quando per aliquod tempus volentibus nobis
æqualis ſit factus à principio fluxus, & rurſus per aliud tem-
pus ſi ita nobis placeat, æqualis ſit per ſe ipſum, priori vero
vel tardior, vel velocior.
Sit enim rurſus aquæ vas
8[Figure 8] A B, lebes C D, per oper-
culum vero, & fundum le-
betis trajiciatur canalis la-
tior, quam crus interius ſi-
phonis: & ſit hic canalis
M L, coarctatus & opercu-
lo, & fundo lebetis: oper-
culo autem inſiſtat pegma-
tium ex regulis compactum,
quemadmodum littera ◠,
& ſit CNXD. In regulis
autem rectis C N, X D ex
interiori parte ſecundum
earum longitudinem inſcul-
pantur canales, in quibus
altera regula O P expedite
percurrat: ſit etiam co-
chlea R S recta pertingens
ad operculum C D, & per
foramen, quod eſt in regula O P tranſiens: ſit præterea tylus aliquis regula
O P conjunctus, ita ut inſeratur in helicem cochleæ, excedat autem co-
chlea ſupra regulam N X, & exceſſui adnectatur anſa, per quam cochleam
convertamus, ita ut regula O P interdum quidem ſublimis fiat, interdum
vero depreſſa: cui regulæ conjunctum ſit crus interius ſiphonis, permeans
etiam per canalem L M, adeo ut oſculum ipſius aqua, quæ in vaſe demer-
gatur. Si igitur rurſus per oſculum exterius humidum attrahamus, fluet
ſiphon æqualiter, quouſque totum, quod eſt in vaſe, humidum exhauria-
@ur. Quando autem volumus per ipſum alterum fieri fluxum,
2216HERONIS velociorem, ſed tamen æqualem per ſeſe, convertimus cochleam, ita ut
regula O P depreſſior fiat: erit enim exceſſus ſiphonis extra major priori,
ideoque fluxus æqualis quidem per ſeipſum, ſed priori velocior. Quod ſi
adhuc velociorem eſſe fluxum velimus, convertemus cochleam ut regu-
la O P etiam magis deprimatur: ſi vero tardiorem eadem regula OP in
ſublime attollatur: atque ita erit per ſiphonem fluxus partim quidem
æqualis, partim vero inæqualis: ut autem per os noſtrum aquam non
attrahamus, neque enim hoc in omnibus ſiphonibus fieri poteſt, præter-
quam in valde parvis, ita faciemus.
V.
Sit ſmeriſmation aliquod, cujus maſculum quidem apponatur extrin-
ſeco ſiphonis cruri, ita ut per ipſum fluat, ſitque T Y, fœmina vero
9[Figure 9]
2317SPIRITAL. LIBER. TYV prius agglutinata vaſi L Z quod paulo plus aquæ, quam ſiphon
capiat: habeat autem ad fundum effluxionem Ω. Quando igitur volumus
per ſiphonem educere aquam, quæ eſt in vaſe A B, effluxionem vaſis
L Z digito comprehendentes, ipſum aqua implebimus: poſtea ſœmi-
neum ſmeriſma maſculo aptantes, effluxionem Ω dimittemus: evacua-
to autem L Z vaſe, aër in ſiphone exiſtens in evacuatum locum proce-
det, quem conſequetur humidum quod in vaſe A B, ita ut ſiphon im-
pleatur: deinde auferentes vas L Z ſiphonem fluere ſinemus: oportet
autem ſiphonem recte deſcendere, ſi officium ſuum præſtare debeat; il-
lud autem erit, quando ad vaſis A B labrum duas regulas rectas compin-
gemus, atque inter ipſas intrinſecum ſiphonis crus conſtituemus, ita ut
utraſque contingat: ad idem vero ſiphonis crus intrinſecum utrinque
claviculam affigemus regulas contingentem in parte interiori: ita enim
neque obliquum, neque in anteriorem partem declinabit, recto enim,
& exquiſite deſcendet claviculis regulas atterentibus.
VI.
Eorum vero, quæ ad opus conſtruuntur, nunc incipiamus
conſtructiones explicare, à minoribus, tamquam ab ele-
mentis initium facientes.
De Sphærula conca@a ex ære. VI.
Eſt enim quædam parva ſtructura ad effundendum vi-
num utilis.
Nam conſtruitur ſphærula concava
10[Figure 10] ex ære, qualis eſt AB ex inferiori qui-
dem parte minutis, & denſis forami-
nibus perforata; veluti cribrum, ex
ſuperiori vero tubum habens C D ſi-
mul cum ipſa perforatum & coarcta-
tum, cujus oſculum ſuperius apertum
ſit. Quando igitur quis velit vinum
effundere comprehendens altera ma-
nu tubum C D ad C oſculum demit-
tat ſphærulam in vinum quouſque tota
occultetur: & vinum quidem per fora-
mina ingreditur, aer autem, quiintus
eſt, extruditur, & per tubum C D
excedit. Quod ſi quis pollice tubi
2418HERONIS lum C obſtruens ſphærulam è-vino ex-
11[Figure 11] trahat, non fluet vinum, quod eſt in
ſphærula, propterea quod aër in locum
vacuum ingredi non poteſt: aditus
enim eſt per oſculum C; qui quidem di-
gito obſtruitur. Cum igitur velimus vi-
num effundi, digitum remittimus: &
aër ſuccedens vacuatum replet locum.
Si autem rurſus ſpiraculum C digito
prememus, ſiſtetur vini fluxus, quo-
uſque rurſus digito ſpiraculum remitte-
mus: licet etiam in aquam calidam, vel
frigidam immergendo rurſus continere,
poſtea emittere quantum velimus, quoad
totum, quod eſt in ſphærula humidum
datur: & ſi inflexa fiat extremitas
tubi C D, quo ſcilicet eſt ad C nihil differt, immo vero etiam ad uſum
accommodatior erit, quippe quod oſculum facilius digito comprehenda
mus.
VII.
Eodem modo ex eadem ſphærula, & frigida, & calida
aqua emitti poteſt, quando velimus.
Conſtruitur enim ſimiliter ſphærula A B diaphragma habens medium,
ac rectum C D: & in parte ſuperiori ſimiliter tubum E F una cum ſphæ-
rula perforatum, & coarctatum, in quo ſit diaphragma medium C G,
continuatum ipſi C D diaphragmati: deſuper autem reflexiones H K
pertinentes ad utramque partem locorum, quæ in E F, & ex utraque
parte diaphragmatis C D in fundo ſphærulæ ad D, ſint foramina ſimiliæ
i@s, quæ in trullis coquinariis inſtar cribri. Quando igitur volumus cali-
dam aquam haurire, comprehendentes duobus digitis oſcula H K,
2519SPIRITAL. LIBER. rulam in aquam immergemus,
remittemuſque alterum ſpiracu-
12[Figure 12] lorum, videlicet H, ut aër qui
eſt in hemiſphærio B C D per
ſpiraculum H extrudatur, calida
vero per cribrum ingreſſa hemi-
ſphærium B C D repleat. Rur-
ſus comprehendentes ſpiraculum
H educemus ex calida ſphæru-
lam, quam utique continebit,
propterea quod aër aditum non
habeat. Immergentes igitur ſi-
militer in frigidam remittemus
ſpiraculum K, & rurſus repleto
A C D hemiſphærio, compre-
hendentes ipſum K educemus
ſphærulam plenam aqua calida, & frigida. Itaque cum volumus alterum
eorum effluere, remittemus ſpiraculum, quod eſt ſecundum ipſum: &
cum non amplius effluere volumus, rurſus ſimiliter comprehendemus,
& hoc eouſque faciemus, quo ad totum effundatur: licet etiam ſimiliter
ex eadem ſphærula & vinum & aquam calidam, & frigidam, & aliud
quodcumque voluerimus & haurire, & emittere quantum, & quando
volumus, ſi plura fiant diaphragmata, & foramina, per quæ in quem-
cumque locum ingrediatur aër, & rurſus expellatur: poſſunt autem pro
inflexis oſculis eſſe foramina circa tub latus in parte ſuperiori ad locos
pertinentia, quæ comprehendimus digitis quando præcludere volumus:
ſed ne foramina appareant cooperiemus ipſa canaliculo, ita ut ab eodem
tubo utraque defluere videantur.
De Prochyta. VIII.
Conſtruitur etiam prochyta plus minusve humidi ſuſci-
piens, & emittens, aliquando quidem plus, aliquando vero
minus, ita ut vino & aqua in ipſum infuſis, interdum a-
quam puram, interdum vinum purum, interdum vero mix-
tum emittat: eſt autem conſtructio talis.
2620HERONIS
Sit prochyta A B diaphragma ha-
13[Figure 13] bens medium C D: & in diaphra-
gmate juxta ventrem vafis foramina
inſtar cribri, in orbem diſpoſita, u-
bi punctum E in loco autem ſecun-
dum diametrum in ipſo diaphra-
gmate ſit foramen rotundum F, per
quod tubus impellatur F H K dia-
phragmatico arctatus, & à fundo
prochytæ parum diſtans, ubi G. Al-
terum vero ipſius oſculum H ſimul
perforetur cum latere prochytæ ſub
auricula, cui coagmentetur, exiſtens
cavum, habenſque foramen in par-
te exteriori auriculæ K. Quod qui-
dem cum opus fuerit, digito com-
prehendimus. Si igitur comprehen-
dentes ſpiraculum K, ut dictum eſt,
aliquod humidum in prochytam in-
fundamus, manebit illud in loco
ſupra diaphragma, cum non poſſit
per cribrum in locum inferiorem
deferri: non poteſt autem, propter-
ea quod non alium habet egreſſum, præterquam eum, qui fit per ſpira-
culum K. Cumigitur remittemus ſpiraculum, tunc humidum in locum
inferiorem deſcendit: & plus continebit prochyta: itaque ſi prius infun-
dentes vinum ita ut repleatur locus C B D, comprehendamus ſpiraculum,
& aquam infundamus, non commiſcebitur ea cum vino, ſed cum pro-
chytam converterimus, puram aquam emittet: cum vero remiſerimus
ſpiraculum aqua adhuc fluente ſimul fluet & vinum; propterea quod in lo-
cum exinanitum aër per ſpiraculum ſuccedet, poſtea vinum purum emit-
tetur: licet autem & prius infuſa aqua, ſpiraculoque comprehenſo vi-
num infundere, ita ut aliis quidem vinum purum, aliis mixtum, aliis ve-
ro cumilludere velimus puram aquam emittet.
2721SPIRITAL. LIBER.
De Sphæra cancara. IX.
Conſtruitur quoque ſphæra concava, vel aliud vas, in
quod infuſum humidum ſua ſponte, & cum magna vi in al-
titudinem exprimitur, adeo ut totum effundatur, quam-
quam & latio ſurſum præter naturam inſit: eſt autem con-
ſtructio talis.
Sit ſphæra capiens cotylas circiter ſex, habensque alacum ex firma la-
mina, adeo ut futuram aëris compreſſionem ſuſtinere poſſit: & ſit A B,
collocata in aliquo hypoſpario C: perforata autem ipſa in ſuperiori parte
intro mittatur tubus, diſtans à loco qui ſecundum diametrum foramini op-
ponitur, qnantum ad aquæ fluxum ſatis ſit: & in ſuperiorem partem ſphæ-
ræ paulum emineas, coagmenta-
14[Figure 14] tusque; ipſius alveo juxta fora-
men: ſcindatur autem oſculum
ſuperius in duos tubos DG, DF:
quibus conglutinentur alii duo
tubi tranſverſi GHKL, FMNX;
ſimul perforati cum ipſis D G,
D F, & alius tubus O Pintro-
mittatur in tubos G H K L,
FMNX fimul perforatus cum
iis, quæ ſunt in GHKL, FMNX
foraminibus & habens tubulum
rectum appoſitum R S, ſimul
cum ipſo perforatum: & in par-
vum oſculum deſinens, quod
ſit S. Si igitur apprehendentes
tubulum R S invertamus ipſum
P O tubum, occludentur ſibii-
pſis reſpondentia foramina; ita ut
humidum, quod exprimi debet,
egreſſum non habeat: demittatur
etiam alius tubus in ſphæra
T Y V per aliquod foramen ha-
bens inferius oſculum V ob-
ſtructum: à latere vero
2822HERONIS rotundum Q juxta fundum, cui clavicula apponatur à Romanis aſſarium
appellata, cujus conſtructionem deinceps exponemus: alius autem tu-
bus Z Ω demittatur aptatus in tubum T Y V. Siigitur evellentes tubum
ZΩ, in ipſum T Y V humidum infundamus, ingredieturillud in ſphæ-
ræ alveum per foramen Q, aperta clavicula in partem exteriorem, atque
aëre recedente per tubi O P foramina jam dicta, & poſita ſecundum fo-
ramina, quæ in tubis GHKL,
15[Figure 15] F M N X. Itaque cum dimi-
dium ſphæræ occupaverit hu-
midum, inclinamus tubulum
SR, ita ut foramina ſibiipſis re-
ſpondentia permutentur: poſtea
demittentes tubum ZΩ per i-
pſum extrudimus aërem, & hu-
midum in tubo T Y V conten-
tum, qui quidem per clavicu-
lam in ſphæræ alveum cum
violentia irrumpit, propterea
quod ſphæra plena ſit aëre &
humido: fit autem irruptio ob
aëris compreſſionem in vacua,
quæ intra ipſum includuntur,
pervadentis. Deinde rurſus
evellentes tubum Z Ω, ita ut
T Y V tubus aëre impleatur,
rurſus tubum Z Ω demittemus,
atque in ſphæram prædictum
aërem impellemus: idque ſæ-
pius facientes habebimus in
ſphæra multum aërem compreſ-
ſum. At vero incluſum aërem
evulſo embolo non exire perſpicuum eſt, quod clavicula ab ipſo ad in-
teriores partes impulſa claudatur. Si igitur rurſus elevabimus tubulum
R S ita ut rectus fiat, & foramina ſibi ipſis reſpondeant, tunc exprime-
tur humidum, quod aër compreſſus in propriam magnitudinem effunda-
tur, & ſubjectum humidum extrudat. Quod ſi compreſſus aër multus
ſit, totum expellet humidum, ita ut etiam ſuperfluus aër ſimul cum humi-
do ejiciatur.
2923SPIRITAL. LIBER.
De Aſſario. X.
Aſſarium autem, de quo dictum eſt, conſtruitur hoc
modo.
Duo laterculi quadra-
16[Figure 16] ti ex ære conſtruantur,
habentes unumquodque
latus circiter unius digi-
ti, craſſitudinem autem
veluti amuſſis. Hi igitur
inter ſe aptati ſecundum
latitudinem detergantur,
hoc eſt expoliantur, ita
ut inter ipſos neque aër,
neque humidum interci-
dat. Sine autem hi A B
C D, E F G H: & i-
pſorum unus, videlicet
A B C D in medio per-
do, cujus diameter ſit ut
foretur foramine rotun-
tertia pars digiti. Itaque
latere A D aptato ad E
H, laterculi inter ſeſe
cardinibus vinciantur, ita ut eorum ſuperficies expolitæ inter ſe conve-
niant. Cum igirur per ipſos operari voluerimus, conglutinatur latercu-
lus A B C D foramini, per quod five aërem, ſive humidum intruſum
coercere poteſt, namque ob impulſionem aperitur laterculus E F G H,
quod expedite per cardines moveatur, & aërem, atque humidum ex-
cipit qui includitur in vas firmum, obſiſtens laterculo E F G H, & fo-
ramen claudens, per quod ipſe aër intus impellitur.
XI.
In quibuſdam aris igne evaporante aſſiſtentia animalia ſa-
crificare, conſtruitur autem hoc modo.
3024HERONIS 17[Figure 17]
Sit baſis in qua ſtant animalia A B C D, cui quidem inſiſtat ara undi-
que præclufa, ipſa etiam baſis præcluſa ſit, acſimul cum ara perforata in
C: per baſim vero tubus trajiciatur HKL, paulum à baſis fundo diſtans
ad L: & ſimul perforatus cum phiala, quam animal continet ad H: in-
fundatur humidum in baſim per aliquod foramen M quod poſt infuſionem
obturetur. Si igitur in ara E F G ignis accendatur, continget intrinſecum
aërem attenuatum in baſimferri, & quod in ipſa eſt humidum extrudere:
hoc autem nonhabens aliam antiperiſtaſim per tubum H K L in phialam
procedit, & ita ſacrificat animal: idque tam diu fit, quam diu ignis im-
ponitur: extincto autem igne rurſus ceſſat ſacrificare: atque hoc toties
iterabitur, quoties ignisincendetur. Sit autem tubus, per quem caliditas
procedere debet, latior in medio: neceſle eſt enim caliditatem, vel potius
vaporem ab ipſa ortum, cum in ampliorem locum deveniat, majorem eva-
dere, & plus etiam poſſe operari.
3125SPIRITAL. LIBER.
XII.
Quædam vaſa, niſi repleta ſint, non fluunt: ſi vero re-
pleantur, totum, quod in ipſis eſt humidum effluit: con-
ſtruitur autem hoc modo.
18[Figure 18]
Sit vas A B C D non coopertum, per cujus fundum trajiciatur vel
ſpiritalis diabetes E F L H, vel inflexus ſiphon GHK. Itaque repleto
vaſe A B C D, & aqua ſuperinfuſa, contingit ipſam per diabetas ferri, &
rurſus effluere, quouſque totum vas A B C D exinaniatur, ſi modo diabetæ
principia habeant propè fundum vaſis, ita ut ſolum aquæ fluxus reſervetur.
19[Figure 19]
3226HERONIS
De concor diæcrateribus. XIII.
Duobus vaſis in quadam baſi exiſtentibus, & uno ipſo-
rum repleto vino, altero autem vacuo exiſtente, & utriſ-
que canales apertos habentibus, non effluit vinum, niſi &
alterum vas aqua impleatur: tunc enim ex uno quidem eo-
rum, vinum, ex altero autem aqua effluit, quoad utraque
exinaniantur: dicuntur autem concordiæ crateres.
20[Figure 20]
Sit baſis quidem, in qua vaſa collocantur A B C D: vaſa autem ſint
E F, in quorum utroque ſit inflexus ſiphon, in vaſe quidem E ſiphon G H
K; in F vero L M N, qui habeant exteriores exceſſus in canales deſinen-
tes: curvitates vero ad vaſorum oſcula emineant: & alter tubus per ba-
ſimin vaſainflectatur, qui ſit X O P R, cujus oſcula X R ſint
3327SPIRITAL. LIBER. tuborum curvitates: in vas autem E infundatur vinum, ita ut humidi ſu-
perficies non ſit ſupra tubi curvitatem H, Hucuſqueigitur vinum non
fluit, propterea quod tubus non habet principium fluxus. Quod ſi in vas
F aquam infundamus adeo, ut ipſius ſuperficies excedat curvitatem M,
tunc aqua defluet perque tubum X O P R feretur in vas E, & principium
fluxus vino dabit: & tunc utraque vaſa effundent, hoc quidem vinum,
illud vero aquam.
XIV.
Si in quædam vaſa aqua infundatur, vox redditur melan-
coryphi, vel ſibilus. Conſtruitur autem hoc modo.
Sit baſis præcluſa
21[Figure 21] A B C D, & per A D
operculum infun dibu-
lum E F trajiciatur, cu-
jus caulis diſtet à fundo,
quantum ad aquæ flu-
xum ſatis ſit; & opercu-
lo coarctetur. Sit etiam
ſyringula G H K; quæ
ſonum fundere conſue-
verit; & ſimul perfore-
tur cum baſi, & oper-
culo A D ſimiliter co-
arctetur: oſculum au-
tem ejus K incurvetur
in aquulam appoſito
parvo vaſe, quod ſit L:
infuſaigitur aqua per in-
fundibulum E F, con-
tingit aërem, qui eſt in
baſi, extruſum proce-
dere per ſyringulam
G H K; & ita ſonum
edere. Quod ſi ſyringulæ pars extrema incurvata ſit in aquam, ſtrepi-
tans apparet ſonus, ita ut melancoryphi vox reddatur. Si vero non ap-
ponatur aqua, ſibilus tantum erit.
3428HERONIS
XV.
Voces igitur per ſyringas fiunt, ſed differentes ſoni red-
duntur à ſyringis, vel tenuioribus, vel craſſioribus, vel
etiam in longitudinem extenſis, vel contractis: vel cum
pars ipſarum in aquam immergitur, aut uberiorem, autexi-
liorem, adeo ut multarum avicularum hoc modo voces effi-
ciantur. Conſtruuntur autem vel in fonte, vel in antro, vel
univerſe ubicumque aqua influit, aviculæ multæ per ordi-
nem diſpoſitæ, & his aſſidens noctua, quæ ſua ſponte ad avi-
culas convertitur, & rurſus avertitur: averſa autem ea can-
tant aviculæ & rurſus ad ipſas converſa non amplius cantant:
atque hoc ſæpius fit. Conſtruitur autem hoc modo.
Sit canaliculus ſemper fluens A, & ipſi ſubjiciatur præcluſum
vas B C D E, habens ſpiritalem diabetem, vel ſiphona inflexum
F G, & demiſſum infundibulum H K, cujus caulis diſtet à fundo vaſis
quantum ad aquæ fluxum ſatis ſit: habeat autem plures ſyringulas,
quales antea diximus, ut in L: Itaque dum vas B C D E aqua impletur,
continget aërem, quieſt in ipſo, extruſum per ſyringulas, avicularum
cantus imitari: unaquæque enim ſyringularum in unamquamque avicu-
lam ſecundum os terminatur: ſed dum poſt repletionem exinanitur per
tubum C F, non amplius cantare.
Ut autem noctua ad aviculas convertatur, & avertatur,
ſicuti traditum eſt, ante conſtruentur ea, de quibus dice-
mus.
Sit enim in aliqua baſi M axis rectus, & tornatus N X, circa quem
aptetur ſyringa O P, quæ expedite circa ipſum converti poſſit: huic
autem compactum ſit parvum tympanum R S, in quo inſiſtet noctua ipſi
coagmentata, & circa ſyringam duæ catenæ in contrariam partem
diſſolutæ T Y, V G, quæ per duas trochleas referantur, T Y quidem
ad pondus Z ſuſpenſum, V G vero ad vas concavum Ω ſubjectum ſipho-
ni vel ſpiritali diabetæ F G. Contingit igitur dum vas B C D E exinani-
tur, humidum ferri in vas Ω, ſyringamque O P & noctuam converti, ita
ut ad aviculas ſpectet: exinanito autem B C D E vaſe, & ipſum vas Ω
exinaniri per aliquem ſiphonem, vel ſpiritalem diabetem, qui eſt in ipſo:
quare rurſus propendens pondus Z noctuam avertet eo tempore, quo
vas B C D E impletur aqua, & rurſus avicularum voces redduntur.
3529SPIRITAL. LIBER.
XVI.
Simili ratione & tubarum ſoni fiunt.
22[Figure 22]
Quando enim in vas præcluſum demittatur caulis infundibuli, parum
à fundo diſtans, & vaſis operculo coarctetur: deinde tuba habens &
codona & lingulam, ſimul perforata cum vaſe in parte ſuperiori ipſius;
contingit infuſo perinfundibulum humido aërem, qui in ipſo eſt, extru-
ſum per lingulam ſonum perficere.
3630HERONIS.
XVII.
Apertis templi valvis ſonus tubæ hoc modo efficitur.
23[Figure 23]
Sit poſt valvas vas A B C D aquam habens, in quo ſit ſuffocarium,
hoc eſt vas ſyſtomum inverſum F, quippe@cujus os ſenſim contrahitur: ejus
fundo perforato aptetur tuba habens & codona, & lingulam : canali
autem tubæ apponatur regula L M, coagmentata ſuffocatorio, cana-
lique tubæ alligata: & in extremitate ejus habens columation Z, hoc
eſt chelonarion, cuiſubjiciatur regula N X, ſuſtinens ſuffocatorium F,
tantum ab aqua diſtans, quantum ſatis ſit: & regula N X circa fibulam
O moveatur: in extremitate autem regulæ X catena, vel funis alligata
referatur per orbiculum P ad partem valvarum poſteriorem: continget
igitur valvis apertis extentum funem trahere extremitatem regulæ Y: ita
ut regula N X non amplius colymatio Z ſubjiciatur: hoc autem per-
mutato ſuffocatorium in aquam delatum tubæ ſonum efficiet, propter-
ea quod aër, qui eſt in ipſo per lingulam, & codona extruditur.
3731SPIRITAL. LIBER.
XVIII.
In quædam vaſa prius infuſo vino, quando aquam infun-
dimus, interdum quidem aqua pura, interdum vero pu-
rum vinum effluit: conſtruitur autem hoc modo.
Sit vas A B C habens
24[Figure 24] duo diaphragmata D E
F G, & per utraque ipſo-
rum impellatur tubus H
K, coarctatus diaphra-
gmatibus, & perforatus fo-
ramine L paulo ſupra dia-
phragma F G ſub dia-
phragmate vero D E ſit
ſpiraculum M in ventre
vaſis. His ita ſe habenti-
bus: ſi quis comprehen-
dens effluxionem C infun-
dat vinum, procedet per
foramen L inlocum D E
F G: aër enim, qui in
ipſo eſt per ſpiraculum M
recedet. Quando igitur di-
gito obturemus ſpiraculum M, vinum in D E F G loco detinebitur. Et
quando aquam infundamus in partem vaſis A B D E claudentes ſpiraculum
M pura fluet aqua. Si vero dimittamus M ſpiraculum, cum adhuc in parte
ſuperiori ſit aqua, mixtum effluet: & poſtea quam aqua effluxerit, tunc
purum effluet vinum: licet etiam fæpius dimiſſo ſpiraculo M difterentes
effluxiones fieri: ſed melius eſt prius infundentes aquam in locum D E
F G, ſpiraculumque comprehendentes vinum infundere: continget
enim aliquando quidem purum effluere vinum; dimiſlo autem ſpiraculo
mixtum: & rurſus comprehenſo vinum purum effluere: idque toties
fiet, quoties ipſi voluerimus.
3832HERONIS
XIX.
Cratere in quadam baſi collocato, & pleno exiſtente vi-
no, quantumcumque ex eo quiſpiam hauſerit, rurſus ple-
nus erit crater: conſtruitur autem hoc modo.
Sit vas A B, oſcu-
25[Figure 25] lum habens interſe-
ptum diaphragmate C
D juxta ipſum collum:
& per diaphragma de-
mittatur tubus E F,
paulum à fundo di-
ſtans; alter autem tu-
bus G H per fundum
impellatur: parum di-
ſtans à diaphragmate
C D: & vaſis fundum
ad K perforetur, ſu-
matque tubulum K L.
At ipſum vas A B in
quadam baſi M N X O
collocetur, per quam
ſit tubi G H exceſſus:
& craterſit P R: perbaſim vero M N X O ſit tubus S T ſimul cum baſi,
& cratere perforatus; qui habeat altitudinem æqualem oſculo H ipſius
G H tubi: infundamus igitur vinum per tubum E F in vas A B: aër
enim per tubum G H exibit, & ſi quidem K L tubulus apertus ſit, vinum
quod infunditur per ipſum in baſim, & in craterem procedet: ſi vero
obturetur, tunc vas A B implebitur: itaque infundamus vinum, & in
baſim M N X O, & in P R craterem, adeo ut crater plenus ſit, & ba-
ſis M N X O impleatur uſque ad G H tubi oſculum. Quo quidem facto
& obturato oſculo E, vinum quod eſt in A B vaſe non amplius per tubum
K L in baſim fluet, quippe cum non habeat alium aërem, quem in lo-
cum vacuatum ſubſtituat: erat enim ei aditus per oſculum E. Quando igi-
tur ex cratere vinum exhauriemus, aperietur E oſculum: & ſubeunte
aëre rurſus vinum fluet in baſim & in craterem P R, quoad plenus fiat:
atque hoc toties erit, quoties vinum ex cratere hauriemus: oportebit
autem & baſim MNXO perforatam eſſe foramine Y: ut aër, qui eſt in vaſe
A B vino cedens per oſculum G ingrediatur, & per ſoramen Y exeat.
3933SPIRITAL. LIBER.
XX.
Quod ſi in uſumidem parare velimus, ut cratere in aliquo
loco collocato, quanquam ex ipſo plurimum aquæ hauria-
tur, tamen ſemper plenus exiſtat, ita conſtruetur.
Sit vas A B, &
26[Figure 26] in eo aqua, quæ ad
futurum uſum ſuffi-
ciat: canalis autem
ex ipſo ſit C D, cui
ſubjiciatur torcular
G H: & regula quæ-
dam juxta canalem
aptetur E F: ad cu-
jus extremitatem E
ſuſpendatur ſuber K,
exiſtens in torculari:
ad F vero religetur
catenula habens pon-
dus plumbeum X,
quod ita ſit conſtructum, ut ſubere K in torcularis aqua innatante clau-
datur canalis: evacuata autem aqua extorculari, deſcendens ſuber ca-
nalem aperiat; ita ut rurſus influens aqua ſuber extollat: & rurſus ca-
nalis claudatur: oportebit autem ſuber gravius eſſe eo pondere, quod
ad X conſtituitur. Sit autem jam dictus crater L M in aliquo loco poſitus,
cujus labrum ſit in eadem ſuperficie, in qua torcularis aqua, quando ſu-
bere innatante canalis non amplius influit: ex torculari vero feratur tu-
bus in fundum crateris H N: cum igitur pleno exiſtente cratere hauſerit
quis aquam, ſimul & eam, quæ eſt in H G torculari evacuabit: deſcen-
denſque ſuber canalem aperiet: & influens in torcular, & craterem aqua
efferet, & extollet ſuber, ita ut rurſus non amplius influat: atque hoc
toties fiet, quoties quis ex cratere aquam abftulerit.
4034HERONIS
XXI
In ſpondea, hoc eſt in vaſa ſacrificii injecto quinque
drachmarum numiſmate, aqua ad inſpergendum effluit.
Sit ſpondeum, ſive theſaurus
27[Figure 27] A B C D, cujus ofculum A ſit
detectum: & in theſauro ſit vas
F G H K habens aquam, &
pyxidem L, ex qua canalis L M
extra feratur: vaſi autem appo-
natur regula recta NX, circa
quam alia regula aptetur O P,
habens ad O platyſmation R pa-
rallelum fundo vaſis: & juxta
P ad S habens operculum pyxidi
L congruens, ita ut aqua per
canalem L M non fluat: ſit au-
tem pyxidis operculum gravius
platyſmatio R: & utriſque vi-
delicet numiſmate, & platy-
ſmatio ipſo levius. Cum igitur
per oſculum A numiſma injicia-
tur, incidet in platyſmation R:
& deprimens regulam O P incli-
nabit, extollet autem pyxidis
operculum, ita ut aqua fluat: poſtea excidente numiſmate rurſus oper-
culum pyxidem obſtruet, ut non amplius fluat aqua.
4135SPIRITAL. LIBER.
XXII.
In vas multis humorum generibus per idem oſculum in-
jectis, ſeorſum unumquodque per eundem canalem deſlue-
re, quodcumque elegerimus.
Sit aliquod vas AB,
28[Figure 28] collum habens obſtru-
ctum diaphragmate
C D: habeat etiam dia-
phragmata recta, & ex-
tenſa uſque ad ipſum
diaphragma C D, quæ
faciant tot loca, quot
humores injicere veli-
mus: ſint autemin præ-
ſentia duo, videlicet
FE: & in diaphragmate
C D ſint foramina te-
nuia tamquam cribri,
tendentia in utrumque
locum, ſub diaphragma-
te vero ſint ſpiracula
G H, quæin loca defe-
rant: & in fundo tubuli
K L ſimul cum locis perforati; & deferentes in unum communem cana-
lem M. Siigitur comprehendentes ſpiracula G H, & canalem M, infun-
damus per oſculum unum aliquem ex humoribus, in nullum ingredietur
locum, propterea quod aër, qui eſt in ipſis egreſſum non habeat. Si vero
unum ex ſpiraculis dimittamus, humor in eum locum feretur, cujus eſt
& ſpiraculum. Poſtea rurſus comprehenſo ſpiraculo, quando alteruw hu-
morem infundamus, & dimittamus alterum ſpiraculum, rurſus in alte-
rum locum humor deferetur: itaque ſpiracula omnia comprehendentes ſi-
mul cum foraminibus, quæ ſunt in cribro, quamquam canalem M dimit-
tamus, nihil tamen effluet, niſi dimittatur alterum ſpiraculum. Tunc
enim aëre aditum habente fluet humor, qui in eo loco continetur: com-
prehenſo autem ſpiraculo, & altero dimiſſo, rurſus idem continget.
4236HERONIS
XXIII.
Duobus vaſis in quadam baſi exiſtentibus, & uno quidem
eorum repleto vino, altero autem vacuo, quantum in va-
cuum aquæ infundamus, tantum vini ex altero fluet: con-
ſtruitur autem hoc modo.
Sintin quadam baſi
29[Figure 29] A B duo vaſa C D EF,
quæ oſcula obſtructa
liabeant diaphragmati-
bus GHKL: tubus au-
tem MNXO impella-
tur per baſim, & in vaſa
reflectatur, à diaphra-
gmatibus parum diſtans
ſecundum M O: & in
vaſe quidem E F ſit in-
flexus ſiphon PRS, cur-
vitatem habens ad oſ-
culum vaſis: & alterum
ipſius crus extra feratur
in canalem conforma-
tus: per diaphragma
vero G H dimittatur
infundibulum TY, cu-
jus caulis coarctetur
diaphragmati, & pa-
rum à fundo diſtet: infundatur igitur vinum in vas E F per aliquod fora-
men V, quod rurſus poſt infuſionem obturetur. Itaque ſi per infundibu-
lum in vas C D aquam injiciamus, continget aërem, qui eſt in ipſo ex-
pulſum procedere in vas E F per tubum M N, X O: & obid vinum, quod
in eo vaſe continetur, extrudere. Atque hoc erit toties, quoties aquam in-
fundamus, & manifeſtum eſt expulſum aërem eandem, quam infuſa aqua
molem habere: & tantumdem etiam vini extrudere. Quod ſi non adſit
inflexus ſiphon, ſed ſolum canalis ad S, poteſt idem fieri, niſi aquæ violen-
tia canalem pervincat.
4337SPIRITAL. LIBER.
XXIV.
Tubum conſtituere, à quo fluat aqua & vinum in qua-
cumque voluerimus proportione.
30[Figure 30]
Sit autem aqua vini dupla: & ſit vacuum vas A B, ſive cylindricum,
ſive ſolidum parallelepipedum orthogonium, cui aliud vas apponatur un-
dique præcluſum, & in eadem baſi poſitum C D, ſive ſimiliter cylindri-
cum, ſive ſolidum parallelepipedum orthogonium & baſis ipſius A B du-
pla ſit baſis C D; quoniam volumus aquam vini duplam eſſe. Huic autem
apponatur aliud vas præcluſum EF, in quod vinum infunditur: & per utra-
que C D, E F ſit tubus G H K, ſimul cum diaphragmatibus ipſorum per-
foratus, & coarctatus: vas autem E F habeat inflexum tubum L M N,
cujus interius quidem crus diſtet à fundo vaſis, quantum ad humidi fluxum
ſatis ſit: alterum vero intra inflectatur, & procedat in aliud vas X O, ex
quotubus P R feratur peromnia vaſa, vel etiam ſuppoſitus ſub ſede vaſo-
rum locetur, ita ut deorſum in partem, quæ eſt ad fundum vaſis A B nullo
negotio feratur: & alius tubus S T ſimul perforetur cum vaſis A B, C D.
Habeat autem & A B vas juxta fundum canaliculum Y: & canaliculi P R
Y inſerantur in canalem V Z clavem habentem, per quam & aperietur,
& claudetur quando voluerimus. His conſtructis & clauſo V Z canali, ſi
in A B vas aquam infundamus, ſecedet pars ipſius in vas C D, hoc eſt di-
midia per S T tubum, & incidens humor in vas C D æqualem ipſi aërem
extrudet per tubum G H K in vas E F: hic autem æquale vinum per tu-
bum L M N in vas X O extrudet. Cumigitur canalem V Z
4438HERONIS fluet per ipſum & aqua in vas A B infuſa, & vinum ex vaſe X O per tu-
bum P R delatum: & factum erit quod proponebatur.
Rurſus igitur vacua manebunt vaſa, quando effluente mixto aër in ipſa
per tubum P R procedet.
XXV.
Vaſe exiſtente, in quo aqua ſit; & exiſtente in eo cana-
li, in quo clavis, animali vero in aqua innatante, quantum-
cunque aquæ per canalem auſeramus, ex animali vinum af-
fluet ad datam propoſitionem dimiſſæ aquæ.
Sit enim aquæ vas
31[Figure 31] A B, canalem habens C
occluſum: & in aqua
innatet lebetarium D, tu-
bum habens E F in ani-
mal efformatum: appo-
natur autem vas vinum
habens G H, in quo ſi-
phon inflexus ſit K L M,
cujus unum quidem crus
intra vas G H continea-
tur, alterum vero extra, in
tubum EF deferens. Ita-
que ſi per M oſculum in-
ferius vinum attrahamus,
fluet in EF tubum quouſ-
que vini ſuperficies & quæ eſt in vaſe G H, & quæ in tubo E F in una
recta linea conſtituatur. Sit igitur ſecundum rectam lineam N X O P,
& ad punctum P canaliculus R apertus ſit. Hucuſque quidem vinum non
fluit: ſed cum per canalem C quantumcumque aquæ auferamus, deſcendet
lebetarium D, cum quo & E F tubus, ita ut vini ſuperficies depreſſior fiat
ſuperficie N X, ac propterea cum ſiphonis pars extrinſeca depreſſior fa-
cta ſit, rurſus fluet vinum in tubum E F, & per canalem R extra feretur.
Atque hoc toties erit, quoties aquam per canalem C auferamus: & tunc
ad proportionem aquæ defluentis vinum effluet: habeat autem vaſis A B
baſis ad baſim vaſis G H datam proportionem, & ita fiet, quod facien-
dum proponebatur.
4539SPRIRITAL. LIBER.
XXVI.
Si velimus infundentes aquam in aliquod vas, ad hujus
proportionem vinum effluere, ita faciemus.
Sit enim rurſus vas
32[Figure 32] aquam habens A B, &
vas habens vinum G H,
tubus autem E F ſit ex-
tra vas A B: & in A B
vaſe innatet ſphærula
D, ex qua funis per tro-
chleas S T ad tubum
E F religetur, ut ipſam
ſuſpendat, aſia vero
omnia ſint eadem quæ
ſupra diximus: con-
tingit igitur injecta in
vas A B aqua, ſphæru-
lam D extolli, & ita demittere tubum E F adeo, ut rurſus vinum
effluat.
ALITER. Poteſt autem & aliteridem effici.
Funis enim ex ſphærula D per trochleam S referatur in aliam tro-
chleam T, & per hanc ad K L M ſiphonem religetur. Continget igitur
elevata ſphærula D demitti ſiphonem K L M fune ſuſpenſum, ita ut cum
extrinſecum ſiphonis crus majus efficiatur, vinum per oſculum M effluat.
4640HERONIS
XXVII.
Siphones autem, quibus utuntur ad incendia hoc modo
conſtruuntur.
33[Figure 33]
Sint duo modioli ærei torno expoliti ſecundum interiorem eorum ſu-
perficiem ad embolos, quemadmodum bydrauleorum modioli A B C D
E F G H: & emboli ipſis congruentes ſint K L M N: ſimul vero modio-
li perforentur inter ſeſe per tubum X O D F: & ex partibus exterioribus
intra X O D F tubum habeant aſſaria appoſita P R, qualia in ſuperiori-
bus dicta ſunt, ita ut in partem modiolorum exteriorem aperiantur. Ha-
beant etiam modioli in fundis rotunda formina S T obturata axibus expo-
litis Y Φ Q Ψ, per quos fibulæ Ω Ω traducantur agglutinatæ, vel conjunctæ
modiolorum fundis, habenteſque colymatia ex partibus extremis, ut
ne axes exipſis amplius extrahantur: emboli vero habeant rectas regulas
compactas in medio ς quibus jungatur regula Z α, quæ ad medium qui-
dem moveatur circa fibulam {ευ} manentem, ad regulas vero ς
4741SPIRITAL. LIBER. circa fibulam {ευ} manentem, ad regulas vero ς moventur circa fibulas β γ.
At ſimul cum tubo X O D F perforatur alius tubus rectus ε ζ in bifidum
ſciſſus ad ζ: & habens ſmeriſmatia, per quæ humidum exprimit, qualia
& ante dicta ſunt in vaſe potui aquam exhibente, per aërem in ipſo com-
preſſum, ſi igitur dicti modioli una cum aliis, quæ conſtructa ſunt, in vas
aquæ θ χ λ μ injiciantur: & aptetur regula Z α, ex ejus partibus extremis
circa fibulam {ευ} viciſſim motis, emboli deſcendentes per tubum ε ζ, & per
oſculum verſatile χ humidum exprimunt: embolus enim K L aſcendens
aperit quidem foramen S elevato Q Ψ axe, occludit vero aſſarium P,
& deſcendens occludit S foramen, & ipſum P aperit, per quod aqua eliſa
exprimitur. Eadem contingunt & circa embolum M N: tubulus igitur χ
abnuens, & annuens ad datam altitudinem aquam expuit, non tamen ad
datam converſionem, niſi & totum inſtrumentum convertatur. Hoc au-
tem & tardum eſt & moleſtum ad urgentes neceſſitates: ſed ut facile ad
datum locum humor expuatur, faciemus tubum E ζ ſecundum longitudi-
nem ex duobus inter ſe coaptatis conſtantem, quorum unus tubo X O D F
conjunctus ſit, alter autem bifido, quod eſt ad ζ: etenim converſo ſupe-
riori tubo, & annuente tubulo χ, expreſſio fit ad quemcumque volueri-
mus locum: & habebit deſuper coaptatus tubus colymatia, ne ob aquæ
violentiam ex inſtrumento excidere cogatur: hæc autem erunt ad ſimili-
tudinem litteræ Γ ipſi conglutinata, & converſa circa annulum inferiori
tubo circumpoſitum.
4842HERONIS
XXVIII.
In aliquo loco aquæ fluxionem habente conſtruitur ani-
mal ſive ex ære, ſive ex alia aliqua materia, quod oblato
ipſi poculo bibit cum ſtrepitu & clamore, ut ſitire videatur:
eſt autem conſtructio talis.
Sit vas A B, in quod in-
34[Figure 34] fluit canaliculus C: & in eo
ſit inflexus ſiphon, ſive ſpi-
ritalis diabetes D E F, cu-
jus alterum crus extra vaſis
fundum excedat: ipſi vero
ſubjiciatur baſis præcluſa
G H K L, habens & ipſa in-
flexum ſiphonem M N X:
& oſculo F ſubjiciatur O P
infundibulum, cujus caulis
feratur in baſim G H K L,
tantum diſtans à fundo, quan-
tum ad aquæ fluxum fuffi-
ciat. Animalis autem oſcu-
lum ſit ad R, ubitubus pona-
tur, per unum pedem, vel per
aliam aliquam animalis par-
tem occulte in baſim dela-
tus, qui ſit R S T: contin-
get igitur repleto A B vaſe
humorem ſuperfluentem in O P infundibulum ferri: & impleri baſim
GHKL, ipſumque AB vas exinaniri. Rurſus autem repleta baſi ſuper-
fluens humor per ſiphonem M N X baſim exinaniet: dumque ea exinani-
tur, aër per oſculum R exinanitum replebit locum. Quando igitur ipſi
R poculum offeramus, abſorbetur vi attractus humor pro aëre quouſque
baſis exinanita fuerit. Et ita rurſus vas A B repletum exinanitur; & ſe-
quuntur eadem, quæ dicta ſunt: ut autem tempore opportuno, hoc eſt
dum baſis exinanitur, poculum offeramus, ſit aliquod motum ab effluxione,
quæ fit per ſiphonem M N X, aqua ſcilicet in ipſum incidente: in quod
reſpicientes, cum movebitur, tunc poculum offeremus.
4943SPIRITAL. LIBER.
XXIX.
Eſt autem & aliter exiſtentc aquæ influxione, & paniſco
averſo, bibere ipſum animal.
Sit enim baſis undique
35[Figure 35] præcluſa A B C D, dia-
phragma habens ſecun-
dum medium: in ſede ve-
ro inſiſtat animal, & tubus
per os ipſius ſit E F G:
habeatque baſis infle-
xum ſiphonem H K L in
loco inferiori, cujus u-
num crus extra fundum
excedat: per medium ve-
ro diaphragma ſit M N
infundibulum, cujus cau-
lis à fundo parum diſtet:
& baſi A B C D impo-
natur altera baſis X O,
in qua paniſcus P R inſi-
deat, habens axonion S,
in partem baſis inferio-
rem excedens, cui tubus
T Y conjungatur, qui
habeat in extremo phia-
lulam Y V ſibi ipſi con-
junctam, & ſimul perforatam. Sit autem tantus TY tubus, ut averſo pa-
niſco phialula Y V ponatur è regione infundibuli M N paulo ſupra: & in
baſi ſit phialula Q Z è regione infundibuli M N, ſimul cum ipſa baſi per-
forata, in quam feratur aquæ influxio Ω tanta, ut major ſit effluxione, quæ
fit per ſiphonem H K L: feretur igitur prædicta aqua per infundibulum
M N in partem inferiorem baſis A B C D, aëre, qui in ipſa continetur,
per tubum E F G recedente, & baſis ſemper erit plena humido, propter-
ea quod influxio effluxione major ſit. Quando igitur paniſcum averta-
mus, phialula Y V è regione infundibuli facta influxionem Ω excipit,
quæ quidem per tubum T Y in alium ſecedit locum. Itaque humido non
amplius influente in partem inferio rem baſis A B C D ſiphon HKL ipſam
exinaniet, aëre per tubum E F G abeunte. Quare animal oblato poculo
rurſus bibit.
5044HERONIS
XXX.
Poteſt etiam aliter bibere animal, neque influente aqua,
neque alio quopiam paniſcum movente.
36[Figure 36]
Sit enim baſis ABCD, animalis autem oſculum ſit ad E; & per pectus
animalis, & poſteriorem pedem, vel caudam ab oſculo E impellatur tu-
bus E F G in partes interiores baſis delatus: & poſita baſi immobili, tu-
bus E F G, qui per animal tranſit perforetur tenui, & vix apparente fora-
mine H: ſiquis igitur tubum E F G aqua impleat per aliquem tubum ſubli-
mem, cujus extremum apponatur ipſi H, manebit tubus E F G aqua ple-
nus, quod ipſius oſcula ex æquo jaceant: & cum ori poculum admove-
amus, atque aliquam ipſius partem demergamus, continget tubi E F G
membrum quod eſt ad G majus fieri, & ob id humidum attrahere, hoc
autem in baſim A B C D deferetur, quare nulla eſt neceſſitas in hac con-
ſtructione baſim præcluſam eſſe.
5145SPIRITAL. LIBER.
XXXI.
In ſacris Ægyptiorum ad porticus rotæ æreæ verſatiles
fiunt; ut qui ingrediuntur ipſas convertant, propterea quod
æs purgare videatur. Sunt autem & vaſa ad inſperſionem, ut
ingredientes aſpergantur: Oporteat igitur facere, ut con-
verſa rota aqua ex ipſa fluat ad inſperſionem, ut dictum eſt.
Sit poſt porticum vas aquæ
37[Figure 37] occultum A B C D, perfora-
tum in fundo foramine E: &
ſub fundum conglutinetur fi-
ſtula FGHK, habens & ipſa
foramen è regione ejus, quod
eſt in fundo, intra quam fit
alia fiſtula L M, ad L ipſi
F G H K agglutinata, habens
è regione E foramen P, inter
dictas vero duas fiſtulas alia
aptetur N X O R, ita ut u-
tramque contingat, & habeat
foramen S è regione ipſius E.
Cum igitur dicta foramina ſi-
bi ipſis reſpondeant, ſiquis a-
quam in vas ABCD inſundat,
extra fluet per ſiſtulam LM. Si
vero convertamus fiſtulam N X O R, ita ut foramen S permutetur, non
amplius fluet. Itaque fiat rota fiſtulæ N X O R conjuncta: ergo ipſa
converſa ſæpius aqua effluet.
5246HERONIS
XXXII.
Vaſe uno exiſtente injicere per os ipſius plura vini genera,
& per eundem canalem ſumere unumquodque ipſorum,
quod quis elegerit, ita ut pluribus vina injicientibus, unuſ-
quiſque proprium ſumat, & ſigillatim tantum, quantum ab
ipſo injectum fuerit.
Sit vas præcluſum
38[Figure 38] A B C D, collum in-
terſeptum habens dia-
phragmate E F: & in-
terſepiatur totum vas
in tot loca, quot volu-
erimus vina eſſe: ſint-
que diaphragmata GH
K L, ut tria loca fiant
MNX, in quæ vinum
injiciatur, perforetur
autem diaphragma EF
fecundum unumquem-
que locum minutis fo-
raminibus, & ſintfo-
ramina O P R, ex qui-
bus erigantur tubuli
PS, OT, RY in vaſis
collum, ſimul cum
ipſo perforati, & juxta
unumquemque tubu-
lum ſint foramina mi-
nuta in diaphragmate
EF inſtar cribri, per quæ humidum in propria loca deferatur. Quando igi-
tur volumus infundere unumquodque vinum, comprehendemus digitis ſpi-
racula STY: & per collum Φ vinum infundemus, hoc autem in nullum lo-
cum procedet, quod aër, qui in locis continetur, non habet egreſſum, ſed
cum remiſerimus unum ſpiraculorum STY, aër qui in eo loco eſt per cri-
brum excedet, vino in locum incidente. Rurſus ſpiraculum comprehenden-
tes, aliud ſimiliter remittemus, & alterum injiciemus vinum, poſtea
5347SPIRITAL. LIBER. ceps reliqua, quotcumque vina fuerint; & loci numero æquales in vaſe
A B C D. Excipiemus autem unumquodque ipſorum ſigillatim per eun-
dem canalem hoc modo. In fundo vaſis A B C D ex ſingulis locis ſinguli
procedant tubi, exloco quidem M tubus Q Ψ, ex N vero tubus Ω Z, &
ex X tubus V I, quorum extrema Ψ Z I ſimul perforentur cum alio tubo
Ψ Z I α. Rurſus alius tubus β γ intraipſum Ψ Z I α diligenter aptetur, ob-
turatus ad interiorem partem γ, habenſque foramina è regioneoſculorum
Ψ Z I, ita ut converſo tubo β γ foramina ad unumquodque ipſorum ad-
ducta excipiant vinum, quodin ſingulis ipſorum continetur; & per oſcu-
lum exterius tubi β γ extra effundant, tubo autem β γ conjunctus ſit fer-
reus obeliſcus {δι} ε & ad partem quidem ε ex plumbo agglutinatur pondus η;
ad {δι} vero fibula ferrea {δι} ς, habens in medio phialulam agglutinatam ς cu-
jus concava ad ſuperiora ſpectent. Sit autem & conus colurus concavus,
cujus major circulus ζ, & minor θ, per quem & fibula {δι} σ τ procedat. Fiant
etiam ſphærulæ plumbeæ inæquales, quæ tot numero ſint, quot & loci
MNX: ſi igitur minorem ſphærulam imponamus phialulæ ζ θ, cum ſit gra-
vis ad inſeriorem partem ferretur; quouſque coni coluri ſuperficiem con-
cavam contingat, & convertat tubum β γ, ita ut foramen quod eſt in ipſo
fiat è regione Ψ, & excipiat vinum in eo loco contentum. Quod quidem
uſque eo fluet, quoad ſphæra phialulæ imponatur, niſi forte totum effluxe-
rit. Si vero ſphæram auferamus, rurſus pondus η converſum obturabit fo-
ramen Ψ ut vinum non amplius fluat. Rurſus igitur ſi aliam ſphærulam im-
ponamus, plus deorſum feretur & plus convertet tubum β quouſque fora-
men in ipſo è regione Z fiat: & ita vinum, quod in eo loco continetur,
fluet, & rurſus elevata ſphærula pondus χ deſcendens foramen Z obtura-
bit, ut non amplius fluat vinum. Quod ſi alia ſphærula imponatur adhue
plus convertetur tubus β, adeo ut vinum, quod eſt in loco X effluat. O-
portet autem minorem ſphærulam phialulæ impoſitam evincere pondus
χ, hoc eſt tubum β convertere: ita enim evincent & aliæ ſphærulæ, &
tubum β convertent.
5448HERONIS
XXXIII.
Lucernam ſe ipſam conſumentem conſtruere.
39[Figure 39]
Sit lucerna A B C, & per os ipſius fibula ferrea impellatur DE, cir-
ca E punctum libere mota, & circa fibulam ellychnium circumvolvatur,
ut facile ſolvi poſſit, aptetur autem & tympanum dentatum F, quod circa
axiculum expedite moveatur, & ejus dentes fibulam contingant, ita ut
ipſo converſo ellychnium per dentes impellatur, & habeat lucerna umbili-
cum valde apertum, injecto autem oleo innatet lebetarium G, rectam ha-
bens regulam H ſibi ipſi conjunctam, dentatamque: ac tympani dentibus
implicatam, continget igitur oleo conſumpto lebetarium deſcendere, &
per regulæ dentes convertere tympanum F ita ut ellychnium impellatur.
5549SPIRITAL. LIBER.
XXXIV.
Vaſe exiſtente, & canalem apertum habente juxta fun-
dum, humoreque in ipſum infuſo, interdum quidem à
principio fluet canalis, interdum vero circa medium; & in-
terdum toto vaſe repleto, vel & generaliter quantocumque
infuſo humore fluet canalis & totum humorem effundet.
Sit vas A B collum habens
40[Figure 40] diaphragmate interſeptum:
& per diaphragma tubus
CD demittatur coarctatus,
& tantum diſtans à fundo,
quantum ad aquæ fluxum ſuf-
ficiat. Sit autem & ſiphon
inflexus EFG, cujus intrinſe-
cum quidem crus diſtet à fun-
do, quantum ſatis ſit ad flu-
xum aquæ, alterum vero extra
productum in canalem con-
formetur. Et ſiphonis curvi-
tas ſit juxta collum vaſis ha-
beatque vas ſpiraculum H
juxta diaphragma in ventrem
ejus deferens. Si igitur veli-
mus à principio ſtatim humo-
re infuſo canalem fluere, ſpi-
raculum H digito compre-
hendemus, & fluet canalis.
Aëre enim, qui in vaſe conti-
netur, antiperiſtaſim non ha-
bente, humor perinflexum
ſiphonem extra errumpet. Quod ſi non comprehendamus ſpiraculum
procedet humor in ventrem vaſis; & canalis non fluet quouſque rurſus
ſpiraculum comprehendamus. Poſtea remiſſo ſpiraculo ſiphon omnem
humorem effundet.
5650HERONIS
XXXV.
Conſtruitur etiam vas, quod quouſque infundas humo-
rem excipit, ſi vero deſiſtas, non amplius excipit. Fit autem
hoc modo.
Sit vas A B collum
41[Figure 41] habens diaphragmate
C D interſeptum, &
per diaphragma demit-
tatur tubus EF, à fundo
quidem parum diſtans,
excedens autem dia-
phragma ita ut à labro
vaſis non multum diſtet;
circa quem alius tubus
circumponatur G H à
diaphragmate, & à tubo
tantum diſtans, quan-
tum ad aquæ fluxum ſa-
tis ſit. Tubi vero G H
pars ſuperior ſquammu-
la obtegatur; & vas ha-
beat ſpiraculum K in
ventrem deferens. Quando igitur per collum humorem infundamus,
continget ipſum procederein ventrem vaſis per tubum GH, & per E F,
aëre per ſpiraculum K excedente. Quod ſi deſiſtamus, & collum vaſis
exinanitum fuerit, aër continuitatem abrumpet. Quare humor, qui eſt in
tubo G H delapſus cadet in diaphragma. Sit autem latitudo circa G H
talis, ut ſua gravitate humor decidat. At infuſo altero humore, aër in tu-
bo E F collectus, & in G H non permittet ipſum humorem ingredi. Sed
ſupra vaſis labrum ſuperfundetur.
5751SPIRITAL. LIBER.
XXXVI.
Conſtruitur autem & ſatyriſcus ſuper quadam bafi, utrem
in manibus tenens, cui adjacet labellum; & infuſo in ipſum
humore, ita ut repleatur, aqua per utrem in labellum influet,
& non ſuperfundetur, quouſque tota per utrem aqua eva-
cuata fuerit. Eſt autem conſtructio talis.
42[Figure 42]
Sit quædam baſis A B undique præcluſa, ſive cylindrica, ſive octagona
ornamenti gratia, quæ diaphragmate C D diſtinguatur, & per diaphra-
gma protendatur tubus E F ſimul cum eo perforatus, & ab operculo parum
diſtans: per operculum vero impellatur tubus G H paulum excedens in
partem ſuperiorem, qui habeat labellum ſibi impoſitum, at que à fundo
tantum diſtet, quantum ad aquæ fluxum ſit ſatis: coarctetur autem &
operculo vaſis, & ipſi diaphragmati. Deinde alius tubus K L M ſimiliter
impellatur per operculum, à diaphragmate parum diſtans, coarctatuſque
operculo, & ex ſeipſo in labellum fluxionem deferens. Quod quidem
labellum imponitur tubo G H ſimul cum eo perforatum. His ita conſti-
tutis vas A D impleatur humore per foramen N, quod poſt infuſionem
obturetur. Si igitur in labellum humorem in fundamus deſcendet per
5852HERONIS43[Figure 43] tubum in vas B C, aëre per E F egrediente, qui quidem cum in vas A D
procedat, humorem in ipſo contentum per tubum K L M in labellum ex-
primit: hic autem rurſus in vas B C delatus exprimit ſimiliter aërem, qui
eft in ipſo: atque is rurſus aquam, quæ eſt in vaſe A D exprimit in la-
bellum, & hoc tamdiu erit, quoad aqua, quæ in vaſe A D continetur,
evacuata fuerit. Oportebit autem tubum MLK per os utris eſſe, & omni-
no tenuem exiſtere, ut demonſtratio hæc longiori tempore permaneat.
XXXVII.
Sacelli conſtructio, ut igne accenſo valvæ ſponte aperian-
tur, & eo extincto rurſus claudantur.
Sit prædictum ſacellum in baſi A B C D, ſupra quam arula E D collo-
cetur: & per arulam impellatur tubus G F, cujus ofculum quidem F ſit
intra ipſam arulam, oſculum vero G in ſphæra quadam H comprehen-
datur à centro ipſius parum diſtans: coarctetur autem ſphæra ipſi tubo
G F: ſitque in ſphæra inflexus ſiphon K L M, & valvarum cardines in
partem inferiorem extendantur, & expedite convertantur in cnodacibus,
qui ſunt in baſi A B C D. Ex cardinibus catenulæ in unum coactæ per
trochleam ad vas N X concavum & ſuſpenſum religentur; alteræ vero
catenulæ cardinibus obvolutæ, ſuperioribuſque contrariæ, & in
5953SPIRITAL. LIBER.44[Figure 44] coactæ per trochleam religentur ad pondus plumbeum, per quod deſcen-
dens valvæ claudentur. Siphon autem K L M habeat exterius crus in vas
ſuſpenſum deferens: & per quoddam foramen P aqua in ſphæram infun-
datur, adeo ut ad dimidium perveniat, quod quidem foramen poſt in-
fuſionem obturetur. Continget igitur igne evaporante aërem, qui eſt in
arula calefactum in ampliorem locum fundi. Hic autem per tubum F G
in ſphæram procedens, humorem, qui in ea continetur per ſiphonem
KLM in ſuſpenſum vas extrudet. Quod vas deſcendens attrahet catenu-
las, & valvas aperiet. Rurſus extincto igne aër quidem attenuatus exce-
det per raritates parietis ſphæræ. Inflexus autem ſiphon K L M humo-
rem ex vaſe ſuſpenſo attrahet, ita ut repleatur locus excretarum raritatum.
Erit enim ipſius extremitas immerſa in aqua, quæ in vaſe ſuſpenſo contine-
tur. Exinanito autem vaſe, & obid leviori facto, rurſus pondus ſuſpen-
ſum deorſum repens valvas occludet. Sunt qui pro aqua utuntur hydrar-
gyro, quoniam & aqua gravius eſt, & à caliditate facile ſolvitur.
6054HERONIS
XXXVIII.
Contingit etiam aliter accenſo igne valvas aperiri.
45[Figure 45]
Sit rurſus ſacellum in aliqua bafi A B C D, in qua ſit ara E: & per
aram tubus F G H referatur in parvum utrem K undique præcluſum. Utri
vero ſubijciatur pondus L, ex quo catenula per trochleam religetur ad
catenulas, quæ ſunt circa cardines, ita ut compreſſo utre pondus L evin-
cat, & valvas claudat: impoſito autem igne aperiat. Rurſus enim aër, qui
eſt in ara calore effuſus per tubum F G H in utrem procedet, & ipſum una
cum pondere L attrahet, & valvæ aperientur. Nam vel ipſæ per ſeipſas
ſponte aperientur, quemadmodum balnearum valvæ ſponte
6155SPIRITAL. LIBER. vel habebunt contrapoſitum pondus ipſas aperiens: extincto autem igne,
& recedente aëre, qui in utrem ingreſſus eſt, pondus deſcendens ſimul
cum utre attrahet, & valvas claudet.
XXXIX.
Vaſe vino repleto, & canales tres habente, per medium
quidem fluere vinum: & quando aquam infundamus, vi-
num non adhuc fluere, ſed aquam per reliquos duos cana-
les. Quando autem aqua fluere deſinat, vinum per medium
fluere, & hoc toties fit, quoties aquam infundamus.
Sit aliquod vas AB, in-
46[Figure 46] terſeptum habens collum
diaphragmate C D, habe-
atque ad fundum canalem
E & per diaphragmata tra-
jiciantur duo tubi F G H
K L M deſinentes in cana-
les, & ſupra diaphragma
excedentes: circa exceſſus
vero imponantur alii tubi
N X cooperti ex ſuperiori
parte, diſtanteſque à dia-
phragmate, quantum ad
aquæ fluxum ſatis ſit: &
alius tubus P O ſimul per-
foretur cum ipſo F G H,
parum diſtans à diaphra-
gmate CD. Comprehenſo
igitur canali E, vas A B
per aliquod foramen V vi-
no repletur, quod quidem
obturetur poſt infuſio-
nem. Itaque continget di-
miſſo E canali vinum flue-
re, aër enim per oſculum
R, & per tubum O P ex-
tra procedet. Quod ſi aquam in diaphragma C D infundamus, extra ſe-
retur per tubos F G H K L M, aëre autem in @as A Bingreſſum non
6256HERONIS bente, non adhuc fluet vinum, quouſque tota aqua affundatur: & rurſus
aëre ingreſſum habente vinum fluet. Poteſt autem pro tubo O P alius
eſſe tubus R S ſimul cum diaphragmate perforatus, circa quem alius T Y
imponatur ad ſimilitudinem N X, ſed ipſis ſublimior, ita ut tubus R S
ſit ſupra vaſis labrum, & eadem, quæ dicta ſunt ſequentur.
XL.
Baſi exiſtente, in qua arbuſcula conſiſtit, & circa arbu-
ſculam draco involvitur, aſtatque Hercules ſagittans & po-
mo baſi impoſito, poſtquam aliquis à baſi pomum manu ele-
vaverit, Hercules quidem ſagittam dimittet in draconem,
& Draco ſibilabit.
Sit dicta baſis præ-
47[Figure 47] cluſa A B diaphragma
habens C D : & dia-
phragmati conjunctus
ſit parvus conus E F,
& concavus, & muti-
lus, qui habeat mino-
rem circulum F aper-
tum verſus fundum, &
parum diſtantem, quan-
tum ſcilicet ad aquæ
fluxum ſufficiat. Huic
autem intra coaptatus
ſit alter conus Hex ca-
tenula quadam per fo-
ramen religatus ad po-
mum K baſi impoſitum.
Et Hercules teneat ar-
culum corneum, inten-
tum nervum habentem,
diſtantemque à dextra
manu quantum ſatis ſit: in dextra autem manu adverſus Draconem ſit ma-
nus omnino ſimilis extrinſecæ, præterquam quod parva, habens & nervi
emiſſorium, & ex emiſſorii parte extrema catenula, ſive funis per baſim
referatur in trochleam ſupra diaphragma poſitam: & adhuc in catenulam
ad conum, & ad pomum religatam. Attrahemus igitur arcum, &
6357SPIRITAL. LIBER. manum ſubjicientes conſtringemus emiſſorium, ita ut ſunis extentus ſit,
& pomum ad inferiorem partem compellatur. Sit autem ſunis per cor-
pus, & per manum intra Herculem. Et ex diaphragmate ſupra baſim ex-
tendatur parvus tubus eorum, qui ſibilare ſolitiſunt. Sitque ſub arbu-
ſcula aut intra ipſam, vas autem A D aqua impleatur, & ſit arbuſcula qui-
dem L M, arcus NX, nervus O P manus aſſumens R S, emiſſorium T Y,
funis V Q, trochlea Q circa quam funis, fiſtula vero Z Ω : Si quisigitur
pomum K elevet, ſimul elevabit & conum H, attrahetque funem Y V Q,
& manum deducet, ita ut ſagitta dimittatur: & aqua, quæ eſt in vaſe
A D, deſcendens in B C vas extrudet aërem in ipſo exiſtentem per fiſtu-
lam, & ſonum perficiet. Poſito autem rurſus pomo, conus alteri con-
gruens ſiſtet fluxum, ut non amplius ſonus reddatur. Rurſus igitur apta-
bimus ea, quæ ſunt circa ſagittam, & dimittemus. Repleto autem vaſe
B C, rurſus ipſum evacuabimus, per aliquem canalem, qui claviculam
habeat, & vas A D quemadmodum & antea, implebimus.
6458HERONIS
XLI.
Vaſis conſtructio, quod {διὰ}εόμετ{ρο}ν videlicet juſtæ men-
ſuræ appellatur. Hoc autem humido repletum quotieſcum-
que invertatur, æqualem quantitatem effundit.
Sit aliquod vas A B, interſe-
48[Figure 48] ptum habens collum A B dia-
phragmate: & ad fundum vaſis
ſit ſphærula C, capiens menſu-
ram, quam effundere volueri-
mus. Per diaphragma vero de-
mittatur tubus ſubtiliſſimus DE.
Simul cum ſphærula perforatus:
& in parte inferiori ſphærulæ
ſit parvum foramen F, à quo ex-
tendatur tubulus F G ſub auri-
culam vaſis tendens, & ſimul
perforatus cum ea, quæ conca-
va exiſtat: & juxta dictum fo-
ramen ſit aliud foramen L
tendens in alveum vaſis. Ha-
beat autem auricula etiam ſpi-
raculum H. Comprehendentes
igitur H ſpiraculum vas humido
replebimus per foramen, quod
poſt infuſionem obturetur. Vel
etiam per ipſum tubulum D E
vas implebitur, exiſtentein ven-
tre vaſis parvo foramine, per
quod aër expellatur. Simul quo-
que humido replebitur ſphærula
per tubulum DE. Ergo ſi inver-
tentes vas ſpiraculum H dimittamus, effluet humidum, quod in ſphærula
C, & in tubulo D E continetur. Rurſus ſi comprehendentes ſpiraculum
vas invertamus, & ſphærula, & tubulus implebuntur; aër enim, qui eſt
inipſis ab incidente humido expelletur. Poſtea rurſus quando vas inver-
tamus, æqualis molis humidum effluet, niſifortaſſe ob differentiam tu-
buli D E, non enim ſemper implebitur. Sed juxta vaſis inanitionem &
ipſe inanietur. Hæc autem differentia omnino minima erit.
6559SPIRITAL. LIBER.
XLII.
In quædam vaſa perflata, aqua hoc modo comprimitur.
49[Figure 49]
Per os vaſis impellatur tubus, à fundo quidem parum diſtans, coa-
gmentatus autem ipſiori, & in parvum oſculum deſinens. Siigitur dictum
oſculum digito comprehendentes per quoddam foramen humidum infun-
damus : & poſt infuſionem per idem foramen inflantes, ipſum clavi
obturemus, & dimittamus tubi oſculum per ipſum oſculum ab inflato,
& compreſſo aëre humidum expuetur.
6660HERONIS
XLIII.
Ex diftantiis voces avicularum hoc modo efficiuntur.
50[Figure 50]
Sit vas præcluſum, per quod infundibulum tranſmittitur, cujus caulis
à fundo tantum diſtet, quantum ad aquæ fluxum ſatis ſit. Superponitur au-
tem infundibulo vas concavum in cnodacibus verſatum, habensque in in-
feriori parte pondera, in quod aqua ſemper influit. Contingit igitur
vacuo exiſtente vaſe, quod in cnodacibus verſatur, ipſum rectum per-
manere: pondus enim habet in fundo appoſitum. Atque eo repleto aqua
in vas præcluſum effundetur. Et aër qui eſt in ipſo, per quandam fiſtu-
lam expulſus ſonum reddet. Exinanitur autem vas per quendam ſiphonem
inflexum: & in quo tempore exinanitio fit, rurſus vas repletum invertitur.
Itaque oportebit influxionem haud in medium vaſis incidere, ut ipſum
repletum ſubito invertatur.
6761SPIRITAL. LIBER.
XLIV.
ALITER, etiam ex diſtantiis ſoni hoc modo fiunt.
51[Figure 51]
Eſt vas habens plura diaphragmata tranſverſa: in locis autem diabetæ
ſunt ad inferiores locos deferentes, fluxibuſque inæquales: & in loco
inferiori apponitur ſyringula ſonum edens. In ſuperius autem vas defer-
tur aquæ fluxus. Itaque repleto ſuperiori vaſe contingit humidum pe@
diabetem, qui eſt in ipſo in inferius procedere, quouſque ad ultimum de-
venerit. Quippe cum vas præcluſum ponatur. At vero aër, qui in ipſo eſt
extruſus per fiſtulam ſonum perficit.
6862HERONIS
XLV.
Et ſphæræ trepudiant hoc modo.
Lebes aquam ha-
52[Figure 52] bens cooperto ore
ſuccenditur. Ab oper-
culo autem procedit
tubus, ex cujus extre-
mo dimidia ſphæra
concava ſimul perfo-
ratur. Si igitur le-
vem ſphærulam in di-
midiam ſphæram in-
jiciamus, continget
vaporem, qui ex le-
bete per tubum attol-
litur, ſphærulam ele-
vare adeo ut tripudia-
re videatur.
XLVI.
Fit etiam ſphæra perſpicua aërem & aquam intra ſeſe con-
tinens, & in medio ipſius ſphærulam inſtar mundi.
Fiunt enim duo hemiſphæria ex
53[Figure 53] vitro quorum alterum obtegitur la-
mina ærea, in medio foramen rotun-
dum habente: fit autem ſphærula mi-
nor, ac levis, & in aquam quæ eſt in
altero hemiſphærio injicitur. Poſtea
huic apponitur hemiſphærium obte-
ctum, & humidi quantitate extracta
ex aqua, qui in medio eſt locus ſphæ-
rulam continebit. Ergo altero he-
miſphærio perficietur id, quod pro-
poſitum eſt.
6963SPIRITAL. LIBER.
XLVII.
Quæ gutta appellatur, ſtillat ſole in ipſam ingruente.
54[Figure 54]
Sit baſis præcluſa A B C D, per quaminfundibulum impellatur, cujus
caulis à fundo paululum diſtet: & ſit ſphærula E F, ex qua tubus in baſim
feratur, à fundo vaſis, & à pariete ſphærulæ parum diſtans. Inflexus
autem ſiphon ſphærulæ aptatus feratur in infundibulum, & in ſphærulam
aqua injiciatur. Quando igitur ſol in ſphærulam ingruit, calefactus aër
exiſtens in ipſa humidum expellit. Quod quidem fertur perſiphonem G,
& per infundibulum in baſim procedet. Sed cum ſphærula obumbrata fue-
rit excedente aëre, tubus, qui ducitur per ſphærulam humidum aſſumet,
& locum exinanitum replebit. Atque hoc toties erit, quoties ſol in ipſam
ingruet.
7064HERON@S
XLVIII.
Thyrſum in aquam demiſſum edere ſonum vel fiſtulæ,
vel alicujus aviculæ.
Sit thyrſus ABCD fo-
55[Figure 55] ramen habens ad verticem
corymbi D, ſitque co-
rymbus concavus, velut
nux pinea: & caulem in-
terſeptum habeat paululum
ſub os, diaphragmate AE.
Huic autem apponatur ſy-
ringula F ſub os tubi loca-
ta, & ſimul perforata cum
diaphragmate. Quando igi-
tur thyrſum in aquam in-
jicientes deorſum premi-
mus, aër, qui in ipſo eſt,
ab aqua eliſus ſonum efficit.
& ſi quidem ſyringula ſit
ſola, ſyringæ ſonum edet,
ſi vero adſit quantitas aquæ
ſub diaphragmate, erit ſo-
nus cum clangore.
7165SPIRITAL. LIBER.
XLIX.
Animal in baſi exiſtente, habenteque in ore tubum, ſi in-
flabimus, tuba canet.
56[Figure 56]
Sit baſis præcluſa ABCD,
in qua inſideat animal, intra
baſim vero ſit hemiſphærium
concavum, obturatumque
EFG, habens ad fundum par-
va foramina, ex quo tubus HF
in animal extendatur ad tubam
tendens. Habeat autem tuba
lingulam & codona: & in
baſim humidum infundatur
per aliquod foramen, quod
poſt infuſionem obturetur
ſmeriſmate quodam. Quando
igitur in codona tubæ inflabi-
mus, qui ex nobis egreditur
aër, aquam, quæ eſt in heme-
ſphærio per foramina expellet,
quæ aſcendet in baſim ſurſum
elata. Et cum ab inflatione
ceſſaverimus, rurſus in hemi-
ſphærium ingredietur, expel-
letque aërem, hic autem per
lingulam procedens tubæ ſo-
num perficiet.
7266HERONIS
L,
Lebete ſuccenſo ſphæruiam ad cnodacem moveri.
57[Figure 57]
Sit lebes ſuccenſus,
qui aquam habeat A B;
obſtruaturque oſculum
cooperculo C D: & unà
cum eo ſimul perforetur
tubus inflexus E F G,
cujus extremitas G ad
concavam ſphærulam
H K aptetur. Extremi-
tati autem ex diametro
opponatur cnodax L M
cooperculo C D nixus:
& ſphæra duos tubulos
inflexos habeat ſecundum
diametrum ſimul cum
ipſa perforatus, qui viciſ-
ſim inflectantur: ſintque
inflexiones ad rectos an-
gulos.
Continget igitur ſuc-
cenſo lebete vaporem per
tubum EFG in ſphæram
incidentem extra cadere
per tubos inflexos, & ſphæram convertere, quemadmodum in animalibus
choreas ducentibus.
7367SPIRITAL. LIBER.
LI.
Si crater in quadam baſe exiſtat, habeatque canalem a-
pertum inter fluendnn ceflabit, quamquam congruens o-
perculum canalem non claudat.
58[Figure 58]
Sit crater A B in baſi C. Perque fundum vaſis & baſim tubus impellatur
D E F in canalem deſinens. In auricula autem crateris regula G H com-
pact a inſiſtat, ad quam aptetur altera regula K L circa H fibulam: & ab
extremitate K alia regula demittatur K M, quæ circa fibulam K movea-
tur. Ad M vero contineat pyxidem, quæ pondus habeat, poſſitque tu-
bum D E F circumſepire. Quando igitur cratere pleno exiſtente, depri-
memus extremitatem regulæ L pyxis NX extolletur, & quæ in cratere
eſt aqua per tubum DEF feretur extra. Quod ſi extremitatem L dimit-
temus pyxis deſcendet, tubumque DEF circumſepiet: & qui in ipſa eſt
aer non habens egreſſum, obſtabit humori exiſtenti circa tubum DEF,
ut non amplius per oſculum D feratur. Sed cum rurſus deprimemus extre-
mitatem L, canalis aquam effundet.
7468HERONIS
LII.
Fluxilis conſtructio ita ut impoſito vitreo operculo, &
humido fluente, in vitreum operculum aſcendat, rejiciatur
humidum.
Sit fluxile A B C,
59[Figure 59] interſeptum diaphra-
gmate D E, & ex D E
procedant duo tubi
F G H K, quorum
F G extra deferatur, &
H K intra. Hoc autem
comprehendat vitreum
operculum M N: Sit-
quein diaphragmate ex
vitreo operculo ſpira-
culum X, per quod a-
qua infundatur. Itaque
repleto fluxili per
dictum ſpiraculum, ſi-
mul implebitur & tu-
bus H K, & humidum
in vitreum operculum
aſcendet, ita ut per tu-
bum F G extra feratur.
Eritque ſiphonis inflexi
ordo, cujus minus qui-
dem crus H K, majus
vero F G. Quare at-
trahet humidum, quod
eft in fluxili aſcendens
in vitreum operculum;
prius autem aërem attrahet, quod humido ſit levior, & in locum aëre
exinanitum humidum aſcendens apparebit: propriaque gravitate deorſum
feretur. Etenim præter naturam ipſi ineſt latio in ſuperiorem locum.
7569SPIRITAL. LIBER.
LIII.
Eſt etiam alia conſtructio, in qua humidum ſenſim fer-
tur, & manet, ita ut ſemper aſcendens videatur.
60[Figure 60]
Sit baſis A B undique præ-
cluſa, quæ diaphragma habeat
C D: & vitreum operculum
cylindri forma EF ſimiliter
undique præcluſum. In oper-
culo autem EF ſit tubus G H
ab ipſius tecto parum diſtans,
& ſimul perforatus cum dia-
phragmate. Alius etiam tubus
KL ſimul perforetur cum tecto
baſis: & à diaphragmate parum
diſtet. Inſit autem baſi extra
vitreum operculum foramen
M, per quod vas A D implea-
tur. Et baſis A B ad fundum
canalem habeat N. Sit præter-
ea alius tubus X O ſimul per-
foratus cum diaphragmate;
parumque à baſi diſtans, per
quod implebitur vas C B. Ita-
que obſtructo canali N, aër,
qui eſt in C B per tubos. & per
foramen M excedet extra. &
cum vas C B repletum fuerit,
implebimus A D per foramen
M. Aër enim, qui in ipſo eſt
per idem foramen excedit. Si igitur canalem N fluere dimittamus, in
locum C B exinanitum aër ex vitreo operculo procedet per tubum G H.
In locum autem vitrei exinanitum ex A D humidum aſcendet per tubum
KL, & aër per foramen Mingredietur. Atque hoc uſque eo fiet, quoad
vitr@eum operculum repletum fuerit. Oportebit autem loca A D C B
E Finter ſe æqualia eſſe, ut ad invicem & aër, & humidum transferantur.
Quando autem vas C B exinanitum fuerit, & conſtiterit aëris continui-
tas, rurſus ex vitreo operculo, aqua in vas A D deferetur, aëre per
canalem N, & per GH tubum in vitreum operculum ingrediente. Qui
vero eſt in vaſe AD aër per foramen M excedet.
7670HERONIS
LIV.
Quædam animalia per os inflata exalio loco aquam ex-
puunt. Ut ſi ſatyriſcus utr@m contineat, per utrem aqua
expuetur.
Sit baſis præcluſa A B C D,
61[Figure 61] in qua animal inſideat, & per
os animalis tubus impellatur
E F, ſimul cum baſi perfora-
tus; habenſque ſubjectum pla-
tyſmation G H obturans tubi
foramen F, & con tentum fibu-
lis retinacula habentibus. Ita
ut non excidat; alius autem tu-
bus K L per baſim impellatur,
cujus alterum quidem extre-
mum K apponatur ei, per quod
volumus aquam expui. Alte-
rum vero L diſteta à fundo,
quantum ad aquæ fluxum ſatis
ſit, habeat autem K ſmeriſma-
tion tenue, quo ejus oſculum
claudatur: infuſo igitur in ba-
ſim humido per quoddam fo-
ramen, quod poſt infuſionem
obturetur, ſi claudentes oſcu-
lum aërem inſpirabimus per
tubum E F, inſpiratus aër im-
pellet platyſmation, & in baſi aër continebitur platyſmation occludens.
Itaque ſublato ſmeriſmatio paulo poſt aër compreſſus humidum, quod
eſt in baſi per oſ culum K magnavi extrudet, quoad totum ejiciatur, &
aër in propriam redeat naturam, hoc eſt compreſſionem in ſeipſo non
amplius habeat.
7771SPIRITAL. LIBER.
LV.
Quædam vaſa à principio humore injecto fluunt, inter-
miſſione vero ſacta non amplius fluunt injecto humore,
quouſque ad dimidium repleta fuerint. Tunc enim inci-
piunt fluere. At intermiſſione facta non amplius fluunt
quouſque impleantur.
Sit enim vas A B, ha-
62[Figure 62] bens in ſeipſo tres ſipho-
nes inflexos C D E, in ven-
tre occultatos, quorum al-
tera quidem crura ſint ad
fundum vaſis, altera vero
extra ferantur in canales
efformata: atque eorum ex-
tremis apponantur vaſa
F H G quorum fundum
diſtetab oſculis, quantum
ad aquæ fluxum ſatis ſit.
Omnia vero comprehen-
dantur alio quodam vaſe,
tamquam baſi KLMN, quæ
canalem X habeat. Et ſi-
phonis quidem C curvitas
ſit ad fundum vaſis; ſiphonis
vero D curvitas ad dimi-
dium altitudinis ejus, &
ſiphonis E ad ipſum collum.
Siigitur in vas A B aquam
infundamus, à principio
quidem fiuet per ſiphonem
C, quoniam curvitas ipſius
eſt ad fundum. Quodſi in-
termittamus, evacuabitur humidum infuſum per canalem X: & vas F
relinquetur aqua plenum: ſiphonis vero C reliqua pars aëre repleta erit.
Rurſus cum aquam infundamus, non procedet per ſiphonem C, propter-
ea quod aër in eo continetur inter aquam infuſam, & eam, quæ eſt in
vaſe F. Aſcendet ergo humidum uſque ad ſiphonis D curvitatem, quæ
eſt ad dimidium altitudinis vaſis, & tunc fluere incipiet. Sed inter-
miſſionefacta rurſus idem continget, quod in ſiphone C jam dictum eſt.
7872HERONIS Eadem & in ſiphone Eintelligantur. Oportebit autem humidum ſenſim
infundere, ne aër, qui in ſiphonibus comprehenſus eſt, ſumma vi expel-
latur.
LVI.
Cucurbitulæ conſtructio, quæ ſine igne attrahit.
Sit cucurbi-
63[Figure 63] tula A B C,
qualis fieri
conſuevit, ha-
bens in medi-
o diaphragma
DE: & per fun-
dum impella-
tur ſmeriſina,
cujus fiſtula
quidem exte-
rior ſit FG, in-
interior vero
H K, quæ fo-
ramina L M
ſibi ipſis reſ-
pondentia ha-
beant, extra
cucurbitulam
locata. Oſcula
autem ipſarum
interiora aper-
ta ſint; & fiſtulæ H K exterius oſculum obturetur, epitoniumque habeat.
Sit præterea ſub D E diaphragmate aliud ſmeriſina N X ſimile ei, quod ad
fundum, habens foramina reſpondentia intra cucurbitulam; & ſimul per-
forata cum diaphragmate D E. His conſtitutis convertantur epitonia
ſmeriſmaton, ita ut foramina, quæ ſunt ad fundum ſibi ipſis reſpondentia
ponantur; quæ vero ſunt ſub diaphragmate permutentur, & claudantur.
Itaque cum vas DC aëre plenum ſit, admoventes ori foramina L M, doſſu-
mus aliquam aëris partem ſugere. Poſtea rurſus convertentes epitonium,
& non amoventes ab ore ſmeriſma habere rarefactum aërem, qui eſt in
vaſe C D. Hoc igitur ſæpius faciemus, quoad multum aëris ſuxerimus.
Deinde cucurbitulam carni apponentes, ut fieri ſolet, foramina, quæ
7973SPIRITAL. LIBER. in ſmeriſmate N X per epitonium aperiemus. Neceſſarium utique eſt in
locum C D vaſis tranſire aliquam partem aëris, qui eſt in vaſe A D E, &
in locum exinanitum pro aëre tum carnem, tum materiam aquæ eſt circa
carnem attrahi per carnis raritates, quas occultos poros appellare con-
ſuevimus.
LVII.
Et qui piulcus appellatur, hanc eandem ob cauſam agit.
Conſtruitur enim fiſtula
64[Figure 64] oblonga A B, cui altera CD
coaptata ſit. Atque hujus
quidem extremum C lamina
operiatur. Ad D vero ha-
beat epitonium E F: & fi-
ſtulæ A B oſculum, quod ad
A obturetur lamina, quæ
habeat tenuem ſyringulam
G H perforatam. Quando
igitur pus attrahere volumus,
apponentes loco in quo eſt
pus extremum ſyringulæ oſ-
culum H, attrahimus fiſtu-
lam C D per epitonium ad
partes exteriores. Etloco,
qui eſt in fiſtula exinanito,
in hunc aliquod aliud neceſ-
ſario attrahitur. Quod cum
non ſit alius locus, niſi ſy-
ringulæ oſculum. Neceſſe
eſt per hoc appoſitum, ac
propinquum humidum at-
trahi. Rurſus quando volu-
mus aliquod humidum im-
mittere, injicientes ipſum
in fiſtulam A B, compre-
hendentesque E F & fiſtu-
lam C D impellentes expri-
memus, quoad nobis immiſ-
ſio neceſſaria videatur.
8074HERONIS
LVIII.
Si vas aliquod vino repletum ſit, habeatque canalem
fluentem, quando cyathum aquæ in collum infundamus, non
amplius fluet. Si vero infundamus alterum cyathum tunc
fluet ipſe una cum priori, hoc eſt duo cyathi aquæ ex aliis
duobus canalibus. Et poſteaquam aqua effluxerit, rurſus
fluet vinum ex medio canali. Idque tamdiu fiet, quoad
totum vinum effluxerit.
Sit vas aliquod
65[Figure 65] A B, circa fundum
canalem habens C,
& ſepiatur circa col-
lum diaphragmate
D E: per diaphra-
gma vero produca-
tur F G tubus, circa
quem alius aptetur,
diſtans à diaphra-
gmate, quantum ad
aquæ fluxum ſatis
ſit, quemadmodum
in ſuffocatis ſipho-
nibus. Impellatur
etiam per diaphra-
gma alius tubus HK
in ſuperiorem ejus
partem minus exce-
dens, quam prior;
atque in duos cana-
les L M diviſus;
circa quem alius tu-
bus aptetur, à dia-
phragmate parum
diſtans. Habeat au-
tem vas ſpiraculum
N ſub diaphragmate. Si igitur comprehendentes canalem vinum infun-
damus, procedet id in ventrem vaſis per tubum F G; aer enim per
8175SPIRITAL. LIBER. lum N egredietur. Quod ſi dimiſſis canalibus, comprehendamus ſpiracu-
lum, ex ipſis quidem L M fluet humidum, quod in tubo H K continetur:
ex C vero humidum, quod eſt in ventre effluet. Ergo ſi fluente C canale
aquæ cyathum in diaphragma infundamus, aër non amplius ingredietur
per canalem F G, ideoque canalis C fluere deſinet. Si vero infundamus
alterum cyathum, aqua ſupra tubum H K extolletur, & per ipſum procedit
in canales L M, totaque demum exhaurietur. Poſtea tubus F G reſpira-
tionem aſſumens canaiem C ſimiliter fluere coget. Atque hoc uſque eo
fiet, quoad cyathos infundamus.
LIX.
Si vas mero plenum exiſtat, canalemque habeat, inter-
dum quidem fluet vinum, aqua vero infuſa, pura aqua
fluet. Poſtea rurſus vinum, & ſi quis velit, aqua infuſa
mixtum effundetur.
66[Figure 66]
Sit vas aliquod A B, circa col-
lum diaphragma habens C D, &
per diaphragma impellatur tubus
E F, extra fundum tendens, qui
canalis inſtar erit. Habeat autem
tubus E F parvum foramen G in-
tra vas, videlicet juxta fundum,
& infra collum ſit ſpiraculum H.
Si igitur canalem F comprehen-
dentes vinum infundamus, in ven-
trem procedet, aëre per ſpiracu-
lum H excedente. Quod ſi com-
prehendentes ſpiraculum canalem
dimittamus, non fluet niſi quod
in tubo F E continetur. Itaque
ſi infundamus aquam puram, ea
exibit, at ſi ſpiraculum dimittamus
mixtum, ſi vero non amplius in-
fundamus, vinum purum effluet.
8276HERONIS
LX.
Altari accenſo aſſiſtentia quidem animalia ſacrificare,
draconem vero ſibilare.
67[Figure 67]
Sit baſis quædam concava A B, in qua altare C, habens fiſtulam me-
diam ad baſim deſcendentem D E, quæ in tres tubos ſcindatur, in tubum
quidem E F ad os Draconis deferentem, in tubum vero E G H deferen-
tem ad vas K L vini receptaculum, cujus fundum ſit ſupra animal M: ad-
junctumque cooperculo vaſis K L cancellatim. Et in tubum E N X, qui
fimiliter aſcendat in alterum vas vini receptaculum O, & ipſe cancellatim
cooperculo vaſis adjungatur. Coarctentur autem & utriſque fundis vaſo-
rum. Et ſint in utriſque vini receptaculis inflexi ſiphones R S T Y, quo-
rum principia quidem in vino exiſtunt, extrema vero ſuffocabiliter proce-
dant per ſepta receptaculorum vini, in quibus fieri oportet libantes ani-
malium manus. Quando igitur accenſurus es projicias in tubos puſillam
aquam, ut ne à ſiccitate ignis diſrumpentur, & obſtrue omnia, ne difflent.
Itaque ignis ſpiritus aquæ commixtus per tubos ad cancellos aſcendet, &
per ipſos vinum elidens ducit ad inflexos ſiphones R S T Y, ita ut cum
per manus animalium fluat, ea ſactificare videantur, quoad exuritur ara.
Alter autem tubus ſpiritum deferens ad os Draconis, eum ſibilare faciet.
8377SPIRITAL. LIBER.
LXI.
Lucernæ conſtructio, ut ſi oleum diminutum ſit, in ac-
cenſione lucernæ aqua infuſa, lucerna oleo repleatur.
Sit ſub lucerna vas undi-
68[Figure 68] que præcluſum A B, ſive
ipſi conjunctum, ſive ſeor-
ſum poſitum, ex quo pro-
cedant duo tubi C D, E F
ſimul cum vaſe perforati.
Et oſculum tubi C à fundo
ejus tantum diſtet, quan-
tum ad aquæ fluxum ſa-
tis ſit. Tubus autem C D
uſque ad ſuperficiem lu-
cernæ extendatur, phia-
lulam habens ad ejus ex-
tremum D, per quam aquæ
infufio erit: & Tubus E F
ſimul perforetur cum lu-
cernæ fundo. Si igitur ali-
quis per umbilicum lucer-
næ oleum infundat, pri-
mum in vas A B procedet.
Deinde eo repleto, reple-
buntur & tubi C D, E F,
& lucerna ipſa. Itaque ar-
dens lucerna exinanietur:
& cum per phialulam, quæ eſt ad D aquam infundamus, deferetur in vas
A B, oleo mixta, oleum autem quod eſt in vaſe A B aſcendens replebit
partem lychni exinanitam quouſque oleum ad nares perveniat. Poſtea
rurſus ſi ſubſideat oleum, idem faciendum eſt quoad oleum abſumatur.
Quod ſi oporteat oleo adhuc in lucerna comprehenſo, auferre vas A B,
erit ſmeriſma quoddam in tubis C D, E F ad @A B vas, & ad lucernam
claviculæ, ita ut ipſis converſis contineatur oleum, & quod in lucerna
eſt, & quod in tubis, & ita vas exemptile erit. Et quando volumus rur-
ſus iiſdem appoſitis claviculas aperiemus. Melius autem eſt tubum quidem
E F in aurem lucernæ ferri, tubum vero C D paululum poſt aurem,
8478HERONIS limius habens appoſitum aliquod vas inſtar phialæ, ſimul cum eo per-
foratum, per quod aqua infundetur, ut eodem tempore & infundatur
aqua, & ex aure oleum influat.
LXII.
Vaſe exiſtente præcluſo, & canalem apertum habente cui
ſubjicitur poculum aqua plenum, ſi quis poculum ſubtrahat,
parum fluet canalis quouſque poculum ſit ſubtractum. Sur-
ſum autem impulſo poculo canalis non amplius fluet.
Sit dictum vas A B
69[Figure 69] collum habens inter-
ſeptum diaphragmate
C D. Ex C D vero
tubus producatur E F
ſimul cum ipſo perfo-
ratus, circa quem po-
natur tubus K L, ita
ut ſit ſuffocatus dia-
betes. Et cum ipſo
K L ſimul perforetur
alius tubus M N, oſ-
culum M apertum ha-
bens. Ejus autem crus
exterius ſit in quodam
poculo O X, in quod
aquam infundamus
adeo, ut repleatur; ſi-
mul vero replebitur
& tubi crus, quod eſt
in poculo. Infundatur
deinde in collum vaſis
A B puſilla aqua, ita
ut reſpirationem ob-
ſtruat. Pleno igitur exiſtente vaſe A B non fluet P canalis, quamquam
ſit apertus, propterea quod aër ingreſſum non habet ob aquam in collum
infuſam. At ſubtracto poculo neceſſe eſt aliquam partem cruris ſiphonis,
quod eſt in poculo exinaniri, In locum vero exinanitum attrahetur
8579SPIRITAL. LIBER. pinquus aër, atque hic infuſam in collum aquam ſimul attrahet, ita ut ſu-
peremineat oſculum F. Ac propterea aëre ingreſſum habente canalis P
fluet, quouſque poculum ſurſum impulſum, faciat aquam, quæ eſt in col-
lo, reſpirationem obſtruere. Rurſus enim in priorem locum reſtituetur,
& non amplius fluet P canalis: idque toties fiet, quoties ſubtrahitur, &
offertur poculum. Oportet autem non totum poculum ſubtrahi, ne to-
tum ſiphonis crus denudetur. Itaque canalis M N conformetur in thyr-
ſum, & R N circa ipſum ut ſpectaculum recte ſit diſpoſitum.
LXIII.
Conſtructio lagenæ vociferantis, quando humidum ef-
fluat.
Sit deſcripta lagena col-
70[Figure 70] lum quidem obſtructum
habens diaphragmate A B,
os vero diaphragmate
C D: & per utraque dia-
phragmata producatur tu-
bus E F ſimul cum ipſis
perforatus. Lagenæ autem
auricula ſit G H: atque ex
altera parte ſit tubus K L
ſimul perforatus cum A B
diaphragmate & ab ipſo
C D tantum diſtans, quan-
tum ad aquæ fluxum ſuffi-
ciat. Ad diaphragma vero
C D ſit ſyringula M, quæ
vocem edere poſſit. Ita-
que implebitur lagena per
tubum E F, aëre tum per
K L tubum, tum per ſy-
ringulam M excedente.
Quando igitur lagenæ au-
riculam detinentes reclina-
mus ita ut aqua effluat,
fluet quidem per tubum
E F in partes exteriores;
per K L vero procedet in collum B C. Et qui in ipſo eſt aër expulſus
8680HERONIS ſyringulam Mvocem emittet. Sit etiam in diaphragmate A B aliud fora-
men, per quod, lagena in rectum conſtituta, aër retrocedat.
LXIV.
Si in aliqua baſi exiſtat vas, vinum habens, & canalem
apertum, deducto pondere facere, utcanalisad menſuram
fluat, verbi gratia interdum quidem ſemicotylium, interdum
vero cotylium, & generaliter quantum quis voluerit.
Sit vas A B, in
71[Figure 71] quod vinum infun-
datur. Canalis au-
tem in ipſo juxta
fundum ſit D. Et
obſtruatur collum
diaphragmate E F:
perque E F im-
peliatur GH tubus,
à fundo vaſis tan-
tum diſtans, quan-
tum ad aquæ flu-
xum ſatis ſit. Baſis
autem vaſi ſubjecta
ſit K L M N. Et
alter tubus X O pa-
rum diſtans à dia-
phragmate, & per
baſim procedens.
Sit præterea in baſi
aqua obſtruens oſ-
culum tubi X O:
& ſit regula P R,
cujus dimidium
quidem ſit intra ba-
ſim, dimidium ve-
ro extra. Et moveatur circa punctum S, ſuſpendatur autem in extremo
regulæ P clepſydra, quæ foramen T in fundo habeat. Itaque vas
8781SPIRITAL. LIBER. bimus per G H tubum antequam in baſim aqua infundatur, aëre per tu-
bum X O excedente. Poſtea canalem comprehendentes per quoddam
foramen aquam in baſim infundemus, quouſque obſtruamus oſculum O,
& canalem D dimittamus. Manifeſtum igitur eſt vinum non fluere. Pro-
pterea quod aër nulla ex parte ingredi poteſt. Quando autem extremum
regulæ R deprimemus, pars aliqua clepſydræ ex aqua extolletur, & denu-
data reſpiratione O fluet D canalis, quouſque ſublata in clepſydra aqua
effluens ipſam O reſpirationem obſtruat. At ſi rurſus repleta clepſydra
extremum regulæ R pluſquam antea deprimatur longiori tempore effluet
ſublata in clepſydra aqua, & ob id ex canali plus vini educetur. Si vero
tota clepſydra extollatur, multo magis effluet. Neigitur manu deprima-
mus extremum regulæ R, ſit quoddam pondus V in exteriori regulæ par-
te R Q delatum: & quando fuerit propè R totam extollet clepſydram,
quando vero remotius minus extollet. Itaque experientia invenientes
menſuras, quas volumus canalem D fluere, inciſiones faciemus in regula
R Q, & menſurarum deſcriptiones. Quare cum volumus partem aliquam
effluere, adillas inciſiones pondus deducentes fluere dimittemus.
8882HERONIS
LXV.
Fluxilis conſtructio, ita ut in principio quidem fluat
mixtum, quando autem voluerimus aqua infuſa, aqua ipſa
per ſe fluat, & rurſus mixtum.
Sit fluxile A B, ob-
72[Figure 72] ſtructum habens col-
lum diaphragmate
C D, per quod tubus
E F impellatur in effu-
ſionem deferens, ha-
benſque parvum fora-
men G intra fluxile.
Sit autem in fluxili ſub
diaphragmate ſpiracu-
lum H. Quando igi-
tur comprehendentes
effuſionem F mixtum
infundamus, procedit
in fluxile per foramen
G; & quando effu-
ſionem dimittamus,
fluet mixtum, aëre per
ſpiraculum H exce-
dente. Quando autem
ſpiraculum H compre-
hendentes puram a-
quam infundamus,
mixtum quidem non
fluet, propterea quod
aër non habet ingreſ-
ſum, ſed pura aqua. Et quando ſpiraculum dimittamus utraque fluent,
& aqua, & mixtum; videlicet mixtum, quod rurſus ex utriſque gignitur.
8983SPIRITAL. LIBER.
LXVI.
Si vas in bafi exiftet, canalemque habeat ſupra fundum,
& infuſa in ipſum aqua, interdum quidem puram aquam
fluere, interdum mixtum, interdum vero merum tantum.
Sit vas A B in baſi, canalem ha-
73[Figure 73] bens C D, cujus oſculum C ſit fu-
pra fundum vaſis. obſtruatur autem
collum diaphragmate E F, per quod
tubus G H demittatur, parum exce-
dens diaphragma in partem ſuperio-
rem, & à fundo diſtans quantum
ad aquæ fluxum ſufficiat. Sit etiam
alter tubus K L ad ventrem vaſis
extra, cui vas meri ſubjiciatur K M.
ſit autem & in diaphragmate tenue
foramen N. His ita conſtitutis ſi in
vas aquam per collum infundamus,
pars quidem, quæ eſt circa exceſſum
tnbi in collo manet; pars verò, quæ
ſupra exceſſum in vaſis alveum de-
fertur, quouſque ad tubi oſculum C
perveniat, & ita pura effluet aqua.
Quod cum canalis fluere cœperit,
quemadmodum in diabete ſimul attra
hetur, & merum quod eſt in K M
vaſe, & mixtum effluet. Cum vero aqua conſumpta fuerit, folum fluet
merum, præterquam quod aqua, quæ eſt circa diaphragma E F ſimul attra
hetur. Et cum dicta aqua per foramen N tota effluxerit, tunc aër ingre-
diens abrumpet continvitatem, & nihil ampliusfluet.
9084HERONIS
LXVII.
Si vas vino repletum ſit, canalemque habeat, cui pocu-
lum ſubjiciatur, ad menſuram datam vinum in poculum
influere.
Sit vas A B vinum
74[Figure 74] habens, & C D ca-
nalem. Oſculum vero
canalis, quod eſt ad
C ſuperficiem ſupe-
riorem ita levigatam
habeat, ut tympanulo
impoſito cohibeat a-
quam. Sit autem re-
gula recta GH in au-
re compacta, à qua
alia K L moveatur.
Sit etiam alia re-
gula M N ſub baſi
vaſis, quæ movea-
tur circa X. Duæ
præterea regulæ KO
L P affigantur, circa
clavos motæ, ita ut
ſublato tympanulo
E F aperiatur cana-
lis, humorque effluat. Et rurſus demiſſo claudatur. Imponatur ergo re-
gulæ M N poculum, in quod volumus ad menſuram humidum influere,
ſitque poculum R canali ſubjectum: & ſit pondus quoddam S, quod per
annulum deduci poſſit in regulæ exceſſu M O. Itaque cum pondus de-
duxero ad partem M, aperietur canalis, & humidum in poculum fluet.
Rurſuſque gravato poculo pondus abnuet, & claudet canalem. Ut autem
ad menſuram fluat, injiciatur in poculum, exempli cauſſa, cotyle. Quod
autem ex canali fluit in alio vaſe excipiemus, & deducatur pondus quoad
primum non amplius fluat canalis, & notetur in regula, inſcribaturque co-
tyle. Similiter & ſemicotyle, & duæ cotylæ, & quouſque volumus men-
ſuram procedere. Eadem enim faciemus, & habebimus menſurarum ſi-
gna, ſecundum quæ oportet deducta pondus menſuras aſſignare. Poſſu-
mus autem pro tympanulo E F circumponere canali vas aliquod præclu-
ſum, ut ſeparato humido ab aëre, qui in eo eſt, canalis non amplius fluat.
9185SPIRITAL. LIBER.
LXVIII.
Vaſe vinum habente, canalemque & ſubjectum ipſi cra-
terem, quantum quis ex cratere auferat, tantum in ipſum
ex canali vinum influere.
75[Figure 75]
Sit vini vas A B, canalis autem C D, habens E F tympanulum & re-
gulas G H, K L, K O, L M, utin ſuperioribus, ſubjiciaturque canali po-
culum P, & regulæ K O conjunctus ſit lebetulus R, exiſtens in vafe ST,
tubus autem Y V ſimul perforetur cum vaſis S T, P. His ita conſtitutis,
& vacuis exiftentibus vaſis P, S T, lebetulus R erit ad fundum S T vaſis,
& canalem C D aperiet. Fluente autem ipſo in utraque vaſa S T, P a-
ſcendens lebetulus rurſus canalem claudet, quouſque rurſus auferamus ex
cratere. Atque hoc erit quotieſcumque vinum abſtulerimus.
9286HERONIS
LXIX.
Theſauri conſtructio rotam habentis æneam, verſatilem,
quæ ἁ{γν}ι{ςή}{ρι}ον appellatur. Hanc enim ad ſacra accedenter con-
vertere ſoliti ſunt. Itaque contingit dum rota convertitur
melancoryphi vocem reddi, atque ipſam aviculam inſiſten-
tem converti. Converſa autem ea melancory phum non am-
plius vocem emittere, neque converti.
Sit theſaurus ABCD,
76[Figure 76]& axis in ipſo diſpoſitus
EF facile verſatilis. Ei
vero conjungatur rota
HK, quam convertere
oportet. Sint præterea
duæ rotæ LM eidem axi
intus conjunctæ, qua-
rum L quidem exeli-
ctram habeat, M vero
radiata ſit. Circa exeli-
ctram funis involvatur.
à cujus extremo ſuſpen-
datur clibanus N, tu-
bum habens X O, & in
ſummitate ſyringulam,
quæ melancoryphi vo-
cem reddat. Subjiciatur
autem clibano aquæ vas
P R. Et à vertice the-
ſauri demittatur axicu-
lus S T, qui facile con-
verti poffit. Habeatque ad S melancoryphum, ad T vero tympanum ra-
diatur, cujus radii radiis tympani Mimplicentur. Continget igitur con-
verſa rota HK, funem circa exelictram involvi, & clibanum ſuſtinere.
At rota dimiſſa clibanum ob gravitatem deſcendens in aquam aëre expulſo
ſonum edere. Simul vero & melancoryphum converti ob converſionem
tympanorum.
9387SPIRITAL. LIBER.
LXX.
Aliqui in vaſa injecti ſiphones fluunt, quo ad vel vaſo
exinanita fuerint, vel aquæ ſuperficies extrinſeco ſiphonis
oſculo reſpondeat. Et opus ſit fluente eo, cum volumus
non amplius fluere.
77[Figure 77]
Sit aliquod vas A B, in quo ſiphon C D E, habens intrinſecum crus
inflexum, ut C F G, Sit etiam regula recta infixa H K, ad quam alia con-
jungatur L M. Rurfus ex L M alia regula moveatur in clavo, habens ad
N extremitatem vas, quod poſſit ſiphonis reflexionem F G circumire.
habeat autem regula L M pondus appenſum ad L, ut vas circumiens ſi-
phonis reflexionem ſupra oſculum ſit, & fluat ſiphon. At cum volumus
non amplius fluere, auferemus pondus, quod eſt ad L, ut vas, quod ad
N deferatur, & reflexionem F G circum eat: atque ita non amplius fluat
diabetes. Quando autem volumus fluere, rurſus pondus appendemus.
9488HERONIS
LXXI.
Si in ara aliqua accendatur ignis, animalia choreas ducere
videbuntur, etenim aræ perſpicuæ erunt, ſive vitreæ ſive
corneæ.
78[Figure 78]
Per epipyrum demittitur tubus ad baſim aræ, qui in cnodace verſa-
tur, & à ſuperiori parte in fiſtula, quæ epipyro conjuncta ſit. Habeat
autem tubus etiam alios tubulos inflexos, ſimulque perforatos, & ipſi
conjunctos, qui inter ſeſe ſecundum diametrum diſponantur, atque in-
flexiones viciſſim teneant. Habeat præterea tympanum ſibi annexum,
cui animalia choreas ducentia imponuntur. Itaque igne accenſo calefactus
aër per fiſtulam in tubum procedit: ex tubo autem per inflexos tubulos
expulſus, & aræ alveo inhærens convertit tubum & animalia quæ choreas
ducunt.
9589SPIRITAL. LIBER.
LXXII.
Lucernæ conſtructio ut ellychnio impoſito, quando
oleum deficiat, ex aure ejus oleum in ellychnium infunda-
tur, quantum quis voluerit, nullo ipſi appoſito vaſe, ex
quo oleum influat.
Conſtruatur lucerna baſim ha-
79[Figure 79] bens concavam, & triangularem in-
ftar pyramidis. Sitque baſis concava
A B C D, & in ea diaphrag ma E F.
Lucernæ autem caulis ſit G H & ipſe
concavus, ſupra quem ſit concavus
calathus K L plurimum olei conti-
nens: & ex diaphragmate E F proce-
det M N tubus, ſimul cum eo perfo-
ratus, tantum diſtans à calathi oper-
culo K L, in quo & elly chniumim-
ponitur, quantum ad aëris exitum
ſufficiat. Alius autem tubulus X O,
demittatur per operculum K L, di-
ſtans à fundo calathi, quantum ſatis
ſit ad aquæ fluxum, & ex operculo
paululum excedens. Exceſſui vero
aptetur alius tubulus P, habens ſu-
perius oſculum obſtructum qui per
fundum lychnii impulſus coaginen-
tetur lychno, ad tubum autem P ag-
glutinetur alius tubulus exilis pro-
cedens ad extremitatem auris, & ſi-
mul cum ea perforetur, ut influat in concavitatem elly chnii, foramen ha-
bens quemadmodum & alii. Et ſub diaphragmate E F conglutinetur cla-
vicula deferens in locum CDEF, ita ut ſi aperiatur, aqua ex loco ABEF
in ipſum CDEF tranſeat. Sit autem in operculo A B parvum foramen,
per quod locum A B E F implebimus aqua, & qui in ipſo eſt aër per
9690Heronis ctum foramen excedet. Itaque
80[Figure 80] ſublato ellychnio, calathum oleo
implebimus per tubum X O,
aëre per M N tubulum exce-
dente, & adhuc per clavem aper-
tam, quæ eſt in fundo CD, quan-
do & quæ eſt in C D E F aqua
effluet. Impoſito igitur ellychnio
per ſmeriſma P, quando opus ſit
oleum infundere, aperiemus cla-
vem quæ in fundo C D, & aqua
ex loco ABEF in locum CDEF
ſecedente, aër, qui eſt in ipſo per
tubum M N ad calathum perve-
niens elidet oleum. Quod qui-
dem per tubulum X O, & per
alium ipſi cohærentem ad ellych-
nium procedet. Quando autem
non amplius fluere volumus cla-
vicula claudetur, & ceſſabit, &
rurſus quando opus ſit, idem fa-
ciemus.
Poſſumus etiam in eadem de-
ſcriptione alia ratione expeditius,
ſi baſis fabricetur in qua erat aqua.
Alia quidem eadem ſint præter
baſim, & aquam, quæ in ea continetur. Tubus autem M N habeat ofcu-
lum N ſimul perforatum cum caulis alveo, ita ut extra caulem appareat,
& obturetur. Si quisigitur os admovens inflet oſculum exterius, proce-
det flatus in calathum, oleumque per tubum X O exprimet, & erit idem,
quod prius. Quotieſcumque enim inflaverimus oleum in ellychnium in-
fundetur. Sed oportebit auris extremitatem inflecti ad rectos angulos
cum ellychni foramine, ut ne oleum extra ejaculetur.
9791Spirital. Liber.
LXXIII.
Miliarii conſtructio, ut impoſito animali, efformatoque
in modum ſufflantis, & ipſum animal ſufflet in carbones: &
ita miliarium ardeat. Præterea ut canali juxta collum milia-
rii appoſito, & aperto non fluat, niſi prius frigidam infun-
damus in aliquem craterem. Frigida autem cum calida non
commiſceatur, niſi deſcendat ad fundum, & ut ex canali
frigidiſſima effluat.
Sit miliarii figura quam quiſque elegerit. Et in loco aquam excipiente
aliquis locus parvus ſegregetur duobus diaphragmatibus rectis, ita ut un-
dique præcluſus ſit. Ex quo juxta fundum tubus ſimul perforetur, unus
exiſtens eorum, qui carbonibus ſubjiciuntur; cujus altera pars obturetur,
ne aqua in ipſum ingrediatur ex miliario. Reliqui tubi pertinent ad locum,
in quo eſt aqua, ut combuſti carbones per unum tubum, qui ad parvum
locum pertinet vaporem gignant. Hic autem per quendam tubum ſimul
perforatum cum miliarii operculo fertur per os animalis in carbones:
etenim animal ita inclinatum eſt, ut deorſum ſufflet. Cum igitur ſemper
gignatur vapor, & animal ſemper ſufflat. Vapor autem ex igne gignitur.
Quod ſi paululum aquæ in parvum locum infundamus, plurimum gigne-
mus vaporem, ita ut animal præter modum ſufflans plus etiam calefaciat
miliarium; quemadmodum videmus in lebetibus, qui fervent, vaporem
ex aqua ſurſumferri. Erit autem animal exemptile per quoddam ſmeri-
ſmatium ad infundendum puſillam aquam. Simùl vero & ſi animal non
amplius ſufflare volumus in carbones, ipſum per ſmeriſma avertemus in
exteriorem partem. Sit etiam parvus crater operculo impoſitus, ex quo
tubus feratur juxta fundum miliarii, ita ut aqua frigida per ipſum iufuſa
ad fundum permeet. Sed ut miliarium aqua infuſa impleri poſſit, & ſimul
ne ſuperebulliens aqua extra effundatur, alius tubus perforetur cum mi-
liarii operculo, & in craterem reflectatur per interiorem ejus ſuperficiem
ne aſperitatem tactui præbeat. Miliarii autem conſtructionem ſub a-
ſpectum ponemus.
9892Heronis 81[Figure 81]
Exponatur cylindrus concavus, cujus ſedes quidem inferior ſit AB,
ſuperior vero C D: & alius cylin drus concavus circa eundem axem con-
ſtruatur, cujus ſedes inferior E F, ſuperior G H. Ori autem cylindro-
rum exteriori impoſita ſint diaphragmata quæ poſſint cylindrorum con-
cavitatem claudere & illorum ora obſtruere. Habeat autem E F G H cy-
lindrus tubos O K, L X, M N, quorum L X quidem ſimul perforetur ex
una parte, videlicet ad X: reliqui vero ex utraque parte, ſintque hæc
9993Spirital. Liber. cipia ex utraque parte in locum inter duos cylindros interjectum: & in
co conſtituantur duo diaphragmata E G F H, locum G E F H inter-
cipientia, in quem penetret dictus tubus ex una parte perforatus. Impo-
natur autem operculo, hoc eſt ipſi G H tubulus habens parvum animal
ſimul perforatum. Perforeturque per totum animal, & inflectatur ut ver-
gat in carbonum locum. Quod ſi aliquando velimus non ſufflare animal,
ſit tubus in quo inſidet, alteri coaptatus, ut cum ipſum converterimus in
exteriorem partem non amplius ſufflet in locum carbonum, ſed extra. Ad
injiciendum vero aquam in locum G E F H utilis erit nobis tubulus ipſe
coaptatus. Nam ſublato animali à tubo, in quo inſidet, per ipſum a-
quam infundemus. Plurimus enim vapor in animal irrumpet. Operculo
autem imponitur crater R S ſimul cum ipſo perforatus, habensque ad ex-
tremitatem tubum uſque adfundum miliarii pertinentem, à quo tantum
diſtet, quantum ad aquæ fluxum ſatis ſit. Quantum igitur volumus cali-
dam emitti, injiciemus per R S frigidam, quæ procedet per tubum per-
meantem in locum calidæ: & ſuperaſcendens calida, per canalem, qui
eſt circa collum effluet. Ingreſſa enim per tubum aqua nondum commix-
ta eſt cum ſubjecta calida. Atquehoc ſemper ſacientes calidam pro frigida
injecta habebimus. Sed ut cognoſcamus quando miliarium aſcendit, con-
ſtruitur hiatulus foratus per totum, & forato operculo inſideat collo ha-
bens parvum tubum, hic autem aſpiciet in R S craterem, ut aſcendente
calida, delatio in craterem fiat. Conſtructio igitur hujuſmodi eſt. Quod
ſi velimus locum F E G H non occupare totum, ſed partem aliquam,
conſtruentur diaphragmata uſque ad dimidium. Et ipſis imponitur aliud
diaphragma, & accipit tubum pertinentem uſque ad animal. Et carboni-
bus ardentibus erit delatio vaporis ex parvo loco. Similiter & in ipſum
aqua injicietur.
82[Figure 82]
10094Heronis
LXXIV.
Utuntur etiam alia conſtructione hujuſmodi ad bucci-
nandum, & merulæ vocem reddendam.
83[Figure 83]
10195SPIRITAL. LIBER.
Rurſus enim idem miliarium conſtruitur habens omnes tubos, qui in
ſede ſunt, perforatos ex utraque parte: & circa ſedem ſit tubus VT
fœmina, habens alium ſibi aptatum KL pertinentem ad locum calidæ, &
motum circa clavum KL. Hic autem perforetur tribus foraminibus
MNX. Similiter & tubus VT perforetur totidem ſoraminibus, ipſis
MNX reſpondentibus. Ad X vero perforatur baſis quædam in ſeipſa
continens tubum coarctatum foramini X, in quo ponitur animal quem-
admodum & ante dictum eſt: & ex MN tubi ſunt penetrantes MO, NP,
qui ſupra habent extremitates inflexas. His autem ſimul perforetur &
coarctetur iniliarii ſedes ſuperior, & per foramina penetrent alii tubi ad
ipſos PO aptati, in quibus hæc inſideant. In uno quidem paſſerculus
habens interiora vacua, ut aquam ſuſcipere poſſit. Ipſe igitur tubus, in
quo inſidet, inflectitur habens phthongarium exiis, quæ fiunt ad tranſ-
mittendas voces. Inflexio autem uſque ad aquam penetret in paſſerculo.
Quando igitur vox phthongarii procedit in aquam, vocem merulæ reddit.
Rurſus alter tubus habet & ipſe alium tubum ſibi coaptatum, in quo in-
ſidet animal in effigiem Tritonis efformatum, & in ore buccinam tenens.
Rurſus autem hic ipſe tubus, in quo inſidet, habet lingulam & codona,
ut fieri conſuevit. Procedens igitur vapor & lingulæ & codoni conjun-
ctus buccinæ ſonum perficit. Itaque experientia conſiderabimus, quan-
do foramen reſpondeat M O tubo, & quando tubo N P, & quando ipſi
X impoſito animali. Atque hæc cognoſcentes ſigna quædam in ipſis
notabimus ad clavum K L, ut quando velimus ipſum buccina canere.
Quando rurſus velimus ipſum ſufflare, ſufflet. Et quando velimus, me-
rulæ vocem reddat. Quod autem attinet ad craterem, & ad aquam calidæ
aſcenſum, quemadmodum & ante dictum eſt, ita fiat.
10296HERONIS
LXXV.
Hydraulici inſtrumenti conſtructio.
84[Figure 84]
Sit quædam arula ænea A B C D, in qua ſit aqua, & in aqua conca-
vum hemiſphærium inverſum, quod furnus appellatur E F G H, ha-
bens in humido defluxum, ad partes, quæ in fundo ſunt. A vertice autem
ipſius duo producantur tubi ſimul cum eo perforati, qui ſunt circa aru-
lam, quorum unus G K L M in exteriorem arulæ partem incurvetur,
ſimul perforatas cum modiolo N X O P habente os infra, & interiorem
ſuperficiem rectam ad embolum. Huic autem embolus R S apteturita,
ut aeringredi non poſſit. Atque embolo jungatur regula TY valde fir-
ma, ad quam aptetur alia regula Y Φ, mota circa clavum in Y, & cir-
cumacta ad rectam regulam ΨQ firmiter ſtabilitam. At modiolo NXOP
imponatur ad fundum alter modiolus parvus Ω ſimul cum ipſo perforatus,
& coopertus ex parte ſuperiori, habensque foramen, per quod aër in
modiolum ingrediatur. Sub foramine autem ſit laminula ipſum
10397SPIRITAL. LIBER. detentaque à quibuſdam clavis capita habentibus, ne excedat, quam
vocant platyſmation, præterea ab hemiſphærio E F G H alter produ-
catur tubus F V ſimul perforatus cum alio tubo tranſverſo V Z, in quod
imponantur tibiæ cum ipſo perforatæ α, habentesque ex partibus in-
ferio ribus tamquam gloſſocoma ſimul perſorata cum ipſis, quorum ora
β apertæ ſint. Et per ora impellantur opercula, quæ foramina habeant,
ita ut operculis inductis eorum foramina reſpondeant foraminibus tibia-
rum; eductis autem iiſdem foramina permutentur, & tibias obturent.
Siigitur regula tranſverſa ex parte Φ impellatur in partem inferiorem, em-
bolus RS aſcendens expellet aërem in modiolo NXOP contentum, qui
quidem aër claudet foramen, quod eſt in parvo modiolo per jam dictum
platyſmation. Procedet autem per tubum MLKG in furnum, & ex furno
in tranſverſum tubum V Z per tubum FV, deinde ex tranſverſo tubo in ti-
bias, quando earum ſoramina ſoraminibus operculorum reſpondeant:
hoc eſt quando opercula inducta ſint, vel omnia, vel aliqua eorum. Ut
igitur quando volumus tibias aliquas ſonare, earum foramina aperiantur,
& quando volumus ceſſare, claudantur, ita faciemus. Intelligatur unum
aliquod ex gloſſocomis ſeorſum poſitum γ {δι}, cujus os ſit {δι}, tibia vero ſi-
mul cum eo perſorata ε, & operculumipſi congruens ζ ς, quod foramen
habet η, à tibia ε permutatum. Sit præterea cubitulus trimembris ς θ χ λ,
cujus membrum σ τ θ conjunctum ſit operculo ζ σ τ, & ad θ χ circa cla-
vum moveatur. Si igitur manu deducemus extremum cubituli λ, ad
{δι} oſculum gloſſocomi transferemus operculum in partem interiorem,
& cum in partem interiorem inciderit, tunc foramen, quod eſt in ipſo
tibiis reſpondens efficitur. Ut autem quando manum auferamus opercu-
lum ſua ſponte extrahatur, & tibiam permutet, hæc ſient. Subjiciatur ſub
gloſſocomis regula æqualis tubo V Z & ipſi parallela μ ν, in qua infigan-
tur ſpatulæ corneæ robuſtæ, & inflexæ, quarum una eſt O, poſita ad
gloſſocomum γ {δι}: ab extremo autem ipſius nervus alligatus referatur cir-
ca extremum θ, ita ut operculo intus impulſo nervus extendatur. Ita-
que ſi deducentes extremum cubituli λ operculum in partem interiorem
impellamus, nervus attrahet ſpatulam, ut inflexionem ipſius vi erigat.
Quando autem dimittamus, rurſus ſpatula in priſtinum locum reſtituta,
inflexaque oris operculum extrahet, adeo ut foramen permutetur. His
igitur in unoquoque gloſſocomo conſtitutis, quando volumus aliquas
tibiarum ſonare, digitis deducemus cubitulos, qui ſunt circa ipſas: &
quando volumus non amplius ſonare digitos elevabimus, & tunc ceſſa-
bunt attractis operculis. Aqua vero quæ eſt in arula ideo injicitur, ut
aër ſuperabundans in furno, qui ſcilicet ex modiolo impulſus aquam
10498HERONIS vat, contineatur, tibiiſque ſonantibus ſuppeditetur. At embolus RS
ſurſum impulſus, ut dictum eſt, aërem, qui in modiolo continetur in
furnum exprimit; deductus vero aperit platyſmation exiſtens in parvo
85[Figure 85] modiolo, per quod modiolus aëre extrinſecus impletur, ut rurſum em-
bolus in partem ſuperiorem impulſus ipſum in furnum exprimat. Melius
autem eſt & regulam TY circa clavum moveri ad Y circa fibulam unam
exiſtentem in fundo emboli, per quam oportebit clavum impelli, ut
embolusnon convertatur, ſed rectus impellatur ſurſum, & deducatur.
LXXVI.
Organi conſtructio ut vento perflante ſonus tibiæ red-
datur.
Sint tibiæ A, tubus autem tranſverſus cum ipſis perforatus B C, &
rectus D E, ex quo alius tranſverſus EF pertinens in modiolum GH,
habentem ſuperficiem interiorem ad embolum rectam, huic autem a-
ptetur embolus KL, qui ſacile in ipſum ingredi poſſit, & ipſi conjuncta
ſit regula MN appoſita alteri regulæ NX, quæ circa axem PR
10599SPIRITAL. LIBER.86[Figure 86] agatur. Et ad N quidem ſit parvus clavus facile ſolubilis; ad X vero
platyſmation apponatur conjunctum cum X O, & ipſi X O adhæreat
axis S circa cnodaces ferreos mobilis in pegmate, quod deduci poſſit:
axi vero S conjuncta ſint duo tympanula Y V, quorum Y quidem par-
vas ſcytalas habeat, platyſmation X O adjacentes, V vero platas habeat,
quemadmodum ea, quæ anemaria vocantur. Quando igitur à vento per-
cuſſæ feſtinant omnes, & tympanulum V convertunt, convertitur
etiam axis, quare & V tympanulum, & quæ in ipſo ſunt ſcytalæ ex in-
tervallo percutientes X O platy ſmation, attollunt K L, & abſcedente
ſcytala, embolus deorſum ſeretur, exprimetque aërem in modiolo con-
tentum in fiſtulas, & tibias, & ſonum edet. Licebit autem pegma
axem habens ſemper ad ſpirantem ventum convertere, ut violentior, &
magis continuata converſio fiat.
FINIS.
106
[Empty page]
107
QUATUOR
THEOREMATA
Adjuncta
SPIRITALIBUS
HERONIS,
Per
M. Joannem Baptistam Aleottum.
Et
Conſtructio modi, quo artificialiter repræſentatur ca-
nalis aquæ vivæ aquam ejaculans uſque in verticem
cujuscunque altæ turris, ſumma facilitate.
Ex Italice in Latinum conutrſa.
108102JO. BAPT. ALEOTTI
Repræſentare Herculem clava aggredientem Draconem
poma aurea cuſtodientem, ita ut Hercule clavam elevante
Draco ſibilet, dumque eam in ejus caput impingit, aquam
in faciem ejus ejaculetur.
Theorema I.
S It baſis A B C D, cujus una pars C D E F G H K ſit arctiffi-
me clauſa: ita ut aër inde exire nequeat. Supra hanc & ſubter
canalem S ponatur infundibulum T, cujus cauda ſub finem
coarctata, ut demonſtrat pars ejus notata V, in tantum diſtet
ſupra fundum baſis G H K, quantum ad fluxum aquæ videbitur ſufficere:
cujus fundo ſint applumbati duo inflexi ſiphones X & Y; ſed Y fit multo
ſubtilior ſiphone X, hinc in P ſtatuatur Hercules, in N poma aurea &
ſub eis in L Draco. Hoc facto in latere baſis E F G H adaptetur tubus
M, qui in O flectatur & pertingat in os Draconis ita comparatum, ut edat
ſibilum, dum aër (ab aqua canalis S, quæ per infundibulum in baſin intrat)
pulſus conabitur (cum alium exitum non inveniat) exire periſtum tubum:
& ſit quoque ita adaptatum, ut dum per ſiphonem Y evacuatur baſis,
neque poteſt aliunde, quam per oſculum dicti tubi admittere aërem,
etiam ex eo majorem ſibilum edat; quod nemini puto conſtructu difficile
eſſe. Poſtea à clavo O O ſuſtentetur regula D D C C ſub cujus una
extremitate C C adaptetur conus cavus R R qui interius contineat cir-
culos perfectos, lineasque rectiſſimas, accuratiſſimè torno elaboratus.
Intraque illum adaptetur conus ſolidus B B, qui illi exactè ab omni parte
inſiſtat: hic in parte ſuperiore habeat annulum, cui alligatus funis ſuſpen-
datur in C C, regula D D C C ſtante in perfecto diano. Et ſub D D
appendatur vas Z, quod cavum multo levius ſit cono B B: hic vero &
regula & conus ita ſint diſpoſiti, ut vas Z ſit ſub crure exteriore inflexi ſi-
phonis X, & ad anſam ejus alligetur funis, qui tranſeat per crus Hercu-
lis dextrum, perque corpus ejus attingat brachia, quæ clave quadam
figura literæ T in æquilibrio ſuſtententur: exemplar eſt T. 3. eſt humerus
dexter, 2. eſt humerus ſiniſter, & 4. eſt ſcytala, dum itaque 2. 3. ſtant
in æquilibrio, alligetur funis in 4 extremitate ſcytalæ. Poſtea manibus
Herculis inſeratur clava Q. Deinde ſupponatur cruri inflexi ſiphonis Y
vas A A, & hic tubus ſit operculo dicti vaſis optime applumbatus, &
operculum ipſum vaſi: ex quo egrediatur tubulus T T R qui caput ſuum
inſeratin cavum conum R R, iſque cum iſto ſit perforatus, & habeat
109103THEOREMATA SPIRITALIA. iſto foramine aſſarium, quod in ejus parte interiore aperiatur. E
regione hujus foraminis fiat aliud foramen, & illi applumbetur tubus
cavus Q Q; qui etiam pertingat uſque in os Draconis. Hoc pera-
cto fluat aqua per canalem S in infundibulum T, ut deſcendatin baſim,
cui conſequens eſt ut aër inde expellatur per tubum M O, qui præſtabit
ut Draco ſibilet: & cum baſis plena eſt aqua, ſe exonerabit, & ſic aër
87[Figure 87] retrogrediens in baſim per tubum M O cauſabit majorem ſibilum & ſtri-
dorem. Exonerabit vero ſe per inflexum ſiphonem X, & aquaincidet
in vas Z, quod per gravitatem ſuam deſcendens elevabit clavam Herculis,
elevabitur quoque conus B B, & ſic aqua perinflexum ſiphonem Y de-
fluens in vas A A, inde influet in conum vacuum R R: & fiet, ut eva-
cuata baſi A B E F G H I K, etiam evacuetur vas Z, quia angulus
fundi ejus eſt acutus, qui illud non ſinit directum conſiſtere: unde le-
vior factus elevabitur à cono ſolido B B, eoque ſubito aſcendente
110104JO. BAPT. ALEOTTI Q feriet caput Draconis, qui ipſo momento hujus ictus in faciem Her-
culis ejaculabitur aquam: quia infundibulo T ſtante ferme ad eandem al-
titudinem cum ore Draconis; & ſiphone Y præbente aquam vaſi A A,
eaque per tubum T T R profluente in conum R R, fiet ut hic impleatur,
poſtquam ei locum conceſſit conus ſolidus B, deſcendente vaſe Z: &
ſic implebitur quoque tubus Q Q uſque ad osfere Draconis: & poſtea
88[Figure 88] cono B B cum impetu delabente, aqua quæ eſt in cavo cono R R, dum
non poteſt in eo ſurſum impelli, propter viam obturatam per aſſarium
dictum, compelletur elevari per tubum Q Q in os Draconis, qui eam
(eodem momento, quo clava percutietur) ejaculabiturin faciem Herculis
per vim ponderis B B. Verum ut aqua non effluat per oſculum coni cavi
R R, ſed compellatur intrare in tubum Q Q: fiat conus coriaceus intra
ſuperficiem cavi coni R R, ad oſculum ejus impactus, cujus vertex
111105THEOREMATA SPIRITALIA. etiam impactus in verticem ſõlidi coni BB, quia hoc ſe elevante elevabi-
tur quoque conus coriaceus, dabitque locum memoratum aquæ influxu-
ræ: & hoc eſt, quod in Theoremate hoc propoſuimus.
Facere ut ſex circiter fluvii ex urnis ſuis effundant aquam in
magnum vas, inque dicta aqua abſconſus lateat Triton,
qui velociter ex undisemergat, & buccina vel cornu con-
chæ canat, & ut ipſo canente fluvii deſinant effundere
aquam, ſimul ac verò ſe converterit ad petendum fun-
dum, denuo effundant aquam ex urnis in vas, quaſi ipſe
eos jubeat ut ceſſent aquam effundere, & ipſi dicto au-
dientes urnas ſuas claudant, donec ipſe caput effert undis:
ipſo verò regreſſo ejus mandatum nihil amplius morentur.
Theorema II.
Sit baſis undique arctiſſime clauſa ABCDE, ſupra quam ſit vas am-
plum multæque aquæ capax FG, quod poteſt eſſe majus & multo minus
baſi, ſecundum commoditatem, & circumcirca vas illud collocentur
ſtatuæ fluviorum IKLM ex ære, vel cupro; hi ſtent ad oram vaſis, in quo
ſit canalis QQ, ſupra quem pedibus ſuis inſiſtant arctiſſime applumbatis
dicto canali, in quo per unumquemque pedem fluviorum ad minimum
unum ſit foramen, per quod aqua poſſit in ſtatuas intrare, ita adapta-
tas, ut ex urnis (quas humeris ſuſtinebunt, velſub pedibus habebunt,
prout libitum fuerit) effundant aquam in vas FG, poſtquam ea ex
canali O defluens in vas P ulterius delapſa fuerit per canalem R in
QQ, in quo fiat ſolidum S, per quod tranſeat canalis, & dictum ſc-
lidum S perforatum ſit per latera appoſita, ita ut per foramen illud exi-
ſtensin medio canali tranſeat baculus TV: ſed hic ſit multo craſſior am-
plitudine cavitatis canalis ad æquilibrium fixus in truncum 16 in terra:
& in iſto ſolido è regionis canalis fiat, ut baculus TV habeat grande
foramen exactè æquale amplitudini vacui canalis RQ, ita. ut per circum-
volutionem baculi canalis modo aperiatur, modo obſtruatur. Poſtea fiat
inciſura in ora vaſis FG, intra quam adaptetur tubus cavus, quiverti-
cem immittat intra fiſtulam X; & hæc deſcendat in baſin, ut notatum
eſt, optime illi applumbata: & iſta habeat ſuum foramen ſequens. quem-
admodum illud tubi qui ex latere vergente ad vas habeat foramen: poſt-
ea ſumma diligentia, antequam intra rimam vaſis applumbetur, in
112106JO. BAPT. ALEOTTI lud inſeratur regula Y, quæ quantum per artem fieri licet, ita accuratiſ-
ſimè ſit torno tornata, ut non poſſit alia melius adaptari, ne flatus poſſit
exire, uti Theoremate IX Heronis dictum, ubi tractatur de ſphæra
concava, & in XXVII ubi agitur de tubis quorum uſus eſt incendiis, &
ſit regula de tubo uſque Y per medium perforata, & infixus Y ſit, Tri-
89[Figure 89] ton, per cujus corpus tranſeat tubus vacuus foramini regulæ applumba-
tus, & ille pertingat uſque ad os iſtius Tritonis, & intret in cochleam,
in qua adaptata ſit lingula, qualem tibiæ utriculari adaptare ſolent ruſtici,
poſtea in Y mediante fune appendatur vas 7 intra quod ſit tubus ſpiritalis,
poſtea imponatur funis duabus trochleis 2. 4. ita ut circumvolvatur cir-
cum baculum VT. ſtantem in æquilibrio in 16. & ad extremitatem fu-
nis trochleæ 2. appendatur pondus 6. ad alteram extremitatem ejus,
113107THEOREMATA SPIRITALIA. licet eam, quæ eſt ſupra trochleam 4. alligetur anſa vaſis 7. quod tamen
adeo leve ſit, ut facile à pondere 6. elevari poſſit: poſtea intra vas FG
adaptetur tubus ſpiritalis 9. qui intra crateram 10. infundat aquam, ex
qua derivetur canalis 10. 11. eidemque vaſiimponatur etiam inflexus ſi-
phon, vel tubus ſpiritalis 14. cujus unum crus intret in baſim ABCDE,
alterum exiſtat in tantum ſupra fundum iſtius vaſis, quantum ad fluxum
aquæ ſufficere putabitur, & ſimile tubi 9. & huic baſi imponatur ſiphon
inflexus 15, vel etiam alter, ſi neceſſitas requiſierit, vel tubus ſpiritalis 17.
Hoc facto obſervabitur, quod aqua defluens per canalem RSQQ, quia
vas P altius ſitum eſt, aſcendet in urnas, quas humeris ſuis portant fluvii;
hanc illi aquam in vas F G effundent, hoc vero dum repletur per ratio-
nes adductas ab Herone in primo & ſecundo Theoremate, aqua per ſi-
phonem inflexum 14. defluet@ in baſim ABCDE, & aër, qui in ea eſt,
quaſi comprimetur, cum aliud corpus eiſuperveniat, & quia fluvii vaſis
majorem copiam aquæ effundunt, ſe elevabit, & tubus ſpiritalis 9. ipſe
etiam effundet aquam in crateram 10. & aqua defluens inde per canalem
10. 11. delabetur in vas 7. quod repletum per gravitatem ſuam deſcendet,
& eodem modo volvetur baculus T V, obturabiturque canalis in ſolido
S: unde eveniet ut fluvii ceſſent effundere aquam, & dum caput regulæ
11. deprimetur, quia poſitum eſt in æquilibrio ſuper tubum perforatum,
emerget ſupra aquam Triton, & foramen tubi X conveniet cum forami-
ne tubi, & aër compreſſus in baſe ſentiens exitum apertum erumpet cum
impetu, facietque ſonare concham, quam in ore habebit Triton, &
quando baſis erit repleta aqua, evacuabit illam inflexus ſiphon 15. & tu-
bus ſpiritalis 17. & baſis denuo aëre replebitur perforamen conchæ Tri-
tonis, adeo ut tubo ſpiritali 13. evacuante vas 5. pondus 6. ſurſum trahet
evacuatum vas, & canalis aquæ denuo fluviis aperietur, & Triton per
gravitatem ſuam ſe denuo ſubmerget, hæque viciſſitudines ſemper con-
tingent, quoad canalis Ofluet: & hoc eſt quod propoſuimus.
114108JO. BAPT. ALEOTTI.
Facere ut ope aquæ unici canalis ferveat uſtrina, in qua fa-
ber detineat & fervefaciat ferrum, poſtea vertat, & im-
ponat incudi, & ſtatim alii tres fabri malleo contundant
dictum ferrum per vices, & ad quemvis ictum exiliat
aqua, quemadmodum ex candente ferro malleo percuſſo
ſcintillæ exiliunt.
Theorema III.
FAbricata incude A ſuper trunco B, pro more fabrorum, ipſi fabri
CDEF diſpoſiti ſint in quodam plano, inter quos faber E manu te-
neat ferrum: ſintque omnes vel ex ære, vel ex cupro, dummodo ſint
cavi vel vacui interius. Adaptetur etiam uſtrina, cujus planum G ejus-
dem altitudinis ſit cumincude, & in hoc plano ſit vas N. Deinde ſubter
plano, cui inſiſtunt fabri, diſponatur canalis HI, per quem fluat aqua:
ſed ſub pedibus fabri tenentis ferrum malleo percutiendum, fiat truncus K,
per quem tranſeat canalis HI, & in latere hujus trunci, quod eſt ſub cal-
cibus fabri F fiat aliud foramen parvum, cuiimponatur canna L O M,
una ejus extremitate, id eſt L illi applumbata, altera exiſtente ſub fundo
vaſis N, quod, ut dixi, poſitum ſit ſuper planum uſtrinæ vel foci;
iſtudque vas cum cannain M perforatum ſit, & fiat quoque, ut ex canale
HI tranſeat parvus tubulus in conum cavum P, in quo ſit conus ſolidus ſu-
ſtentatus ab elaterio cujus impulſu ſponte reſiliat, cujusmodi ſunt in iſtis
ſeris vel clavaturis, quæ ſponte reſilientes occluduntur, nos vocamus eas.
Italicè chiavature alla Frateſca, & hic tubulus perforatus derivatur, ut di-
ctum eſt, ex canali HI, & perforato cono cavo illi applumbetur, ut
apparet in figura HIP: poſtea mallei inferantur manibus fabrorum, &
fiat, ut eorum brachia enodentur, ut & lumbi, qui faſcia circumvolvantur,
ut non appareat enodatio, & quemadmodum de Hercule dixi in primo
horum quatuor meorum Theorematum, ſint omnes hi tres fabri, qui fer-
rum malleo percuſſuri ſunt, ita adaptati, ut funis per alterutrum crus du-
catur, & illo attracto in incudem feriant, & ſub his funibus perpendicu-
lariter adaptentur intra duo ligna parallela in terrâ fixa tot cylindri, ſeu
ferrei, ſeu ærei, quot fuerint fabri, quemadmodum clare apparetin fi-
gura TVX, & in cylindro ſeorſim poſito & notato litera Z: his au-
tem infixa ſint ferramenta, ut Z. notata 3. 4. quæ extra ferramenta
prominent, quantum ſatis videbitur. Poſtea ſit tornatus fuſus
115109THEOREMATA SPIRITALIA. cujus diameter ſit cavus, & ſuperficies exterior ejus dividatur in tres
partes, lineis notatas, deinde, è regione ferramentorum infixorum
cylindris T V X, in iſto fuſo ſint alia totidem ferramenta habentia
90[Figure 90] formam 11 utin CC notavimus, quæ in tantum extra fuſum promineant,
ut, dum fuſus circumvolvitur, extollant unam extremitatem ferramento-
rum infixorum cylindris Z, & notatis 3. 4. ſed ſi elevent ferramentum 3.
capiti 4. alligati ſint funes, qui tranſeuntes per crura fabrorum, facient
ut hi brachia ſua elevent, & in incudem feriant. Poſtea fuſo adaptetur rota
5. 6. 7. 8. in qua ſint diſpertita ſpacia, ut figura demonſtrat, ibique in-
terſerantur diaphragmata, ut ſequens figura + demonſtrat, ita torta, ut
aquam poſſint retinere. Poſtea fiat, ut crux, quæ debet tenere
116110JO. BAPT. ALEOTTI affixam fuſo, ſit cava, & hujus foramina intrent in centrum fuſi, qui, ut dixi,
perforatus ſit. Reliquum eſt, ut dicamus, neceſſe eſſe poſtea ſub pedibus
fabri E adaptari cannam 13. & 14. quæ ita adaptanda eſt, ut circa ſtilum
volvatur, prout dixiin præterito Theoremate in V T. quæ eadem cum hac
eſt, & conformis iſti quam deſcripſit Hero Theorem. XV. & hæc canna
ſit ſolida ab extremitate ſuperiore, quam figemus in truncum K, poſt-
quam in ea fecerimus foramen; quod claudat & aperiat canalem H I, ejus-
91[Figure 91] que apici applumbatus ſit faber E. Poſtea inferius duabus trochleis 17. 18.
imponatur funis, quæ ſit dictæ cannæ circumvoluta, & ad alteram ejus ex-
tremitatem, nimirum illam, quæ dependebit de trochlea 18. alligetur
117111THEOREMATA SPIRITALIA. 20. in quo ſit inflexus ſiphon, cujus alterum crus tranſeat per fundum, al-
terum in tantum elevatum ſit ſupra iſtum fundum, quantum ad aquæ flu-
xum ſufficere videbitur, & funi trochleæ 17. alligetur pondus 19. quod
ſolum ſit tam grave, ut valeat volvere cannam, & ſecum trahere vas 20.
Poſtea ſub centro fuſi adaptetur catinus
92[Figure 92] 21. qui habeat canalem 22. 23. cujus oſ-
culum immineat vaſi 20. Ita obſervabi-
mus aquam, quæ fluxit per canalem H I,
circumvolvere rotam 5. 6. 7. 8. quia ne-
ceſſe eſt aquâ cadente in concavitates
rotæ 9. 10. 11. 12. rota circumvolvatur
propter gravitatem aquæ; dumque illa
circumvolvitur, ferramenta CC eleva-
bunt ferramenta 3. quæ dum ſuper cen-
tris cylindrorum volvuntur, depriment
extremitatem 4, indeque funes, qui per
crura fabrorum transmiſſi ſunt, quoque
trahentur, & illorum brachia elevabunt.
Mallei eorum per vices percutient incudem, & quia radii rotæ ſunt vacui
(licet neceſſe ſit hæ c foramina eſſe parva, ut parum tantum aquæ per ea
fluat) defluet aqua in centrum fuſi, indeque fluet in vas 21. & hinc porro in
vas 20. per canalem 22. 23. hoc ubi fuerit repletum, ob gravitatem ſuam
deſcendet, ſecumque trahet pondus 19. & vertet cannam 13. 14. circa cla-
vum fixum in 15. & conſequenter vertetur faber E, & apparebit ille por-
tare ferrum ad fervefaciendum illud in focum, facietque interea ſuum ne-
gotium, ita ut dum ſe vertit, ponat ferrum in ebullitionem aquæ, quæ vere
ebulliet': nam dum vertitur canna 13. 14. clauditur canalis H I, & hinc
fiet, ut rotâ non amplius volutâ fabri laborare ceſſent: quia vero foramen
cannæ in vertendo coïncidit cum canali L, aqua ſaliet in catinum N per
canalem L O M, & ebulliet: ſed memineris ut caveas, ne aqua ebulliens
ſuos terminos transgrediatur, inque cum finem fac foramina, per quæ di-
labatur. Interea evacuabitur vas 20. per ſuum vel diabetem, vel ſiphonem,
perinde enim eſt, & pondus 19. denuo elevabit vas 20. & ſic canna 13. &
14. converſa faber E denuo ponet ferrum ſuper incudem, & canalis H I
rurſus aperietur. Qui faciet volvere rotam, & ſic fabri rurſum laborabunt,
qui feriendo ſuper cono P, id eſt ſuper ſolido, quia cavus erit fere totus
aqua repletus per canaliculum QR, quilibet ictus mallei faciet exilire
aquam. Superficies enim ſolidi non tanget ſuperficiem cavi, quia, ut dixi,
ſuſtentatur ab elaterio. Et hoc fuit nobis propoſitum.
118112JO. BAPT. ALEOTTI
Fabricare conclave, in quo quando libitum fuerit, ventus
ſpiret, qui id refrigeret, pro libitu modo lenior, modo
fortior.
Theorema IV.
EXcavetur ſub plano conclavis A B C D E, quantum videbitur ſuffice-
re pro quantitate venti intromittendi, conclave tam latum, quam
iſtud conclave eſt altum, ad minimum pedibus decem; ſitque calce in-
termixtis lapidibus æqualis quantitatis plus minus ſubtiliſſimè ſubacta ſe-
cundum qualitatem calcis optimè oblitum & interlitum: dividaturque in
93[Figure 93] duo conclavia intermedio fornice vel diaphragmata, ut X Y. Quorum
unumquodque ſit 5 pedum, & oblitum. Quotidie per ſpacium octo die-
rum humectetur tectorium, complanetur & poliatur optime opera fabri
murarii, ita ut concavia continere valeant & aërem & aquam,
119113THEOREMATA SPIRITALIA. nuſquam poſſint exire, in iisque adaptentur duo magni ſiphones S, T, &
5. qui crure longiore deſcendant in conclave inferius, ſtentque crure bre-
viori ſuper pavimento conclavis ſuperioris, quantum ad aquæ fluxum
ſufficiet, & ſimilis his ſit ſiphon T, cujus crus V infra infimum pavimen-
tum deſcendat, mittatque extremitatem ejus in canalem, per quem aqua
defluit. In conclavi ſuperiore factum ſit ſive ex petra, ſive ex ære infundi-
bulum P, cujus cauda R in tantum ſita ſit ſupra planum X Y, quantum
ſufficere videbitur ad fluxum aquæ, & intra illud derivet aquam canalis
Q, in quo ſit clavis, qui illum aperiat & claudat pro lubitu noſtro, ut per
illum transmittamus tantum aquæ, quantum libuerit. Poſtea adapta capi-
ta ventorum, quot libuerit, in conclavi ſupremo. Conſtruantur canales
1. F. 2. G. 3. N. 4. I. 5. K. 6. L. 7. M. 8. I. quorum oſcula inferiora per pavi-
mentum conclavis intrent in conclave primum, & alteræ extremitates per-
tingant in ora ventorum, ita ut canale Qaquam transmittente in infundi-
bulum P, quantum aquæ influet, adeoque elevabitur ſupra planum X Y,
tantum aëris per ora ventorum efflabitur, quo conclave refrigerabitur, quia
hæc ora flabunt, ut ora ventorum, & ut ſemper ſpirent, poſſunt conſtrui
alii canales ad ora 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. qui per medium parietem deſcen-
dant in conclave inferius oribus apertis, ut cum aqua ſuper plano X Y in
tantum fuerit elevata, ut operiat totum ſiphonem S, inferius per illum
ſe evacuabit primum conclave, & dum aqua illa influit in conclave infe-
rius, quantum aquæ ſupra hujus pavimentum exurget, tantum aëris effla-
bitur per ora 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. cumque hoc conclave per 2 repletum eſt,
aqua per ſiphonem T delabendo defluet per V. Notandum autem eſt, ut
ſiphon S conſtruatur tantæ magnitudinis, ut in evacuando conclavi poſſit
ſuperare caudam R vaſis P, & habebitur continue & ſemper in propoſito
conclavi ventus maxime refrigerans, pro libitu modo lenior, modo for-
tior: ſecundum quod plus vel minus aperuerimus canalem Q clave n,
eam pro lubitu peſſulo vertendo: quod erat propoſitum.
120114JO. BAPT. ALEOTTI
Modus, quo facimus ut canalis aquæ vel fluentis, vel ſtagnan-
tis, in verticem cujuſcunque altiſſimæ turris aquam pro-
jiciat : jam frequens in multis locis, dummodo aqua à ſu-
perficie ſua aliquantum delabatur.
94[Figure 94]
QUoniam naturales fontes in locis inferioribus, à natura ſitus non ſunt
conceſſi, propterea artis eſt tales conſtruere, tam in veſtris regioni-
bus, quam in omnibus aliis locis ſimilibus; ne curioſi abſterreantur difficul-
tate fluxus aquæ, à praxi eorum, quæ ab Herone excellentiſſimo Mathe-
matico, & in quatuor modis à me demonſtratis, ſunt deſcripta, volui ad-
jungere ad iſtum (meo judicio) pulcherrimum librum, hunc modum ele-
vandi canalem aquæ vivæ in quamcunque altitudinem, ut quod in plano
natura negavit, artificio facillimo obtineatur, ut & ſumptibus parvis pro
illo, qui habet vicinos amnes vel foſſas, vel quaſcunque alias aquas fluentes.
Modus ipſe ferme ſine deſcriptione ex figura addiſci poteſt: non
121115THEOR EMATA SPIRITALIA. tamen inconveniens deſcribere modum fabricandi hanc pulcherrimam
ſtructuram: interea mihi reſervo alios complures modoselevandiaquam
in aliam occaſionem, quando Deus mihi otium conceſſerit, ut poſſim
abſolvere pulchras regulas generales Architecturæ quas jampridem deſcri-
bereincepi. Fiat itaque rota, cujus diameter ſit ad minimum quinque vel
ſex pedum, leviſſima, quantum fieri poteſt ex optimo ligno querno, ut ſub
aqua durare poſſit: craſſities ejus ſit ad minimum ſeſquipedis, & apſis ſive
extrema linea majoris diametri centrum verſus excavetur uſque in fundum
unius pedis, poſtea dividatur linea extrema circumferentiæ rotæ in quinde-
cim ad minimum diaphragmata & diſcernicula ſint torta inſtar dimidiæ C,
ita C, & prout clare demonſtrat figura A B, cujus diaphragmata ſunt C, D,
E, F, poſtea decuſſatis radiis ex optimo ligno querno, (quod ſatis dura-
bile eſt in aqua) diametri bene committantur in centro & circumferentia
rotæ: vel fiat rota cum ſcytalis, ut G, H: quædam ſcytalarum ſint I,
K, L, M, quæidem præſtant, neque alia eſt differentia, niſi quod in ro-
ta A B aqua deſuper cadit ſuper apſidem ſuperiorem: & G H circumvol-
vitur per aquam ſubter ea fluentem: poſſumus autem facere ut circum-
volvatur quoque ut altera, ſed iſta circumvolvitur aqua fluente trans cen-
trum, & hæc fluxu aquæ in tantum cis centrum, differentia hæc eſt,
quod rota cum ſcytalis circumvolvi poteſt minore fluxu aquæ: nam@ſi
iſtæ ſcytalæ factæ fuerint ſatis amplæ, rota pauciſſimo fluxu circumvol-
vetur, & pauciſſima aqua, quemadmodum obſervare licet toto die in
noſtris molis Paduanis. Hocfacto ſiat ut centrum ſit ex ferro toties & in
tantum plicato, prout apparet, & quantum videbitur ſecundum quan-
titatem aquæ, quam voluerimus elevare, vel ſecundumimpetum fluxus
aquæ, quæ circumvolvet rotam: eorum exemplar apparet in N, O;
ſed melius in P, Q. Hoc infixum centro vicem præſtabit cardinum, ad
circumvolvendum ibi ſurſum rotam ſuper duobus lignis, vel lapidibus,
vel parietibus; ut bene circumvolvat, dummodo ſub iſtis cardinibus po-
nantur eorum (ut diximus) tympana ex ære, quod multo minus abroditur
à ferro, & multo minus ferrum abrodit, quamferrum abrodit ferrum,
qui fere ſubito corroditur, & in medio plicarum, ut in R, S, T, V, X,
applicentur annuli ærei, ne ferrum corrodant: & intra capita eorundem
affigantur ferramenta cum foraminibus, quæ congruunt, ubi per unum-
quemque annulum tranfeat plus quam unus cuneus ferreus, quibus cou-
niantur, ut monſtrat exemplar A A, & hæc ferramenta debent ad mini-
mum longitudine ſua adæquare diametrum rotæ, & ſubillis perpendicu-
lariter ponantur modioli ærei, cum aſſariis in fundo, prout in Machina
Chtheſibiana dicunt Vitruvius, Vegetius, & Valturia, quæ ſunt
122116JO. BAPT. ALEOTTI antliis uſitata ad exhauriendam aquam ex navibus, omnique loco humili, &
in uno iſtorum latere perforetur aliud foramen, ibique collocentur alia
aſſaria modiolis affixa, ſed quæ enodentur, ita adaptata, ut ad emiffio-
nem flatus per oſcula 2, 3, 4, 5, foramina claudantur, & aperiantur
oſcula fundi, & dum in iſta inſlatur, hæc aperiantur, & iſta claudan-
tur; loca horum funt 6, 7, 8, 9, & horum modiolorum fingulis fint ap-
plumbatæ cannæ tam amplioris ut intra illas poſſint moveri dicta affaria,
ſed fint aliquanto arctiores verſus alteram extremitatem, & illæ tandem
95[Figure 95] uniuntur in una ſola canna, (prout apparet in figura num. 10.) quæ an-
gulum facit, ut in 11. & inde perpendiculariter erigitur pro lubitu in
quamvis altitudinem, ut in 12. poſtea ferramentis, quæ vocantur ſemi-
haſtæ, affixiſint cylindriſolidi ex corio, qui denodantur in junctura iſta-
rum ſemihaſtarum ita ut per medium iſtorum poſſit transmittiferrum non
nimis craſſum, quo arcte contineantur ſcutulæ coriaceæ: iſti imponantur
modiolis, qui tam exactè perillos elevantur & demittuntur, ut haurire
queant aquam per aſſaria, & dimittere. Si jam ſupra rotam cadat
123117THEOREMATA SPIRITALIA. ex canali 13, vel 14. circumvolvetur rota, & cylindriaſcendentes & de-
ſcendentes, aſcendendo ſurſum trahent aquam, & deſcendendo dimittent
per cannas 6, 7, 8, 9, in cannam 10 & 11 quæ adeo erit preſſa vi circum-
volutæ rotæ, ut pro libitu in quamvis altitudinem cum impetu feratur.
Notandum autem eſt, ut ubiad deſtinatum locum pervenerit, ibi adſit
vas recipiens, ex quo aqua derivetur in aliam cannam, quæ eam deorſum
ferat; & ſic per ejus violentum defluxum quidvis præſtari poterit: & ſi
in iſto vaſe plus aquæ influat, poterimus alia canna terminata facere, ut
inde per ſe ipſam effluat, circumdando, ut omnes modioli ſtentintra
aquam, & ſorſitan non fuerit commodum ſacere locum rotæ ſeparatum à
loco modiolorum: omnis autem aqua, utut lutoſa & turbida, omnino
apta eſt ad circumvolvendum rotam: verum ad projiciendum eam per
cylindros in modiolos, oportet eſſe liquidam, ut exitus cannarum claudan-
tur cum luto, ſi aqua intro occludatur: cui rei prævideriſolet ſoratori-
bus, & quia aqua non elevatur ſupra cylindros: ſed ſemperad quoddam
ſignum ſubſiſtit, neceſſe eſt illi etiam facere ſuos exitus, ne poſſit exce-
dere locum determinatum. Reliquum artificii facillimo negotio capi po-
teſt ex ipſa ſigura, neque videtur nune quid amplius hac de re dicendum;
niſi ut monſtrem, quâ ratione idem eſſectus, quem deſcripſimus de aqua
fluente, præſtari poſſit ſacile opera uuius hominis, & equi: neque multum
laborabo in deſcribendis his artiſiciis, cum figuræ horum duorum modo-
rum ſufficiant ad eorum intelligentiam. Solum nunc dicemus, Deo vo-
lente, & demonſtrabimus propter velocitatem motuum circularium,
quomodo pondera attrahantur & projiciantur.
124118JO. BAPT. ALEOTTI 96[Figure 96]
ADdam duntaxat hunc modum elevandi & demittendi cylindros co-
ria eos in modiolis æreis, opera unici hominis, impueri debilis, Suc-
ceſſus ſemper eſt velociſſimus (propter motus circulares demonſtratos ab
Ariſtotele in mechanicis) cum vis movens in A, ceu procul à centro, quod
eſt axis vectis B motum illum cauſet, cumque ſecunda vis in C minus di-
ſter à centro B, facile movetur a vi A. Sed tertia vis D debet habere ra-
dium majorem quam C, & minorem quam A, ut crux lignea impoſita
fuſo E cum ponderibus B, G, H, I, ſibialligatis, quando moveri
125119THEOREMATA SPIRITALIA. runt, rapidiorem motum faciat, & vim moventem multo minorem. Po-
ſito itaque tympano vel rotula dentata intra fuſum E, ita ut dentes per-
tingant inter gradus rhombi L, infixi ferro plicato, quod eſt centrum,
ubi ſunt appenſæ ſemihaſtæ, quæ alligatæ ſunt axibus cylindrorum coria-
ceorum, qui per modiolos adaptatos cum ſuis aſſariis, ut ſupra dixi,
cauſabunt fluxum aquæ velociſſimum in quamvis altitudinem.
97[Figure 97]
IDem motus ejuſdem velocitatis obtinebitur, ſi in fuſo (cuiinfixa ſit
rota dentata, quæ dentibus ſuis pertingit intra gradus rhombi L, qui
circumvolvit centrum, de quo dependent ſemihaſt æ cylindrorum, qui
per modiolos elevantur & deprimuntur) fuerit in flxa longa pertica, ita
ut juncto equo poſſit commode duci circum fuſum ſuper ſolo ligno infi-
xum, ut in O, & ſuperius circumvolvi per aliud foramen ad O perpen-
diculare, notatum P, curandum autem, ut ſub iſto ligno fuſus exacte
circumvolvatur, ne in circumvolutione dentesrotæ ſupra rhombum
126120JO. BAPT. ALEOTTI THEOR. SPIR. ventur; quamobrem neceſſe eſt ligno inferiori ſubter cardine fuſi applica-
ri matriculam æream, in qua ſit foramen, inque eo circumvolvatur cen-
trum dicti fuſi: illud foramen ſemper ſit plenum oleo, ne ferrum & æs
dum calefiunt molleſcant, quia ſic ſtatim detererentur: & hæc nunc dicta
ſunto de elevatione per modum projectionis aquæ fluentis, opera unici
hominis, unicique equi.
Finis Theorematum adjunctorum.
98[Figure 98]
127
[Empty page]
128
[Empty page]
129
[Empty page]
130
[Empty page]