Apian, Petrus, Cosmographia, 1550

Bibliographic information

Author: Apian, Petrus
Title: Cosmographia
Year: 1550
City: Antwerpiae
Publisher: Bontius
Number of Pages: [2], 65, [1] Bl. : Ill.

Permanent URL

Document ID: MPIWG:WBGMR64C
Permanent URL: http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/MPIWG:WBGMR64C

Copyright information

Copyright: Max Planck Institute for the History of Science (unless stated otherwise)
License: CC-BY-SA (unless stated otherwise)
Table of contents
1. Page: 0
2. COSMOG RAPHIA PETRI APIANI, PER GEMMAM FRISIVM apud Louanienſes Medicum & Mathematicum inſ iam demum ab omnibus vindicata mendis nullis quoq; locis aucta. Additis eiuſde menti libellis ipſius Gemmæ Fr Page: 3
3. Contenta in hoc libro. Page: 4
4. PETRI APIANI Page: 4
5. GEMMÆ FRISII Page: 4
6. DIDACI PYRRHI LVSI-TANI CARMEN. Page: 4
7. DISTICHON. Page: 4
8. R. D. ET ILLVST. PRINCIPI, D. Matthæo, M. Diuina Sacroſanctæ Rho. Ec-cleſiæ Tit.S. Angeli Preſ. Card. Archiepiſco po Saltzburgeñ, Ap. Sed. Legato. &c. Petrus Apianus (dictus Benewitz) ex Leyſnick Mathematicæ diſciplinæ clientu-lus, Salutem perpetuam ac ſui ipſius commenda tionem. Page: 5
9. Prima pars huius libri de Coſmographiæ & Geographiœ principijs. QVID SIT COSMOGRAPHIA, Et quo differat à Geographia & Chorographia. CAPVT PRIMVM. Page: 7
10. GEOGR APHIA QVID. Page: 8
11. CHOROGRAPHIA QVID. Page: 9
12. DE MOTV SPHÆRARVM, Cœlorumq́ue diuiſione. CAP. II. Page: 10
13. DE CIRCVLIS SPHÆRÆ. CAP. III. Page: 11
14. QVID SPHÆRA. Page: 12
15. ¶ Quid axis Sphæræ. Page: 12
16. Deſex circulis ſphæræ MAIORIBVS. Page: 12
17. ¶ De quatuor Circulis minoribus. Page: 13
18. ¶ Sequitur materialis figura Circulorum Sphæræ. Page: 13
19. ¶ Diuiſionis præmiſſæ formula in plano extenſa. Page: 15
20. DEPARALLELIS CIRCVLIS. CAP. V. Page: 17
21. Arithmetica ſupputatio, ſeu diuiſio Pa-rallelorum, quantum quiſque ipſo-rum ab æquatore diſtet. Page: 18
22. DE CLIMATIBVS CAP. VI. Page: 18
23. TABVLA ARITHMETI calis Climatum, ſecundum gradus & minuta latitudinis, quoad princi-pia, media, & fines eorundem. Page: 19
24. DE LONGITVDINE TERRESTRI. CAP. VII. Page: 20
25. DE LAT ITVD INE TERRÆ, LOCORV MVE. CAP. VIII. Page: 21
26. Formula huius traditionis. Page: 21
27. Corollarium. Page: 22
28. Quomodo altitudo Poli, ſeu la-titudo terræ per organum ſpeciale ſit exploranda. Cap. IX. PRO INTELLECTV HVIVS CAPI-tuli, neceßariò ponendæ ſunt quædam Propoſitiones, fores huius organi, & eius vſum multiplicem explicantes, quarum prima PROPOSITIO EST Page: 23
29. PROPOSITIO SECVNDA. Page: 23
30. Inſtrumentum theoricœ Solis. Aux Solis. Page: 24
31. PROPOSITIO TERTIA. Page: 25
32. PROPOSITIO QVINTA. Page: 25
33. IDEM ALITER. Page: 25
34. ¶ Huius traditionis figuratum exem-plar ſubſequitur. Page: 25
35. PROPOSITIO QVINTA. Page: 26
36. PROPOSITIO SEXTA. Page: 26
37. PROPOSITIO SEPTIMA. Page: 27
38. PROPOSITIO OCTAVA. Page: 27
39. PROPOSITIO NONA. Page: 27
40. ¶ Prointellectu harum Propoſitionum, ſume orga-num hoc de quo dictum eſt. Page: 27
41. DE LONGITVDINE REGIO@ num, Prouin@iarum, Oppidorum, loco-rúmue inue ſtiganda. CAP. X. Page: 29
42. Idem aliter per Baculum quem Aſtro-nomicum dicimus, ex motu Lunæ vero, & ſtellarum non erran-tium ſitu deprehendere. Page: 32
43. ¶ Quemadmodum nunc ipſius Baculi Aſtronomici fabri-cam non inconuenienter prædiximus, ſimiliter & eius vſum omnino neceſſarium typo quàm di-ſtincto, ac declaratione manifeſta conſequenter deſcribemus. Page: 32
44. GEMMA FRISIVS. Page: 34
45. Aliquorum fixorum ſide- rum vera in Zodiaco loca, quæ parum aut nihil à Solis orbita recedunt, cum magnitudinibus eorundem, rectificata per Petrum Apianum ad Annum Chriſti. 1525. completum. Page: 34
46. GEMMA FRISIVS. Page: 34
47. DE PARTIB. MENSVRÆ, SEV SPE-ciebus Geometricæ practicæ. CAP. XI. Page: 35
48. DETERRÆ AMBITV. CAP. XII. Page: 36
49. DE DISTANTIIS LOCORVM inueniendis. CAP. XIII. Page: 37
50. ¶ In exemplo facilius forſitan accipies. Page: 37
51. ¶ Quæ longitudine tantùm diſcrepant. Page: 37
52. ¶ Gratia exempli. Page: 37
53. TABVLA NVMERALIS, CONTI-nens gradus longitudinis extra æquinoctia-lem in miliaria conuerſos. Page: 38
54. ¶ Aliter idem reperire via Geometrica, ne omnino Arithmetices Tyro abſterreatur. Page: 39
55. ¶ Qualiter autem itineraria intercapedo duorum oppidorum longitudine & lati. differentium, enucleatius ac verius Arithmetica ſupputatione auſcultanda ſit, impræſentiarum docebimus. Page: 39
56. ¶ Hæ res eget phyſica multiplicatione quæ ſequitur. Page: 40
57. ¶ Nonabſurdum arbitramur hoc in loco practicæ formulam huius exempli ſubijcere. Page: 41
58. ¶ TABVLA DE RATIONIB. SEV PROPOR Æquinoctialem, vel ad quemuis maximum circulum, quæ aliâs tabula Page: 42
59. TIONIB. OMNIVM PARALLELORVM AD conuerſionũ grad. extra æquinoctialẽ in grad. æquinoctialis inſcribitur. Page: 43
60. ¶ Idem aliter per tabulas Sinuum. Page: 44
61. ¶ Huiuſcemodi formulæ hanc exemplarem ſume computationem. Page: 44
62. ¶ Ocularis operatio huius exempli. Page: 45
63. QVOMODO GLOBVS COSMOGRAPH. ad mundi cardines, & ad quancunq; Regionẽ, Prouinciã, aut oppidum, rectè ſit aptandus. CAP. XIIII. Page: 45
64. ¶ Pro inuentione lineæ meridianæ ſequuntur tres modi. Page: 47
65. ¶ Idem aliter per organum ſpeciale. Page: 47
66. V S V S. Page: 49
67. DE VENTIS. CAP. XV. Page: 50
68. De neotericorũ Hy drographorum ventis, & de nauigandi artificio, de´que inuenienda longi tudinis differentia. Additio GEM. FRISII. Page: 51
69. ¶ Quadratum nauticum Gemmæ Friſij. Page: 53
70. De Periœcis, Antœcis, Antipodibus ſiue Antichthonibus, Periſcijs, & Amphiſcijs. Caput XVI. Page: 54
71. ¶ De Periœcis. Page: 55
72. ¶ De Antœcis. Page: 55
73. ¶ De Periſcijs. Page: 55
74. QVO DIFFERVNT, INSVLA, Peninſula, Iſthmus, & Continens. CAP. XVII. Page: 56
75. Ecce ſummariam diuiſionem. Page: 56
76. DE VSV TABVLARVM PTOL. ET qualiter vniuſcuiuſq; regionis, aut oppidi ſitus, in illis ſit inuenicndus. CAP. XVIII. Page: 57
77. Ecce formulam, vſum, atquc ſtructuram Tabularum Ptolomæi, cum quibuſdam locis, in quibus ſtudioſus Geogra-phiæ ſe ſatis exercere poteſt. Page: 58
78. De ſpeculo coſmographico Caput. XIX. Page: 59
79. DE VSV SPECVLI COSMOGR APHICI. Page: 59
80. PROPOSITIO I. Page: 59
81. PROPOSITIO. II. Page: 60
82. PROPOSITIO. III. Page: 60
83. PROPOSITIO. IIII. Page: 60
84. PROPOSITIO. V. Page: 60
85. SECVNDA PARS principalis huius libri. DE SVMMA, NECNON PART I-culari Europæ, Africæ, Aſiæ, & Americæ deſcriptioue. DE EVROPA. CAP. I. Page: 62
86. DE AFRICA. CAP. II. Page: 63
87. DE ASIA. CAP. III. Page: 64
88. DE AMERICA. CAP. IIII. Page: 65
89. Appendix Gemmæ Friſij. Page: 66
90. De Abaco, hoceſt, particu lari ſeu radicali Orbis deſcriptione. CAP. V. Page: 67
91. EVROPÆ PARTICVLARIS DESCRIPTIO. Page: 67
92. PARTILIS GRÆCIÆ deſcriptio. Page: 77
93. AFRICÆ PARTICVLARIS deſcriptio. TINGIT ANÆ M AV-ritaniæ aut Barbaricæ P. Af. C. Page: 81
94. ASIÆ REGIONIS partes & oppida. Page: 83
95. Inſularum ſumma enarratio. Page: 92
96. ¶ Europæ inſularum finis. Page: 96
97. AFRICÆ INSVLÆ Page: 97
98. ASIÆ INSVLÆ. Page: 98
99. INSVLÆ AMERICÆ Page: 101
100. FINIS TABVLÆ REGIONVM. Page: 101
101. ¶ Horam vſualem noctu ex radiis lunaribus mediante Compaſſo propè verum cognoſcere. Page: 102
102. ¶ Aliter idem arithmetica ſupputatione indagare. Page: 102
103. ¶ Idem faciliori computo inueſtigare. Page: 102
104. ¶ Sequitur inſtrumentum Noctis. Page: 102
105. REGVLA GENERALIS. Page: 104
106. Inſtrumentum ſiderale. Page: 106
107. ¶ Vſus huius Inſtrumenti. Page: 106
108. ¶ Libri de Geographicis principijs FINIS. Page: 106
109. LIBELLVSDELO-corum deſcribendorum ratione, Et de eorum diſtantijs inueniendis, nunꝗ̃ antehac viſus. PER GEMMAM FRISIVM. MAGNIFICO VIRO D. THOMÆ Bombelli, Gemma Friſius S. D. P. Page: 107
110. Antuerpiæ prid. kal. Febr. Anno. 1533. Page: 107
111. DE DESCRIPTIONE regionis alicuius in plano, incognitis latitudine, longitud. & diſtantia. CAP. I. Page: 108
112. ¶ Figura præcedens hæc demonſtrat ad oculum. Page: 111
113. ¶ DE PINGENDA CHARTA, COGNI-ta ſola diſtantia locorum. # Cap. 11. Page: 111
114. DE INVENIENDA VERA DISTAN tia loci viſi quantumcunq{ue} etiam diſtet. Cap. III. Page: 113
115. ¶ Cap. IIII. Docet idem per ſcalam Hypſome-tram aut Geometricam inuenire. Page: 113
116. ¶ DVOBVS VEL TRIBVS VISIS LOCIS, quomodo per angulos poſitionum rectæ eorum diſtantiæ ſint inuenien-dæ, etiam ſi in nullo eorum præſens ſis. Et qua ratione facillimè regio deſcribi poſsit ex ipſis, abſq; nautico Compaſſo, aut line æ meridianæ obſeruatione. CAP. V. Page: 114
117. ¶ QVARTVS MODVS PER DISTAN-tiam & angulum poſitionis. CAP. VI. Page: 117
118. DE LONGITV DINIS DIFFEREN-tia cognoſcenda ex latitudinis differentia & recta diſtantia. Cap. VII. Page: 119
119. ¶ Exempli gratia. Page: 119
120. ¶ Quæ verò hic ex Tabulis ſinuum adduci poſſent, conſultò prætermitto, quòd ad inſtitutã Coſmographiæ methodũ nõ videantur pertinere, ſed altioris eſſe conſider ationis. Page: 120
121. Locorum deſcriptionis Finis. Page: 120
122. VSVS ANNVLI Aſtronomici. GEMMA FRISIO MA-THE MATICO AVTORE. Page: 121
123. MODIS OMNIBVS ORNATISS. ac verè Nobili D. Ioanni Khreutter, Sereniſſ. Reginæ Hun-gariæ Secretario, Gemma Friſius S. D. Page: 122
124. VSVS ANNVLI Aſtronomici per Gem. Friſium. DECLARATIO PARTIVM. CAP. 1. Page: 123
125. ¶ De vſu annuli, primum´que loci Solis inuentione. CAP. II. Page: 123
126. ¶ Eleuationem poli quomodo inuenias. Cap. III. Page: 124
127. ¶ Horæ inuentio inter diu. CAP. IIII. Page: 125
128. ¶ An ſit ante meridiem, an poſt. CAP. V. Page: 125
129. ¶ Horæ Nocturnæ inueſtigatio. CAP. VI. Page: 126
130. ¶ Qua ratione horæ nocturnæ facilius inue-niantur. CAP. VII. Page: 127
131. ¶ De ortu Solis & quantitate diei. CAP. VIII. Page: 127
132. ¶ De horis inæqualib. ſiue Planetarum. CAP. IX. Page: 128
133. ¶ Quota ſit hora ab ortu vel occaſu Solis, qui mos Italiæ ferè eſt. CAP. X. Page: 128
134. ¶ Plagas mundi quomodo inuenias. Cap. XI. Page: 129
135. ¶ De altitudine Solis & Stellarum. Cap. XII. Page: 129
136. ¶ A ltitudinum dimenſio per vmbras. Cap. XIII. Page: 130
137. ¶ De altitudine per ſolum viſum. CAP. XIIII. Page: 131
138. ¶ De altitudinibus rerum inacceſsibilium. Cap. XV. Page: 132
139. ¶ Facilius idem. CAP. XVI. Page: 133
140. ¶ De longitudine rerum in ædito ſitarum. Caput. XVII. Page: 133
141. ¶ Aliter idem & facillimè. Cap. XVIII. Page: 133
142. ¶ Diſtantiæ dimenſio. CAP. XIX. Page: 134
143. ¶ De profunditatis menſuratione. CAP. XX. Page: 134
144. Oppidorum aliquot inſigniorum. Page: 135
145. FINIS. Page: 135
146. Index Coſmographiæ Petri Apiani, & Libellorum Gemmæ Friſii. Page: 136
147. DID ACI PYRRHI LVSI-TANI CARMEN. Loquitur Liber. Page: 137
148. FINIS. Page: 137
1
[Empty page]
211[Handwritten note 1]
322[Handwritten note 2]
COSMOG RAPHIA
PETRI APIANI, PER GEMMAM FRISIVM
apud Louanienſes Medicum & Mathematicum inſ
iam demum ab omnibus vindicata mendis
nullis quoq; locis aucta. Additis eiuſde
menti libellis ipſius Gemmæ Fr
1[Figure 1]V æniunt Antuerpiœ ſub ſcuto Baſilienſi, Gregorio Bontio.
M. D. L.
433[Handwritten note 3]
Contenta in hoc libro.
PETRI APIANI
Liber Coſmographicus de principiis Aſtrologiæ
Coſmographiæ.
partilis deſcriptio quatuor partium terræ,
Europæ, Aſiæ, Africæ, & Americæ. Cui ad-
ſcriptio regionis Peru nuper inuentæ.
horarum noctis obſeruatione.
GEMMÆ FRISII
m deſcribendorum ratione,
ſtantiis eorum inueniendis.
dem Gemmæ Friſii de vſu annuli Aſtronomici,
multis locis recenter aucti.
DIDACI PYRRHI LVSI-
TANI CARMEN.
VIS vrbes, vis mille locos, vis oppida mille,
Omnia non magno clauſa videre libro?
Vis quo ſcire loco, vel qua regione moretur
Perſa, Brabantinum dum colis ipſe ſolum,
Perſa, vel Hyrcanus, vel picto nobilis arcu
Parthus, & in refugo Turca ſuperbus equo?
Vis etiam terræ tractus, cœliq́ue meatus,
Claráque ſtellifero ſigna notare polo?
Vis tibi theſaurum magnum paruo ære redemptum?
Hoc eme, & aßiduè perlege lector opus.
DISTICHON.
Exiguo vaſtum ſpacio luſtrarier orbem
Hic dabitur, vili candida res precio.
44[Handwritten note 4]
5
R. D. ET ILLVST. PRINCIPI,
D. Matthæo, M. Diuina Sacroſanctæ Rho. Ec-
cleſiæ Tit.S. Angeli Preſ. Card. Archiepiſco
po Saltzburgeñ, Ap. Sed. Legato. &c. Petrus
Apianus (dictus Benewitz) ex Leyſnick
Mathematicæ diſciplinæ clientu-
lus, Salutem perpetuam ac ſui
ipſius commenda
tionem.
POſteaquam anno ſuperiori Sacratiſs. Antiſtes, atque
Princeps Illuſtriſsime, in vrbe Reginopolitana cum
chartaceo munuſculo (nihil equidem illo tempore pre-
cioſius afferre potui) tuam celſitudinem ſum congreſ-
ſus, non difſicilis erat mihi coniectatio, præſignem Ma
thematicæ diſciplinæ tibi adeſſe ſcientiam, & te cla-
riſsimum rei literariæ lumen, Mecœnatem atque aſy-
lum, & tuum etiam ad literas ſtudium cognoui. Eo ſiquidem argumento,
quòd fronte inſigniter exporrecta atque ſerena, obuijsq́ue (vt aiunt) mani-
bus illam quam obtuli membranam, tam humaniter, tum ob ſtudij Geogra-
phicæ diſciplinæ amorem, cùm ob vitæ tuæ integritatem exceperas, vel eò po
tius, vt omittam cætera, quòd iampridem M. Ioannes Auentinus mihi ſem-
per amiciſsimus, tam Oratorum quàm Poëtarum facilè princeps, cuius lau-
dem hic tacitus præterire non poſſum: & V. D. Ioannes Landtſperger (cui
ſemper es in ore) Plebanus Landtſuteñ, Illuſtriſsimiq́ue Ludouict Bauariæ
vtriuſque Ducis, Præfect. Rheni & c. Sacellanus, vir ſui ingenij virtute
præſtantiſsimus, cui gratias condignas nec agere, nec referre poſſum, ſapius
apud me tuam deprædicarent liberalitatem in doctos, humanitatemq́ue in o-
mnes qui conantur aliquod egregium, præcipuè in illos qui Mathematicæ di-
ſciplinæ ſcientiam redolere videntur, facilitatem & in omnes, non potui com
mittere, quin tibi id, q@icquid eſt lucubrationis, tanquam Deo tutelari dedi-
carem, & tuo ſub nonune ædere conſtituerem, quò tutius celerius q́ue tuo au-
ſpicio in communem ſtudioſorum commoditatem prodiret in publicum. Po-
tiſsimum, vt prima elementa ſtudioſis Geographiæ tyrunculis notiora redde-
rentur, hoc opuſculum vtcunque conflatum conſcripſimus. Verùm non ſine
laude Piolomæi, qui omnium Mathematicorum facilè princeps habetur. Se-
quuti enim ſumus doctiſsimos quoſque huius ſtudij viros. Porro Geographi-
ca profeſsio in legendis autoribus plurimum prodeſt, eius enim cognitio non
ſolum ad Poetarum, Hiſtoricorum, ſed etiam ſacrarum literarum noticiam
perducit. Vt doctiſsimus ille Ptolomæus omnium Mathematicorum monar-
cha, Pomponius Mela, Dionyſius, Solinus, veriſsimus ille Strabo,
6 Siluius, Volaterranus, Oroſius, reliquiq́ue Geographi teſtantur. Accipe
igitur Antiſtes eminentiſsime, hoc Coſmographicum opus à nobis fideliter
eaq́ue conſummatione ſupputatum, qua in Ptolomæi opere legi ſolet: quòd
ſi pius Lector diligenti ſtudio perlegerit, haud parum fructus Geographicæ
diſciplinæ ſe attigiſſe ſumma animi gratitudine profitebitur. Hic ea, quæ ali-
bi ſparſim à doctiſsimis ingenijs elucubrata ſunt, ſub quodam compendio col-
legimus. Operæprecium itaque duxi fore, ſi in vno volumine totius mundi
obſeruatio complecteretur, ne propter nimiam prolixitatem & obſcuritatem,
Tyrunculus Geographicæ profeſsionis tædio quopiam irretitus teneatur,
vel potius, ne quis pauperculus propter librorum multitudinem, at que ope-
ris Ptolomæi ac pretij magnitudinem abſterreatur. Nihil hic meam ipſius
eruditionem aut ingenium iactito: nam res eſt huiuſmodi, quæ ipſa ſeſe vel
approbet vcl explodat. Equidem ſpero, te nibil hic innenturum, quod alie-
num ſit à Coſmographica profeſsione. Certe ſatis pro virili conatus ſum,
quò ad abſolutiſsimam Coſmographiæ cognitionem, atque adeò videor mi-
hi ſatis feciſſe hac in re, @@xta illud Poeticum: In magnis & voluiſſe ſat eſt.
Tu interim landatiſsime Præſul, laborem hunc, qualiſcunque ſit, bono ani-
mo pietati tuæ à me dedicari patiaris. Non eſt nouum, ſed & antiquorum
ſcriptores ſolebant (vt omnibus perſpectum eſt) ad nouos libellos patronos
eligere, quorum auſpicio ipſis libris quoddam robur atq; auctoritas accederet,
quod in hac re & me opinor haud improbè feciſſe, iuxta ſenten-
tiam Plinianam, Multa valde precioſa videntur, quia Tem-
plis ſunt dicata. Vale doctiſsime Princeps, integritate
& morum & virtutum Præſul ornatiſsime. Ingenij
mei laborem admodum pertenuem, hilari fronte
ſuſcipito: propediem maiora quæpiam ſub
tuo Titulo in publicum ædita, Mu-
ſis bene iuuantibus, à nobis acce-
pturus. Vale iterum, docto-
rum virorum dulce præ-
ſidium: meq́ue com
mendatum
habe.
Ex fœlici Landiſuta, Anno M. D. XXIIII.
Septimo Calend. Februarias.
7Fo.1.
Prima pars huius libri
de Coſmographiæ &
Geographiœ
principijs.
QVID SIT COSMOGRAPHIA,
Et quo differat à Geographia & Chorographia.
CAPVT PRIMVM.
COſmographia (vt ex etymo vocabuli pa-
tet) eſt mundi, qui ex quatuor elementis,
Terra, Aqua, Aëre, & Igne, Sole quoque, Lu
na, & omnibus ſtellis conſtat, & quicquid
cœli circumflexu tegitur, deſcriptio. Impri-
mis enim contemplatur Circulos, ex quibus
illa ſupercœleſtis Sphæra componi intelli-
gitur. Deinde ex ipſorum diſtinctione, ter-
rarũ illis ſubiectarum ſitus, & locorum ſym
metriam ſeu commenſurationẽ, Rationem inſuper Climatum, Die-
rum, Noctiumq́ue diuerſitates, Quatuor mundi Cardines, Stellarum
quoque fixarum necnon errantium Motus, Ortus, & Occaſus, & qui
bus verticales mouentur, & quæcunque ad cœli rationem pertinent,
vt Poli eleuationes, Paralelos, & Meridianos circulos, & cætera iuxta
Mathematicas oſtenſiones demõſtrat. Et à Geographia differt, quia
terram diſtinguit tantùm per Circulos cœli, non per montes, maria,
& flumina, & c.
¶De hac re ſume ſequentem deliniatam formulam,
hoc enim Typo totius Coſmographiæ
deſcriptio demonſtratur.
8 2[Figure 2]PRIMA PARS COSMO
GEOGR APHIA QVID.
GEographia (vt Vernerus in paraphraſi ait) eſt telluris
ipſius præcipuarum ac cognitarum partium, quatenus
ex eis totus cognitusq́; terrarum orbis conſtituitur, &
inſigniorum quorumlibet, quæ huiuſmodi telluris par
tibus cohærent, formula quædam ac picturæ imitatio.
Et à coſinographia differt, quia terram diſtinguit per montes, flu-
uios, & maria, aliaq́; inſigniora, nulla adhibita circulorum ratione.
lisq́; maxime prodeſt, qui adamuſſim rerum geſtarum & fabularũ
peritiam habere defyderant. Pictura enim ſeu picturę imitatio, or-
dinem ſitumq́ue locorum ad memoriam facillime ducit. Confum-
matio itaque & finis Geograph@æ, totius orbis terrarum conſtat in-
tuitu, illorum imitatione, qui integram capitis ſimilitudinem ido-
neis picturis effingunt.
9Fo.2.GRAPH. PETRIAP. 3[Figure 3]Geographia. 4[Figure 4]Eius ſimilitudo.
CHOROGRAPHIA QVID.
CHorographia autem (Vernero dicente) quæ & Topo-
graphia dicitur, partialia quædam loca ſeorſum & ab-
ſolutè conſiderat, abſque eorum ad ſeinuicem, & ad v-
niuerſum telluris ambitum compatatione. Omnia ſi-
quidem, ac ferè minima in eis contenta tradit & proſe
quitur. Velut portus, villas, populos, riuulornm quoque decurſus,
& quęcunque alia illis finitima, vt ſunt ædificia, domus, turres, mœ-
nia, & c. Finis verò eiuſdem in effigienda partilius loci ſimilitudine
conſummabitur: veIuti ſi pictor aliquis aurem tantùm aut oculum
deſignaret depingeretq́; .
5[Figure 5]Chorographia. 6[Figure 6]Eius ſimilitudo.
10PRIMA PARS COSMO
ANtequam quis ipſius Coſmographiæ ſtudium aggre-
diatur, fundamentum imprimis, ſeu Aſtronomiæ prin-
cipia, quæ ſunt Circulorum Sphæræ noticia, quibus to
ta vtitur Coſimographia, diſquirat neceſſe eſt. Quod in
ſequentibus quambreuiſſime manifeſtabitur.
DE MOTV SPHÆRARVM,
Cœlorumq́ue diuiſione.
CAP. II.
MVndus bifariam diuiditur, in Elemen
tarem regionem, & Ætheream. Ele-
mentaris quidem aſſiduè alterationi
ſubiecta, quatuor Elementa, Terram,
Aquam, Aërem, & Ignem, continet.
Ætherea autem regio (quam Philo-
ſophi quintam nuncupãt eſſentiam)
elementarem ſua concauitate ambit,
inuariabilisq́ue ſubſtantia ſemperma
nens, decem Sphæras complectitur.
Quarum maior ſemper proximam minorem ſphæricè (eo quo ſe-
quitur ordine) circundat. Imprimis igitur circa Sphæram ignis,
Deus mundi opifex locauit ſphærulam Lunæ: Deinde Mercuria-
lem: Poſtea Veneream, Solarem: Deinde Martiam, Iouiam, & Sa-
turniam: quælibet autem iſtarum vnicam tantũ habet ſtellam: quæ
quidem ſtellæ Zodiacum metientes, ſemper primo mobili, ſeu de-
cimæ ſphæræ motui obnituntur, alioqui ſunt corpora diaphona,
hoc eſt, omnino perlucida. Mox ſequitur firmamentum, quod ſtel-
lifera ſphæra eſt, quæq́ue in duobus paruis circulis circa principia
Arietis & Libræ nonæ ſphæræ, trepidat: & iſte motus apud Aſtrono
mos, motus, acceſſus & receſſus ſtellarum fixarum appellatur. Illam
circundat nona ſphæra, quæ quum nulla in ea ſtellarum cernitur,
cœlum cryſtallinum ſeu aqueum appellatur. Iſtas tandem æthereas
ſphæras, Primum mobile, quod & decimum cœlum dicitur, ſuo am-
bitu amplectitur, & continuè ſuper polos mundi ſemel facta reuo-
lutione in. 24. horarum interuallo, ab ortu per meridiem in occa-
ſum, iterum in orientem recurrendo rotatur. Et omnes in feriores
ſphæras ſuo impetu ſimul circumuoluit, nullaq́ue in eo exiſtit ſtel-
la. Huic cæterarum ſphærarum motus ab occaſu per meridiem in or
tum currentes, reluctantur. Vltra hunc quicquid eſt, immobile eſt,
& Empyreum cœlum (quem Deus cum electis inhabitat) noſtræ
orthodoxæ fidei profeſſores eſſe affirmant.
11Fo.3.GRAPH. PETRI AP. 7[Figure 7]Schema præmiſſæ diuiſionis.
DE CIRCVLIS SPHÆRÆ.
CAP. III.
12PRIMA PARS COSMO.
QVID SPHÆRA.
SPhæra eſt ſolidum quoddam, vna ſuperficie con
tentũ, in cuius medio punctus eſt, à quo omnes
lineæ ad circumferentiam ductæ, ſunt æquales.
Quid axis Sphæræ.
AXis Sphæræ (auctore Diodocho) voca-
tur dimetiens ipſius, circa quam voluitur.
Poli mundi (qui & cardines, & vertices dicuntur) ſunt extrema
puncta, axem terminantia. Horum alter Septentrionalis, alter Au-
ſtrinus dicitur. Septentrionalis, qui & Arcticus, Borealis, & Aqui-
lonarius dicitur, ſemper in noſtra habitatione apparet. Auſtrinus
verò, qui Meridionalis & Antarcticus dicitur, ſemper quoad no-
ſtrum hemiſphærium ſub horizonte latet.
Deſex circulis ſphæræ
MAIORIBVS.
HOrizon (quem & Finitorem dicimus) eſt circulus, qui
partem mundi viſam à non viſa dirimit, hoc eſt, infe-
rius hemiſphærium à ſuperiori.
MEridianus circulus eſt, qui per polos mundi, & punctum ver
ticalem ducitur, in quem cum ſol incidit ſupra horizontem,
meridiem: ſub horizonte verò, mediam noctem efficit.
ÆQuinoctialis eſt circulus maior, diuidens Sphæram in duas
partes ęquales, quem cùm ſol perambulat (quod bis contin
git in anno) dies fiunt ęquales nocti, in toto terrarum orbe.
ZOdiacus circulus, qui à Philoſopho Obliquus dicitur, is eſt,
qui duodecim continet ſigna, compræhendens ex vna par-
te circulum Cancri, & ex alia Capricorni, ac per medium ſe
cans æquinoctialem, ſecaturque ab eodem, ſcilicet in principijs Ari-
etis & Libræ. Intelligitur & zodiacus, propter verum errantium ſy-
derum tranſgreſſum, habere latitudinem. 16. graduum, quem per
medium diuidit ecliptica, relinquens vltro citroque gradus. 8. latitu
dinis. Omnes autem reliquos circulos, ratione tantum ſine latitu-
dine & profunditate omni, intelligere debemus, vti lineam. ſenſu
enim minimè in cœlo diſcerni poſſunt.
13Fo.4.GRAPH. PETRI AP.11
#### Nomina & characteres Signorum Zodiaci \\ ſunt hæc.
Aries # ♈ # Taurus # ♉ # Gemini # ♊ # Cancer # ♋
Leo # ♌ # Virgo # ♍ # Libra # # Scorpius # ♏
Sagittarius # ♐ # Capricor. # ♑ # Aquar. # ♒ # Piſces # ♓
22
### Characteres. 7. Planetarum.
♄ # SATVRNVS # ♃ IVPITER # ♂ MARS
☉(sun) # SOL ♀ # VENVS # ☿ MERCVRIVS
# ☾ # LVNA
COluri ſunt duo circuli in Sphæra, vnus quidem tranſit
per principia Arietis & Libræ, alter verò per principia
Cancri & Capricorni, ac ſeſe diſpeſcentes ad angulos
rectos Sphærales circa polos mundi.
De quatuor Circulis minoribus.
CAncri Circulus, qui & Solſtitialis dicitur, eſt ille, qui
ab æquinoctiali verſus Septentrionem. 23. gradibus,
& . 30. minutis diſtat. In quem cùm Sol ſe receperit, æſti
uam reciprocationem peragit, longiſſimusq́ue dies an-
ni, breuiſſimaq́ue nox erit. A Græcis Tropicus, quaſi
verſilis appellatur.
CApricorni Circulus, qui & Brumalis dicitur, is eſt, qui vlti-
mo, à ſole deſcribitur verſus Auſtrum: in quo Sol brumalem
reciprocationem facit, diemq́ue efficit breuiſſimam, & no-
ctem prolixiorem.
ARcticus Circulus eſt, qui ex omni parte à polo mundi. 23.
grad. 30. mi. diſtat, & à priori minoris Vrſæ pede deſcribitur.
ANtarcticus verò Circulus eſt, qui deſcribitur à polo zodiaci
Antarctico, & eſt æqualis & æquidiſtans Arctico circulo, to-
tus nobis ſub terris merſus.
Sequitur materialis figura Circulorum Sphæræ.
14PRIMA PARS COSMO. 8[Figure 8]DE QVINQVE ZONIS.
Cap. IIII.
15Fo.5.GRAPH. PETRI AP.
QVum terræ & aquæ ſuperficies ſit vna, & ſphæ
rica (quod eius vmbra, cùm certa opaci corpo-
ris ſit ſpecies, in lunari eclipſatione apertiſſime
demonſtrat) & in medio mundi immobilis con
ſtituta, quinq; cœleſtis ſphȩrȩ circulos, quemad
modum ſphȩra, in conuexitate ſua cóplectitur.
Æquinoctialem ſcilicet, & Tropicos & Arcti-
cos circulos. Qui præter æquinoctialem, in cœlo quinque zonas, to-
tidemq́ue in terris plagas conſtituunt. Quarum duæ circa polos ex-
tremæ, frigore ſemper horrentes, vix habitabiles exiſtunt. Tertia in
omnium medio inter tropicos ſita, propter continuum ſolis diſcur-
ſum, & ob radiorum ſolis perpendicularitatẽ, terra ſeu plaga aduſta,
& malè aut ægrè habitabilis, ratione diſcernitur. Reliquæ duæ, quæ
tropicis arcticisq́ue circulis interiacént, temperatæ & habitales.
Temperantur enim calore torridæ zonæ, & extremarum frigore,
quarum nos alteram incolimus, alteram Antœci & Antichtones.
Diuiſionis præmiſſæ formula in plano extenſa.
9[Figure 9]
16PRIMA PARS COSMO. 10[Figure 10]Hoc Schema demonſtrat terram eſſe globoſam. 11[Figure 11]Si terra eſſet tetragona, vmbra quoque tetragonæ
figuræ in eclipſatione lunari appareret. 12[Figure 12]Si terra eſſet trigona, vmbra quoque triangu-
larem haberet formulam. 13[Figure 13]Si terra hexagonæ eſſet figuræ, eius quoque vmbra in
defectu lunari hexagona appareret, quæ
tamen rotunda cernitur.
17Fo.6.GRAPH. PETRI AP.
DEPARALLELIS CIRCVLIS.
CAP. V.
PAralleli (qui & ſegmenta dicuntur) ſunt circuli
æqualem diſtantiam ex omni parte ab inuicem
habentes, & nunquam, ſi poſſent etiam ad inſini
tum protrahi, concurrentes. Quanuis paralleli
ad libitum poſſunt deſcribi, tamen (ad Ptol. imi
tationem) per certos tam in ſolida quàm in pla
na telluris deſignatione, latitudinis gradus diſ-
peſcimus: quod etiam in figura ſequenti arithmeticali ſeu tabula-
ri apparet. Hac tamen intercapedine ab inuicem diſtant, vt dies
vnius paralleli longiſſimus, ſuperet paralleli alterius diem prolixi-
orem, quarta ferè parte vnius horæ. Eadem habitudine & reliquo-
rum parallelorum diſtantia erit imaginanda, tam in parte Septen-
trionali quàm Meridionali.
14[Figure 14] Ecce Schema diuiſionis Parallelorum.
18PRIMA PARS COSMO.
Arithmetica ſupputatio, ſeu diuiſio Pa-
rallelorum, quantum quiſque ipſo-
rum ab æquatore diſtet.
11
######### Gradus eleuationis Poli, ſeu latitudinis terræ.
Paralleli. # gr. # mi. # Paralleli. # gr. # mi. # Paralleli. # gr. # mi.
Pri. Paral. ha. # 4 # 15 # Octa. ha. # 30 # 45 # Quin. dec. # 48 # 40
Secund. ha. # 8 # 30 # Nonus ha. # 33 # 40 # Sext. dec. # 51 # 50
Tertius ha. # 12 # 45 # Decim. ha. # 36 # 24 # Dec. ſept. # 54 # 30
Quartus ha. # 16 # 35 # Vndec. ha. # 39 # 0 # Dec. octa. # 56 # 30
Quint. ha. # 20 # 30 # Duodec. # 41 # 20 # Dec. no. # 58 # 20
Sextus ha. # 24 # 15 # Dec. ter. # 43 # 15 # Vigeſimus # 61 # 10
Septim. ha. # 27 # 30 # Dec. quar. # 45 # 24 # Vigeſi. pri. # 63 # 16
DE CLIMATIBVS
CAP. VI.
AStrorum periti apud veteres, terram ſecun-
dum latitudinem in. 7. partes diuiſere, quas
Climata appellarunt. Nos verò propter neo-
tericam obſeruationem, in partes ſeu Clima-
ta. 9. diſpeſcimus. Eſt autem Clima ſpacium
terre inter duos parallelos concluſum, in quo
ſenſibiliter, id eſt, ad ſemihoram mutatur ho-
rologium. Quia elongando ab æquatore ad
polos vtroſque, fiunt ſemper dies inęquales. Ideoq; quotum aliquod
Clima fuerit ab æquatore, tot ſemihoris longiſſima eius loci dies ſu-
perat diem nocti æqualem. Notandum inſuper eſt, quòd Clima-
ta aut ab vrbe, aut fluuio, aut regione, aut inſula, aut monte inſigni,
ſua ſortiuntur nomina. Primum itaque dicitur Dia Meroes, à Dia,
quod eſt per, & Meroe ciuitas Aphricæ, quia eius medium tranſit
per Meroen. Secundum Dia Syenes, quia eius medium tranſit per
Syenen, quæ eſt ciuitas Ægypti ſub tropico Can cri ſita. Tertium
Dia Alexandrias. Quartum Dia Rhodou. Quintum Dia Rhomes.
Sextum Dia Pontou. Septimum Dia Boriſthenous. Octauum Dia
Rhipheon. Nonum Dia Danias. Eadem nomina habent Climata
meridionalia, niſi præponendo græcam illam præpoſitionem An-
ti, quæ Latine ſonat econtra, vel oppoſitum, vt Anti Dia Meroes,
Anti Dia Syenes, & c.
19Fo.7.GRAPH. PETRI AP. 15[Figure 15] Sequitur formula præmiſſæ traditionis.
TABVLA ARITHMETI
calis Climatum, ſecundum gradus &
minuta latitudinis, quoad princi-
pia, media, & fines eorundem.
11
# ## Principium # # ## Medium # # ## Finis
Gradus latitudinis # gr. # mi. # # gr. # mi. # # gr. # mi.
Primum Clima # 12 # 45 # # 16 # 35 # # 20 # 30
Secundum Clima # 20 # 30 # # 24 # 15 # # 27 # 30
Tertium Clima # 27 # 30 # # 30 # 45 # # 33 # 40
Quartum Clima # 33 # 40 # # 36 # 24 # # 39 # 0
Quintum Clima # # 39 # 0 # # 41 # 20 # # 43 # 30
Sextum Clima # 43 # 10 # # 45 # 24 # # 47 # 15
Septimum Clima # 47 # 15 # # 48 # 40 # # 50 # 30
Octauum Clima # 50 # 30 # # 51 # 50 # # 53 # 10
Nonum Clima. # 53 # 10 # # 55 # 30 # # 56 # 30
20PRIMA PARS COSMO.
DE LONGITVDINE TERRESTRI.
CAP. VII.
LOngitudo loci (Vernero alludente) eſt æquato-
ris ſiue æquinoctialis circuli ſegmentum, Meri-
diano eiuſdem loci, & Fortunatarum in ſularum
meridiano, comprehenſum. Quia veteres illi
Geographi ſuperficiem terræ deſeribere, & ex
ſtadiaſmo, locorum intercapedines in quirere vo
lentes, poſuerunt primùm longitudinis gradum
in occidente, hoc eſt, in Fortunatis inſulis, quæ nunc Canariæ ap-
pellantur: deinde ſecundum numerorum ſucceſſum, per meridiem
in orientem, teiluris ambitum gradatim depingebant. Quam in-
quam longitudinem in plano typo (quem Mappam vocant) vt ſe-
quitur, Hebraicis literis (quia longitudo, ſi Notum, reſpexerimus:
à dextris ſiniſtram verſus Hebraico more dirigitur) Helicha Haa-
retz, quod ſonat, tranſitus ſeu via terræ, intitulauimus. Qua autem
via vniuſcuiuſq; loci longitudo ſit comperiẽda, in ſequentibus pro-
poſitionibus breuitate quadam docebimus. Aliàs verò, Deo opi-
tulante, in noſtro Aſtrolabio, plano quoque Metheoroſcopio, ex
noſtro Matheſeos diſciplinæ ſcrinio, longe exactius in lucem æde-
re decreuimus. Qualiter autem in plana noſtra deſignatione, in cor-
pore etiam ſolido, orbis longitudo ſit exploranda, impræſentia-
rum abſoluo. Longitudo. Longitudo itaque diſtinguitur meridianis, qui circa
polos concurrunt. Vnde gradus menſurantes arcum æquatoris, in-
ter primum longitudinis gradum (qui occidentem claudit) & me-
ridianum qui tranſit per locum tuæ habitationis, gradus longitu-
dinis vocantur,
16[Figure 16] Ecce Figuram extenſam in plano.
21Fo.8.GRAPH. PETRI AP.
DE LAT ITVD INE TERRÆ,
LOCORV MVE.
CAP. VIII.
LAtitudo regionis vel habitationis, eſt ſegmentum
eiuſdem meridiani, vertice, ſeu polo horizontis,
atque æquatoris circulo diffinitum: & eſt ſemper
æqualis altitudini ſeu eleuationi poli ſupra hori-
zonta: quadam tamen ratione inter ſe differunt.
Nam eleuatio ſiue altitudo poli, eſt arcus meridi-
ani inter polum mundi & horizontẽ interceptus.
Latitudo verò loci, eſt arcus meridiani inter ze-
nith capitum, & æquatorrs circulum contentus. Hæ autem duæ por
tiones meridiani (vt auctor ſpliæræ demonſtrat) ſunt æquales. Nu-
merus igitur latitudinis terræ tam Septentrionalis quàm Meridio-
nalis, in ſolido plano´que, de. 10 in. 10. (vt aſſolet) ſcribitur: ſimi-
liter & longitudinis.
Formula huius traditionis.
17[Figure 17]
PRæterea ne quid ſupputationi noſtrę deſit, conſultò ap
poſuimus organum hoc, in quo latitudinis alicuius op
pidi, & eleuationis poli æqualitatem oſtendere decre-
uimus. Habes igitur iucundiſſime Lector hic horizon-
ta mobilem, quem ex parte Septentrionis aut deprime,
aut eleua, ſecundum quòd numerus graduum eleuationis poli,
22PRIMA PARS COSMO. @@erta eleuatione expoſtulat, & videbis tot eſſe gradus eiuſdem me-
ridiani ab æquinoctiali circulo vſque ad zenith depicti hominis,
quot arcus eiuſdem meridiani inter polum mundi & horizontem
comprehendit.
Corollarium.
ZEnith Capitis ſemper æqualiter ex omni parte ab horizon-
te (id eſt. 90. gradibus, ſeu quadrante) diſtat: at que ideo
dicitur Polus horizontis, & vbique exiſtentibus (excluſis
omnibus aliis impedimentis) ſemper medietas cœli ſiue hemiſphæ
rij apparet. Quantum igitur aliquis ab æ quinoctiali procedit ver-
ſus Septentrionem vel Auſtrum, tantum etiam deprimitur hori-
zon ſub polo ex parte vna, ex altera verò eleuatur ſupra polum
oppoſitum.
18[Figure 18]Hæc planius ex inſtrumento videre licet.
23Fo.9.GRAPH. PETRI AP.
Quomodo altitudo Poli, ſeu la-
titudo terræ per organum
ſpeciale ſit exploranda.
Cap. IX.
PRO INTELLECTV HVIVS CAPI-
tuli, neceßariò ponendæ ſunt quædam Propoſitiones,
fores huius organi, & eius vſum multiplicem
explicantes, quarum prima
PROPOSITIO EST
ALtitudinem Solisſupra horizontem, omni die
& hora, artificioſe ex radijs ſolaribus cogno-
ſcere. Subleua igitur librum cum ſequenti or
gano, ſuperiori parte inferius verſa, & anteri-
ori verſus Solem: ita vt perpendiculum ex. c.
ſigno, liberè pendeat ſuper Gnomonis perpẽ-
diculum depictú, & Trigonú mobilem erecto
pinna cidio radianti ſoli oppo-
19[Figure 19] ne, ita quòd facies organi ad # te vertatur: inferior verò
pars libri in ſiniſtra manu, # ſurſum eleuetur. Rurſus ſub
leua aut deprime paulatim # Trigonum cum pinnacidio
verſus Solem, donec ſuprema pars vmbræ pinnacidij, quàm rectiſ-
ſime cadat ſuper lineam vmbræ. Hoc peracto, conſidera diligenter,
per quot gradus eleuetur index trigoni ſupra horizontem, nume-
rus illorum graduum, eſt altitudo Solis pro dato momento.
PROPOSITIO SECVNDA.
VErum locum Solis quolibet die in zodiaco ex Theori-
ca ſolis artificioſe in quirere. Supputa igitur diem men-
ſis, pro quo Solis gradum ſcire cupis, in circulo dierum
menſium, ſuper quem pone filium ex centro Theoricę:
filum itaq; extenſum ſuper extremum orbem, indicat ſignum & ſi-
gni gradum, per quem die oblato Sol decurrit. Verùm in anno biſ-
ſextili poſt exitum Februarij vſque ad anni finem, ſemper ad obla-
tum diem dies vnus addendus eſt: Deinde facta ſupputatione in
limbo menſium, filum, Solis verum motum ad meridiem oblati di-
ei oſtendit.
24PRIMA PARS COSMO.
Inſtrumentum theoricœ Solis.
Aux Solis.
20[Figure 20]Oppoſitum Augis.
25Fo.10.GRAPH. PETRI AP.
PROPOSITIO TERTIA.
ALtitudinem Poli ſupra horizonté omni die, & pro qua-
libet hora certa diei, dicto citius inuenire. Si quouis die
altitudinem Poli ſcire deſy deras, Accipe pro liora certa
ſolis altitudinem, vt ante præmiſſa docet: Deinde per-
pendiculis rectè pendentibus, volue ac reuolue organum, donec
interſectio horæ iam acceptæ, & lineæ parallelæ, ex gradu Solis, in
quo eſt Sol die oblato, ductæ, ſit directè ſub perpendiculo trigoni.
Et index rotulæ, qui vltra periphæriam rotulæ eminet, altitudinem
poli ſine errore pro data habitatione manifeſtabit. Quomodo
autem poli altitudo per ſtellas fixas noctu depræhendatur, alibi
docebimus.
PROPOSITIO QVINTA.
STella polari (circa quam punctus ſeu vertex mundi i@
mobilis conſiſtit) incognita, in eius cognitionem dupli-
ci via vtiliter peruenire. Imaginare ergo vnam lineam
rectam ab extremis duabus ſtellis maioris Vrſæ, ſeu ro-
tis pilaſtri, vſque ad proximam ſtellam, quæ huic lineæ obuiauerit,
& habebis ſtellam polo mundi proximam: quæ à Naucleris ſtella
maris, ab Aſtrologis verò Alrukaba dicitur. Eiuſinodi igitur ſtel-
larum ſitum & effigiem (quæ Vrſam ſeu plauſtrum figurant) vides
hic Lector in figura ſequenti. Ibidem enim linea albis ſciſſuris pro-
ducta, indicat ſtellam polarem. Non quòd polus ſit, ſed ſtella polo
mundi proxima.
IDEM ALITER.
POne organum viatorium, quod lingua vulgari Com-
paſſus dicitur (vt aſſolet.) Si poſtea filum, ſeu naſum (vt
vocant) Compaſſi, viſu produxeris ad firmamentum
vſque, proculdubio inuenies ibi radiali linea polum Se-
ptentrionarium, qui Arcticus Borealis, & Aquilonarius dicitur,
ſuper quo mundus ipſe verſatur. Eſt autem polus ille mun-
di, punctus imaginarius non ſenſibilis, iuxta quem dicta ſtella
mouetur.
Huius traditionis figuratum exem-
plar ſubſequitur.
26PRIMA PARS COSMO. 21[Figure 21]
PROPOSITIO QVINTA.
HOram vſualem interdiu, ex radijs ſolaribus facilè per-
ſcutari. Habita eleuatione poli ex antepræmiſſa, vel
ex regionum abaco, pone indicem rotulæ volubilis,
ſuper gradum eleuationis: & ita manentem rotulam
fige intrinſecus cera, vt perpetuò in iſta habitatione
illic maneat. Quo facto, ſubleua librum cum organo, donec filum
ex c rectè pendeat ſuper depicto perpendiculo Deinde Sole irra-
diante erigatur proiector vmbræ ſeu pinnacidium trigoni ad angu
los rectos. Poſtea ſubleua aut deprime trigonum Soli obiectum,
donec pinnacidij vmbra ſuper lineas vmbræ incidat: & cùm hoc
videris (ſemper habito reſpectu ad perpendiculum depictum) in-
terſectio fili eiuſdem, & lineæ parallelæ, ex gradu Solis ductæ, in
arcubus horarum tibi in promptu horam & fractiones horarias
indicabit, aut ante meridianam aut pomeridianam, prout tempo-
ris momentum exquirit.
PROPOSITIO SEXTA.
TEmpus ortus & occaſus Solis in toto terrarum orbe faci
le inquirere. Pone indicem rotulæ ſuper gradum eleua-
tionis poli regionis, aut oppidi, in qua vis habere tem-
pus ortus & occaſus. Deinde à gradu ſolis in limbo cir-
ca horam. 12. notato, ingredere ſecundum parallelum, vſq; ad hori-
zontalem lineam. I pſa parallela linea in contextu horizontis inter
lineas horarias, tempus exortus & occaſus ſolis manifeſtabit.
27Fo.11GRAPH. PETRI AP.
PROPOSITIO SEPTIMA.
QVantitatem diei artificialis, noctísue artifi cialis breuiter
computare. Suppoſito puncto ortus Solis & occaſus,
ſecundum debitam poli eleuationem ex præmiſſa, com-
puta ab eodem puncto horas, & horarum partes vſque
ad horam. 12. & habebis tempus ſemidiuruum. Si´q illud duplaue-
ris, quantitatem diei artificialis (hoc eſt, moram qua Solab ortu in
occaſum tendens, ſupremũ occupat hemiſphærium) conflabis. Qua
à. 24. horis ſuberacta, noctis quantitas (hoc eſt tempus quo Sol ab oc
caſu in ortum tendẽs, inferius occupat hemiſphærium) relinquetur.
PROPOSITIO OCTAVA.
HOram initij & finis crepuſculi matutini & veſpertini ex
eodem organo, ſuppoſita eleuatione, indagare. Crepu-
ſculum matutinum (quod nos aurorã nuncupamus) eſt
tempus, quod intercipitur inter diem clarum & noctem
obſcuram, & tempus in quo aër incipit ſplendeſcere, dicitur initium
crepuſculi matutini. At verò, vbi receſſu Solis deſinit, dicitur finis
crepuſculi veſpertini. Si igitur initium matutini & veſpertini finem
ſcire optaueris, accipe gradum ſolis in zodiaco ſub hori-
22[Figure 22] zonte, & duc lineã ab eo parallelam vſq; ad contextum li
neæ crepuſculinæ, & contactus linearum oſtendit (habi-
to horarum reſpectu) initium & finem crepuſculi matu
tini & veſpertini. Horæ enim antemeridianę, initiũ matutini: pome
ridianæ verò finem crepuſculiveſpertini ſupputant.
PROPOSITIO NONA.
PRo quacunq; eleuatione, & pro quacunq; hora diei, So
lis altitudinem abſq; radijs ſolaribus rimari. Pone indi
cem rotulæ ſuper gradum eleuationis, ad quam vis in-
ueſtigare horarum altitudines. Quo facto, ſubleua li-
brum cum organo, vt ſemper perpendiculum gnomonis (vt dixi-
mus) perpendiculo depicto correſpondeat. Poſtea eleua aut depri-
me trigonum, quouſq; ſuper horam electam, & gradum ſigni filum
dependeat, & ſupputa gradus: & , ſi ſuperſunt, minuta, circa indicem.
Hanc igitur altitudinẽ ſcribe ad tabulam ſub titulo huius horæ in-
directo huius ſigni, ſuper quod rectifi caſti filum. Hoc ingenio per-
ge cum altitudinibus aliarum horarum & ſignorum. Hæcres ma-
ximè prodeſt Horologiorum confectioni, puta Cylindri, Quadran-
tis, Annuli aſtronomici, Horologij muralis & c.
Prointellectu harum Propoſitionum, ſume orga-
num hoc de quo dictum eſt.
28PRIMA PARS COSMO. 23[Figure 23]
29Fo.12GRAPH PETRI AP.
DE LONGITVDINE REGIO@
num, Prouin@iarum, Oppidorum, loco-
rúmue inue ſtiganda.
CAP. X.
LOngitudines Regionum, Ciuitatum, locorúmue,
ex initio Eclipſeos lunaris indagare. Obſerua
itaq; principium alicuius Eclipſis, in Oppido cu-
ius longitudo tibi ignota fuerit, quòd ſi in ho-
ris & minutis cum Eclipſi ex tabula ſequenti ac-
cepta concordauerit, proclamabis iſtum locum
habere meridianum Ley ſzningenſem, quia Ecli-
pſes ſequentes Mathematica ſupputatione ad Ley ſzningeñ meri-
dianum collegimus. Eſt enim ciuitas Miſniæ, cuius longitudo eſt
gra. 30. minu. 20. Secundum Ptholomæum autem long. 34. gra. 40.
mi. Si autem initium E clipſis differt, dic locum illum, alium habere
meridianum, & diuerſam longitudinem, quam ſic inuenies: Aufer
numerum horarum & minu. Eclipſeos, minorem de maiori, & diffe-
rentiam in gradus, & graduum minu. conuertito hoc pacto: Pro
qualibet l@ora accipe. 15. gradus, pro. 4. minu. horæ 1. gradum, &
pro quolibet minu. horæ. 15. minu. gra. Tandem numerum gra-
duum & minutorum iam elicitum, adde ad gradus longitudinis
meridiani Leyſzningeñ. ſi orientalior, hoc eſt, ſi maior horarum
numerus in ea repertus fuerit: Aut ſubtràhe, ſi occidentalior, hoc
eſt, ſi minor horarum numerus in ea quam in tabulis Eclipſium re-
peritur, & habebis longitudinem huius Oppidi, quæ antea ignota
fuerat. Similiter etiam cum Eclipſibus, quæ ad alium meridianum
ſunt ſupputate, agito.
24[Figure 24]Figuræ Eclipticæ ad Meridianum
Leyſzningen.
30PRIMA PARS COSMO. 25[Figure 25]
31Fo.13.GRAPH. PETRI AP. 26[Figure 26]
32PRIMA PARS COSMO.
Idem aliter per Baculum quem Aſtro-
nomicum dicimus, ex motu Lunæ
vero, & ſtellarum non erran-
tium ſitu deprehendere.
ANtequã rem ipſam aggrediar, fuſtis ſeu bacu-
li fabricam Geometrica ratione conſultò prę-
dicere decreuimus. Fiat igitur ſemicirculus ſu
per F, centro, qui ſit A, B, C. Etex F, ſigno ſeu
centro, orthogonalis excitetur ad circumfe-
rentiam vſq; in longitudine. 5. 6. aut. 7. pedũ,
(quia ſecũdum eius longitudinem debet fieri
baculus ſeu fuſtis ex ligno ſolido & glandoſo
groſſitudine digiti) & tangat circulum in puncto B, ſic erit ſemicir-
culus diuiſus in duos quadrantes, ſcilicet A, B. & B, C. Quibus ſic diſ-
poſitis, pone vnum circini pedem in F, ſignum, reliquum ad palmi
latum extende, & fac mobili pede notas duas, vnam verſus A, ibidem
fiat nota G, Reliquam verſus C, vbi notetur H. Circino ſic immoto
manente, ponetur vnus pes in B, altero mobili deſcribe circulum oc
cultum, ad quem ducendæ ſunt contingẽtes ex vtriſq; punctis circa
F, erunt´que ipſæ lineæ G, D, & H, E, æquidiſtantes ſeu parallelæ F, B.
Deinde quadrantem A, B. Similiter & B, C, diuide in. 90. partes aut
gradus, hoc modo: Primò in tres partes æquas, & iterum quamlibet
partem in tres. Tertiò quamlibet in duas. Poſtremò & vltimò in
quinq; . Quibus & centro F, applica regulam, & trahe lineas occultas
per oẽs gradus: & vbi iam productæ lineæ diſpeſcunt G, D, & H, E,
lineas, notentur ſigna. Quo facto, protrahe lineas à punctis G, D, li-
neæ, vſq; ad oppoſita puncta lineæ H, E. Quæ quidẽ lineæ tranſuerſæ
interſcindunt F, B, ſemidiametrũ. Deinde fiat baculus in longitudi-
ne F, B, habens æquales diuiſioues F, B, lineæ. Numeri itaq; giaduum
ab B, verſus F, ſecundum exigentiam diuiſionis ſunt aptandi. Dein-
ceps fac tabulam verſatilem ſeu pinnacidiũ in longitudine G, H, vel
D, E: eius´que in medio fac foramen ſeu rimulam aut fiſſuram, in qua
idem baculus ad angulos rectos moueri poſſit, & paratus erit Bacu-
his. Cuius proxime ſequentem ſume formulam.
Quemadmodum nunc ipſius Baculi Aſtronomici fabri-
cam non inconuenienter prædiximus, ſimiliter &
eius vſum omnino neceſſarium typo quàm di-
ſtincto, ac declaratione manifeſta
conſequenter deſcribemus.
33Fo.14.GRAPH. PETRI AP. 27[Figure 27]
POſteaquam fuſtis ſtructurã compleuimus, conſequen
ter eius vſum dicere aggredior. Si igitur loci alicuius
aut Oppidi, cuius longitudo ignota fuerit, notam lon
gitud. reddere deſyderas: Quære primùm ex tabulis
aſtronomicis verũ Lunæ motũ, ſecundũ longitudinẽ,
tempore tuæ cõſiderationis, ad certũ locum ad quẽ tabularũ radices
ſunt computatæ atq; verificatæ: inſuper gradum longitudinis alicu-
ius ſtellæ fixæ parũ aut nihil ab ecliptica recedentis, quę motũ lunæ
proximè præcedit ſubſequitũrue. Deinde quære motus lunæ, eiuſ-
dem´q; fixi ſyderis interſtitiũ vel ſegmentũ. Interſtitio itaq; hoc in-
uento, applica radiũ huncviſorium, ſeu baculũ extremitate vna quæ
F. ſignum tenet oculo, (altero clauſo) moueatur pinnacidiũ volubile
ſuper radiũ, donec per terminũ vnũ eiuſdẽ pinnacidij intuearis cen-
trum corporis lunę: per terminũ verò alterũ dictã ſtellã cuius & lunę
interſtitium ſupputaſti. Diſtantiã igitur lunæ & ſtellæ fixæ pro loco
tuæ conſiderationis in gradib. & minut. pinnacidium ipſum patefa-
cit: quo peracto, recollige diſtantiã lunę & ſtellę fixæ prius ſupputa-
tã. deme igitur minorẽ de maiori, reſiduabis differentiã vltimã, quæ
diuerſitas aſpectuũ iure dici poteſt, qua quidẽ diuiſa per motũ lunæ
in vna hora, prodibit tempus quo luna cũ priori ſtellæ diſtantia con
iungitur aut coniuncta fuerat. Rurſus, tempus ſic elicitũ in gradus &
34PRIMA PARS COSMO. grad. minuta conuertito, vt ſuprà docuimus in obſeruatione ecli-
ptica. Poſtremò adde aut ſubtrahe numerum graduum & minuto-
rum iam productum ad meridianum, ad quem tabulæ (ex quibus
lunæ motum computaſti) ſunt verificatæ. Vt ſi intercapedo lunæ
& ſtellæ fixæ tuæ conſiderationis fuerit minor, adde gradus & mi-
nuta ad meridianum notum, hoc eſt, ad longitudinem notam, &
locus tuæ conſiderationis erit orientalior. Si verò maior, aufer
gradus & minuta à longitudine nota, hoc eſt, à meridiano ad quem
tabulæ ſunt verificatæ, & erit occidẽtalior locus tuæ cõſiderationis.
GEMMA FRISIVS.
TOtum iſtud verum, cùm luna plus verſus occaſum eſt quàm
ſtella. Alioqui ſi orientalior eſt, totum contrarium eſt, id eſt,
ſi intercapedo lunæ & ſtellæ fixæ fuerit minor, ſubtrahe gradus &
minuta à longitudine nota, & locus tuus erit occidentalior: Si ve-
rò maior, adde gradus & minuta ad longitudinem notam, & locus
erit orientalior.
Aliquorum fixorum ſide-
rum vera in Zodiaco loca, quæ parum aut nihil à Solis
orbita recedunt, cum magnitudinibus eorundem,
rectificata per Petrum Apianum ad Annum
Chriſti. 1525. completum.
* 14 ♉ Aldebaram . i. oculus ſeu cor Tauri. ♊. 2. gra. 57. mi. Mag. 1.
* 30 ♉ Extremitas ſep. lateris ãte. pleiadũ ♉. 22. gra. 27. mi. Mag. 5.
* 1 ♋ Præſepe quæ eſt in pectore Cancri♌. o. gro. 37. mi. Nebuloſa.
* 2 ♋ Iſtarum Septentrionalis habet gra. 27. mi. 57. Mag. 4.
* 3 ♋ Septententrionalis aſellus. ♌. o. gra. 37. mi. Mag. 4.
* 4 ♋ Decliuior harum duarum ad meri. ♌. 1. gra. 37. mi. Mag. 4.
* 8 ♌ Regulꝰ ſeu leonis q̃& baſiliſcꝰ dicitur ♎. 22. gra. 47. mi. Mag. 1.
* 14 ♍ Aſtræa ſeu Spica virginis ♎. 16. gra. 57. mi. Mag. 1.
* 1 ♎ Luminoſior lancis meri. ♏. 8. gra. 17. mi. Mag. 2.
* 8 ♏ Cor Scorpij & dicitur Calbalatrab, ♐. 2. gra. 57. mi. Mag. 2.
* 4 ♐ Decliuior duarum ab arcu in latere ſeptentrionali ab arcu ad
meridiem ♐. 29. gra. minu. 17. Mag. 3.
* 23 ♑ In radice caudę & dicitur denebalchedi. ♒. 15. gra. 7. mi. Mag. 3
* 24 ♒ Eteſt ſecunda ſtella poſt effuſionem. ♓. 5. gra. 7. mi. Mag. 4.
* 20 ♓ Eteſt ãtecedẽs ſuꝑ nodũ torcularis ſep. ♈. 20. g. 47. m. Mag. 4.
GEMMA FRISIVS.
Ab Anno. 1525. vſque ad Annum. 1540. ſtellæ fixæ pro-
motæ ſunt . 8. minutis. Hinc facile erit loca eorum corrigere pro
annis venturis.
35Fo.15.GRAPH. PETRI AP.
DE PARTIB. MENSVRÆ, SEV SPE-
ciebus Geometricæ practicæ. CAP. XI.
MEnſura eſt longitudo finita, quæ ignotam locorũ
diſtantiam ſenſibili experimento metitur. Cuius
partes ſeu famoſę quantitates, quibus Geometer
vtitur, ſunt: Granũhordei, Digitus, Vncia, Palmꝰ,
Dichas, Spithama, Pes, Seſquipes, Gradus, Paſſus
ſimplex, Paſſus duꝑlex, quẽ Geometricũ appella
re libuit, Cubitus ſeu vlna, Pertica, quã plures Ra
dium vocãt, Stadium, Leuca, Miliare Italicũ, Miliare Germanicũ. & c.
Granum igitur hordei eſt minima menſura.
11
Digitus habet # 4 grana, \\ per latera contiguè diſpoſita. # Paſſus Geometricus quo vtitur \\ Coſmometra, habet # 5 pedes.
Vncia habet # 3 digitos. # Pertica habet # 10 pedes.
Palinus habet # 4 digitos. # Cubitus habet # 6 palmos.
Dichas habet # 2 palmos. # Stadium habet # 125 paſſus.
Spitchama habet # 3 palmos. # Leuca habet # 1500 paſſus.
Pes habet # 4 palmos. # ## Miliare Italicũ habet # 1000 paſſus
Seſquipes habet # 6 palmos. # ## Miliare Italicum habet # 8 ſtadia.
Gradus habet # 2 pedes. # Miliare Ger. cont. # 4000 paſſus.
Paſſus ſimplex habet # 2 pedes cũ # ## Miliare Ger. magnũ # 5000 paſſus.
# dimidio. # ## Miliare Ger. commune # 32 ſtadia.
¶Latini menſurant terreſtre ſpaciũ per miliaria. Greci ꝑ ſtadia. Fran
ci aliàs Galli, atq; Hiſpani, per leucas. Ægyptij per ſignes. Perſæ per
paraſangas. Et ſecundum aliquos. 480. ſtadia vni gradui æqninoctia-
lis correſpondent. Quæ. 15. miliaria Germ. aut. 60. Italica menſurant.
Galli ſiue Franci. 25. leucas vnigra. tribuunt. Hiſpanivero, leucas 18.
28[Figure 28]
36PRIMA PARS COSMO.
DETERRÆ AMBITV.
CAP. XII.
29[Figure 29]
TOtius terræ ambitus. 360. gradus (quemad-
modum ſphæræ circuli) continere dicitur, &
vni gradui. 60. miliaria Italica, aut. 15. Alema-
nica communia, aut Sueuica 12. reſpondere
compertum habemus. Si igiturterræ ambi-
tum noſcere anhelas, multiplica. 360. gradus
terræ ſcilicet periphæ riam, per. 60. offendes
miliaria Italica. 21600. per. 15. naſcũtur. 5400.
miliaria Germana communia: aut ſi. 360. in. 12. duxeris, proueni-
unt. 4320. Sueuica. Tot enim miliaria Alemanica, Sueuica, aut Itala
circuitus terræ certiſſimis Mathematicorum demonſtrationibus
continere probatur. Habito terræ ambitu, ſi quis eius diametrum
(quæ quidem eſt linea recta per centrum eius, ex vtraque parte ad
circum ferentiam eiecta) quanta ſit, ſcire deſyderat, facile id per re-
gulam dimetientis inueniet, multiplicando ſcilicet circumferentiã
per. 7. diuidendo productum per. 22. naſcitur in quotiente diame-
tri numerus. Habet igitur ſupputatione ſolerti facta Diameter ter-
ræ. 6872 {8/11} miliaria Itala, Germana. 1718 {2/11}. Sueuicaverò, 1397 {6/11}.
37Fo.16.GRAPH. PETRI AP.
DE DISTANTIIS LOCORVM
inueniendis. CAP. XIII.
VOlens duorum locorum itinerarium interuallum
dimetiri, imprimis apud Claudium Ptholo. vel in
ſequenti abaco regionum, datorum locorum per-
quirat longitudinis gradus, qui mox nomen iſtius
loci in directo ſequuntur cum ſuis fractis, dehinc
latitud. cum ſuis fractis pariter. Si autem dato-
rum locorum nomina in abaco minimè reperiun
tur, reducendæ ſunt ad ſeripta loca, quæ in vicinijs iacent, tanquam
primaria, quia pauxillum interuallum nullam differentiam notatu
dignam importat. Habitis igitur longitudinibus & latitudinibus lo
corum, contuendum erit ad differentiam longitudinis & latitudi-
nis. Quædam enim differunt ſola longitudine: quædam ſola latitu-
dine: quædam verò longitudine & latitudine ſimul. Quæ igitur di-
ſcrepant in latitudine ſolùm, & ſi eorum miliarium diſtantiam ſci-
re deſyderas, ſubtrahe latitudinem vnius à latitudine alterius, relin
quetur differentia latitudinis. Hanc multiplica per. 15. miliaria Ger
mana, vel. 60. Italica, & apparebit duorum locorum diſtantia.
In exemplo facilius forſitan accipies.
LYptzigum ciuitas Miſniæ, vniuerſali ſtudio famatiſſima, mihi
quondam ingenij artibus dulcis alumna, tenet in longitudine
gra. 29. mi. 58. in latitu. gra. 51. mi. 14. Brixia vero Tyrolenſium
ciuitas ad Atheſim flu. habet in long. gra 30. mi 0 in lati gra. 46. mi. 6.
Iſtæ ciuitates in longitud. æquantur, duo enim mi differentiæ lon-
gitudinis nihil erroris inducunt, differunt tantum in latitu. Quære
igitur differentiam latitu. demẽdo ſcilicet minorem latit. de maiori,
reſtat differentia latit. gra. 5. mi. 8. quam multiplica per. 15. prodeunt
77. miliaria Germana, val per. 60. eliciuntur. 308. miliaria Italica.
Quæ longitudine tantùm diſcrepant.
SIn autem longitudine tantùm differunt, & inſtam viato
riam elongationẽ ſcire deſideras, intra cum numero gra
duum latitudinis, ſiue eleuationis poli oblatorũ oppido-
rum, tabulã ſubiectam numeralẽ, & in prima linea quęre
diligenter grad. latit. eorundem, & è directo inuenies mi
liaria Germana cum mi. vni gradui differentiæ longitudinis reſpon
dentia. Hanc igitur differentiam multiplica per miliaria inuenta, ha
bebis Oppidorum diſtantiam in Germanicis mil. Si autem habere
deſideras Italica miliaria, multiplica illud per. 4. & optato potieris.
Gratia exempli.
VIenna Pannoniæ, Metropolis totius Auſtriæ, quondam mi-
hi dulcis alumna, continet in longitud. grad. 35. minut. S. In
latitud. grad. 48. minu. 22. Vlma autem Rhetiæ ciuitas habet
38PRIMA PARS COSMO. gitud. grad. 27. minut. 30. latitud. grad. 48. minut. 26. Porro iſtæ ci-
uitates longitud. duntaxat differunt. Subtrahe igitur minorem de
maiori, relinquitur differentia longitud. grad. 7. minut. 38. Nunc
ingredere tabulam ſequentem numeralem duplici introitu (quia mi
nu. latitud. in tabula non ſunt expreſſa) hoc modo: Primò cum grad.
integris, ſcilicet. 48. & reperies miliaria. 10. minu. 2. vni. ſ. gradui diffe
rentiæ longitud. correſpondere. Deinde iterum ingredere tabulam
cum. 49. grad. & conferas. 10. mili. 2. minu. ad numerum miliarium
& minutorum ſecundo inuentum. ſ. 9. mili. 50. minu. & de differen-
tia, quæ eſt. 12. minutorum, accipies partem proportionalem ſe-
cundum proportionem. 22. minu. ad. 60. Dicendo. 60. dant. 12. quot
dant. 22. facit. 4. min. (reſiduum autem ſcilicet. 24. abijciendum erit)
quæ erunt ſubtrahenda ex. 10. miliar. 2. minu. remanent. 9. milia-
ria. 58. minu. Poſtea multiplica gra. 7. minu. 38. differentiæ longitud.
in. 9. miliaria. 58. minuta, reſultant miliaria Germana. 76. minu. 4. ſe-
cundæ. 44. diſtantia vera ciuitatum ſecundum viam directam.
TABVLA NVMERALIS, CONTI-
nens gradus longitudinis extra æquinoctia-
lem in miliaria conuerſos.
11
Grad.lati. # Miliaria # Minuta # Grad.lati. # Miliaria # Minuta # Grad.lati. # Miliaria # Minuta # Grad.lati. # Miliaria # Minuta # Grad.lati. # Miliaria # Minuta
1 # 14 # 59 # 19 # 14 # 11 # 37 # 11 # 59 # 55 # 8 # 36 # 73 # 4 # 23
2 # 14 # 59 # 20 # 14 # 6 # 38 # 11 # 29 # 56 # 8 # 23 # 74 # 4 # 8
3 # 14 # 58 # 21 # 14 # 0 # 39 # 11 # 39 # 57 # 8 # 10 # 75 # 3 # 53
4 # 14 # 58 # 22 # 13 # 54 # 40 # 11 # 29 # 58 # 7 # 57 # 76 # 3 # 38
5 # 14 # 56 # 23 # 13 # 48 # 41 # 11 # 19 # 59 # 7 # 43 # 77 # 3 # 22
6 # 14 # 55 # 24 # 13 # 42 # 42 # 11 # 9 # 60 # 7 # 30 # 78 # 3 # 7
7 # 14 # 53 # 25 # 13 # 36 # 43 # 10 # 58 # 61 # 7 # 16 # 79 # 2 # 52
8 # 14 # 51 # 26 # 13 # 29 # 44 # 10 # 47 # 62 # 7 # 2 # 80 # 2 # 36
9 # 14 # 48 # 27 # 13 # 22 # 45 # 10 # 36 # 63 # 6 # 48 # 81 # 2 # 21
10 # 14 # 46 # 28 # 13 # 15 # 46 # 10 # 25 # 64 # 6 # 34 # 82 # 2 # 5
11 # 14 # 43 # 29 # 13 # 7 # 47 # 10 # 14 # 65 # 6 # 20 # 83 # 1 # 50
12 # 14 # 40 # 30 # 12 # 59 # 48 # 10 # 2 # 66 # 6 # 6 # 84 # 1 # 34
13 # 14 # 37 # 31 # 12 # 51 # 49 # 9 # 50 # 67 # 5 # 52 # 85 # 1 # 18
14 # 14 # 33 # 32 # 12 # 43 # 50 # 9 # 38 # 68 # 5 # 37 # 86 # 1 # 3
15 # 14 # 29 # 33 # 12 # 35 # 51 # 9 # 26 # 69 # 5 # 23 # 87 # 0 # 47
16 # 14 # 25 # 34 # 12 # 26 # 52 # 9 # 14 # 70 # 5 # 8 # 88 # 0 # 31
17 # 14 # 21 # 35 # 12 # 17 # 53 # 9 # 2 # 71 # 4 # 53 # 89 # 0 # 16
18 # 14 # 16 # 36 # 12 # 8 # 54 # 8 # 49 # 72 # 4 # 38 # 90 # 0 # 0
39Fo.17.GRAPH. PETRI AP.
Aliter idem reperire via Geometrica, ne omnino
Arithmetices Tyro abſterreatur.
QVòd ſi duarum ciuitatum, locorùmue longitudine & la
titudine aberrantium quidem facilius Geometrica men
ſuratione ex ſtadiaſmo metiri optaueris. Accipe globum
Geographicum, aut quemcumq; alium, & vuius loci lati
tudinem ab æquinoctiali, polum verſus, in meridiano mobili com-
puta: qua nunc explorata, circumuolue globum donec iſte gradus
æquinoctialis (qui longitudinis gradum impræſentiarum tenet) di-
recte ſit ſub iſto meridiano mobili. Poſtea fac ſignaturam in globo
circa latitudinis gradum, quę ſitum dicti oppidi manifeſtum reddit.
Idem modus erit inueniendi ſitum alterius oppidi, & pari lege in o-
mnibus oppidis te expedies. Poſt hæc extende circinum ſecundum
locorum intercapedinem: circino inuariato tranſfer ipſum ſuper æ-
quatorem, & quotibi gradus intra pedes circini computaueris, tot
erunt gradus circuli magni inter iam dicta loca. Hos itaque gradus
multiplica per. 480. ſtadia, & locorum ſtadiaſimus in promptu erit.
Vel per. 15. emergit diſtantia in Alemanicis miliaribus. Vel per. 60.
& Itala miliaria eliciuntur. # In exemplo lucidius capies.
SInt pro clariore intellectu duo loca, quorũ diſtantiam ſecundũ
viam directã geometrica ſubtilitate ſcire deſidero. Erfordia ſci-
licet & Compoſtella: Erfordia Thuringię ciuitas magna, floren
tiſſimo vniuerſali ſtudio celebris, habet in lon. gra. 28. 30. in lati. 15.
10. Compoſtella verò ciuitas Gallitię, regni Tarraconenſis Hiſpaniæ,
ad quam fiunt peregrinationes frequentiſſimæ, propter corpus S. Ia
cobi, habet in lon. 5. 8. in lati. 44. 13. Quibus in globo poſitis ſecun-
dum doctrinam præcedentem, inuenio intra pedes circini gra. 17.
mi. 12. Quod ſi illos gradus & minu. multiplicauero per. 15. produ-
co miliaria germanica. 258. viatoria ſcilicet elongatio inter iam di-
cta oppida. Porro illum modũ propter illos præſertim qui in Arith-
meticis principijs non ſatis aut modice fuerint inſtructi, hoc in lo-
co adijcere non incongruum videbatur.
Qualiter autem itineraria intercapedo duorum oppidorum
longitudine & lati. differentium, enucleatius ac verius
Arithmetica ſupputatione auſcultanda ſit,
impræſentiarum docebimus.
DIfferentia igitur latitudinis compræhenſa, in duas par-
tes æquas eam diſpeſce, quarum vna latitudini minori
vnius Oppidi addatur. Numerus quidem hac operatio-
ne elicitus, latitudo media dicitur. Deinde cum latitu.
media ingredere tabulam ſequentẽ numeralem, & quære latitu. me-
diam in prima linea, quæ latitudo intitulatur, atq; ſume directe in la
@ere dextro numerum minutorũ & ſecund. Numerum elicitum
40PRIMA PARS COSMO. tiplica in longit. differentiã, & emerget numerus gra. mi. & ſecundo-
rum æquinoctialis, correſpondens gradibus differentiæ longit. extra
æquinoctialem, & vocetur differentia conuerſa. Hoc peracto, quam-
libet differentiam, latitudinis ſcilicet & longit. conuerſam in ſe mul
tiplica. Dehinc numeros procreatos in vnam ſummam collige, cuius
radix quadrata conuertitur in miliaria aut Germana aut Itala.
Hæ res eget phyſica multiplicatione quæ ſequitur.
11
# Gradus per gradus # Gradus
# Gradus per minuta # Minuta
# Gradus per ſecunda # Secunda
# Grad.per tertia *Minuta ꝑ mi. # Tertia *Secunda
# Minuta per ſecunda # Tertia
Si multi \\ plicaueris # Minuta per tertia # proue \\ niunt # Quarta
# Secunda per ſecunda # Quarta
# Miliaria per gradus # Miliaria
# miliaria per minu gra. # Minuta miliar.
# Minu.mili.per gradus # Minuta miliar.
# Minu.mili.per minu.gra. # Secunda miliar.
POſt iſtam autem multiplicationẽ debet fieri collectio,
Phyſica ratione per ſexagenarium, ſimiliter diſtributio
per totidem, hoc modo. Primò integra, ſimilia ſub ſimi
libus integris collocentur. Et ſimiles minutiæ ſub ſimi
libus, vnius eiuſdem´q; denominationis minutijs, qui-
buſdam ſpaciolis diſtinctæ. Deinde poteſt fieri collectio ſimiliter &
diſtributio vulgari ratione. Item Minutiæ graduum & miliariũ ſunt
minuta, ſecunda, tertia, quarta, quinta, & c. In exemplo forſitan luci-
dius rem ipſam expediam: Obijcio igitur mihi duo loca in partibus
Europę, quę long. & latitudine diſcrepant, & eorum viatoriam elon
gationem ſolerti ſupputatione manifeſtam reddere volo. Sint ergo
iſta loca Ingolſtadium & Conſtantinopolis.
COnſtantinopolis oppidum Thraciæ, ſedes quondã Cæ
ſarea Romani imperij, nũc autem Turci nephandiſſim:
aſylum, tenet (Pto. teſte) in longitudine gradus. 56.
mi. 0. & in latitudine gra. 43. mi. 5. Ingolſtadium verò
ſuperioris Boiariæ ſeu Vindelicię oppidum, ſtudio vni-
uerſali multum decoiatum, habet in longitudine gra. 29. mi. 6. in la-
titudine gra. 48. mi. 42. Differentia longitudinis eſt gra. 26. mi. 54. la
titudinum verò differentia eſt gra. 5. min. 37. Iam medietatem diffe
rentiæ latitudinis, ſcilicet gradus. 2. minuta. 48. Conſtantinopolita-
næ latitudini tanquam minori addo: & colligo gradus. 45. minu.
53. quæ latitudo media dicitur, cum qua intro tabulam ſequentem
duplici (vt aſſolet) introitu. Primò cum gradibus. 45. minuntis. 30.
& offendo in dextro latere minuta. 42. ſecunda. 3. quod dicitur
41Fo.18.GRAPH. PETRI AP. mum inuentum. Secundò ingredior tabulam cum numero graduũ
proximo maiori ſcilicet 46. gradibus, & inuenio minuta 41. ſecun-
d240. Secundum inuentum. Nunc autem elicio differentiam inter
primum & ſecundum inuenta, illa´; erit. 23. ſecundorum, de qua ac-
cipio partem proportionalem ſecundum proportionem reſidui la-
titudinis mediæ. 23. ſcilicet minutorum ad. 30. minuta, dicendo. 30.
minuta dant. 23. minuta, quot dant 23 ſecunda. facit. 17. ſecunda.
Iam demo 17. ſecunda à primo inuento & relinquitur inuentum ter
tium minutorum ſcilicet 41. ſecundorum. 46 æquatoris, vni gradui
longitudinis in parallelo latitudinis mediæ correſpondentia. Poſt
hæc duco inuentum tertium phyſica ratione in longitudinis diffe-
rentiam, quæ eſt graduum 26. minu. 54. proueniunt gradus 18. minu
ta. 44. differentia ſcilicet conuerſa. ſecunda vero & tertia quaſi nul-
lius momenti iam vltimo delenda ſunt. Nunc autem, vt ſemel fini-
am, reſoluo differentiam latitudinis in mi. proueniunt mi 337. quæ
duco in ſe, & procreo. 113569. & dicitur primus quadratus. Conſi-
militer differentiam longitudinis cõuerſam in mi. reſoluo, erunt´que
mi. 1124. quem numerum cõſimiliter duco in ſe, producitur quadra-
tus ſecũdus ſcilicet 1263376. Iũgo ambo quadrata & habeo 1376945.
huius numeri radix quadrata eſt ferè 1173 mi. Quæ tandem multi-
plico per 15. milia. & proueniunt minuta in miliaribus 17595. quæ
diuido per 60. eliciũtur miliaria Germa. communia 293. mi. 15. quæ
faciunt quartam vnius. Vel aliter: diuide minuta radicis per 4. pro-
uenitidem, quia ſemper 4. mi. gradus, faciunt vnum miliare Germa.
vel 1. mi. gradus facit. 1. miliare Italicum.
Nonabſurdum arbitramur hoc in loco practicæ
formulam huius exempli ſubijcere.
Conſtantinopolis habet gra. longitudinis. 56. 0. latitudinis. 43. 5.
Ingolſtadium in longitudine 296. in latitudine. 48. 42.
Differentia longitudinis gra. 26 54. # Different. latitu. gra 5. 37.
Medietas differentiæ latit gra 248. # Latitudo media. gra. 45. 35.
Inuentum primum minut. 42. ſecund. 3.
Inuentum ſecundum minut. 41. ſecund. 40.
Differentia primi & ſecundi inuentorum. 23. ſecundorum
Pars proportionalis ſubtrahenda. 17. ſecundorum
Inuentum tertium minuta. 41. ſecund. 46.
Differentia conuerſa in gra. æquatoris gra. 18. mi. 44.
Minuta difſerentiæ latitudinis. 337. # Quadratus eiuſdem. 113569.
Minuta differentiæ conuerſæ. 1124. # Quadratus eiuſdem. 1263376.
Numeri quadrati ſimul iuncti. 1376945.
Radix quadrata aggregata eſt fere. 1173. mi. fiunt gra. 1933.
Milarium minuta. 17595.
Minuta ad integra mili. reducta Ger. 293. miliar. 15. mi.
42PRIMA PARS COSMO.
TABVLA DE RATIONIB. SEV PROPOR
Æquinoctialem, vel ad quemuis maximum circulum, quæ aliâs tabula
11
Gra.lati. # Minu.lati. # Minu.æqu. # Scda æqui. # Differentia # Gra.lati. # Minu lati. # Minu.æqu. # Scda æqui. # Differentia # Gra.lati. # Minu.lati. # Minu.æqu. # Scđa æqui. # Differentia
0 # 30 # 59 # 59 # 0 # 16 # 0 # 57 # 40 # 9 # 31 # 0 # 51 # 25 # 16
1 # 0 # 59 # 59 # 1 # 16 # 30 # 57 # 31 # 9 # 31 # 30 # 51 # 9 # 17
1 # 30 # 59 # 58 # 1 # 17 # 0 # 57 # 22 # 9 # 32 # 0 # 50 # 52 # 17
2 # 0 # 59 # 57 # 1 # 17 # 30 # 57 # 13 # 10 # 32 # 30 # 50 # 36 # 17
2 # 30 # 59 # 56 # 1 # 18 # 0 # 57 # 3 # 10 # 33 # 0 # 50 # 19 # 17
3 # 0 # 59 # 55 # 2 # 18 # 30 # 56 # 53 # 10 # 33 # 30 # 50 # 2 # 18
3 # 30 # 59 # 53 # 2 # 19 # 0 # 56 # 43 # 10 # 34 # 0 # 49 # 44 # 18
4 # 0 # 59 # 51 # 2 # 19 # 30 # 56 # 33 # 11 # 34 # 30 # 49 # 26 # 18
4 # 30 # 59 # 48 # 2 # 20 # 0 # 56 # 22 # 11 # 35 # 0 # 49 # 8 # 18
5 # 0 # 59 # 46 # 3 # 20 # 30 # 56 # 11 # 11 # 35 # 30 # 48 # 50 # 18
5 # 30 # 59 # 43 # 3 # 21 # 0 # 56 # 0 # 11 # 36 # 0 # 48 # 32 # 18
6 # 0 # 59 # 40 # 3 # 21 # 30 # 55 # 49 # 12 # 36 # 30 # 48 # 14 # 19
6 # 30 # 59 # 36 # 3 # 22 # 0 # 55 # 37 # 12 # 37 # 0 # 47 # 55 # 19
7 # 0 # 59 # 33 # 4 # 22 # 30 # 55 # 25 # 12 # 37 # 30 # 47 # 36 # 19
7 # 30 # 59 # 29 # 4 # 23 # 0 # 55 # 13 # 12 # 38 # 0 # 47 # 16 # 19
8 # 0 # 59 # 24 # 4 # 23 # 30 # 55 # 1 # 13 # 38 # 30 # 46 # 57 # 20
8 # 30 # 59 # 20 # 5 # 24 # 0 # 54 # 48 # 13 # 39 # 0 # 46 # 37 # 20
9 # 0 # 59 # 15 # 5 # 24 # 30 # 54 # 35 # 13 # 39 # 30 # 46 # 17 # 20
9 # 30 # 59 # 10 # 5 # 25 # 0 # 54 # 22 # 13 # 40 # 0 # 45 # 37 # 20
10 # 0 # 59 # 5 # 6 # 25 # 30 # 54 # 9 # 14 # 40 # 30 # 45 # 37 # 21
10 # 30 # 58 # 59 # 6 # 26 # 0 # 53 # 55 # 14 # 41 # 0 # 44 # 16 # 21
11 # 0 # 58 # 53 # 6 # 26 # 30 # 53 # 41 # 14 # 41 # 30 # 44 # 56 # 21
11 # 30 # 58 # 47 # 6 # 27 # 0 # 53 # 27 # 14 # 42 # 0 # 44 # @5 # 21
12 # 0 # 58 # 41 # 7 # 27 # 30 # 53 # 13 # 15 # 42 # 30 # 44 # 14 # 22
12 # 30 # 58 # 34 # 7 # 28 # 0 # 52 # 58 # 15 # 43 # 0 # 43 # 52 # 22
13 # 0 # 58 # 27 # 7 # 28 # 30 # 52 # 43 # 15 # 43 # 30 # 43 # 31 # 22
13 # 30 # 58 # 20 # 7 # 29 # 0 # 52 # 28 # 15 # 44 # 0 # 43 # 9 # 22
14 # 0 # 58 # 13 # 8 # 29 # 30 # 52 # 13 # 16 # 44 # 30 # 42 # 47 # 22
14 # 30 # 58 # 5 # 8 # 30 # 0 # 51 # 57 # 16 # 45 # 0 # 42 # 25 # 22
15 # 0 # 57 # 57 # 8 # 30 # 30 # 51 # 41 # 16 # 45 # 30 # 42 # 3 # 23
15 # 30 # 57 # 49 # 9 # # # # Secundę # # # # Secũdę
43Fo.19.GRAPH. PETRIAP.
TIONIB. OMNIVM PARALLELORVM AD
conuerſionũ grad. extra æquinoctialẽ in grad. æquinoctialis inſcribitur.
11
Gra.lati. # Minu.lati. # Minu.æqu. # Scđa æqui. # Differentia # Gra.lati. # Minu.lati. # Minu.æqu. # Scđa æqui. # Differentia # Gra.lati. # Minu.lati. # Minu.æqu. # Scđa æqui. # Differentia
46 # 0 # 41 # 40 # 23 # 61 # 0 # 29 # 5 # 28 # 76 # 0 # 14 # 30 # 30
46 # 30 # 41 # 18 # 23 # 61 # 30 # 28 # 37 # 28 # 76 # 30 # 14 # 0 # 31
47 # 0 # 40 # 55 # 23 # 62 # 0 # 28 # 10 # 28 # 77 # 0 # 13 # 29 # 31
47 # 30 # 40 # 32 # 23 # 62 # 30 # 27 # 47 # 28 # 77 # 30 # 12 # 59 # 31
48 # 0 # 40 # 8 # 23 # 63 # 0 # 27 # 14 # 28 # 78 # 0 # 12 # 28 # 31
48 # 30 # 39 # 45 # 24 # 63 # 30 # 26 # 46 # 28 # 78 # 30 # 11 # 57 # 31
49 # 0 # 39 # 21 # 24 # 64 # 0 # 26 # 18 # 28 # 79 # 0 # 11 # 26 # 31
49 # 30 # 58 # 58 # 24 # 64 # 30 # 25 # 49 # 28 # 79 # 30 # 10 # 56 # 31
50 # 0 # 38 # 34 # 24 # 65 # 0 # 25 # 21 # 29 # 80 # 0 # 10 # 25 # 31
50 # 30 # 38 # 9 # 24 # 65 # 30 # 24 # 52 # 29 # 80 # 30 # 9 # 54 # 31
51 # 0 # 37 # 45 # 24 # 66 # 0 # 24 # 24 # 29 # 81 # 0 # 9 # 23 # 31
51 # 30 # 37 # 21 # 25 # 66 # 30 # 23 # 55 # 29 # 81 # 30 # 8 # 52 # 31
52 # 0 # 36 # 56 # 25 # 67 # 0 # 23 # 26 # 29 # 82 # 0 # 8 # 21 # 31
52 # 30 # 36 # 31 # 25 # 67 # 30 # 22 # 57 # 29 # 82 # 30 # 7 # 49 # 31
53 # 0 # 36 # 6 # 25 # 68 # 0 # 22 # 28 # 29 # 83 # 0 # 7 # 18 # 31
53 # 30 # 35 # 41 # 25 # 68 # 30 # 21 # 59 # 29 # 83 # 30 # 6 # 47 # 31
54 # 0 # 35 # 16 # 26 # 69 # 0 # 21 # 30 # 29 # 84 # 0 # 6 # 16 # 31
54 # 30 # 34 # 50 # 26 # 69 # 30 # 21 # 0 # 29 # 84 # 30 # 5 # 45 # 31
55 # 0 # 34 # 24 # 26 # 70 # 0 # 20 # 31 # 30 # 85 # 0 # 5 # 13 # 31
55 # 30 # 34 # 59 # 26 # 70 # 30 # 20 # 1 # 30 # 85 # 30 # 4 # 42 # 31
56 # 0 # 33 # 33 # 26 # 71 # 0 # 19 # 32 # 30 # 86 # 0 # 4 # 11 # 31
56 # 30 # 33 # 6 # 26 # 71 # 30 # 19 # 2 # 30 # 86 # 30 # 3 # 39 # 31
57 # 0 # 32 # 40 # 26 # 72 # 0 # 18 # 32 # 30 # 87 # 0 # 3 # 8 # 31
57 # 30 # 32 # 14 # 27 # 72 # 30 # 18 # 2 # 30 # 87 # 30 # 2 # 37 # 31
58 # 0 # 31 # 47 # 27 # 73 # 0 # 17 # 32 # 30 # 88 # 0 # 2 # 5 # 31
58 # 30 # 31 # 21 # 27 # 73 # 30 # 17 # 2 # 30 # 88 # 30 # 1 # 34 # 31
59 # 0 # 30 # 54 # 27 # 74 # 0 # 16 # 32 # 30 # 89 # 0 # 1 # 2 # 31
59 # 30 # 30 # 27 # 27 # 74 # 30 # 16 # 2 # 30 # 89 # 30 # 0 # 31 # 31
60 # 0 # 30 # 0 # 27 # 75 # 0 # 15 # 31 # 30 # 90 # 0 # 0 # 0
60 # 30 # 29 # 32 # 27 # 75 # 30 # 15 # 1 # 30
# # # # Secũd. # # # # # Secundę
44PRIMA PARS COSMO.
Idem aliter per tabulas Sinuum.
QVa autem via locorum viatorias diſtantias per
Tabulas Sinuum faciliori computu dignoſcere
poſſis candide Lector, paucis prælibatis cogno-
ſces. Complures enim noſtri temporis reperiun
tur homines, qui Arithmeticam, Mathematicæ
diſciplinæ principium, matrem, atq; radicem, ab
horrent & deteſtantur, & ſurda aure vt Syrenas
pertranſeunt. Quapropter hij homines nullo fundo muniti, huius ar
tis aciem haud facilè pertingere aut nanciſci poſſunt. Vt autẽ omnia
cruditis, & in Mathematica mediocriter exercitatis eſſent apertiſſi-
ma, hunc modum addere propoſuimus. Datis duorum locorum aut
Oppidorũ longitudinib. & latitudinib. eorum differentiam in longi
tudine elicias. Qua habita, multiplica Sinum rectum differentiæ lon
gitudinis in Sinum cõplementi latitudinis minoris. Dehinc procrea
tosex multiplicatione numeros diuide per Sinum totum, quotientis
quære arcum, ſecundum doctrinam Tabularum habebis Inuentum
primũ. Siverò multiplicaueris Sinum latitudinis minoris per Sinum
totum, & productum diuiſeris per Sinum complementi primi inuen
ti, & arcu quotientis ex latitudine maiori ſublato, reſultat Inuẽtum
ſecundum. Præterea due Sinum complementi primi Inuenti in Si-
num complementi ſecundi Inuenti, numerũ productum diuide per
Sinum totum, quotientis arcum de quadrante ſubtrahito, remanent
tandem gradus maximi circuli, quos reſolue in miliaria, emergit eo-
rum locorum viatoria elongatio, quam oportuit inuenire.
Huiuſcemodi formulæ hanc exemplarem
ſume computationem.
HIeroſolyma Paleſtinæ Iudææ ciuitas, vbi paſſus eſt Ieſus
Chriſtus ſaluator noſter, in longitudine habet (vt Pto.
aſſerit) gradus. 66. o. in latitud. autem gradus. 31. 40. Nu
renberga verò ciuitas Germaniæ famatiſſima, in longi-
tudine continet gradus. 28. 20. & in latitudine gradus 49. 24 Subtraho
igitur longitudinem minorem à maiori, & reſiduo diſtantiam gra. 37
mi 40. iſtorum Sinus eſt. 36664. Similiter pone latitu. miuorẽ. ſ. gra. 31
mi. 40. cuius Sinus eſt. 31498. Conſimiliter complementũ eiuſdẽ cum
Sinubus gra. 58. 20. Sinus verò. 51067. His habitis multiplico Sinum
differentiæ lon. in Sinum complementi latit. minoris, & procreo.
1872320488. numerus ille diuiſus per Sinum totũ, ſcilicet. 60000. col
ligitur in quotiente Sinus. ſ. 31205. cuius arcus gra. 31. minu. 20. quod
primum Inuentum appellari libuit. Deinde duco Sinũ lati. minoris
ſcilicet. 31498. in Sinum totum, reſultat. 1889880000. ſi´q; illud pro-
ductum diuiſero per Sinum cõplementi Inuenti primi. ſ. 51249.
45Fo.20GRAPH. PETRIAP. perio. 36876. cuius arcus eſt gra. 37. mi. 55. quẽ de lati. maiori demo,
remanet Inuentũ ſecundũ gra. 11. mi. 29. Poſt hæc multiplico Sinum
complementi primi Inuenti, & Sinum complementi ſecũdi Inuẽti,
creſcit. 3013338702. quem ſi diuiſero per Sinum totum, elicitur nu-
merus. 50222. arcũ eiuſdẽ ſcilicet gra. 56. mi. 50. de quadrante demo,
reſiduabo numerum propè gra. 33. mi. 10. quem reduco in miliaria,
proueniunt miliaria Germana. 497. cum dimidio inter Nurenber-
gam & Hieruſalem, quod inuenire decreueram.
Ocularis operatio huius exempli.
11
Hieroſolyma 66.0.31.40. # Nurenberga. 28.20.49.24.
Differentia longitudinis 37.40. # Sinus. 36664.
Latitudo minor 31.40 # Sinus. 31498.
Complementum eiuſdem 58.20. # Sinus. 51067.
Primum Inuentum 31.20.
Complementum eiuſdem 58.40 # Sinus. 51249
Latitudo maior 49.24. # Inuentum ſecundum 1129.
Complementum eiuſdem 78.31 # Sinus. 58798.
## Arcus inuentus,ſ.gr.56.50.de quadrante manent.33.gra.10.mi. \\ facit Miliaria Germana 467 {1/2}
QVOMODO GLOBVS COSMOGRAPH.
ad mundi cardines, & ad quancunq; Regionẽ, Prouinciã,
aut oppidum, rectè ſit aptandus. CAP. XIIII.
COnſiderandum igitur, quòd terra in mundi medio
exiſtens, ſecundum cœli motũ diſtinguitur in qua
tuor partes, quas aut cardines, aut angulos appella
mus, ſcilicet, Ortum, Occaſum, Meridiẽ & Septen-
trionẽ. Oriens dicitur, vnde Sol in horizonte exor
tiuo primũ emergit. Occidens verò quo demergi-
tur. Qua%B4; q; decurrit Meridies, ab aduerſa parte Se-
ptentrio. Iſti quidem quatuor anguli in alueo ſeu armilla Horizon-
tis globi ſemper debent eſſe ſcripti. His prælibatis ad verum orbis
ſitum deſcendamus. Inprimis igitur dædalico ligno adaptabis aream
acuratius planatam, æquidiſtantem horizonti, in qua conſtituas li-
neã meridianã, ſuper quã pone alueum orbis: ita, quòd vera ſuperfi-
cies meridiani mobilis directè correſpondeat lineæ meridianæ. Vel
aliter: Applica organum viatoriũ (quod vulgò Compaſſus dicitur)
Meridiano mobili, alueum cum globo huc & illuc voluendo, donec
lingulæ ſeu furceilæ concordant, & habebis cœli & terræ cardines
ſiue angulos iuſtè poſitos. Deinde, alueo ſtante, ſubleua armillam me
ridianam cum puncto (qui polus arcticus dicitur) axem terminãte
in parte Septentrionali, ſupra harizontem, donec numerus graduũ
eleuationis poli, ſiue latitudinis terræ in arcu inter polum & horizõ-
tem cõcluſo cernatur. Poſtea moue globum huc & illuc,
46PRIMA PARS COSMO. regio aut locus tuæ habitationis cadat ſubtus veram armillæ meri-
diei ſuperficiem. Et ſic habebis globum exactè poſitum pro tua ha
bitatione. Poſthæc ſigillatim omnia cõtuere, ſcilicet cardines, & alias
terrę diuiſiones, puta Climata, Parallelos, quid infrà, quidve ſupra ho
rizonta cõtineatur, quæ inquam regiones in Orientis parte ſint, quæ
in Occidente, vbi terra ſolida procedat, vbi ſe coarctet, vbi ſe iterum
in latitudinem effundat, vbi pelagus immittat, vbi rurſus littora ex-
pandat, & ab æquoribus excipiatur, vbi montes exurgant, vbi ſcatu-
rigines fluminum euomant, & id genus alia, vnico quaſi momento
tanquam in aere volans perluſtrare & diſcere queas. Huius doctri-
næ ſequitur formula.
30[Figure 30]ZENITH.
47Fo.21GRAPH. PETRI APIANI.
Pro inuentione lineæ meridianæ ſequuntur tres modi.
QVemadmodũ meridiana linea vulgari inuentio
ne ducenda ſit, pauciſſimis verbis demonſtrabo:
Fac igitur (officio fabrorũ & lapicidarum regu-
la, quæ amuſſis dicitur) ſuperficiem planam atq;
politam ad æquidiſtantiã horizontis, in qua fige
filum ferreũ orthogonaliter in. C. ſigno, Deinde
ante meridiẽ (Sole radiante) obſerua vmbrę ſtili
ferrei extremitatem, ibi notetur. A, ſuper quam ex. C, centro, expan-
de circinum, & deſcribe portionem circuli, vel ſemicirculũ. Poſt me-
ridiem iterum diligenter obſerua vmbræ ſtili extremitatem, quæ ad
eandem circuli peripheriam deficiat in puncto, B. Portio itaq; arcus
inter. A, B, puncta, in duas partes ęquales diuidatur in puncto, D. Tan
dem acta linea D, C, E, quantumcunq; , habebis lineam meridianam
quam ducere decreueras, vt euidentiſſimè patet in figura ſequenti.
31[Figure 31]
Idem aliter per organum ſpeciale.
PEr inſtrumentum azimutale huic libello inſertũ
meridianam lineam in quauis habitatione omni
diei hora facile diſcernes, ſi prius particularem in
ſtrumenti declarationem diligenter perſpexeris.
Eſt itaq; hoc inſtrumentum diuiſum in duo, ſcili
cet inferius & ſuperius hemiſphæria, per lineam
videlicet horizontalem, quæ quidem linea breui
bus quibuſdam diſtincta ſpaciolis, quorum ſingula à centro vſq; ad
66. gradum, vnum tantum gradum, reliqua vero in vtraq; parte vſq;
ad limbum exteriorum quinos gradus repręſentant, & horizontis di
uiſionem definiunt. Huiuſmodi inquam diuiſionis numerum oppor
tunè de. 10. in. 10. ſubnotaui. Porro, à ſingulis denarijs aſcendunt li-
neæ curuæ concurſim in zenith petentes. hæ quidem lineę azimuth,
denos´q; eorum gra. in ſuperiori hemiſphærio diſtinguunt. Centrum
quidem inſtrumenti tenet locum orientis, & occidentis, extremita-
tes verò circa limbum, meridiem & ſeptentrionem. Huic tandem in
ſtrumento adiacent duæ ſcalæ exiguæ ab extremitatibus
48PRIMA PARS COSMO diametri aſcendentes, quas altitudinis ſcalas haud temere quiſpiam
appellauerit, quarum vnaquæq; . 90. gra. continet. Sunt aũt azimuth
circuli exeũtes à polo horizontis (quẽ zenith vocant) per horizon-
tem, & ſunt circuli poſitionis verticales & directionis, qui germa-
na noſtra linga poſſunt dici wuhinauſz. Zenith ſiue vertex eſt pun
ctum directe ſuper caput alicuius. Hæc de particulari declaratione,
nunc commoditatem & vſum eius dicemus.
32[Figure 32]Zenith.
49Fo.22GRAPH. PETRI APIANI.
V S V S.
OBſerua diligenter Solis altitudinem per primam Cap. ix.
& per quintam eiuſdem, horam æquinoctialem pro die
oblato, & temporis eodé momento in quo meridianam
lineam ducere velis. Filo ſic liberè dependente, trigono´q; inuariato
manente, ſiſte pedem circini in punctum trigoni, cui filum perpen-
diculi innectitur, & alio extento in notam interſectionis perpendi-
culi, & lineæ æquidiſtantis ſigni aut grad. Solis, pro dato die, hoc eſt,
in punctum horæ iam inuentæ, & eam circini extenſionẽ immotam
ſerua. Deinde ingredere præcedens inſtrumentum, & ſupputa altitu
dinem Solis per propoſitionem primam Noni inuentam in ſcalis al
tudinũ, & imprime notas, quibus cordam ſubtilem, regulamentum,
aut occultam lineam ſuperextendito. In punctũ igitur limbi & cor-
dæ attactus, in parte dextra pes vnus circini immittatur, & circino
inuariato deſcribe circulum occultum verſus ſiniſtram vſq; ad con-
tactum cordę aut regulæ, ibiq́; pinge notam, mox enim illa inter cir
culos verticales, ſeu azimuthales, optatũ azimuth indicabit. Habito
gradu verticali, ſeu azimuthali, accipe aſſerem æqualis ſuperficiei &
politè quadratum, cuius ſingula latera in duas ęquas partes diuidito.
Sint itaq; diuiſionis notæ, A B C D, & A C, B D, rectis connectantur
lineis, quæ ſe inuicem diſpeſcant in. E, ſigno, ad rectos angulos. erit
itaq; ſignum orientis. C. occidentis. A. B, meridiei. D, verò ſeptentrio
nis. Deinde diſtenſis circini pedibus, ex. E, centro quantumuis deſcri
be circulum, qui orthogonali linearum ſectione in quatuor quadran
tes ſecetur, Eaſdem deniq; quartas diuide more Aſtronomico in par
tes ſeu gr. 90. poſtea in. E, centro, fige ſtilum teretem orthogonaliter.
Tandem ad æquidiſtantiam horizontis coaptabis aream planam, ſu
per quam pone quadratũ illud, ita vt. B, punctum verſus meridiem,
D, verò Septentrionem verſus porrigatur. Poſt hæc verifica quadra-
tum, donec vmbra ſtili ſuper gradum verticalem prius ex radijs ſo-
laribus obſeruatum coincidat. Et latus. A, aut oppoſitum aſſumitur
pro vera linea meridiana. Cui adiungitur regulamentum, & agatur
linea infinitæ longitudinis, quod oportebat inuenire.
33[Figure 33]
50PRIMA PARS COSMO
SEquitur alia & exacta lineæ meridianæ inuentio, quæ
eandem interdiu & noctu per organũ viatorium (quod
vulgo Compaſſus dicitur) & in quouis plano dicto ci-
tius in hunc fere modum inuenire docet. Pone igitur
ſuper plano normato Compaſſum ad æquidiſtantiam
horizontis, ita quod eius lingula (quæ magnetis idiotropiam gerit)
ſtigmaticæ lingulæ, neutrorſum declinans, adunguem conueniat.
Cuiiam applica regulam, ita vt vna extremitas regulæ ad Auſtrum,
altera ad Aquilonem ſpectet: & ſi longitudinis infinitæ lineam di-
rectam ſecundum latus regulæ (vt moris eſt) traduxeris, habebis li-
neam meridianam quam quærebas. Quæ res vt clarius intelligatur,
accipe figuram ſequentem.
34[Figure 34]
DE VENTIS. CAP. XV.
VEntus eſt exhalatio calida & ſicca in viſceribꝰ
terrę generata, quę cùm egreſſa lateraliter cir-
ca terrã mouetur, & vẽtus nominatur. Et. 12. eo
rũ ſunt, quibus veteres nautę fuerũt vſi, nomi-
na. Quorum quatuor Cardinales ſeu principa
les ſunt, reliqui omnes collaterales vocitãtur.
Primus itaq; ventorum Cardinaliũ eſt Auſter,
Meridionalis, calidus & humidus, aſſimilatur
aeri, Sanguineꝰ, fulmineꝰ, facit pluuias latiſſimas, largas nutrit nubes,
peſtilentiã & ægritudines multas progenerat. Auſtro africus aëreus,
ægritudines & pluuias facit. Euroauſter verò aëreus, ægritudines &
nubes prouocat. Secundus ventorũ Cardinaliũ, Septentrionalis, Au-
ſtro oppoſitus, frigidus, & ſiccus, Melancholicus, comparatur terræ,
negat pluuias, conſeruat ſanitatem, facit frigora arida, flores & terræ
fructus lædit. Aquilo gelidus & ſiccus, terreus, ſine pluuia, lædit flo-
res: Circius terreus, frigidus, & ſiccus, facit ventorum giros, niuium
& ventorum coagulationes. Ab exortu æquinoctiali flat Subſola-
nus, Cardinalis, igneus, Cholericus, calidus & ſiccus,
51Fo.23.GRAPH. PETRI AP. ſuauis, purus & ſubtilis, nutrit nubes, etiã corpora in ſanitate cuſto-
dit, flores ꝓducit. Helleſpontius verò ſolſticialis æſtiuus oĩa deſiccat.
Poſtremò in æquatoris occaſu Fauonius frigidus & humid. Phleg-
maticus, frigora relaxat, flores educit, morbos, pluuias & tonitrua fa-
cit. Eandem ferè collaterales, ſcil. Africus & Chorus naturam habẽt.
De neotericorũ Hy drographorum
ventis, & de nauigandi artificio, de´que inuenienda longi
tudinis differentia. Additio GEM. FRISII.
HÆ C ſanè veterum ratio fuit, in ventorum
regionibus diſtinguendis, quemadmodũ ex
Ariſtotele, Au. Gel. Macrobio, ac alijs multis
colligere licet. Verùm Hydrographi recentio
res ad exquiſitiorẽ nauigãdi rationẽ ſpectare
putarũt, vt in multò plures regiones ventorũ
terrę maris´q; fuperficiem diſtinguerent. Itaq;
32. ventos diſtinguũt. Quorũ quatuor tantũ,
qui cardines occupant, cum veterũ deſcriptione cõgruunt, Subſola-
nus, Fauonius, Septẽtrio, & Auſter: Atq; hi in quatuor quadrantes,
totũ orbẽ ſecant: ac deinceps inter hos. 8. medios æquis interuallis
diſtinguũt, nominant´q; nominibus cõpoſitis ex quatuor pręcipuis
ventorũ nominibus dictis. Quẽadmodũ clarius ex ſchemate ſequẽti
cõſpicere licet, in quo hoc præſtitimus, vt cognita differentia longi-
tudinis & latitud. duorum locorum, facilè ſciri poſſit, in quam cœli
plagã dirigẽda ſit prora, ab vno loco in alium nauigantibus, aut quo
vento duce eò ſit tendendũ: Locũ enim, à quo abeundum eſt, in cen
tro inſtrumenti conſtituimus: deinde differentiam longitudinis in
ſuperiori ordine & inferiori numeramus, à media linea dextror-
ſum, ſi longitudo lociad quem tendimus maior ſit, aut magis in or-
tum tendat: ab eadem verò linea ſiniſtrorſum in vtroque ordine, ſi
minor longitudo fuerit, aut occidentalior numeramus, atque his
punctis ſic inuentis, regulam applicamus, aut filum extenſum. Eodẽ
modo differentiam latitudinum numeramus in dextro & ſiniſtro
ordine quadrati, à media linea ſurſum, ſi latitudo ſecũda in Boream
maior fuerit: deorſum verò, ſi latitudo loci ſecundi minor fuerit, aut
magis Auſtralis: idq́ue vtrinq; ex oppoſitis lateribus ſic faciendum,
deinde & ex his quoq; pũctis filum extendendũ eſt, aut regula appli
canda. Vbi igitur duæ hæ regulæ, aut fila duo ſeſe ſecuerint, ibi ſe-
cũdi loci ad quem tendimus ſitus imaginandus eſt. Demum centro
regula applicata & loco iam inuento, oſtendet eandem mudi plagã,
in quam dirigenda prora eſt, nauigãtibus in illum locum. E regione
verò ventus indicatur, quo duce opus erit. Quôd ſi locorum propo-
ſitorum exiguæ admodum fuerint longitudinũ & latitudinũ diffe-
rentiæ, tum denos ſingulos quadrati gradus, pro ſingulis
52PRIMA PARS COSMO. æſtimare licebit: fiet´q; operatio longè perfectior. Quòd ſi minutijs
tantũ explicantur differentiæ, tum ſinguli gradus quadrati, ſingulis
minutijs reſpõdebũt cõmodiſſimè. Vice verſa quoq; inter nauigan-
dum, ex differẽtia latitudinis cognita, & plaga mundi in quã tendit
nauis, cognoſcetur longitudinis differẽtia peracta. Numeratur enim
latitudo maior aut minor (vt antea dictũ eſt) à linea media: & termi
nis vtrinq; applicatur regula, notatur´q; contactus eius cum linea â
centro egreſſa, quæ plagam mundi refert in quã nauigatio facta eſt,
atq; ibi punctus locatur. Deinde regula ducitur per gradus ſupremi
ac infimi ordinis quadrati æquales numero, donec ipſa puncto iam
facto applicetur, Tum enim regula differentiam longitud. quæſitam
indicabit. Quod ſanè pulcherrimum eſt cognitu. Nam magno qua-
drante aliquo, quotidie latitudo addiſcitur ex Solis altitudine meri-
diana aut ſtellarum ſumma altitudine, vt multis notiſſimum eſt.
Plagę verò mũdi nautis notiſſimę ſunt, modò ſecũdo vti liceat vẽto.
Vnde longitudines regionum probè corrigi poſſent. Hæc à nemine
vnquam tradita inueni, quamobrem non piguit huic Coſinographi
co libro adiungere, vt omnib. modis Reipub. Chriſtianæ prodeſſem.
Verùm & hoc obiter annotandum duxi: haud parum differre itine
ra pedeſtria, ab ijs quæ nauigijs fiunt. Nam illa ſemper per circulos
magnos ſphæræ intelligũtur fieri, vt rectè VV ernerus demonſtrauit
commẽtarijs in Ptolomæũ æditis. Marinæ verò profectiones, maxi-
ma ex parte curuæ ſunt, quoniam rarò per circulos magnos ſphæræ
fiunt, ſed aliquando per Parallelos circulos æquatoris, vt dum ſem-
per nauis in ortum vel occaſum tendit. Aliquãdo verò per maximos
in ſphæra circulos, vt quando ab auſtro in ſeptentrionem, aut econ
tra nauigatur, tum ſub meridiano circulo nauigatur: item ſub æqua
tore tantum in ortum occaſúmve nauigantib. Alijs autem omnibus
directis licet ſecundum Magnetis ductum nauigationibus, curua fi-
unt itinera, quę circulis maximis non ſunt ſimiles, neque parallelis,
ſed neq; circuli ſunt, verùm lineæ curuæ tantùm, omnes tandem in
polorum alterum concurrentes. Quemadmodum in generali no-
ſtra orbis deſcriptione iamdudum euulgata clarè ſatis apparet.
Quamobrem longè aliud intelligere oportet, cùm dicimus locum
quempiam ab altero in ortum vergere in terra, vel etiam in mari, &
cùm in ortum tendendo eò nauigandum eſt. Nam qui in ortum na
uigat, parallelum circulum ęquatori deſcribit, quod ob Magnetis
ductum euenit: cuius lingula in nautico inſtrumento, ſemper in ta
li profectione rectos angulos cum quocunq; effi cit meridiano. Qui
vero in ortũ reſpicit Æquinoctialem, is ad punctũ aliquod in ęqua-
tore notatum neceſſario dirigitur, fit´q; id per maximũ ſphęrę circu-
lum. Ideo´q; nauigatiões nõ reſpondent veris mũdi plagis. Quas nos
@irculis magnis in ſphæræ ſuperficie diſtinguimus. Verùm hoc ſo-
lum habent, vt rectè indicẽt in quã cœli partẽ cõtinuè vergat nauis,
ab eo loco in quo mométo quouis fertur ipſa nauis, non autẽ ab
53Fo.24.GRAPH. PETRI AP. vnde prunũ delata eſt. Harũ rerũ demonſtrationes cùm prolixæ ſint
in aliud tempus ſeruare magis oportunum videtur. Multa enim hæc
ſpeculatio requirit de magnetis natura, & eius deflexu à vero ſepten
trione, de ventorũ ortu, de circulorũ in ſphæræ ſuperficie concurſu
vario, quæ omnia Coſmographica elemẽta longè ſuperãt. Quamob-
rem vt hæc noſtra exigua licet munuſeula, grata ſint benignis lecto-
ribus tantum cupio. Maiora ſuo tempore ſi Deus vitam produxerit,
occupationes´q; Medicæ permiſerint, emittemus.
Quadratum nauticum Gemmæ Friſij.
Longitudo minor ſiue Occidentalior. # Longitudo maior ſiue Orientalior.
35[Figure 35]
54PRIMA PARS COSMO.
De Periœcis, Antœcis, Antipodibus
ſiue Antichthonibus, Periſcijs, & Amphiſcijs.
Caput XVI.
OMnis igitur terra quadrifariam diuiditur. Au
ctores euim, puta Cleomedes & alij, faciunt
ſub quolibet meridiano, & ad quũlibet pun
ctũ cuiuſuis meridiani, quatuor habitatiões
habentes quandã inter ſe rationem ſeu pro-
portionem. Quarũ primã nos incolimus. Etiã
pro prima habitatione poteſt accipi quili-
bet locus ſeu punctus in toto terrarum orbe.
Alteram habitant illi qui Periœci, id eſt, circumcolæ appellantur.
Tertiam verò habitationem Antœci, id eſt, anticolæ poſſident.
Quartam & vltimam regionem ſeu habitationẽ homines quos An-
tichthones ſiue Antipodes vocitamus, tenent.
ANtipodes dicuntur, qui nobis è diametro veſtigia obuer
tunt, & ſimilem cœli verticem æquè vt nos vident. Et cũ
illis nihil commune habemus, ſed cõtraria omnino: quia
cùm nobis Sol æſtatẽ efficit, illos dura hyems opprimit.
Et cùm apud nos dies habetur, Antipodib. certe nox efficitur: con-
trà, quando illis dies eſt, nobis redditur nox. Quando nos diem agi-
mus longiſſimum, apud illos nox longiſſima, breuiſſima´q; dies ſta-
tuitur. Quos tamẽ Lactantius Fir. vir aliàs imprimis eruditus, lib. 3.
cap. 24. pueriliter errans, ſuis ſtramineis doxijs´q; argumẽtis eſſe ne-
gat, deridet´q; Mathematicos, qui terrã (quantũ ad maximas ſui par-
tes) ſphæricam eſſe dicunt, quod etiam certiſſimis oſtenſionibus &
ſubtilitate geometrica demonſtrãt, id quod experimentis quoq; ſa-
tis cognitum eſt. Quem ſequutus eſt Auguſt. lib. 16. cap. 9 de Ci. dei.
ſic ſcribens: Qui verò & Antipodas eſſe fabulantur, id eſt, homines
à contraria parte vbi Sol oritur quando occidit nobis, aduerſa pe-
dibus calcare veſtigia, nulla ratione credendũ eſt. Non vtiq; hoc du
bites ſuauiſſ. Lector, quòd Apoſtoli Chriſti inter ſe fuiſſent Anti-
podes, qui conuerſis inter ſe pedibus ſtare ſolent, ſi Iacobus maior
frater Ioannis Euangeliſtæ filius Zebedæi auram ſpiraſſet in Gali-
tia, vbi nunc corpus ipſius (vt dicunt) requieſcit, ſicut Thomas Apo
ſtolus in India ſuperiori. Certè Indi (quia diametrantur ferè) Hiſ-
panorum ſunt Antipodes & veſtigia Hiſpanis, & ecõtrà Hiſpani In-
dis obuertunt, & terrã æquè calcare ſolent: quanuis non adeò præ-
ciſe ſecundum dimetientem, tamen hac in re nihil diſtare videntur,
Antipodes´q; dici debent. Hoc idem veriſſimus ille Strabo auctor
non publicandus affirmat, dicens: Antipodes inter ſe quodãmodo
eſſe neſcij nõ ſumus. De quibus lege Pliniũ natural. hiſt. lib. 2. ca. 67.
Volateranum, & omnes ferè Geographos.
55Fo.25.GRAPH. PETRI AP.
De Periœcis.
PEriœci ſiue circumcolæ dicuntur, qui eodem ſub meri
diano, eodem´que parallelo circulo manent, cum´q; illis
communia ferè omnia habemus, quum eandem ſimul
Zonam incolamus. Et paria nobiſcum agunt anni tem
pora, ſcilicet hyemem, æſtatem, autumnũ, & ver. Pariter dierum no-
ctium´q; diuerſitates, hoc eſt, incremẽta & decrementa, & huiuſmodi
alia. Hoc tamẽ diſcriminis eſt, quòd cùm Sol nobis diem efficit, apud
illos noctem cſſe ratio ipſa demonſtrat. Tamen non eodem tempo-
ris momento occidit nobis Sol & illis oritur.
De Antœcis.
ANtœci ſiue Anticolæ dicuntur, qui in eodem circulo meri-
diano noſtro lateri aſtant, latitudinem auſtrinam latitudini
noſtræ æqualem, conſimiliter æqualem longitudinem habentes.
Qui etiam paria nobiſcum tempora agunt, ſed non pariter.
De Periſcijs.
PEriſcij dicuntur, qui ſub polis mundi conſtituti ſunt. Ita dicti
ratione vmbræ, quia illis molarum more per medium anni
curriculum vmbra circumuoluitur. # De Amphiſcijs.
AMphiſcij verò dicuntur manentes ſub æquinoctiali circulo,
quos Sol quatuor vmbris verberat.
36[Figure 36]Ecce habitationes antedictas.
56PRIMA PARS COSMO.
QVO DIFFERVNT, INSVLA,
Peninſula, Iſthmus, & Continens.
CAP. XVII.
AB aquis igitur cùm omnis terra quadrifa-
riam ſecetur, Aut fit Inſula, aut Peninſula, aut
Iſthmns, aut Continens. Inſula itaque eſt ea
55[Handwritten note 5]66[Handwritten note 6]77[Handwritten note 7]88[Handwritten note 8] pars terræ, quæ à maiorib. terræ partibus ſe-
iuncta vndiq; aquis alluitur. Vt Rhodus, Sici
lia, Corſica, Taprobana, Iaua, America, Anglia
Iſlanda. Peninſula ſeu Cherſoneſus quę planè
55[Handwritten note 5]66[Handwritten note 6]77[Handwritten note 7]88[Handwritten note 8] Inſula non eſt, neque continens, ſed vndique
ferè aquis clauſa, aliqua tamẽ anguſtia cõtinenti annectitur. Et ſunt
quatuot inſigniores. Vt Peloponneſus arx totius Græciæ quondam
dicta, nunc autem Moræa dicitur, in mari Mediterraneo ſita. Aurea
Cherſoneſus in mari Indico meridionali. Cimbrica in mare Germa
nicum ſeſe extendit. Taurica Cherſoneſus in pontũ Euxinum circa
Boſphorum Thraciũ procurrit, vbi & Mœotis exonerat pontũ, circa
quam eriam Danubius cantatiſſimus Rhetiam, Boiariam (olim à Ro
manis & Græcis Vindelicia dicta) vtramq; Pannoniã, Datiã & Miſiã
præterfluens, pontũ ſubit & emoritur. Iſthmus dicitur terra inter duo
55[Handwritten note 5]66[Handwritten note 6]77[Handwritten note 7]88[Handwritten note 8] maria concluſa, propriè tamen iter ad Cherſoneſum porrigit. Vt
Corinthiacus inter Achaiam & Peloponneſum, quem nauigabili al-
ueo Demetrius rex, Dictator Cæſar, C. Princeps Domitius, Nero,
infauſto (vt omnium patuit exitu) incepto, perfodere tentauerunt.
De quibus lege Pli. nat. hiſt. lib. 4. cap. 4. Dorſum Arabiæ inter Si-
num Arabicum & mare Ægyptíacum. Dania quę ducit iter ad Cym
bros, & tota Italia. Continens dicitur omnis terra ſolida ſiue fixa,
55[Handwritten note 5]66[Handwritten note 6]77[Handwritten note 7]88[Handwritten note 8] quæ nec Infula, nec Peninſula, nec Iſthmus eſt. Sed tota ſibi conſtat
& cohæret, aliquantulum tamen (quod nullius eſt momenti) ſinibus
maris fracta conſpicitur. Vt Miſnia dulcis patria. Saxonia, Bohemia,
Boiaria, Datia, Turingia, Pannonia, Sueuia, & c.
Ecce ſummariam diuiſionem.
11
# ## Aut Inſula. vt America, Sicilia, Iaua, Rhodus.
# # Moræa.
# Aut Peninſula # Thaurica Cherſoneſus.
# # Aurea Cherſoneſus.
Omnis terra eſt # # Cimbrica Cherſoneſus.
# # Corinthiacus.
# Aut Iſthmus # Dorſum Arabiæ.
# # Dania.
# # ## Aut Cõtinens. Miſnia, Pannonia, Boiaria, Saxonia
Equidem iſtiuſmodi diuiſionis formulam propter Tyrunculos qui
in principijs Geographiæ minus verſati ſunt hic coram ſubiunxi.
57Fo.26.GRAPH. PETRI AP. 37[Figure 37]
DE VSV TABVLARVM PTOL. ET
qualiter vniuſcuiuſq; regionis, aut oppidi ſitus, in illis ſit
inuenicndus. CAP. XVIII.
INueſtigaturus itaq; alicuius oppidi ſitũ in ta
bulis Ptolemæi, elicias imprimis gradus lon-
gitudinis & latitudinis ex abaco regionũ, pro
uinciarũ, & oppidorũ, qui frequẽti diſpoſitiõe
hoc modo ordinantur, vt loco primo eorũ no
minibus ſcripta cernantur: Deinde in directo
cuiuſliber loci ſiue oppidi ſcribitur primo or-
dine eius longitudo in gradib. & minutis: Secundo aũt ordine eius
latitudo ſcribitur conſimiliter in gradib. & minutis: Quibus habitis
quęre in tabula ſibi competẽti, longitutinis quidem gradus in capite
tabulę ſeu parte Septentrionali, cõſimiliter in pede ſeu meridionali
parte. Gradus verò latitud. & eius partes quære in reliquis duobus la
teribus, parte ſcil. oriẽtali & occidentali, & vt certior reddaris, termi
nis ſigna delebilia adijcito: Deinde expãde filum ſuper puncta lon
gitu. in ſuperiori & parte inferiori, filo ſic inuariato fac vt alius aliud
p puncta latitud. filum extẽdat, locus in quo fila ſeſe interſecuerint,
crit locus aut ſitus oppidi illius aut habitationis quã inueſtigabas.
58PRIMA PARS COSMO.
Ecce formulam, vſum, atquc ſtructuram
Tabularum Ptolomæi, cum quibuſdam
locis, in quibus ſtudioſus Geogra-
phiæ ſe ſatis exercere poteſt.
38[Figure 38]S E P T E N T R I O.
pars ſuperior.
59Fo.27GRAPH. PETRIAP.
PRaga habet in longitudine. 32. 0. in latitudine. 50. 4.
Lyptzigum habet in longitud. 29. 58. in latitud. 51. 24.
Leyſznigum habet in longitud. 30. 20. in latitud. 51. 10.
Venetiæ habet in longitudine. 32. 30. in latitud. 44. 50.
Vienna Pannoniæ habet in lon. 35. 8. in latitud. 48. 25.
Monachum habetin lon. 29. 29. in latitudine. 48. 0.
Ingolſtadium habet in longitud. 29. 6. in latitudine. 48. 42.
Erfordia habet in longitud. 28. 30. in latitudine. 51. 10.
De ſpeculo coſmographico
Caput. XIX.
SPeculum eſt illud quo aſpicimus, ac ſpeciem, id
eſt, imaginem noſtram contemplamur. In hoc
autem ſpeculo, totius orbis, id eſt, terrę ſpeciem,
imaginem, ſeu picturam contemplamur.
Imprimis igitur generalem huius ſpeculi vſum
ſeu declarationem, quantũ ad eius partes, oſten-
damus. Eſt itaq; in eo inſtrumento ſeu ſpeculo,
limbus in extremo immobilis, in. 24. ſegmenta diuiſus, qui horarum
limbus appellatur, quodlibet autem ſegmentum ſeu ſpacium vnius
horę continet. 4. quartalia ſeu ſpaciola: vnumquodq; ſpaciolum. 15.
minuta temporis repræſentat. Adſunt etiam tres rotulæ mobiles,
quarum prima ſiue inferior, ſpeculum Orbis (quam Mappam vo-
cant) repræſentat. Altera fert Zodiacum, & ob ſimilitudinem, rethe,
ſiue aranea nominatur, apud Arabes autem alhancabut. Tertia, ve-
rò & vltima volubilis rotula parua habet. 24. diuiſiones horarum,
cum Indice meridiei. Eſt inſuper Index, qui voluellum vel alhidada
dicitur, ſupra centrum infixus, qui omnes rotulas ſupradictas conti-
net, & conſtringit, ne facilè à centro decidant.
DE VSV SPECVLI COSMOGR APHICI.
Hoc Caput continet aliquas Propoſitiones, quæ particularem
declarationem, necnon vſum multiplicem Speculi orbis lucidiſſi-
mè explanant.
PROPOSITIO I.
QVomodo vniuſcuiuſque regionis, ciuitatis, aut oppidi ſitus
in Speculo Coſinographico ſit inueſtigandus breuiter enun-
ciare. Siigitur regionẽ, aut ciuitatem aliquã in Speculo iſto locare vo
lueris, in primis fac notã in limbo Speculi circa longitudinis gradum
iſtius oppidi, & ſuper eandem ſignaturã pone voluellũ cum linea fi-
duciæ. Deinde conſidera eiuſdẽ regionis ſiue oppidi latitudinẽ in or
dine graduũ latitudinis, quã numerabis in voluello ab æquinoctiali
in latitudine Septentrionali vel Meridionali, prout abacus
60PRIMA PARS COSMO. lat, & in fine huius numerationis fiet punctus directè ſub linea fidu
ciæ, & erit locus illius regionis aut oppidi, quod captare oportuit.
PROPOSITIO. II.
SPeculum orbis ſecundum ſitum tuę habitationis artificioſe lo
care. Habito loco tuæ habitationis, vel alterius oppidi ex præ-
miſſa in ſpeculo iſto, pone voluellũ ſpeculi cũ ſua linea fiduciæ
ſuper horam. 12. meridiei, & volue rotulã donec locus ſiue punctus
tuæ regionis ſit ſub linea fiduciæ ipſius alhidadæ. In eo igitur ſitu
fige rotulam cera, vt illic maneat, & ſic rectificaſti Orbis ſpeculum
pro tua habitatione, quod fuit optatum.
PROPOSITIO. III.
QVibus regionibus, inſulis, aut ciuitatibus moueantur Sol &
reliquæ ſtellæ erroneæ oblato die, & omni hora verticales,
inquirere. Habito gradu ſolis ex ſecunda noni, pone voluellũ ſuper
horã exterioris limbi in qua vis illud ſcire, ſiue ſit ante vel poſt me
ridiem, vel circa mediã noctem. Poſtea circumacto rethi, ſiſte gradũ
Solis in quo Sol die dato mouetur, pręciſe ſub fiduciæ linea voluel
li. Illis igitur perpẽdiculariter mouetur ſol dato momẽto ſupra ca-
put, qui à gradu ſolis teguntur, ſiue fuerit ſupra aquã ſiue ſuper ter
ram. Rethi inuariato quære aliorũ planetarũ gradus in zodiaco, ap
parebunt loca quibus in vertice moueantur pro data hora.
PROPOSITIO. IIII.
QVibus Sol ſemel, bis, & quibus nunquã ſupra caput mouea
tur, facile indagare. Sunt igitur tres circuli in Speculo orbis
alijs latiores, Æquinoctialis ſcilicet in medio diuiſus, & duo Tro-
pici. Habitantib. ergo ſub Tropicis ſemel in anno ſol mouetur per-
pendiculariter ſupra caput. Inter Tropicos aũt degẽtibus bis in an
no ſol mouetur verticalis. Qui verò extra Tropicos habitãt, nunq̃
videbunt Phebum in vertice capitis. Et hæc quidem regula veriſ-
ſima eſt, ſi alicuius oppidi latitudo ſuperat. 24. grad. certũ eſt quòd
ſol nunquam per Zenith illorum moueatur. Fabulãtur ergo ij, qui
dicunt quòd Sol Hieroſoly mitanos in meridie nulla vmbra verbe-
rat, quia eius latitudo excedit. 31. gradus.
PROPOSITIO. V.
QVota ſit hora in quacũq; alia totius Orbis regione, aut ciui
tate, pro quolibet diei momẽto perſcrutari. Pone voluellũ
in exteriori limbo ſuper horã pro qua horã diei regionis aut loci al
teriꝰ obſeruare volueris Voluello itaq; inuariato manẽte, verte aut
eircumuolue paruã rotulã horarũ, donec cacumẽ in dicis horæ me-
ridianæ adamuſſim iſtius oppidi ſitum reſpiciat, & alhidada cũ ſua
linca fiducię oſtẽdit in parua rotula horã iſtius regionis aut oppidi
à meridie vel à media nocte computatam, quod fuit optatum.
Finis primæ Partis Libri Coſmographici.
61Fo.28.GRAPH. PETRIAP.99[Handwritten note 9] 39[Figure 39]Media nox.
62
SECVNDA PARS
principalis huius libri.
DE SVMMA, NECNON PART I-
culari Europæ, Africæ, Aſiæ, &
Americæ deſcriptioue.
DE EVROPA. CAP. I.
EVropa appellata eſt ab Agenoris Phœnicum Re-
1010[Handwritten note 10] gis filia, quæ à Ioue ex Africa rapta in Cretam ab-
ducta fuit, ab occidentis parte Atlantico oceano
terminata. A Septentrione Britannico & Germa-
nico magno, ab aduerſa parte Mediterraneo pela-
go includitur. Ab Oriente habet Tanaim, quem
Scithæ Silim vocant: & Mœotida, quem ijdem Te
meridam, quaſi matrem maris dicunt, & Pontum. Terra eximiè fer
tilis, naturalem temperiem, cœlumq́; ſatis clemens habet. Frugum,
vini, & arborum copia nullis poſthabenda, ſed optimis
40[Figure 40] terris comparanda eſt, adeò amœna, pulcherrimisq́ue vr
bibus, caſtris, vicis, & pagis exornata. Populorum, gen
tiumq́; virtute longè Aſia & Africa præſtantior: cæte-
ris tamen terræ partibus minor. Latitudine nuſquam. 225. miliaria
Germanica excedẽs, niſi vbi circa mediam ſui partem (quo magnis
frontibus tam verſus meridiem ꝗ̃ verſus aquilonẽ in altum procur
rit) duabus alis, quibus draconis ſpeciẽ reddit, maximè extenta eſt.
Longitudine ab amne Tanai ad Gaditanũ fretum, qua lõgiſſimè ſe
expãdit, implet. 750. ferè Germana miliaria. In ea prima ab occidẽte
eſt Hiſpania tripartita (à Gręcis Iberia dicta) draconis caput, quem
ſuprà retulimus, repræſentans: quæ ab antiquis ſcriptoribus in tres
regiones diuiditur: In Beticam (modò regnũ Granatæ) Luſitaniam
1111[Handwritten note 11]1212[Handwritten note 12] (quę & hodie Portugalia appellatur) ac Tarraconenſem. A nuperis
autem Tarraconenſis tractus Hiſpaniæ in quinq; regna ſubdiuiſus
eſt, ſcilicet in Gallitiæ regnum, Nauarræ, regnum Caſtiliæ, quod Ca
ſtellæ & Legionis dicitur, regnum Cathaloniæ, & Arragoniæ. Proxi
ma quæ Hiſpanis adiacet Gallia eſt, ſiue Francia, Comata vno no-
1111[Handwritten note 11]1212[Handwritten note 12] mine appellata: ab Hiſpanis, pyrenæis montibus, ab exortu autem
Rheno fluuio rapidiſſimo à Germanis ſequeſtratur, reliquis verò la
teribus oceano & pelago abluitur. A Ptol. in partes. 4. diuiditur, in
Aquitaniã, Lugdunenſem, Belgicã, & Narbonenſem, quæ Gebenna
& Iura montibus ab reliquis Galliæ partibus excluditur, & ad pela
gus vſq; promittitur. Rhenũ aũt accolentes ſunt baſſæ & altæ
63Fo.29PETRI APIANI. maniæ populi, ab illis ad Sauromatas vſque Germania magna pro-
1313[Handwritten note 13]1414[Handwritten note 14]1515[Handwritten note 15]1616[Handwritten note 16]1717[Handwritten note 17]1818[Handwritten note 18] miſſa eſt, ad aquilonem Germanico oceano magno limite penè di-
recto iungitur, niſi vbi Dania (quam hodie Daciam appellat) Cher
ſoneſum efficiens prominet. Ab auſtro finitur alpibus, quas Ptol.
Pœnas aut pœninas vocat. Ipſa haud vlli fertilitate terræ poſtferen
da, circa montana argentum cæteraq́ue metalla procreat, nec pri-
uata eſt auro. Rheno, Danubio (qui ſeptem Oſtijs ſe in pontum
exonerat) Necharo, Albi, cæterisq́ue limpiſſimis fluminibus irriga-
tur. Dicta autem eſt Germania à teutonico vocabulo Gar ein man,
quaſi victrix multarum gentium. In ea prima gentium eſt Sueuia,
1313[Handwritten note 13]1414[Handwritten note 14]1515[Handwritten note 15]1616[Handwritten note 16]1717[Handwritten note 17]1818[Handwritten note 18] deinde Franconia, Turingia, Voytlandia. Spectat & meridiem Vin-
delicia: deinde Morauia, cui iun gitur Pannonia, huic Myſia prouin
cia ad pontum vſq; cum Danubio decurrens. In medio Bohemia,
quæ Hercinia ſylua tanquam natiuo muro, vndique cingitur. Ver-
ſus Aquilonem habitãt Miſnenſes, Saxones: ab ijs Rhenum verſus
V V eſt phalia, Haſſia, Hartzia, Phriſia, Hollandia: vltraq́ue Saxones,
Holſatia, Sileſia, Marchia, Mechelburgia, Pomerania, quæ ad Sarma-
1313[Handwritten note 13]1414[Handwritten note 14]1515[Handwritten note 15]1616[Handwritten note 16]1717[Handwritten note 17]1818[Handwritten note 18] tas porrigitur. Sarmatiam habitant Pruſſi, Liuoni, Ruſſi, Moſſoui,
Lituani, Poloni, VV alachi, Tranſſiluani. Deinde Dacia eſt, ſuper
1313[Handwritten note 13]1414[Handwritten note 14]1515[Handwritten note 15]1616[Handwritten note 16]1717[Handwritten note 17]1818[Handwritten note 18] quam Thracia, quæ Græcia modò appellatur, habens in ſe particu-
lares regiones Epirum, Achaiam, Macedoniam, Moream, & c. Sinum
Hadriaticum cingunt Dalmatæ, Illyrij, in ipſo flexu Hiſtriani &
1313[Handwritten note 13]1414[Handwritten note 14]1515[Handwritten note 15]1616[Handwritten note 16]1717[Handwritten note 17]1818[Handwritten note 18] forum Iulij: vltrà quicquid eſt, vno nomine Italia dicitur, cuius
prouinciæ ſunt, Campania, Calabria, Latium, Apulia Tuſcia, Vm-
bria, Gallia togata, Longobardia, Venetiana, & Anconitana.
DE AFRICA. CAP. II.
AFrica (quam Gręci Libiam appellauere) vt Io
1313[Handwritten note 13]1414[Handwritten note 14]1515[Handwritten note 15]1616[Handwritten note 16]1717[Handwritten note 17]1818[Handwritten note 18] ſephus lib. Ant. inquit, ab A fro vno ex poſte-
ris Habrahę de Cethura dicta, qui dicitur du-
xiſſe aduerſus Libiam exercitũ, & ibi deuictis
hoſtibus conſediſſe. Incipit à Gaditano freto,
& finitur Ægyptio, ab A quilone mediterra-
neo mari cõiuncta, ab Auſtro Æthiopico oce
ano ſuſcipitur. Habet regiones & prouincias
Tingitanam & Cæſarienſem Mauritanias, Numidiam, Lybiã, Car-
thaginenſem, Bizantium, Cyrenaicã, quæ Pentapolis dicitur, Ægy-
ptum & Æthiopiam. Mauritania itaq; Tingitana à Tingis oppido
dicta, habet ab oriente Maluam fluuium, à Septentrione mari Itali
co & Gaditano freto alluitur: ab occidente Atlantico oceano clau
ditur, ibi Abilis columna, & Heptadel phi montes. Cæſarienſis mau
ritania habet ab occaſu Tingitanã, ab oriẽte Numidiã, à Septẽtrio
ne pelagus, vltrà ad Carthaginenſem regionẽ, ab Ampſaga Numi-
dia eſt, Maſſiniſſæ clara nomine, de quo Ouid. lib. 6 Græcis autem
appellata eſt Methagonitis terra, vbi Hippon regia &
64SECVNDA PARS COSMO @iuitates. Accolæ mappalia, hoc eſt, domus, pabulis permutandis,
quemadmodum Miſnenſium opiliones, plauſtris circumferunt. De-
inde Africa proprie dicta, à cognomine totius regionis. Vbi Zeu-
ſis eſt, & oppida, Carthago, Maxula, Vtica Catonis morte inſignis.
Mox in ea Bizantium, quam Libij Phœnices incolunt, Syrtim mi-
norem continens: vbi Hadrumetis & Leptis ciuitates, Cynips flu-
uius, & regio Tripolitana, vbi Leptís media, quæ & Neapolis cogno-
minatur, & Syrtis maior. In intimo ſinu Philenorum aræ, Vltra
Cyrenaica prouincia eadem Pentapolitana dicta, habet verſus me-
ridiem gentes Garamantum & Æthiopum, à Septentrione mare Ly
bicum, finis Cyrenaicus in oriente eſt Catabathmus oppidum, inde
ad orientem Marmarica, quæ Mareotis Lybia appellatur. Huic con-
termina eſt Ægyptus regio Nili proxima, cui ab orientis parte iun-
gitur Iudæa, Arabia petrea, & Erithræum mare: à Septentrione Æ-
gyptiacum, ab Auſtro Æthiopia eſt, regio pluuiarum omnino igna-
ra, ſed poſt æſtiualem reciprocationem inundatione Nili amnis, fœ-
cundatur. Vrbes eius inſignes, Alexandria, totius Ægypti caput, ibi
S. Catharina Coſti regis filia martyriſata eſt, Babylon olim Babulis
& noua Babylonia modò Kayrus vel Alchayro, Huic contigua Mem
phis. Sub Ægypto. Æthiopia eſt. Tum ab oriente Trogloditica re-
gio. Deinde vix homines magisq́ue ſemiferi, auctore Mela, Ægypa-
nes & Blemmies, quorum capita abeſſe traduntur, Satyri ſine tectis
paſſim ac ſine ſedibus vagi habent potius terras quàm habitent, Cy-
nocephali, Colopedes, ſiue monoculi, nigri & horribiles ſine capite.
Alit & Aphrica Elephantos, Dracones, Rhinocerontes, Tigrides, Ba-
ſiliſcos, & multa genera ſerpentum.
DE ASIA. CAP. III.
ASia tertia pars terræ, ab Aſio Manæi Lidi filio
1919[Handwritten note 19] dicta, è tribus partibus tangitur oceano, à meri
die Indico meridionali, à ſeptentrione Scithi-
co, ab oriente Eoo, ab aduerſa parte habet Eu
ropam & Africã, & pelagus quod inter ambas
immiſſum eſt. In ea reperiuntur multiformes
& mirę hominũ effigies & varij gentiũ mores:
eſt præterea terra fertilis & temperata, & oĩm
animantium genere cultiſſima. Huius terræ gentes, vrbes inſignes ad
hunc modum ſe habẽt. Prima Aſiæ caput eſt Pontus & Bythinia, de-
inde Aſia propriè dicta, Phrygia, Capadocia, Licia, Caria, Pamphilia,
Myſia, Armenia, vbi Tigris & Euphrates fluuij in meridiem labentes
exoriuntur. Poſt Capadoces hominum primi ſunt, qui vnico voca-
bulo Pontici dicuntur, deinde Amazones, ad Tanaim Sarmatæ, Scy-
thæ vltimi, Caſpium ſinum ambiunt Caſpij. Medij, Hircaui, ſub his
Parthi, Carmani, Perſides iuxta ſinum Perſicum, Babiloni, Meſopo-
tani, Syrij. Spectant meridiem Arabes & ſinum arabicum poſſident.
65Fo.30GRAPH. PETRI APIANI. Vltra Parthiam Aria eſt, Paropaniſus, Drangiana, & Gedroſis, vltraq́;
eas India exrra intraq́; Gangen, Superiores ac Meridionales, vbi Plin.
li. 7. na. hiſt. multa hominũ eſſe genera indicat, quæ humanis corpori
bus veſcerentur. Produntur & in Scithia Arimaſpi, vno oculo in fron
te media inſignes, quibus cõtinuè bellum eſt cum Gryphis circa me
tallum. Sunt & in quadam Imai montis cõualle homines ſylueſtres
auerſis poſt crura plantis eximiæ velocitatis. In multis etiam monti
bus reperitur hominum genus capitibus caninis, pro voce latratum
edens. Item hominum genus qui Monoſceli vocarentur ſingulis cru
ribus miræ pernicitatis ad ſaltum. Eoſdemq́ue Sciopodas vocari aſſe
rit, qui maiori æſtu humi iacentes reſupini, vmbra ſe pedum prote-
gant. Rurſus homines ſine ceruice, oculos in humeris habẽtes. Circa
fontem Gangis Indię Aſtomorum gentem ſine ore, halitu tantùm &
odore viuentem prodit: ſuper hos Pigmæi narrantur, & varia naſcen
tium mirabilia, & monſtroſa hominum genera idem Plinius tradit.
DE AMERICA. CAP. IIII.
2020[Handwritten note 20]
AMerica, quæ nunc quarta pars terræ dicitur,
ab Americo Veſpucio, eiuſdem inuentore no
men ſortita eſt. Et nõ immeritò, quoniam ma
ri vndiq; clauditur, Inſula appellatur. Ptolo-
męo autem & antiquioribus propter nimiam
eius diſtantiam incognita permanſit. Inuenta
quidẽ anno Chriſti 1497. ex mandato regis Ca
ſtiliæ: propter eius quoq; magnitudinem, no-
uus mundus appellatur. In ea incolæ nudi penitus incedũt, Antropo
phagi ſunt crudeliſſimi. In ſagittãdi arte certiſſimi: nulliq́; obediunt,
Dominis ac Regibus carent, In vtroq; ſexu natatores exiſtunt fortiſ-
ſimi. Ferrum, cæteraq́; Metalla nõ habent, ſed piſcium & animalium
dentibus ſuas armant ſagittas. In ea quoq; reperitur animal habens
ſub pectore vtrem quendã natiuum, quo fœtus hinc inde ſecum fert,
nec niſi lactandi gratia promere ſolet. Currendo ſunt leues admodũ
atq; velociſſimi. Diuitiæ eorum ſunt variorum colorum auium plu-
mæ, ac lapillorum quorundam multitudo, quos ornatus cauſa ad au
res & labia ſuſpendunt. Vniones & aurum, cæteraq́; ſimilia pro nihi-
lo habent. In dando liberaliſſimi, cupidiſſimiq́; accipiendo perhiben
tur. Sanguinẽ quoq; in lumbis & tibiarum pulpis comminuunt. Alij
defunctos cum aqua victuq́; inhumant: alij verò morte luctantes in
bombiceis retiaculis inter duas arbores in ſyluam ingẽtem, appoſito
victu ſuſpendũt, & totã diem circa ſuſpenſum ſaltando conſumunt.
Cœlum, Solem, Lunã, & Stellas adorant. Illorum domicilia campana
rum inſtar fabrefacta ſunt, folijs palmarum deſuper cõtecta. Semini
bus carent, ſed arborũ radices in farinã comminuunt, & in panes con
glutinant. Porro hæc inſula in ea mundi parte ſita eſt, qua Sol
66SECVNDA PARS COSMO Germanis demergitur. Quamuis in noſtra charta appareat in ori-
ente, oportet enim vt Mappa (quã vocant) incuruetur, donec æqui-
noctioalis (quum terra vnà cum aquis, quãtum ad maximas ſui par
tes, rotunda exiſtat) in circulum perfectum redigatur. Deinceps ap-
parebit nobis in occidente. Habet autem America inſulas adiacen-
tes quamplurimas, vt Parianã Inſulam, Iſabellam quæ & Cuba di-
citur, Spagnollam in qua reperitur lignum Guaiacum, quo vtuntur
noſtrates contra morbum Gallicum. Accolæ verò Spagnollæ inſu-
læ, loco panis veſcuntur ſerpentibus maximis & radicibus. Ritus
& cultus iſtarum circumiacentium Inſularum par eſt Americæ ac-
colarum cultui.
Appendix Gemmæ
Friſij.
QVemadmodum immenſa quodammodo eſt no-
ua hæc Orbis pars, & paucis hinc annis primùm
explorata, ita quotidie alias atq; alias ipſius par-
tes in noſtram noticiam deduci mirum non eſt.
Quæ enim Ariſtot. de inſula per Carthaginenſes
reperta inculta deſerta´q; narrat in libello de Mũ
di miraculis, de hac ne, an de alia intelligi debeat, colligi non poteſt.
(Quod dico ne quis antea inuentã arguat.) Anno igitur Chriſti. 1530.
Cæſaris Caroli. V. mandato ac auſpicijs, Americæ pars occidua per-
luſtrata eſt, vbi Regio Peru, omniũ quæ hactenus inuentæ ſunt, cum
auri tum aromatum ditiſſima, inuenta eſt. Ea ſita eſt in longitud. 290
graduum, ab occaſu verſus ortum facto ordine: Ab orbe medio verò
diſſidet auſtrũ verſus partibus quaſi. 5. Hanc etiam nouam Caſtiliam
ab inuentoribus nominant. Hictanta auri atq; argenti vis eſt, vt vaſa
in contemptiſſimũ vſum deſtinata, inde conflent. Et quod magis mi
reris, in Ciuitate quadam Collao reperta domus eſt, tota auro tecta.
Neq; verò minus in alijs fœlix eſt regio, frumento enim bis per annũ
gaudet, animalium vario genere dotata, feris ſe tamẽ liberam iactat.
Oues tantæ proceritatis ſunt, vt vice equorum ipſis vtantur, tam´que
fœcundæ, vt fœtus bis per annum edant. Ciuitates habet legibus atq;
armis munitas, fluminibus, montibus, ac ſyluis mirũ in modum ador
nata eſt, Paradiſum dixeris terreſtrẽ. Incolæ verò prudentia, morum
comitate, artium variarũ peritia, ac fide probè inſtructi, commercia,
omnem´q probitatem ſatis excolunt. Niſi quòd Chriſtum ignorent,
qui tamen vt multis iam innotuit, ita cunctis ſpiritu ducente inno-
teſcat optamus & ſperamus, omni´que induſtria, labore, ac diligentia
conandum eſt.
67Fo31.GRAPH. PETRI AP.
De Abaco, hoceſt, particu
lari ſeu radicali Orbis deſcriptione. CAP. V.
ABacus ſiue particularis enumeratio Regio-
num, Prouinciarum, Satrapiarum, Duca-
tuum, Marchiarum, Comitatuum, Vrbium,
Oppidorum´que, Montium, Fluminum, Fon
tium, Lacuum, Inſularum, Peninſularum´q;
notarum Europæ, Aficæ, Aſiæ, & Ameri-
cæ, cum eorundem gradibus tam longitudi-
nis quàm latitudinis. Additis ex Ptolemæo
& alijs Coſmographis, deſideratis aliquot locis,* notatis.
EVROPÆ PARTICVLARIS
DESCRIPTIO.
11
HISPANIÆ REGIONIS
Partes, & Oppida.
Beticæ, modòregni Gra-
natæ Ciuitates.
Granata, Pto. Illiberis # 8.34|37.50
Hiſpalis nunc Sibilla # 5.42|37.0
Corduba # 7.4|37.50
Calpe mons & Herculis co-
lumna in interiorimari, nũc
mõs Gibaltar, vbi ſtrictũ de
Zibaltar # 7.30|36.15
Vama # 6.15|38.25
*Malaca, vul. Malaga # 8.50|37.30
Tarraconenſis T’ractus Hi
ſpaniæ habet modò. 5. regna.
Regnũ Gallitię. Regnũ Nauarrę.
# Caſtellæ
Regnum # Caſtiliæ # idem
# Legionis
Regnum # Cathaloniæ
Regnum # Arragoniæ
Gallitiæ regni partis Tra-
ctus Tarraconenſis Hiſpaniæ.
Compoſtella, ibi S. Iaco. # 5.8|44.13
Aſturicenſis # 9.30|44.0
Finis terræ # 4.23|44.2
Almoiſa # 4.40|44.45
*Flauiona vul. Bilbao, # 11.45|45.25
*Flauiobriga, aut fons Rabia, vul.
Fontarrabie # 13.30|44.15
*Eaſo ci@itas, vul.
S. Sebaſtianus # 15.30|45.5
Caſtellæregni P.T.T.H.
Toletum, ibi Alfonſus rex
fecit tabulas Aſtrono. # 9.4|39.55
Salamanca # 7.39|40.15
Valeria nunc Concha, # 11.34|43.5
*Complutum, Alcala de
Enares # 10.20|41.40
*Iuliobriga, vulgo
Logronyo. # 12.10|44.0
*Pintia nunc vallis oletana, vulg.
Valladolit # 10.10|42.0
Arragoniæ regni P.T.T.H.
Cæſar auguſta, modò
Sarragoſſa # 13.45|41.45
Burges # 10.33|42.48
Nauarræ regni P.T.T.H.
Pampilona Pto.
Pompelon # 13.15|43.9
Vyanna # 12.15|43.0
Cathaloniæ regni P.T.T.H.
Carthago noua # 15.57|38.0
Tarragona # 16.12|41.0
Gerona, Pto. gerunda # 17.42|42.12
Barſalona, Pto. Barcinõ # 17.0|41.35
68SECVNDA PARS COSMO.11
Luſitaniæ quæ et hodie Por
tugaliæ regnum appellatur
partis Hiſp. ciuitates.
Lyſibona, Liſbona # 4.18|39.38
Portugalla, Portugallo # 4.56|41.35
Arcobriga # 5.40|39.35
*Briga, priſca Hiſpanorum lingua
oppidum dicitur, vt Thracibus
Bria, Germanis Burg, ideo hæ plu
rium locorũ ſunt terminationes,
Pax Iulia, nunc Pæenſis, vulg.
Badaioz # 5.20|39.0
Merida # 8.0|39.30
*Sacrum promontorium, vulgo
Cabo de S. Vincentio # 2.30|38.15
*Bræcara anguſta, aliâs Bracara
Metropolis Portugaliæ dicta, vul.
Braga # 6.0|43.40
*Cecilia Gemillina nun c S. Maria
de Guadalupe # 8.30|39.30
GALLIÆ REGIONIS
nunc Franciæ occidentalis
partes & Ciuitates.
Narbonenſis Galliæ Tra-
ctus, Prouinciæ partis Galliæ
Narbonenſis ciuitates.
Marſilia # 24.30|43.6
Aquenſis, aut Aquis # 24.30|43.40
Arelatum, vul. Arles # 22.4|43.18
Sabaudiæ ducatus, vulgo
Sophoy P. G. N. C.
Digneuſis, Genff # 23.45|44.50
Lauſanna, vul. Loſan # 24.5|46.13
Lugdunum, vul. Lyon
Emporium # 21.25|45.10
Prouin. Tholoſanæ
P. G. N. C.
Toloſa metropolis # 17.0|43.30
Narbona # 19.18|43.0
Perpineana # 18.30|42.40
Minans # 21.11|43.30
Mons peſſulanus, vulgo Mompe-
lier. S. Rochi patrio # 20.46|43.5
*Foſſæ Marianæ, vulgo Aygues
@ortes # 12.45|42.40
Ibi inter Carolum. V. Cæſarem, &
Franciſcum Valeſium Francorum
Regẽ menſe Iulio Anni. 1538. om-
niũ applauſu, perpetuũ (vt crede-
batur) fœdus percuſſum eſt, quod
exiguotẽpore inuiolatũ permãſit.
# Delphinatus P.G.N.C.
Vienna vul. Vienne. D. Anthonij
heremitæ reliquijs ſplendida.
# 21.25|44.48
S. Mauritius # 23.0|44.40
Auenio, Auiona, vulg. Auignon,
Summorum aliquando pontificũ
ſedes fuit # 22.0|43.52
Valentia # 23.0|44.30
Aquitaniæ Galliæ Tractus
Burgundiæ. P.G.Lug.C.
Matiſto # 20.32|45.48
Diſyan aut Digyon, ibi præclara
Ducum Burgundiæ conſpiciũtur
monumenta # 19.52|47.0
Biſuntiũ aut Bizantium, vulgo
Beſanſon # 22.20|47.36
# Auerniæ ducat. P.G.L.C.
Rhodes, Pt. Segodunũ. # 18.30|45.15
Lepni # 19.40|45.18
*Auguſtæ aquæ, vulgo Bayone
# 17.0|44.40
*Burdigala, Burdeus # 18.0|45.30
*Pictauium. Pto. Auguſtoritum,
Poictiers # 17.50|48.20
# Normandiæ ducatus.
P. G. L. C.
Cheriburgum # 14.35|50.0
Rhotomagus, Roan # 15.50|49.0
*Iuliobona portus, vulg. Houfleu
# 20.15|51.20
# Franciæ, P.G L.C.
Pariſius, Pto. Lucodecta, vul. Paris
Parlamento Regio, vniuerſali præ
clariſſimo ſtudio, mercatorib. non
vulgaribus, nitidiſſimo´q; Sequana
flumine gaudens # 17.8|47.55
Remis, vul. Reims, Metropolis, in
69Fo.32GRAPH. PETRI AP.11
qua reges Franciæ conſecrantur
# 18.55|48.45
Britanniæ ducatus P.G L.C.
Landruſgus # 10.5|49.58
Rhocella, v. Rochelle # 11.39|47.23
Nantes # 12.6|48 12
Turoniæ ducatus P.G. L.C.
Aurelia, vul. Orleans # 15.36|47.13
Turonia, vul. Tours # 13.55|47.28
# Andegauiæ comitatus
P. G. L. C.
Andauagia aut Andes, vulg.
Angiers # 13.49|46.0
# Belgicæ Galliæ tractus.
Campaniæ comitatus P. G. B. C.
Catalaunũ, v. Chaalon # 21.30|48.30
Rettena, vul. Rethe # 22.26|49.0
Brabãtiæ ducatus P. G. B. C.
ad Germaniam teudunt.
Louaniũ, vul. Louẽ, vniuerſali ſtu
dio, ſalubritate aëris, vineis, ne-
moribus paſcuis´q, & vbertate
agri florens # 20.36|50.59
Bruxella, vul. Brueſſel, D. Gudulę
reliquijs, Procerũ&aula Caroli v.
Cæſaris, venationibus, montibus,
& fontibus miro ingenio necnon
arte extructis nobilis, # 20.16|51.4
Antuerpia, Pto. Atuacutum, vul.
Antwerpen, Germanis Andorff,
Gallis Anuers dicitur, Emporiũ
per Europã, reliquas´q; mũdi par
tes, merciũ varietate & ob portuũ
commoditatem percelebre: Tem
plorũ ornatu, ac Senatus pruden
tia decoratum: Necnõ mœnium,
portarum´q fortitudine ac pul-
chritudine, machinis´que bellicis
munitiſſimum # 20 16|51.28
Buſcum ducis, Thertogen boſch,
ciuitas armis ſtrennuis´q viris mu
nita, diuerſo mechanico exerci-
tio laborans, & paſcuis abundans
# 20.40|52.10
Machlinia, Machelẽ, loci amœni-
tate, platearũ amplitudine, virgi
nũ pulchritudine, reliquijs´q; D.
Rumoldi illuſtris # 20.20|51.15
Lira, Liere. D. Gummari cor-
pore, boum nundinis, ſitus´q;
fortitudine præclara. # 20.24|51.21
# Flandriæ comitatus
P. G. B. C.
Gandauum, Ghendt, Natiuitate
C A|R O L I. V. Cæſaris Inuictiſs.
in vigilia Matthię, Anno. # 1500
decorata # 19.8|51.14
Brugę, Brugge, emporium præcla
ris ædificijs pollẽs, olim apud Eu
ropæos omni genere mercaturæ
triumphans. # 18.7|51.30
*Tornacum, Pto. Baganum, vul.
Tornay # 25.15|51.40
Caletum, Pto. Geſoriacũ nauale,
vulg. Cales, portus præpotẽti An-
glorum regi parens # 16.2|51.44
Picardiæ ducatus P.G.B.C.
Ambianũ Amiẽs, ibi caput Ioan.
Baptiſtę eſſe dicitur # 16.40|49.49
S. Iodocus # 16.52|52.0
Samarobriga # 22.20|52.10
Hannoniæ ducat. P.G.B.C.
Valenchenis # 19.30|50.9
Lucẽburgij duc. P. G. B. C.
Lucenburgum, Pto. Auguſta Ro-
manduorum # 25.30|50.0
Creutznacũ, Creutz # 24.34|50.2
Sarbruccũ, Sarbruck # 23.47|49.16
Keyſerluterna # 24.44|49.22
# Iuliaci ducatus, Gulich
P. G. B. C.
Bonna vulgo Bonne # 23.23|50.47
Iuliacum, Gulich # 22.44|51.8
Leodium, Ludich # 21.48|50.51
Aquiſgranum, Achen # 22.24|51.6
Geldriæ ducatus P.G.B. C.
Geldria aut Gheldere # 22.33|51.42
Cleuiæ ducatus P.G.B.C.
Cleuis vulgo Cleff # 22.6|52.0
70SECVNDA PARS COSMO.11
# Heluetiorum tract
P. G. B. C.
Vrbs s Galli # 27.6|47.8
Conſtantia, Coſtnitz # 26.43|47.30
Tigurum, vul. Zurch # 26.36|46.48
Badena, vulg Baden # 25.16|48.44
Lucerna # 26.0|46.34
Friburgũ in œchlãdia # 24.18|46.25
Berna # 24.18|46.25
# Alſatiæ P.G.B.C.
Colmaria # 24.3|48.12
Seleſtadiũ, Schletſtat # 24.6|48.22
Cæſarmontanum, vulg.
Keyſerſperg # 23.48|48.14
Hagenoia, hagenau # 24.36|49.7
Superioris & altæ Germa-
niæ Tractus & Ciuitates.
Baſilea, Auguſta Rauricorum,
# 24.22|47.41
VVormatia, worms # 25.15|49.44
Conſtantia de qua ſuprà
Spira, Spier # 25.36|49.20
Argentina Straſburg # 24.30|48.45
Moguntia, Pto. Mocontiacũ, vul.
Mentz, Metropolis & limes altæ
& baſſæ Germaniæ: in qua lauda
bilis illa & vtiliſſima ars impreſ-
ſoria circa An. Dñi. 1453. per Ioan
nẽ Fauſtũ inuenta eſt. # 25.4|50.8
Inferioris aut baſſæ Ger-
maniæ Ciuitates hæ ſunt.
Colonia, vulg. Coln. Ptol.
Agrippinenſis # 23.28|51.0
Gampena, kampen, quæ ad
Friſiam ſpectat # 21.46|52.50
Confluẽtia, Coblentz, ibi Rhenus
& Moſella confluunt # 23.56|50.25
Andernachum, Andernach
# 23.29|50.25
Magnæ Germaniæ partes
& Ciuitates ciſrhenanæ ad
Rhenum ſitæ.
Schathuſa, Hel. c. # 24.58|47.28
Curia, Chur, Rhetię c. # 27.40|46.29
Veldchirachium, vul. Feldchirch
Auſtriæ c. # 27.42|47.0
Vberlinga, Iberling. # 26.43|47.43
Suollis, Suol. Friſiæ attinet
# 22.8|52.47
Veſalia # 22.45|51.30
# Algeæ partis Rhetiæ &
P. G. M. C.
Caufburna # 27.26|47.49
Campidona, kemptẽ # 27.58|47.31
Fyeſſen # 28 18|47.32
Briſgeæ Rhetiæ P.G.M.C.
Friburgum # 24.38|48.13
Briſacũ, vul. Briſach # 24.21|48.6
# Nigræ ſyluæ P.G.M.C.
Villinga, Filingen, prope fontes
Danubij & Nechari # 25.18|47.12
Rotuuilla # 25.50|48.16
Inferioris aut baſſæ Sueuiæ
P. G. M. C.
Vlma, vulg. Vlm # 27.30|48.26
Ottinga # 28.3|48.58
Fõs ſalutis, Hailprun # 26 15|49.10
Nordlinga, Pto. Aræ flauiæ
# 27.54|48.49
Dinckelſpuel # 27,53|48.56
Laubinga, Laubing. patria Alber
ti magni phil. acutiſ. # 27.51|48.25
# Vvirtenbergum, ducatus
Sueuiæ P.G.M.C.
Eſlinga # 26 33|48.35
Tubinga # 26 23|48 38
Stuthgardia, ſtogkartẽ # 26.28|48.47
# Superioris Sueuiæ
P. G. M. C.
Bibracum, bibrach # 27.25|48.4
Auguſta Rhetiæ, vulg.
Augſpurg # 28.31|48.15
# Badenæ Marchiæ
P. G. M. C.
Badena baden, ibi ſunt Termæ
# 25.16|48.44
Bretta, Bretten # 25.57|49.5
Phorcena, Phortzen # 25 49|48.58
71Fo.33.GRAPH. PETRI AP.11 Palatini Ducatus P. G. M. C. Heydelbergum. Ptol. Budoris # 25.38|49.35 Landoa, vel Landauia # 25.9|49.16 Franconiæ ducatus, aut Franciæ orientalis P. G. M. C. Francophordia, vulg. Franckfort Germanorũ emporiũ # 25.38|50.12 Herbipolis, Pto. Artaunum, wurtzpurg # 27.3|49.58. Bamberga, Pto. Grauionariũ, ibi claret Ioa. Schoner, vir mathema ticarũ rerũ excellens. # 28.10|49.56 Mildeburgum # 26.34|49.44 Mons regius, vul. Kunigſperg, lo- cus natiuitatis loãnis de mõte re gio, qui olim erat reſtaurator Ma thematicę diſciplinę # 28.4|50.16 Boſphorꝰ Ochſenfurt, # 27.16|49.49 Trutauia, Pto. Locoritum, vul. Vorcham # 28.18|49.46Charolipolis, karlſtat # 26.54|50.5 Haſphordia, haſfurt # 27.52|50.12 Kitzingum, kitzing # 27.27|49.53 Anſpachum # 27.51|49.25 Suinphordia # 27.29|50.10 Noricæ P. G. M. C. Noribergum, Pto. Segopunũ, Nu renberg, totius Germaniæ fami- geratiſſima ciuitas # 28 20|49.24 Guntzenhuſa # 27 41|49.18 Neagora, Ptol. Deuona, Neumarck # 28.52|49.16 weyſzenburgum # 27.47|49.10 Turingiæ P. G. M. C. Erphordia, Ptol, Bicurgium Tu- ringiæ Erffort # 28.30|51.10 Neoburgũ Neuburg # 29.15|51.20 Ariſtadium Arnſtad # 28.19|51.2 Iſenachum Yſenach # 27.45|51.6 Northuſiũ, northauſzẽ. # 28.22|51.43 Gena, vulgo, Ien # Vimaria, weynmar # 28.45|51.15 Voytlandiæ prouinciæ ci. Chulmacũ, Kulmach # 28.50|50.8 Curia Zumhoff # 29.30|50.20 Zibicka, zwick, aliàs Cigneum oppidum # 29.52|50.46 Montanarum Boemiæ C. M onacum, Herçiniæ, vul. waldt munchen # 29.29|49.18 Chamum, vul. Kham # 30.28|49.7 Phorus, Furdt # 30.36|49.12 Rhichenbachum, cœnobium po tentiſſimum # 30.10|49.3 Egra, Ptol. Monofgada Eger # 29.44|50.5 Amberga, Pto. Cantiœbis Amberg # 29.3|49.26. Sultzpagum # 29.1|49.35 Salicetum, weiden # 29.30|49.40 Boemiæ regni P. G. M. C. Cubitus, Elenbogen # 30.16|50.8 S. Ioachimi vallis # 30.20|50.20 Praga Pto. Caſurgis, Pragen. Regia Bohemiæ # 32.0|50.6 Prugis, Prugs # 20.50|50.18 Pilſzen # 31.0|50.0 Mons cucullæ, Kuttenberg # 32.45|49.52 Pudoiſa, Budweyſz # 32.16|49.0 Bauariæ aut Boiariæ. Pto. Vmdeliciæ P. G. M. C. Ad Alemanũ flu. Baua. Ci. Aychiſtadium, vulgo Aychſtadt epiſcopalis # 28.34|48.51 Dietphurdium # 29.25|48.52 Ad Danubium flu. Ba. Ci. Lycoſtoma, os lyci, Ibi eſt arx ſemidiruta # 28.31|48.44 Neoburgium # 28.49|48.42 Ingolſtadium # 29.6|48.42 Voburgum # 29 19|48.42 Ncoſtadium # 29.32|48.41 Kelhaimum # 29.35|48.46 Abudiacum danubianum, vulgo
1172SECVNDA PARS COSMO. Abach # 29.45|48.50 Reginoburgium, nũc Ratiſ bona, Pto. Artobriga, vul. Regenſpurg, ibi eſt ſuburbana ciuitas Hophe dicta # 29.50|48.56 Strubinga, Straubing # 30.22|48.46 Tectodorphium, vulgo, Deckendorff # 30.45|48.47 Vilſſouia # 31.10|48.42 Bathauia, paſſaw # 31.33|48.42 Ripenſis Boiariæ & medi- terranea ciuitates. Altæ Boiariæ. Angiloſtadium, Neoborgiũ, Neo ſtadium, Dietfurdiũ, Aychſtadiũ, Kelhaimum, vt ſupra. VVendingum # 28.31|48.53 P faffenhouen # 29.20|48.31 Fridobergomum Vindelicorum vul. Fridberg # 28.41|48.22 Schonga # 28.32|47.40 Landabergomum vulg. Lanſberg # 28.30|47.56 Andex # 28.50|47.56 Ambronis lacus, vulgo Amberſee # 28 45|47.55 Beilhaimum # 28.45|47.42 Carolobergomum, Karlſperg, incunabula Imperatoris Caroli magni # 29.5|47.52 Vermislacꝰ, wirmſee # 29.20|47.45 Gradus lacus # 28.50|47.30 Kochelus lacus # 29.10|47.30 Italorum lacus # 29.10|47.22 Tigurinus lacus # 29.37|47.32 Aqueburgum # 30.6|47.54 Monachum. Pto. Cambodunum, vulgo Munchen # 29.16|48.0 Fruxinum, Freyſing # 29.27|48.20 Abuſina, Abenſperg, in ripa Am- pſi amnis ſita, natiuitate loannis Auẽtini Hiſtoriogr. Phil. Poetcę, & Mathematici inſignis # 29.37|48.40 Hohenw\arth # 29.0|48.35 Æcha # 28.48|48.29 Collis, Rhain, claret natiuita- te Georgij Tanſtetter, Medici & Aſtron. peritiſſ. # 28.35|48.39 Auguſta Vindelicorũ ædificium nũc dirutũ, ibi Loyſa & Iſara, duo rapidiſſima flumina ex alpibus ꝓ currẽtia, confluunt # 29.18|47.42 Baſſæ ſeu inferioris Boiariæ P. G. M. C. Abudiacum danubianum, Strau- binga, Chamũ, Tectodorphium, Batauia, Phorus vt ſuprà, Grauedunũ, grauenau # 31.10|48.57 Landunum, Landau # 30.25|48.45 Dingolfinga # 30.15|48 27 Landeſuta, landſhut # 26.53|48.19 Moſzburgium # 29.35|48.19 Ariodunũ, aerding # 29.35|48.10 Eckenfelda, patria D. Ioanis Land ſperger paſtoris eccleſiæ S. Iodoci Landeſutæ, Ducis’que Baij, ſacel- lani # 30.36|48.20 Schærdinga # 31.29|48.30 Neagora Vindelicorũ vul. Neu- marakt natiuus locus D. Eraſmi Gans notarijvic. Ratiſ. # 30.23|48.17 Brundunũ Braunaw # 31.3|48.10 Ottinga # 30 37|48.8 Burguſiũ Burghauſen. # 30.51|48.4 Diethmaningium # 30.51|47.56 Chimus lacus # 30.20|47 40 Saliſburgium quondam Iuuauia dicta # 31.0|47.44 S. V Volfgangus # 31.30|47.41 Luphium, Laufien # 31.0|47.47 Auſtriæ ſeu ſuperioris Pan noniæ P. G. M. C. Enſa, à nonnullis Lau- rianum # 32.45|48.0 S. Leopoldus # 34.22|48.12 Steyra, Steyr # 32.40|47.48 Neapolis Neuſtat # 34.45|47.54 Schad Vienna #
1173Fo.34.GRAPH. PETRI AP. Dreiſſigkirchen # 35.2|48.16 Villa S. Petri # 34.58|48.16 Ripenſes Auſtriæ iuxta Danubium C. Lintza, Pto. Aredate, Lintz # 32.30|48.4 Ipſa, Ips # 33.43|48.6 Chremſa # 34.5|48.24 Melcha # 34.1|48, 5 Vienna pannoniæ, Ptol. Iuliobo- na, quam Sabellicus vult dictam Flauianã. Auſtrię Metropolis, quę à Solymanno acriter obſeſſa fuit anno. 1533. qui adueniẽte Cæſare terga dedit # 35.8|48.22 Morauiæ prouinciæ. P. G. M. C. Olmuntha, Pto. Eburum, vulg. Ol mũtz, Morauię Regia # 34.40|49.30 Trebetia, trebitz # 33.29|49.26 Znoimia, znaem # 34.0|48.49 Tropana, Troppan # 34.20|50.6 Brunna, prynn # 34.0|49.8 Stelle montanum, vul. Sternberg # 34.45|49.38 Sleſiæ prouinciæ. P. G. M. C. Sittauia, ſittaw # 32.9|50.52 Gorlitium, gorlitz # 32.30|51.0 Vratiſlauia, Ptol. Bigordis Sleſiæ metropolis, preſlau # 34.34|51.10 Glogauia magna, Ptol. Lugidu- # num # 33.1|51.31 Niſſa, vul. neyſſe # 35.0|50.30 Sagana # 32.8|51.30 Paucinum, bautzen # 31.50|51.0 Miſniæ Marchionatus P. G. M. C. Miſna, Meyſſen # 30.45|51.5 Torga, Ptol. Argelia # 30.36|51.30 Mons S. Annæ. # 30.20|50.31 Lyptzigum, vulgo, Leyptzig, ibiclaret pręceptor meus Vvlfangus Schindler Cubiteñ, ſacrę theolog. Licen. Colle. prin. collegiatus, cę- teri´q; viri in omni ſtudiorum ge- nereilluſtrati # 29.58|51.24 Gryma, Grym # 30.11|51.15 Leyſznigum, vulgo, Leyſnigk, patria videlicet mea. Oppidum in excelſo monte natura & arte mu nitum, habens arcem in colle alto petroſo, dictã Mildenſtain, Frede- rico & Ioanni germanis fratribus Saxoniæ ducibus attinet, cui iam noſtra tempeſtate præſidet Geor- gius kitzſcher nobili genitus pro- ſapia. Ibi´q; dulci ſuſurro præter- fluit Molta limpidiſſimus amnis ex Boemiæ promontanis procurrens. # 30.20|51.10 Buech # 30.21|51.7 Rochlitium, Rochlitz # 30.15|51.2 Aſchitza # 30.32|51.7 Dobelium, dobeln # 30.32|51.7 Mituueida # 30.28|51.3 Cholditza, Kolditz # 30.14|51.8 Friburgum # 30.39|50.58 Chemnitza, kemnitz # 30.35|50.56 Penica # 30.10|50.54 Ceitza vulgo, czeitz # 29.28|51.8 Dreſena, Dreſen # 31.3|51.0 Martiſburgum. vulgo Merſzburg # 29.35|51.34 Saxoniæ ducatus P. G. M. C. wittenberga Ptol. Calegia wittenberg # 30.30|51.50 Halberſtadium Pto. Pheugarum Halberſtat # 28.38|52.11 Luneburgum Pto. Marionis Lunenborg # 27.50|54.0 Brunſuicum Ptol. Tuliſurgium Braunſuick # 28.0|52.34 Einbica vul. Einbec, ibi nobile zi- tum decoquitur # Leoburgum, Ptol. Cœnœnum Le benberg # 28.2|54.10 Hallis Saxoniæ # 29.46|51.41 Lubecum, Lubeck # 28.20|54.48 Porthenopolis Pto. Meſuium
1174SECVNDA PARS COSMO. go, Meidburg # 29.38|52.20 Hertſburgum # 30.44|51.42 Bremis. Pto. Phabiranum Bremen # 25.9|53.40 Mindena, Minding # 25.44|52.50 VVerdena, werden # 26.35|53.25 Hartzæ, vulgo am Hartz Tractus partis Sax. & M. G. C. Zangerhuſa # 29.13|51.39 Yſzleubia, vulgo Eyſzleuben. # 29.20|51.46 VVeſtphaliæ Marchiæ P. G. M. C. Monaſterium, Pto. Mediolanium vulg. Munſter, Motropolis VVeſt- phaliæ, ab Anabaptiſtis noua Ieru ſalem dicta, qui poſt longam occu pationem ab ea expulſi ſunt in na tali S. Ioan. Baptiſtæ, Anno. 1535. Ioannes verò Leydanus ſartor il- lorum Dux, quem regem Iſrael & Sion eſſe dicebant, in perpetuũ ſpe ctaculum viuns caueę ferreę inclu ſus, atque è turris S. Lamb. faſtigio ſuſpenſus, inedia periit. # 24.8|52.0 Oſnaburgum # 24.16|52.30 Padeburna, Pto. Teuderium Palborn # 25.38|52.0 Suſatum, Soeſt # 24.56|51.43 Haßiæ aliâs Heßiæ pro- uinciæ. P. G. M. C. Putzbachium # 25.39|50.35 Caſſilia, Kaſſell # 26.36|51.34 Alfeldia # 26.15|51.0 Marchburgum, Pto. Amaſia # 25.45|51.0 Phriſiæ prouinciæ P. G. M. C. Groninga, Phileam, Groningen # 22.54|53.16 Thama, vul. Tham # 23.4|53.22 Suollis, Ptol. Naualia, vul. Swol # 22.8|52.47 Emde # 23.16|53.28 Dockena, Dockum. Hic ortus eſt Gemma Friſius Medicusac Mathe maticus apud Louanienſes præ- clariſſ. # 22.26|53.42 Hollandiæ peninſulæ P. G. M. C. Amſtelredama, vulg. Amſterdamme # 21.4|52.39 Traiectum, Vtricht # 20.52|52.16 Dordracũ, Dordirecht # 19.56|52.16 Campena, Kampen # 21.22|52.50 Leydis, Leyden # 20.47|52.44 Holſatiæ Ducatus in ingreſ ſu Cimbricæ Cherſoneſimodò Da tiæ aut Daniæ P.G.M.C. Flenſzburgum # 28.18|56.7 Hamburgũ, Pto. Treua # 27.0|54.24 Neumunſter # 27.40|55.16 Pleuma, vulg. Plone # 27.55|55.4 Sleſzbigum # 28.10|55.54 Datiæ vel Daniæ regni Pto. Cimbricæ Cherſoneſi P. G. M. C. VVorcena, worcken # 28.37|57.23 Arrhuſia, natale ſolum Iacobi Ia- ſparis Dani vtriuſque linguę pro- feſſoris # 30.58|56.53 Ripis, vulg. Ryp # 28.34|56.47 Biburgum, Biborg # 31.28|57.26 Mechelburgij ducatus P. G. M. C. Roſtochium, Pto. Laciburgium Roſtock # 30.14|54.36 Marchiæ brandenbur- genſis P. G. M. C. VVelſachum, Pto. Suſudata welſnach # 29.45|53.15 Brandenburgum # 30.35|52.36 Haelburgũ, Auelburg # 29.55|53.15 Francophordia ad Oderam # 32.34|52.33 Berlinum, Berlin # 31.36|52.51 Pomeraniæ duc. P. G. M. C. Stetinum, Stetim # 33.20|54.0
1175Fo.35.GRAPH. PETRI AP. Caminum Camin # 35.8|54.12 Sundis, Pto Bunitiũ # 31.14|54.30 Golmona Golmon # 33.54|54.6 Stargardia, ſtargard # 33.50|53.50 Gripſeualdia # 31.56|54.18 Sequitur Sarmatia, quæ & Scithia dicitur, habens in ſe Hunga- riam, Poloniam, Ruſſiam, Liuo- niam, Pruſſiam, & walachiam. Pruſſiæ & Maſſagetarum prouinciæ P. G. M. C. Dantiſcũ, Dantzwick # 39.2|54.54 Sambienſis epiſc. # 44.9|55.0 Mons regalis # 41.16|54.17 Marięburgũ pruſſię # 39.53|54.43 Rubiæ Ruſsiæ ſiue Ru- theniæ P. G. M. C. Lipnitza # 41.3|49.45 Sambocca # 42.45|49.41 Cholemę aut colomia # 46.0|50.27 Leopolis aut leoburgum # 43.15|50.33 Liuoniæ vltimæ. Germa.& Chriſtianæ prouinciæ P. G. C. Marięburgũ liuonię # 50.56|58.32 Reualia Epiſco. # 50.23|61.56 Riga metrop. # 50.0|59.0 Hapſelia pontif. # 50.52|60.40 Traba eccleſia # 51.5|59.55 Maſſouiæ ducatus Ciuit. Machopha # 43.25|52.4 V Viſchegrada # 41 17|52.4 Rubeſchopha # 42 45|51.54 Lituaniæ ducatus Ci. Bilde # 49.58|54 30 Colme # 50.49|54.12 Sequuntur regna Peninſu- larum in Oceano Septentrionali Scaniæ & Daniæ P. G. M. C. Lundis vel Lunda # 36.30|57.23 Eltzeburgum # 35.46|57.0 Eticum proui. # 35.5|56.58 Noruegiæ regni Peninſ- vul. Schodenmarck. P. G. M. C. Hammorenſis Epiſc. # 28.29|60.0 Bergeñ Epiſcopalis # 24.16|61.15 Nidroſia Metrop. # 20.56|60.50 Suetiæ regni P. G. M. C. Vpſalia Epiſcopalis # 39.45|61.5 Stocholma # 42.38|60.30 Lincopia Epiſc. # 34.45|61.0 Poloniæ regni C. Cracouia, Pto. Carrodunũ, Polo- niæ regia, Cracaw # 37.50|50.12 Potznania Pto. Stragona Poſnaw # 35.18|82.44 Lantzitza, vul. Lonzitz. # 37.0|52.45 Perachauia aut petrichauia # 37.0|51 41 Gniſnania, Pto Limioſaleum Gniſna # 36.14|52.53 Tauricæ Cherſoneſi nunc Tartariæ portionis Ciu. Capha Pto. Theodoſia # 63.20|47.20 Cherſoneſus # 61.0|47.0 Taphros # 60.40|48.15 Hiſtriani fl. oſtia. # 63.30|47.10 Huius Cherſoneſi Ciuita- tes iuxta Boſphorum Cym- merium ſunt bæ: Panticapæa # 64.0|47.55 Tyrictata # 63.30|47.40 Iazygum Metanaſtarum, nunc ſeptem Castrorum aut Sibenburgenſium Ciu. Cleſenburgum Pto. Gor- manum # 46.10|47.36 Zeurina ad Danu. # 46.45|45.5 Furtarca Pto. Peſſiũ. # 44.40|47.0 Daciæ, Scythiæ Europeæ, nunc walachiæ magnæ, ac Tranſſyl uaniæ Ciuitates. Dico Scythiæ, quia tractus ille qui à Tanai ad Thra- ciam vſque protenditur Scy- thia Europæa
1176SECVNDA PARS COSMO. Album caſtrum, Pto. noua menia VVeyſenburg # 60.5|48.35 Chilia. Pto. Axiũ, vbi Danubiꝰ mu tat nomen, & ad pontũ vſq; Iſter aut Iſtros appellatur, ibi habitãt Trogloditę populi # 54.20|45.45 Superioris ſiue altæ Miſiæ nunc Zeruiæ C. Bellogradũ, Pto. Taururum vulg. Krichiſchweyſzenburg, à Turca nuper expugnata, ibi incidit Saus fl. in Danubium # 45.0|44.30 Nouomontana # 45.0|42.30 Syngidunum # 45.30|44.30 Dardaniæ partis Miſiæ C. Vlpianum # 48.30|42.40 Arichbantium # 47.30|42.0 Miſiæ baſſæ ſeu inferioris, nunc Bulgariæ ciuitates. Schiltorna. # 48.0|44.36 Hadrianopolis # 52.30|42.45 *Philippopolis q̂ & Trimontiũ, quę & Hadrianopolis, Sextus Ruf fus duas facit vrbes, Philippopo- lim dictam Eumolphidã: Hadria nopolim verò Olympiadã. Ior- nandes Pulendenã primam, Vſtu danam ſecundã vocatam aſſerit. Hadrianopolis erat caput Impe- rij Turcarum in Europa ante ca- ptam Conſtantinopolim. Iſtriopolis Mileſiorũ # 55.40|46 0 Tonij, Tomos Plin. # 55.0|47.50 Calatis priꝰ Acernetis # 54 40|45.40 Dionyſiopolis, olim Crunos, in hac quidem regione Pygmæorũ gens fuiſſe, & à gruibus fatigata proditur # 54.20|45.15 Hungariæ regni ciuitates. Alba regalis, vulgo Stulweiſenburg # 36.36|46.48 Buda, Pto. Curta. Hungariæ regia nunc parct Turcæ, vulg. Offen # 37.44|47.0 Caſcouia # 40.36|48.20 Varadinũ, wardin # 43.34|48.3 Sabaria, vulgo Stainemanger, ibi natus eſt S. Martinus Epiſcopus Turoneñ # 35.45|47 47 Raeba # 30.34|47.37 In limitibus & Auſtriæ ciuitates. Poſonium, vulgo Breſburg ad Danubium # 36.5|48.8 Ferrea ciuitas # 35.0|47.55 Leitipontus # 35.27|48.1 Syclaſium ſyclas, vnde oriundus Chriſtophorus Collimitius Sycla ſianus Mathemat. # 34.57|47 51 Soproniũ Oedẽburg # 35.12|47.54 Stiriæ marchiæ P. G. M. C. Gretza, Gretz # 34.35|46.50 Morepontus, vulgo Bruck an der mur # 34.30|47.10 Petta # 34.20|46.7 Charintiæ principatus P. G. M. C. Villach, Pto. Vocoriũ # 32.10|46.25 Gurtzia, vulg Gortz # 32 16|46.46 Sanctus Vitus # 32.34|46.38 Atheſanæ prouinciæ, aut Thirolenſis comitatus, E@ſchlandt P. G. M. C. Brixia, brix # 30.0|46.6 Hallis Eni # 30.15|46.57 Enipõtus Inſpruck # 30.2|46.55 Verona Bern # 31.18|44.49 Sequuntur Sclauoniæ vel Boſnenſis regiones, quæ ſunt Illiris, Liburnia, modò Carnania, & Dalmatia. Illiriæ & Liburniæ C. Sara # 37.50|44.11 Stridona, Pt Sidrona, vul. Sorigna S. Hieronymi patria # 42.20|43.20
1177Fo.36.GRAPH. PETRI AP. Flauona # 37.0|44.45 Dalmatiæ C. Salonæ Colonia # 43.20|43.10 Raguſia, Pt. Epidaurꝰ # 43.54|42.20 Sibinicum, Pto. Sicum # 43.0|43.20 Scutara, Pto. Scodra # 45.30|41.30 Saloniana # 45.0|43.20 Hiſtriæ, vulg. Hiſterreich peninſulæ Ciuit. Pola Iulia pietas Plin. # 34.40|44.50 Hiſtria # 35.43|45.55 Noua ciuitas # 35.41|45.35 Aquilegiũ, vul. Algar # 33.15|45.12 Forumiulium colonia, Italis Frigoli, Germanis Frigaul dicitur # 33.52|45.0 Tergeſtum Colonia, vulgo Trieſte # 33.30|44.54
PARTILIS GRÆCIÆ
deſcriptio.
22MACEDONIÆ, aut Emathiæ modò Turciæ regiunculæ tractus. # Tulantiotum Apollonia # 45.6|40.10 Aulon naualis # 44.50|39.56 # Helimiotorum BullisBelliaca Straboni # 45.0|39.45 # Edonidis Neapolis # 51.15|41.40 # Amphaxitidis Arethuſa # 50.10|41.15 # Calcidiæ Panormus portꝰ & Ci. # 50.40|41.0 # In ſinu Singitico Stratonica Hadrianopo- lis poſtea. # 50.55|40.55 # Paraxiorum Ampelus extrema # 51.15|40.30 # Amphaxitidis Theſſalonica, nũc Salonica metro polis Philippẽſium, ad quos ſcri- pſit ſanctꝰ Paulus duas Epiſtolas: priorem ex Athenis, poſteriorem verò ex Laodicia, quę eſt Metropo lis Phrvgię Pacatianę, ibi etiã prę dicauit S. Paulus # 49.50|40.20 # Pelaſgiotorum Iolcos # 51.30|39.15 # Phthiotidis in ſinu Pelaſgico Demetrias # 50.30|38.56 Lariſſa # 51.20|38.50 Thebæ # 51.10|38.30 In eius mediterraneo Taulantiorum. Arniſſa # 45.20|40.40 # Elymiotorum Elyma # 45.40|39.40 # Oreſtidis Amantia # 46.0|39.40 # Albanorum Albanopolis # 46.0|41.0 # Almoporum Europus # 46.30|41.20 Apſalus # 46.20|41.5 # Orbelię Gareſcus # 47.45|41.40 # Eordæorum Scampes, Scopia, hodie Macedo- niæ caput # 45.45|40.20 # Æſtræorum Æſtræum # 46.20|40.50 # Iororum Iorum # 47.45|41.15 # Sintices Parocopolis # 48.40|41.40 Heraclia Sintica # 49.30|41.40 # Odomantices & Edonidis Amphipolis # 50.0|41.30 Philippis, ibi natus eſt Alexander magnus. De hac ciuitate miſit S. Paulus ſecundã epiſtolam ad Ga- lathas # 50.45|41.45
1178SECVNDA PARS COSMO. # Deſſaretiorum Lychnidus # 46.50|40.20 # Lynceſtidis Heraclia # 47.40|40.40 # Pelagonorum Stobi # 48.30|41.30 # Biſaltiæ Oſſa, Olyra # 49.45|41.0 # Mygdoniæ Xylopolis # 49.20|41.0 Apollonia Mygdonię # 49.30|40.30 # Chalcidicę Augæa, olim Melobotera # 50.15|40.40 # Emathiæ Europus # 47.20|40.20 Pella # 49.20|40.5 Ægæa # 48.40|39.40 # Pieriæ Vallæ # 49.40|39.30 # Parthyæorum Eriboea (Croia regia) # 46.40|39.45 # Pelaſgiotorum Atrax # 48.30|39.25 Lariſſa Achillis patria # 50.0|39.10 # Stymphaliæ Gyrtona, Gyrto # 46.50|39.30 # Eſtiotorum Theſſaliæ pars Metropolis # 49.20|39.0 # Phthiotidis Heraclia Phthiotidis # 50.50|38.30 # Theſſalorum Cypæra # 49.0|38.40 Epiri aut Moloſſæ nunc Rhomaniæ, regiunculæ & ci- uitates. Chaoniæ P. G. C. Caſſiopolis # 45.30|38.25 # Theſprotorum Thyalmispro. # 46.30|38.0 # Acarnanum Ambracia, Larta hodie # 48.0|38.20 # Chaonum Phœnica # 45.20|38.45 # Caſſiopęorum Caſſiopa # 47.0|38.45 # Amphilochorum Aſtacꝰ Stratos Plinio # 47.15|38.15 Achaiæ regiunculæ & Ci. Anticyrha # 40.30|37.30 Locrorum Ozolorũ, P. G. C. Naupactus, Lepãthũ hodie, ꝑ Tur cas à Venetis ereptũ # 49.30|37.35 # Phocidis Cirrha # 5.0|37.30 # Megaridis Niſęa q̃ etiã Megara dicitur, patria Euclidis Mathematici # 52.0|37.20 # Atticæ Mediterraneæ Athenę, ſtudiũ quondam vniuer- ſale Platonis & Ariſtotelis, nũc eſt ciuitas diruta habens ſolam arcẽ fortiſſ. Sethine dictam # 52.45|37.15 Rhamnus # 53.15|37.30 # Bœotiæ Creuſa # 51.15|37.30 Anthedon # 53.0|38.5 Thebæ Bœotiæ # 52.40|37.55 # Opuntiorum Cynos # 52.0|38.20 Locrorum Epicnemidorum Scarphia # 51.15|38.25Parnaſi montis mediũ # 50.20|38.0 *Helicon mons muſis ſacer, vbi fons ex vngula Pegaſi # 51.0|37.45 Quæ Hellade flu. inclu- duntur regi. & ciuit. hæ. # Ætolię Chalcis # 49.0|38.5 # Doridis Lilæa # 50.5|38.15 Locrorum Ozolorum mediterranea. *Amphiſa # 49.30|37.50 Locrorum Epicnemidorum mediterranea. *Thronium # 51.15|38.15 Phocidis mediterraneæ. *Pythia, Pytho dicitur Homero, vbi Apollinis oraculũ # 50.30|37.45 Delphi # 50.0|37.40 Opuntiorum mediterraneæ. Opus # 52.0|38.10
1179Fo.37.GRAPH. PETRI AP. Tracia quæ modò Græcia dicitur, habet à Sept. Iſtrum flu. aboriente Pontum, ab occaſu Miſiam ſu periorem, cuius ciuitates ſunt bæ. Abdera # 52.10|41.45 Marona # 52.40|41.40 Ænos # 53.10|41.30 Apollonia # 54.50|44.20 Conſtãtinopolis, Pto. Bizantium Lygos quandoque appellata, *Olim imperium Chriſtianũ, ſed per Turcas expugnata cũ magna Chriſtianorum profligatione cir- ca annum domini. 1453. Tenet´que ibidem hodie modernus Turcarũ Imperator Solymannus ſuam aulam # 56.0|43.5 Rhodope mons # 52.30|43.0 Nicopolis iuxta Æmum # 52.30|43.30 Nicopolis ad Neſum # 51.45|42.20 Aphrodiſia # 53.35|41.40 Cherſoneſi iuxta leſpontum. *Calliopolis, q̃ & Gallipolis vrbs dicitur, à qua & Helleſpontus vo- catur Elo far de Gallipuli, quaſi maris anguſtia ad Gallipolim # 55.0|41.30 Elæus # 54.40|44.45 Peloponneſus olim Danaa. *Moræa hodie Turcarum, Apia prius & Pelaſgia, Iſthmum hodie Eximilium appellãt, porrecto mu ro ad quinque miliaria in vtrunq; fretum, habet Satrapias & Ciuita- @es ſequentes. # Helidis Cyllenæ nauale # 48.30|36.30 Helis # 49.0|36.25 Tympania # 49.30|36.20 # Sicyoniæ Syis fluuij oſtium # 50.40|37.0 # Propriè vocatæ Achaiæ Ægira Hypereſia prius # 50.15|36.55 # Meſeniæ Pylus qui & Abarmus # 48.35|35.30 # Laconicæ Aſopus # 50.50|35.5 Lacedæmon # 50.15|35.30 Lerne # 51.0|35.40 In argolico ſinuet laconiæ C. Epidaurus # 51.5|35.30 In Saronico ſinu Argiæ. Epidaurus (Æſculapij) # 51.50|36.25 Bucephalum portus # 51.25|36.45 # Corinthiæ Corinthus, Ephyra poetis nomi- nata nũc Coranto, metropolis A- chaiæ, ad quã miſit S. Paulus duas epiſtolas, priorem è Philippis per Sthephanũ & Fortunatũ & Achai cum & Timotheum: poſteriorem verò à Philippis Maced. per Titũ& Lucam # 51.15|36.55 Schœnus portus # 51.20|37.0 # Sicyoniæ Phlius # 50.50|36.40 # Arcadiæ Stymphalus # 50.20|36.20 # Argiæ Mycenæ # 51.45|36.10 Argos, Hippium cognominatum, quod nobiles aluerit equos # 51.20|36.15 # Meſeniæ Troezen # 59.10|35.25 ITALIÆ REGLonis tractus, nobiliores´q Ci. Calabriæ P. I. C Regium Iulium metrop. vul. Rezo # 39.50|38.15 Campaniæ P. I. C Nola # 40.15|40.45 Neapolis, prius Parthenope, ibi ſcripſit Vergilius optimus poe- tarum Georgicorum libros # 39.10|40.0 Salernum, Salerno #
1180SECVNDA PARS COSMO. Capua # 40.0|41.0 Cumæ, vnde Sibylla Cu- mana # 39.20|41.30 Sueſſa, locus natiuus Auguſtini Ni phi, Aſtrol. peritiſſimi # 38.40|41.25 Latij aut Latinorum P. I. C. Rhoma, olim terrarum caput # 36.40|41.40 Tybur # 36.50|42.0 Præneſte # 37.30|41.55 Tuſculum oppidũ, iuxta quod eſt Tuſculanum villa, id eſt, poſſeſſio ruſtica # 36.50|41.45 Treba # 37.30|41.45 *Sulmo patria Ouidij # 40.30|40.0 Apuliæ, olim Græciæ magnæ, P. I. C. Brunduſiũ (Branditio) # 42.30|39.40 Tarentum (Taranto) # 41.15|39.45 S. Michael in gorga monte # 42.38|40.58 Frentanorum P. I. C. Buba # 41.40|41.40 Pelignorum P. I. C. Orton, vulgo Pietra de pirati # 40.45|42.15 Marucinorum P. I. C. Materni fl. oſtia # 39.20|42.45 Marchiæ anconitanæ olim Picentium tractus P. I. C. Ancona Empo & portus ma- ris tutus # 36.30|43.42 Rhacanatum # 36.40|43.22 Tuſciæ, Pto. Vetulo-nium P. I. C. Viterbiũ olim lõ guſta # 35.43|42.18 Peruſia Auguſta # 35.18|42.56 Volaterræ # 33.30|42.40 Sæna, Sænis # 34.18|42.50 Florétia, prius Fluentia # 33.30|43.4 Piſa, Metrop. # 31.28|42.22 Ducatus Spoletani, quon- dam Vmbriæ & Sabiniæ P. I. C. Spoletum # 36.30|42.45 Ariminũ, vul. Rimino # 35.0|43.50 Aſſiſium, patria S. Fran- ciſci monachi # 35.52|42.55 Nurſia nunc Nortia. patria S. Benedicti # 36.32|42.44 Flammineæ aut Rhoman- diolæ, olim Galliæ to- gatæ P. I. C. Bononia, olim Bolonia & Felſina, vulg. Bologna la graſſa # 32.5|43.54 Mutina Rho. colonia # 33.0|43.20 Ferraria # 32.15|44.23 Rhauennæ # 33.0|44.2 Parma # 32.0|43.30 Marchiæ Tauriſanæ aut Teruiſianæ, olim Venetianæ regionis P. I. C. Venetię Emp. vulgatiſ. # 32.30|44.50 Padua Patauium # 32.50|44.46 Tridentum Trento # 30.30|45.18 Vincentia, Vicenza # 32.10|44.30 Teruiſium # 32.28|45.0 Longobardiæ, vulg. Lom- bardie, olim Cenomannorum, Inſubrium, Taurinorum et Ligurum P. I. C. Mantua # 30.40|44.30 Verona, vulg. Pern # 31.16|44.50 Papia, aut Ticinum, vul. Pauia, ibi Rex Chriſtianiſſimus poſt ſtren- nuum conflictum, à Cæſarianis ca ptus eſt, Anno. 1525. in feſto Mat- thiæ Apoſtoli # 28.22|44.50 Mediolanum, Mylan # 28.20|45.6 Genua # 28.20|43.50 Taurinum, Pto. Auguſta Taurica # 30.30|43 40 Sauona # 27.50|43.30 Europæ enarrationis finis.
81Fo.38GRAPH. PETRI AP.
AFRICÆ PARTICVLARIS
deſcriptio.
TINGIT ANÆ M AV-
ritaniæ aut Barbaricæ
P. Af. C.
11
Tingis Cæſarea, vul. Tanger, nũc
Luſitanorum # 6.30|35.30
Abilis columna Herculis mos eſt
cõtra Calpen Hiſpanię montẽ, ad
ſtrictũ de Gibaltar, Abila noſtris
dicitur cognomine Simica@ ob ſi-
miarũ multitudinẽ # 7.50|35.40
Heptadelphimon. # 7.30|35.50
Baba # 8.10|34.20
Banaſa, lege Aug@ de Ci.
lib. xxij. # 6.30|34.20
Exiliſſa aliàs Septa # 7.30|35.55
Sala # 6.55|34. 0
Solis mons # 6.45|31.15
Benta # 9.30|33.40
Dorath # 10.10|31.15
Tamuſida # 7.15|34.15
Cæſarienſis & Sitiphen-
ſis Mauritaniæ ſitus
& oppida
Apollinis prom. # 15.30|33.40
Iulia Cæſarea # 17. 0|33 20
Aquæ calidæ colo. # 18. 0|33.10
Tucca # 20. 0|31.30
Ippa # 24.50|31.20
Sigæpolis colo. vulgo la
Guardia # 12. 0|34.40
Ciſſa, vulg. Cerlel. # 19.45|32.50
Thudaca # 20.50|32.10
Sitici colonia # 26. 0|29.25
Africæ minoris
Tractus &c.
Colops magnus # 27.40|32 20
Colops paruus # 29.20|32.35
Aphrodiſium col. # 30.20|33.30
Hippon regia ci. # 30.30|32 15
Apollinis ſacrum # 31.40|32.20
Vtica, Catonis morte nobilis.
vulg. Benſert # 32. 0|32.45
Neptuni aræ # 32.20|32.45
Cartago oli@ Pirſa # 34 40|32.40
*Thunetũ ſiue Thuniſſa, vul. Thu
nys, ciuitas regia, quę vnà cũ Go-
leta propugnaculo (vt credeba-
tur inexpugnabili) e manibus
Barbaroſſæ per Inuictiſs. Carolũ
V. Cæſarẽ, Anno. 1535. Menſe Iu-
lio, vi direpta eſt, & ſumma Cæ-
ſaris (qua præditus eſt benignita
te, proprio regi reſtituta, reſerua-
ta ſibi ſola Goleta. # 33. 0|32.30
Clypea Plin. Clupea in promõt.
Mercurij, Pto. Hermæa dicitur
# 35. 0|33.20
Neapolis colo. # 35.45|33. 0
Aphrodiſium # 36.15|32.40
Adrumentum colo. # 36.40|32 40
Leptis parua, Leptis media q̃ &
Neapolis dicitur # 42. 0|31 40
Sabatra # 41. 0|31.20
Phileni villa & aræ # 46.45|29. 0
Siſara palus # 33. 0|31. 0
Tritote palus # 38 40|29.40
Pallas palus # 38.30|29 15
Lybia palus # 38.30|28.15
Lares # 27.30|30.40
Vzanum # 33.15|32.20
Dabia # 33. 0|29.40
Numidiæ nouæ Ciuitates.
Medium eius # 29. 0|31. 0
Cucula colo. # 28 30|31.15
Tucca # 29.30 31.20
Bizancina # 37.50|30 45
Capſa # 37.30|29 45
Calatha # 31. 0|53.40
Inter Syrtes Ciuitates.
Paruæ Syrtis mediũ # 39.0|31. 0
Magne@ Syrtis mediũ # 45. 0|30. 0
Sabrata #
1182SECVNDA PARS COSMO. Ammonis # 42. 0|30.40
Butta # 42.40|28 30
Cyrenaicæ aut Pentapolis
prouinciæ Africæ Ciuitates
Pentapolis Ciuitates.
Cyrenæ, principalis # 50. 0|31.20
Beronicæ aut Heſperides,
# 47.30|31.20
Arſinoęvel Teuchria # 48.20|31.40
Ptolemais # 49. 5|31.10
Apollonia # 50.10|31.40
Herculis turris # 47.20|30.30
Neapolis # 49. 0|31.20
Hydra # 50.50|30.30
Cenopolis # 50.45|30.40
Philonis villa # 51. 0|28.40
Celida # 50.30|30.40
Libyæ interioris Ciuitat.
Salathos # 9. 40|33. 0
Bagaza # 11. 0|19. 0
Babiba # 10.30|13. 0
*Garama metropolis, illic eſt
fons interdiu frigidus, noctu ve-
rò calidus # 43. 0|21.30
Garamantica vallis # 50. 0|10. 0
Nigris palus # 15. 0|18. 0
Magura aliàs Gira # 12.30|15. 0
Cupha # 23.40|18. 0
Nigira metropo. # 25.20|17.40
Silica # 26. 0|24.30
Thabudis # 34. 0|22. 0
Artagira # 44. 0|18. 0
Marmaricæ, Libyæ, & to-
tius Ægypti Ciuitates.
Cherſoneſus magna # 52. 0|31.40
Cherſoneſus parua, por-
tus # 60. 0|31. 5
Alexãdria metropolis totius Æ-
gypti, ibi Catharina Coſti regis fi
lia martyriſata eſt. Et Ptolomæi
Ægyptij Mathematicorum Mo-
narchæ patria # 60.30|31. 0
Alchayrum, vel Chayrus, & Ba-
bulis dicta, etiã Babilonia noua.
& Memphis, Babuli cõtigua, pro
vna Ciuitate habentur. Ibidem´q;
ſolet Soldanus aulam ſuã tenere,
ſed modò paret Turcę # 61.50|29.50
Oſtia Nili
Primũ Heracleoticũ # 60.50|31. 5
Secundum Bolbiticũ # 61.45|31. 5
Tertiũ Sbenniticum # 61.30|31. 5
Quartum Tineptimi # 61.45|31. 5
Quintum Diolcus # 62.10|31.10
Sextũ Pathmiticum # 62.30|31.10
Septimũ Mendeſiũ # 62.45|31.10
Octauũ Taniticum # 63.20|31.15
Nonum Peluſiacum # 63.45|31.10
Arſinoe # 63.20|29.10
Myſormus # 64.30|27.30
Berenicæ # 64. 5|23.50
Scyatis # 60.40|30.20
Andropolis aut andron viro-
rum Ciuitas # 61.20|30.20
Thebe aut Heliopolis Ciuitas ma
gna centum habens portas
# 62.30|29.30
Biſuris # 62.30|30.15
Mercurij Ciuit. magna, aliàs, Her
mis, Hic arbor perſidis dicta, Ma-
rię fugienti cũ puero in Ægyptũ
inclinata eſt # 61.40|28.55
Hermis parua # 61. 0|30.50
Tanis metro. Ægyp. # 62.45|30.50
*In hac Ciuitate primã captiuita
tem Iſraelitæ perpeſſi ſunt, nunc
eſt diruta vt Brocardus ſcribit.
Phacuſa met. Arab. # 63.10|30.50
Herculis Ciu. magna # 61.50|29.10
Antinoe # 62. 5|28.10
Lycon # 61.45|28. 0
Dios, id eſt, Iouis Ciu # 61.50|26.40
Syene # 62. 0|23.50
Philæ # 61.40|23.30
Apollinis Ciu. parua # 62 30|25.50
Palus Cleartis # 52. 0|26.20
Palus Lacci # 55.30|26.40
Palus Lycomedis # 57. 0|24.
83Fo.39GRAPH. PETRI AP.
ASIÆ REGIONIS
partes & oppida.
11 Fons Solis # 58.15|28. 0
Palus Maria # 64. 0|30.50
Palus Sirbonis # 64.15|31. 0
Palus mœridis # 63. 0|29.20
*Augila ciuitas # 52.30|28. 0
Augilæ populi, quorum fœminæ
nocte qua nubũt omnium coitu
proſtituũtur, exinde pudicitiam
maximè ſeruantes: autor Hero-
dotus, Mela, & Solinus.
Æthiopiæ ſub Ægypto
populi & Ciuitates.
Iſta regio habet gentes plurimas
& monſtroſas, vt Blemmies, Nu-
bas, Cynocephalos, Satyros, Tro-
gloditas, Azaniã regionem, quæ
nutrit elephantes, Smyrnoferam
regionem, Strutophagos æthio-
pes, & multas alias regiones.
Ciuitates ſunt hæ,
Sabat # 68. 0|12.30
Diræ # 74.30|11. 0
Apocopa # 79. 0|2.30
Rapta Metr. Auſt. # 71. 0|7. 0
Coloe Ciuitas # 62. 0|4.15
Pylæi montes # 65. 0|0. 0
Meroë regio Inſula & Ciuitas
# 61.30|16.25
*Meroë regio Elſaba hodie dici-
tur, in qua diuũ Matthęum Euan
geliũ prędicaſſe ferunt. Hæc @oſe
pho teſte, eſt illa Saba vnde ad Sa
lomonẽ profecta eſt regina Hinc
etiam Candaces reginę eunuchus
à Philippo baptizatur, Act. 8.
Theon Soterum, hoc eſt, deorũ ſa
lutarium portus # 65.20|17.30
Berithis # 62. 0|21. 0
Cambyſi ærarium # 59. 0|18. 0
Moſylon promon. # 79.30|9. 0
Euangeliorum, id eſt, bonorum
nunciorum portus # 65.45|17. 0
Sandaca # 63. 0|18.30
Aromata pro & Emp. # 83. 0|6. 0
Æthiopiæ interio-
ris Ciuitates.
Phazagar, Auſt. # 70.10|18.58
Hiere, Auft. # 68. 0|11.15
Marchoſa # 48.26|18.40
Zara # 61.10|16.20
Gazat regio # 52. 0|24. 0
Finis Aphricæ
MINORIS ASIÆ nunc Turcorum tractus & Ci. Ponti aut Bithiniæ olim Bericæ, nunc Mygdoniæ, hoc eſt, maioris Phrygiæ Ciu. Promontoriũ Dianę # 56.25|43.20 Chalcedon, ibi concilium Chalce donenſe celebratũ eſt # 56.5|43. 5 Olbia # 57. 0|42.40 Nicomedia # 57.30|42.30 Heraclæa ponti # 59. 0|43.30 Claudiopolis quę & Bithynium, Hic ſcripſit Lucas Euãgeliſt Euã gelion & Acta Apoſt. # 59.30|42.45 Nicæa, ibi concilium Nycenum celebratum eſt. # 57. 0|41.40 Cæſarea quæ & ſmyrdiana # 56.40|41.40 Olimpus mons # 57. 0|41.50 Aſiæ propriæ dictæ C. Lampſacus # 55.20|41.25 Simeontis fl. oſtia. # 55.20|41. 0 Ilium olim Troia, modò diruta # 55.50|41. 0 Dardanũ, nũc dardanellũ # 55.15|41.5 Alexandria Troas # 55.25|40.40 Antandrus #
1184SECVNDA PARS COSMO. Smyrna, patria Homeri à quibuſ dam dicitur # 58.25|38 25 Aſſum # 56 0|40.15 Epheſus, Metropolis loniæ, ab Amaſonibus condita, teſte Plin. Hic ſcripſit Ioannes ſuum Euan- gelium # 67.40|37.40 Cariæ ciuitates iuxta mare Mirtoum. Heraclæa penes Latmõ # 57.0|37.10 Miletus nũc Melaſa # 58. 0|37. 0 Doridis ciuit. Alicarnaſſus # 57.50|36.10 Cadmos mons # 59.40|37.40 Phœnix mons # 58. 0|36.30 Apollonia, iuxta Rhydacum # 57. 0|41.15 Pergamus # 57.25|39.45 Lydiæ Meoniæ. Philadelphia # 59. 0|38.50 Iouis phanum # 59 40|38.25 Sardis # 58.20|28.15 Cariæ. Nyſa # 59. 0|38.15 Antiochia penes Meandrum. # 59 30|38 20 Apollonia iuxta Labanum # 59 25|37.35 Heraclæa penes Albanon # 59 30|37.50 Neapolis # 59.25|37.35 Fontes Lyci fluuij # 60. 0|37. 5 Trallis quæ & Emãthia, & Anthiochia dicitur, Plin@ teſte. Quidam ibi Pygmæos habitaſſe tradunt # 58.40|38. 5 Lydiæ Phrygiæ. Sala # 60.15|38.20 Sanis # 61. 0|38.20 Apamia Cibotis # 61.10|38.55 Hierapolis # 60. 0|38.15 Lyciæ aut Lycaoniæ Ci. vnde populi Lycaones. Carya # 59.50|35.55 Patara, patria ſancti Nicolai Epiſcopi # 60.30|36 0 Olympus ciuitas # 61.30|36.15 Xantus # 60.15|36.10 Mirrha # 61. 0|36.40 Galatiæ aut gallogræciæ C. Sinopa aliàs Stala # 63.50|44. 0 Pompeiopolis à Pompeio condita # 62.30|42.15 Claudiopolis, olim Andrapa # 63.15|42.20 Ancyra metro. # 62 40|42. 0 Laodicæa # 64.40|39.40 Antiochia Pyſidiæ # 62.30|39. 0 Neapolis # 62.40|38.15 Pamphiliæ C. Olbia # 62. 0|36.55 Magydis # 62.40|36.55 Seleucia pyſidiæ # 62. 0|38.30 Antiochia # 62.30|39. 0 Capadociæ C. Trapezus, aut Trapezonda Turca rum metropolis Genech dicta # 70.30|43. 5 Chorduba # 71 20|43.25 Sebaſtopolis, vulg. S. Gregoire # 72.20|44.45 Sebaſtopolis altera, vulg. Cabira # 66. 0|41.20 Sebaſtia # 68. 0|40.40 Zama # 65.0|40.45 Archelais # 64.45|39.40 Diocæſarea # 65.30|39.20 Cæſarea quæ & Maza, ibi Baſilius magnus fuit antiſtes # 66.30|39.30 Derba # 64.20|38.15 Armeniæ minoris aut terræ Ararath C. Nicopolis # 69. 0|41.40 Iſpa # 70.30|40.20 Camana, Capadocũ # 68. 0|38. 0 Claudia # 71. 0|38.45 Ciliciæ C. Antiochia ſup trago. #
1185Fo.40GRAPH. PETRI AP. Zephyrium promont. # 66.20|36.40 Põpeiopolis, q̃ & Sole # 67.15|36.40 Ægææ # 69.0|36.30 Seleucia # 66.10|36.45 Tarſos patria S. Pauli # 67.40|36.50 Cæſarea penes Amazarbum # 68.30|37. 0 Nicopolis # 69.30|37.15 Eiphania # 69.30|36. 0 Sarmatiæ Aſiaticæ aut Sau romatæ, nunc Tartariæ tractu@ & C. Mapeta # 69.0|48.30 Sarmati@æ portæ # 77.0|47. 0 Sarmaticæ portæ, quæ Pylæ dicuntur # 81.0|48.30 Albanitæ Pylæ # 80.9|47. 0 Hexapolis modo Ciros # 72.0|55.20 Tanais modo Coppe # 67.0|54.30 Amazones # 81.0|53. 0 Rußiæ albæ. Nogardia # 63.30|61.0 Colchidis ciuit Neapolis, Negapotimo # 71.30|45.40 Geapolis # 72.0|45.30 Phaſis # 72.30|45. 0 Madia # 74.15|46.15 Iberiæ magnæ Tarta- riæ partis C. Sura # 75. 0|45.20 Zaliſſa # 76.0|44.40 Varica # 75.20|46. 0 Albaniæ partis magnæ Tartariæ C. *Albani ſub Perſis, Macedonib. & Romanis viciſſim fuerunt. Nunc ſub magno Cham Tartarorũ. Ho- rum canesomnium animalium fe ritatem ſuperant. Gelda # 83. 0|46.30 Albana # 81.40|45.50 Bacehia # 77.0|46.30 Baruca # 79.20|44.40 Armeniæ maioris ſitus et C. Lala # 76.10|44. 0 Brizaca # 74.50|42.30 Phandalia # 74.50|41.30 Babila # 73.15|40.45 Anarium # 76.50|41.30 Belcania # 73.50|39.40 Tigris fl. fontes # 74.40|39.40 Syriæ regiones & ciuit. Syriæ ſitus & P. S. C. Alexãdria penes Iſſũ fl. # 69.30|36.10 Seleucia pieriæ # 68.35|35.40 Heraclæa # 68.30|35.10 Laodicea, v. Ramatha # 68.30|35. 5 Poſidium, modo S. Symonis por- tus, vulg. Pnalo # 68.30|35.15 Myriãdrus nũc Alapſo # 69.30|35.50 Phœniciæ P. S. C. Tripolis # 67.30|34.20 Botrys # 67.30|34. 5 Biblus # 67.40|33.55 Cæſarea Paniæ, olim Cæſarea Philippi # 67.40|33. 0 Sidon, vulg. Sidoni # 67. 0|33.30 Tyrus # 67. 0|33.20 *Sor Hebræis dicta, Sur vulg. ciui- tas poſt Alexandri ruinam Chri- ſtiana & à Turcis deleta, vt ſolum ſuperſit arx in portu, quæ vocatur el porto de Sur, & de his duabus ci uitatibꝰ Sydone & Tyro loquitur Chriſtus in Euangelio. Ptolemais, @odo Accõ. # 66.50|33.0 *Berytus, Fœlix Iulia Plin. hodie noſtris mercatoribus Barut, Bar- baris etiam Beyrut, emporium ce lebre, ſicut olim Tyrus & Sidon, & eſt portus Damaſei Mediterran@ę vrbis # 67.0|33.20 Botrys & Botrus # 67.50|34. 5 *Dora, Dorum Plinio, Dor He- bræis, Machabeorum ſæculo ita potens, vt ab Anthiocho centũ & viginti millibus peditum, & octo millibus equitum fuerit obſeſſa #
1186SECVNDA PARS COSMO. Antiochia penes Taurum mon- tem, patria Lucæ Euangeliſtæ # 70.15|37.20 Laonia # 70.30|36.20 Cyrreticæ P. S. C. Buba # 71.20|36.40 Hierapolis, v. Mergog # 71.15|36.15 Heraclæa # 71. 0|36.30 Seleucidis P. S. C. Gindarus # 70.0|35.40 Caßiotidis. Antiochia, quæ ſuper Oron- te eſt flu. # 69. 0|35.30 Epidaphne cognominata & Theo polis Emath reblata Hebræis, vbi ex Petri doctrina primi Chriſtia- ni nominati ſunt, nunc Alep. Epiphania # 69.35|34.25 Curuæ Syriæ. Abila aut Lyſanium # 68.45|33.20 Damaſcus, hic interfecit Chain Abel fratrem ſuum # 69. 0|33. 0 Adra # 68.40|32.10 Hippus, vul. Sephet # 68. 0|32.30 Capitolia, vul. Suueta # 69.45|32.30 Philadelphia # 68. 0|31.20 Laodicinæ P. S. C. Paradiſſus # 69.45|33.35 Betaniæ prouinciæ P. S. C. Elera # 70. 0|32.40 Adrama # 69.10|31.30 Iudææ aut Paleſtinæ Syriæ C. Cæſarea Stratonis # 66.15|32.30 Apollonia # 96. 0|32.15 Iopa, modo Ioppen, vel Iaffa di- cta, portus maris, condita eſt ante diluuium # 65.40|32.5 Aſcalon, vel hibelis, vulg. Eſcalona # 65. 0|31.40 *Mare mortuum, mare ſalis, Sodo morum lacus # 66.50|31.10 Galilææ tractus P. S. C. Iulias, aut Bethſaida, patria ſancto rum Petri & Andreæ # 67. 5|31.15 Tiberiadis lacus # 67.15|32.5 Samariæ P. S. C. Neapolis, nunc Sichen, ibi Chri- ſtus Samaritanam conuertit # 66.50|31.50 Iudææ propriæ C. Gaza # 65.25|31.15 Sebaſta nunc Samaria # 65.40|31.30 Lydda modò Rama # 66. 0|32. 0 Ericus modò Iericho # 66.15|31.25 Archelais # 66.30|31.30 Nicopolis olim Emaus, vbi cogni tus Chriſtus in fractione panis # 65.45|31.50 Hieroſolyma, quę nune Capitolia dicitur: & plura alia nomina ha- bet in ſacra ſcriptura, vt Solima, Luſa, Bethel, Hieroſolyma, Iebus, Helya, Vrbs ſacra Hiernſalem dici tur atq; Salem, id eſt, Hieruſalem, ibi Chriſtus Ieſus ſeruator noſter crucifixus eſt. # 66.0|31.40 Idumææ C. Berzamma # 64.50|31.15 Maps, vel Maſſa # 65.40|30.50 Meſopotamiæ C. Porſica # 72.0|37.30 Seleucia, v. Moſel # 79.0|35.40 Edeſſe vel Ediſſa modo Raſe # 72.30|37.30 Zama # 75.20|36.30 *Carrę Hebræis Charan, vbi Abra ham habitauit, vbi & M. Craſſus cum Romano exercitu cæſus eſt # 73.15|36.10 Babyloniæ C.
118741GRAPH. PETRI AP. Babilõ, vel Baldach metrop. Chal dæorum, ibi varia linguarum idio mata exorta ſunt inter ædificãtes turrim Babel, ibi locus iam deſer- tus eſt # 79. 0|35. 0 Bibla # 79. 0|34. 0 Cæſa # 76.40|32.50 Thelma # 77.40|32. 0 *Orchoe aut vrchoa, ipſa eſt hur Chaldæorum Abrahæ patria # 78.30|32.40 Tripartitæ Arabiæ ſitus Arabiæ deſertæ C. Medium eius # 74.30|32. 0 Erupa ciuitas # 72.30|30.15 Sora # 75. 0|30.20 Choca # 72.30|32.40 Salma # 78.20|29.20 Arabiæ petreæ C. Lyſa # 65.50|30.15 Petra metrop. # 66.45|30.20 Lydia # 69. 0|30.40 Mare Erythreum ſiue rubrum per quod Moſes cum Iſrahelitis ſicco pede tranſiuit # 63.30|29.50 Adra # 69.40|31.40 Mons Sinay propegr. # 64. 0|30. 0 Ibi accepit Moſes Decalogũ, alio nomine Oreb vel Choreb dicitur. In eodem etiam loco corpus bea- tæ Catarinæ virginis ſepultũ eſt per angelos Arabiæ fœlicis C. Thebæ # 69.41|21. 0 Muza Empo. # 74.30|14. 0 Sanina # 75.30|11.30 Arabia, vulg. Aden, ciuitas fortiſ- ſima & Emporium præclarum # 80. 0|11.30 Moſcha portus # 88.30|14. 0 Cabana # 85. 0|23. 0 Iſtriona # 80. 0|25.40 Badeoregia # 70. 0|20.15 Mecha, ibi Mahumetis ſepulchrũ à Turcis ſumma deuotione viſita tur, peregrin is´q; ibidẽ nihil aliud oſtẽditur, quàm deauratus calceus Mahumetis in teſtudine tẽpli pẽ- dens, teſte Bartholomeo George- uitz Hungaro # 71.45|22. 0 *Methath, vbi Mahumetus Alcho ranum, lege n Turcarum & Sara- cenorum, anno. 624. conſcripſit # 84.20|13. 0 Saba regia, ſedes quondam Gaſpa ris Magi, qui de auro Arabico do- na farebat puero Ieſu # 76.0|13.0 Aſſyriæ C. Ninus, nũc Niniue, ciuitas magna ad quam Ionas Propheta Miſſus erat, nunc deſolata # 78.0|36.40 Cteſiphon # 80.0|35. 0 *Arbela aut Gagabela, ibi Alexan der Darium vicit # 80.0|37.15 Apollonia # 81.6|36.30 Sura # 83.0|36.40 Lycus flu. & fontes eiuſdem # 78.0|39.0 *Lyci fluminis cum Tigride mixtio # 79.0|36.30 Mediæ C. Aræ ſabeæ, iuxta aras ſunt Caſpij& Caduſij populi Medorum # 82.30|42.30 *Caſpiæ portæ # 94.0|37. 0 Illic ruptura eſt montis longitu- dinis octo miliarum itinere manu facto anguſtiſſimo, per quã Baby- lonijs & Perſis eſt tranſitus ad ma re Caſpium, Plinius & Solinus. Zalaca # 86.15|41. 0 Mandagara # 87.45|39.30 Acbatana, in libro Iudith Ecba- tanis, ab Arfaxat condita # 88.0|37.45 Veneca #
1188SECVNDA PARS COSMO. Guriauna # 91. 0|37.20 Trauaxa # 92. 0|37.40 Heraclea nũc Achais # 89. 0|36.40 Aradripha # 93.20|34.45 Rapſa # 90.10|35.40 Suſianæ Ciuitates. Tigris fl. oſtiũ Oriẽ. # 80.30|31. 0 Tigris oſtium Occi. # 79. 0|30.45 Aræ Herculis # 80. 0|34.25 Aſia Ciuitas # 80.10|31.40 Suſa, modo Baldach, in qua agit pontifex magnus Saracenorũ, Ca liphum vocant, teſte M. Paulo ve- neto # 84.0|34.15 Tariana # 84.0|32.30 Perſidis Ciuitates. Axima # 87.45|33.50 Perſepolis Metropolis, ab Alexan dro direpta. Curtius Arrianus & Diodorus # 91. 0|33.20 Niſerga # 90.15|34. 0 Tragonica # 87.40|32.40 Carmaniæ Ciuitates. Agris # 96.30|23. 0 Garmana Metrop. # 100.0|29. 0 Thaſpis # 98. 0|27.40 Alexandria # 99. 0|24.20 Armuſa # 94.30|23.20 Parthiæ Ciuitates. *Hecatompylon regia centum ha bens portas # 96. 0|37.50 Rhoara # 98.30|38.20 Ambrodax # 94.30|38.20 Rhagęa modòRhages # 98.20|34.20 Appha # 98. 0|35.20 Hircaniæ Ciuitates. Adrapſa # 38.30|41.30 Hyrcania Metro. # 98.30|40. 0 Saca # 94.15|39.30 Margianæ populi & Ciuit. Sena # 102.30|42.20 Iaſonium # 103.30|41.30 Antiochia margiana, Plinio Ale- xandria dicta, deinde Seleucia # 106.0|40.40 Nigæa # 105.0|41.10 *Margiana amenitatis eſt adeo in clytæ, vt in ea vitem inueniri aſſe- rat Strabo, cuius ſtipitem duorum hominum vix vlnæ complectan- tur, racemum verò duorum cubi- torum orbem implere, quod Ale- xander miratus ibi primùm Ale- xandriam condidit. Bactrianæ populi & Ciuit. Chomara, ibidem Chomari populi, # 106.30|42.40 Menapia # 113. 0|51.20 Bactria regia, olim Zariaſtes # 116.0|41.0 *Mille olim in Bactriana regione vrbes, rerum omnium (vt in quit Strabo) fertilis, oleo duntaxat ex- cepto, fortiſſimos emittit Came- los, Solinus. Sogdianæ populi & Ciuit. Drepſa Metrop. # 130.0|45. 0 Alexandria oxiana # 113.0|44.40 Alexandria vltima # 112.0|41. 0 Candari populi # 120.0|48. 0 Sacæ regionis populi. Sacæ regionis gentes ſunt Come- dæ, Bylthæ, Maſſagetæ: Ciuitates non habent, ſed in ſpeluncis & ne moribus habitare traduntur. me- dium eius habet # 132.0|44.0 Maſſagetæ circa # 130.0|43.0 Comari populi # 150.0|45.0 Scythiæ intra Imaũ mon- tem, modò Tartariæ Ciuit. Aſpabota # 102.0|44. 0 Dauaba # 104.0|45.0 Scythiæ extra Imaum montem. *Regnũ Chatay, magni Chã Tar- tarorum has Scythias
118942GRAPH. PETRI AP. dit, cui@ ciuitas Gãbaleſchia à Ni colao veneto duo de triginta mi- lia paſſuũ circuitus habere fertur Iſſedon Scythica # 150. 0|48.30 Soeta # 145. 0|35.20 Antropop@agi Scythæ # 160.0|60. 0 Hippophagi Scythę # 145.0|55.40 Item in Scythia iuxta Rhiphæos montes ſunt Arimaſpi, qui laxa- matorũ gens appellatur, vnũ tan tum oculum habentes in fronte, quibus aſſiduè bellũ eſt cum Gri phis circa metallũ, teſte Plin. Idẽ autoritate Herodoti & Ariſteę ſcri bit, quòd in quadam cõualle ma- gna Imai montis regio eſt, quę vo catur Abarimõ, in qua ſylueſtres viuũt homines auerſis poſt crura plantis, eximię velocitatis paſſim cum feris vagantes: non longe ab eis Trogloditę ſunt@ Rurſus ab his verſus occidentem quoſdam ſine ceruice oculos in humeris haben tes idem prodit. Sericæ regionis C. Iſſedon Serica # 162. 0|45. 0 *Eſſedonum vrbem inter gentes maximam tradit Pius 2. Sera Metrop. # 177 15|38.35 Dama # 156. 0|51.40 *In hac prouincia naſcuntur ver mes, qui ſericum filum cõficiunt quorũ iã apud Hiſpanos eſt copia Ariæ & Arianæ Ciuitates. Medium eius # 106. 0|35.30 Namaris # 105.40|36.10 Articaudna, Plin. Artacana # 109.20|36.10 Alexandria Ariæ ab Alexãdro cõ dita eſt, quã præterfluit Arius fl. Idem in Arium lacũ emoritur, & iſte tractus dicitur Ariana regio teſte Plinio. # 110. 0|36. 0 Paropaniſadis Ciuit. *Regio paropaniſidis omniũ re- rũ oleo dũtaxat excepto fertilis. Artoarta # 116.30|37.30 Parſia # 113.30|35. 0 Locharna # 118. 0|34. 0 Drangianæ Ciuitates. Aſta # 107.30|30.40 Bigis # 111. 0|29.20 Ariaſpa # 108.20|28.20 Arachoſiæ Ciuitates. Alexandria # 114. 0|31.30 Sigara # 113.15|30.0 Maliana # 118. 0|29.20 Gedroſiæ Ciuitates Chri- ſtianæ teste Sabellico. Cuni Metrop. # 110. 0|23.40 Parſis Metrop. # 106.30|23.30 Arbis # 105.20|20.30 Indiæ intra Gangen fl. C. Bardaxima # 113 40|20.40 Monogloſſum Emp. # 114.10|18.20 Mandagara # 113. 0|14.30 Nitria Empo. # 115.10|14 20 *Colchi Emporium, nunc Col- chinum ſiue Chuchina, regia Ci- uitas, cuius Rex Luſitanorum eſt amicus # 123. 0|15. 0 Salur Empo. # 125.20|15.30 Indi fl. fons # 125. 0|37. 0 Gangis fl. font. # 136. 0|37. 0 *Ganges fluuius, altitudine nuſ quam minore paſſibus. 20. Latitu dine. 8. aut. 10. milium paſſuũ vbi minima eſt, vbi autẽ maximè pa- tet, ſtadiorũ centum amplitudi- nem habet, teſtes Curtius, Strabo Plinius, Pompo. Mela, &c. Circa fontes vero Gangis ſunt Aſtomi populi ſine ore, halitu tantum vi uentes & odore quẽ naribus tra- hunt. Supra hos in extrema parte montium vſque ad Parſi@
1190SECVNDA PARS COSMO. Spithamęi Pigmęi narrãtur, quos prodit Homer. infeſtari à gruib. Bizantium # 113.40|14.40 *Tyndis # 116. 0|14.30 Tyndis flu. oſtia # 138.30|16. 0 Calicutium, Calechut vulgo Calkoeten # 112. 0|5. 0 GEMMA FRI. Calicutium, Metropolis eſt; & em porium totius Indię celeberriniũ regem habẽs proprium, qui caco dæmonem colit, atq; is ſi vxorem ducere debeat, eã prius vni ex ſa- cerdotibus deflorandã exhibet, atq; cb id filij nõ ſuccedũt regno. Ad hanc vrbem adferuntur ex to ta India & Sinarũ regione omnis generis aromata gariophila, nu- ces myriſticæ, muſc@us, Rhabar- barũ, ſandala aloë, ac reliqua hu- iuſmodi: gignit aũt & gingiber & caſſiã. Deniq; om- nis generis merces, ſeu ſerici, ſeu lapidũ pre@ioſorũ ad hanc vrbem cõportantur, atq; inde in totum orbem digerũtur, Incolæ (quod in emporijs ſæpe accidit) varij ſunt, alij Chriſtiani, nonnulli Ma humetani, quidã Caffrani idolo- latræ, qui vxores amicitiæ gratia ſæpe commutant inter ſe. Hipocura # 120.30|4. 0 Simylla empo & promonto. # 110. 0|14.45 Gymnoſophiſtæ populi, qui ſo- lem immobilibus oculis contuc- ri ſolent # 130. 0|30.30 *Caticardama, nunc Ciromãdel in Sinu Gangetico ſita, vbis. Tho mas Apoſtolus ſepultus fuit # 136.20|12.40 Sambolaca # 132@15|31.50 Praſiorum gent. Ciuit. Palybotra vrbs ditiſſima Praſio- rum inter Indum & Gangem fluuios # 143. 0|27. 0 Tamalitcs # 144.30|16.30 Praſiacæ Ciui. Sambalaca # 141. 0|29.30 Indoſcythæ Ciuit. Andrapana # 124 15|30.40 Banagara # 122.15|30.20 Budæa # 121.15|28.15 Indoſcythæ populi # 121.20|30. 0 Sabaræ Ciuit. Hic abundat adamas Taſopium Ciuit. # 140.30|22. 0 Meſolorum Ciuit. Pityndra Metrop. # 135.30|12.30 Bardamana # 136.15|15.15 *Punnata inter Pſeudoſtomũ & Barim flu. in qua reperitur Beryl lus # 120.40|17 30 Indiæ extra Gangem Ci. Pentapolis # 150 0|18. 0 Baracura emp.nunc Bangella # 152.30|16. 0 Beſyngitorum Antropo- phagorum in Sabarico ſinu. Sabara # 159. 0|8.30 Begynga emp. # 162.20|8.26 Aureæ Cherſoneſi Ciuit. Tacola em. Malacha nũc dicitur mirę magnitudinis à Portugalen ſibus vi capta, quod teſtatur E pi- ſtola Emanuelis regis ad Leonẽ decimum # 160.30|4.15 Sabana emp. Auſt. # 160. 0|3. 0 Colipolis Æquinoct. # 164 20|0. 0 Magni ſinus Ciuit. *Sinus hic hodie dicitur mare de Sur, & Archipelagus innumera- rum inſularum # 167.30|7. 0 Balonga Metropolis, Ciuitas Pe- go, inter Orientales nulli ſecũda # 167.30|7.
1191Fo.43GRAPH. PETRI AP. Synda # 167.15|13.40 Thagora # 168.0|6.0 Corgatha Metrop. # 167.0|12.30 Eldana, huc peruenit S. Thomas prædicare Euangelion # 152.0|31.0 Tryglyphon, aut Trilingum, in hac galli gallinacei barbati eſſe di cuntur, & Corui & Pſitaci albi. # 154.0|17. 0 Indiæ ſuperioris aut Ori- entalis Regna & Ciuit. Chayræ pro@nicæ P. I. S. C. GEMMA FRI. Hæc de India Orientali ex Marco Veneto deprompta, incerta plu- rimũ ſunt, atque ob eam cauſam aliter hodie & traduntur & ſeruantur. Coroina # 190.0|32.35 Chayra # 192.30|41.0 Hæc prouincia continet in ſe. 7. regna ſubiecta Cham. Sunt idolo- latræ omnes. Balor regio habet # 205.0|65.0 Incolę ſunt ſilueſtres, habitãt mõ- tes & equitant ceruos. Indæi clauſi # 215.0|60.0 Tagut prouin. magna # 225.0|55.0 Chatay regionis Ciuit. Chataio Ci. # 222.0|43.50 Ciamfu Occi. # 222.0|37.17 Quinſay Ciuitas totius mundi ma xima, & in noſtro idiomate dici- tur Cœli ciuitas, in medio lacꝰ eſt habens in circuitu. 1200@ pontes # 226.0|37.40 Geiten # 259.0|25.15 Ciamfu. Ori. # 231.0|32.5 Focho # 240.55|7.0 Tingrei # 236.0|35.0 Mangi prouin. & Ciuitates. Iſta ꝓuincia cõtinet in ſe. 9. regna. Taygni # 224.15|31.0 Sygni # 232.0|29.20 Thebet prouin. & Ci. # 204.10|3.20 In hac prouincia dominatur Rex& Dominus magnus Cam poten tiſſimus Dominus totius Indiæ Oriẽtalis & Meridionalis eius par tis. & omnes reges Indię ſunt ſub eius imperio. Cyambæ prouin. P. I. S. C. Cyamba # 208.10|25.30 Iſti ytũtur chorallis pro moneta: accolæ ſunt idololatræ, habent co piam magnam nucum muſchata- rum & Ebani nigri. Habent & li- gna aloë, & copiam de omni gene re ſpecierum. Indiæ Meridionalis Ciui. Loach prouin. Incolæ huius prouinciæ habent proprium regem, & linguam, Idololatrę. Morfuli regni Ciuit. Lamia # 202.10|11.40 Morfuli Ci. # 285.0|13.0 Loach # 191.40|16.30 Auſt. Thime Metro. # 180.0|3.10 Auſt. Notium promon. # 276.0|5.0 Per totum illud littus ſunt lchthi ophagi Sinæ, & ſunt Æthiopes. Moabar prouin. Nar Ciui. # 276.0|20.10 Auſt. Incolæ adorant boues. Malaqua # 260.6|15.30. Auſt. Hic occifus eſt S. Thomas Apoſt. Lac regni deſcriptio. Lac, ciuit. # 166 30|21.40 Incolæ nudi incedunt, adorant bo uem, ſunt Idololatrę, tamen iuſti,& odio habent mendaces. Aſiæ deſcript. finis.
92SECVNDA PARS COSMO.
Inſularum ſumma enarratio.
11 EVROPÆ INSVLÆ. Inſulæ quæ Marimediter- raneo alluuntur. Creta modo candia # 54.0|34.45 Gortina ci. v. Cortijn # 54.15|34.10 Minoa, patria Strabonis Cof- mographi. # 53.0|35.0|35.0 Cretæ adiacent inſulæ. Clandus, porto gaboſo # 52.30|34.0 Letoa inſ. # 54.30|34.30 Dia inſ. # 54.30|35.40 Cimolis inſ. # 55.30|34.30 Melos inſ. vulg. Mil # 54.0|35.30 Peloponneſo adia. inſulæ. Epla inſ. vel Pityuſa # 54.15|31.40 Cythera, v. Porphiris # 50.0|34.20 Salamis inſ. # 50.0|37.0 Sphargia inſ. vulgo Sphagie # 48.0|35.0 Ægina inſ. # 52.10|36.45 Strophades, vul. Plote # 47.30|36.0 Prote, inſ. # 47.50|35.20 Achaiæ adiacent hæ. Euboea quæ Abantis dicitur, mo- do Nigropontus # 53.40|38.15 Thera # 52.0|35.25 Cia # 54.15|36.40 Iulis aut Iulida # 54.20|36.55 Polyægos inſ. # 54.40|36.15 Theraſia, v. Sãctorinũ # 54.45|36.18 Delos inſ. # 55.25|37.20 Rhena inſ. # 55.5|37.10 Phorbiũ in Mycono # 55.45|37.10 Olyarus inſ. # 45.20|36.30 Myconos inſ. # 55.40|37.10 Cythnos inſ. # 54.55|36.30 Cycladum inſulæ & ci. Andros inſ. & ci. # 55.0|37.12 Naxos inſ. & ci. # 55.20|37.0 Sunium inſ. # 55.20|36.50 Tenos inſ. # 55.5|37.30 Scyros inſ. # 54.15|37.15 Paros inſ. # 55.12|36.20 Siphnos inſ. # 55.15|36.45 Epiro adiacent inſulæ. Corcyra nigra, nunc Corfu ſiue Corfinium dicitur # 45.40|38.15 Cephalenia inſ. # 47.40|37.10 Scopelus inſ. # 47.45|37.55 Ithaca inſ. # 48.0|37.30 Ericuſa inſ. # 46.40|38.0 Lotoa inſ. # 47.0|36.45 Zacynthus, vel zãtus # 47.30|36.30 Inmari Ionio Macedo- niæ adiacent inſ. Saſonis inſ. # 44.10|39.30 In Ægæo pelago. Scopelos inſ. # 52.30|39.20 Sciathos inſ. # 52.10|39.15 Scyros inſ. # 54.0|29.0 Lemnos inſ. # 52.30|41.0 Peparethus inſ. # 52.50|39.0 Inſulæ Thraciæ adia. ſub Boſphoro occid. Cyanæum inſ. # 56.20|44.0 In Propontide. Preconeſus inſ. # 55.30|42.0 Inſulæ in Ægæo mari. Samothracia inſ. # 52.30|41.15 Talaſſia, vul. Thaſſos # 51.45|41.30 Imbros inſ. # 53.20|41.15 In mediterraneo Miſiæ. Pauca, inſula facta à Danubio # 55.20|46.30 In mari Euxino Miſiæ. Boriſthenes inſ. # 57.15|47.40 Achillis, inſula alba, vel Leuce # 57.30|46.40
1193Fo.44.GRAPH. PETRI AP. Iuxta Tanaim. Alopetia inſ. # 66.30|53.30 Siciliæ deſcriptio. Sicilia olim Sicania, Trinachria vel Triquetra dicta eſt, alluitur ab occaſu & Sep. Tyrrheno mari, à meridie Aphrico, ab oriẽte Adria tico. Mediũ eius # 38.15|37.0 Ætna mons, vul. Gibello, perpe- tuo igne ardens, cuius fundus eſt de Tofo lapide nigro & poroſo, quo in balneis vtimur # 39.0|38.0 Pachynus promõt ori # 40.0|36.20 Pelorus promõt. ſep. # 39 20|38.30 Promontorium illud habet à dex tris, id eſt, verſus Italiam, Scyllam, à leuo Carybdim. Eſt igitur his in locis mare nautis periculoſum. Lelybeus promontorium occi. # 37.0|36.0 Iuxta Siciliam inſ. Euonymus # 39.30|38.45 Lipara inſ. # 39.0|38.45 Vulcani inſ. # 38.50|38.35 Didymæ inſ. # 39.0|39.0 Ericodes inſ. # 38.20|38.45 Phœnicodes inſ. # 38.20|38 50 Hiceſia inſ. # 39.30|39.0 Strogylæ inſ. # 39.30|39.45 Oſterides inſ. # 36.15|37.0 Vſtica inſ. # 37.30|38.45 Phorbantia inſ. # 36.0|36.20 Æguſa inſ. # 36.15|35.50 Paconia inſ. # 36.30|25.5 Æoli inſ. # 37.0|39.0 Sacra, vel Hiera inſ. # 36.0|36.0 Sardiniæ inſulæ deſcrip. Sardinia olim Sãdaliotis & Ichnu ſa ab occidente, Sandano alluitur pelago, ab oriente, Tyrrheno, à meridie, Aphrico. Medium eius habet # 30.0|38.0 Sardiniæ adia. mſulæ Ficaria inſ. # 33.0|37.20 Molibolis inſula ſiue Plombea # 30.30|35.30 Hieracum, hoc eſt, acci- pitrum inſ. # 30.0|35.45 Hermæa inſ. # 33.0|39.0 Nymphæa inſ. # 29.45|39.30 Ilua inſ. # 36.20|39.20 Phintonis inſ. # 30.40|39.5 Herculis inſ. # 39.20|39.0 Diabata inſ. # 29.20|38.45 Corſicæ inſulæ deſcrip. Corſica quam Græci Cyrnam ap pellant, ſiue Cyreneam, cingitur à Sep. & occaſu Liguſtico mari: ab ortu Tyrrheno, habet medium # 29.20|40.50 Italiæ adiacentes inſulæ in Tyrrheno pelago. Sirenum inſulæ tres # 39.30|49.55 *Sirenes, tres fuere meretrices, & totidem Inſulæ: Parthenope, Lu- coſia, & Ligya ſcilicet. id eſt, vir- go, alba, canora, inde prouerbium de Sirenũ vocibus, blãdicijs, & pe riculis, quod etiam in Sirenes no- ſtri ſæculi optimè quadrat. Caprea inſ. # 39.20|40.10 Pithecuſa inſ. # 39.20|40.30 Prochytha inſ. # 38.45|40.40 Parthenope inſ. # 38.20|40.45 Pandatoria inſ. # 37.50|40.45 Pontia inſ. patria Pilati # 37.20|40.45 Planaſia inſ. # 34.0|41.0 In Liguctico mari. Æthala inſ. # 30.40|42.0 Capraria inſ. # 32.0|42.0 Ilua inſ. # 33.20|42.0 In Ionio mari. Diomedeæ inſu. # 40.50|43.0 Liburniæ adiacentes inſulæ. Abſorrhus inſ. # 36.50|44.30 Curicta, vulg. vegia # 39.20|44.15 Scardona inſ. #
1194SECVNDA PARS COSMO. Dalmatiæ inſulæ. Iſſa vel Liſſa # 42.20|43.0 Tragurium inſ. # 43.0|42.45 Corcyra aut Carſula # 44.0|41.45 Meligena inſ. # 44.10|41.20 Tarr. Hiſpan. adia. in mari Balearico inſulæ duæ no- mine Pithyuſæ. Ophiuſa, vulg. la dragonera # 14.50|38.20 Ebyſſus # 14.0|38.5 Balearidis inſulæ duæ quæ Græcæ Gymne- ſiæ appellantur. Maiorica inſ. Mallorca # 16.45|39.15 Minorica inſ. Menorca # 17.30|39.30 Narbonenſi adia. inſulæ in Mari Gallico. Agatha inſ. # 22.30|42.10 Blaſcon inſ. # 23.30|42.20 Stychades inſ. numero. 5. # 25.0|42.15 Lerone inſ. # 27.15|42.15 In freto Gaditano. Gades, vel Gadira, vulg. Calis malis # 5.10|36.46 Inſulæ in Oceano Septen- trionali & Atlantico. Luſita. Hiſp. adiacet inſula Londobris, v. Barlingas # 3.0|41.0 Tarr. Hiſp adiacent inſul. in Cantabrico oceano. Scopuli inſ. tres habent medium # 9.0|46 45 Cattiderides, medium iſtarum # 4.0|45.30 Deorum inſ. duæ # 4.42|42.20 Cathendes inſ. # 4.0|46.0 Trileucæ inſ. # 9.0|47.0 In Atlantico. 7 inſulæ. Gratioſa inſ. # 356.0|39.0 Depico inſ. # 355.0|38.0 S. Michaelis inſ. # 357.0|38.0 S. Mar@æ inſ. # 357.0|37.0 S. Georgi@ inſ. # 354.0|39.0 Chriſti inſ. # 356 0|37.0 Faual inſ. # 355.0|36.0 Inſulæ Oceano Germani- co complexæſunt hæ. Angliæ regninunc, P@o. Albionis Inſulæ Britãnicæ inſigniores Ci. Medium eius habet # 14.0|54.30 Cantuaria, Catelberg # 14.55|52.8 Oxonium, Oxfort # 11.50|52.41 Londonium, modo Londinum, vulg. Londen # 13.20|52.30 Albioni adiacent inſulæ iuxta Orcada. Ocetis inſ. # 32.40|60.45 Du@@a inſ. # 30.0|61.40 Orchades inſulæ. 30. Media habet inter illas # 30.0|61.40 Supra has. Thyle, cuius medium # 33.0|63.0 Scotiæ inſulæ Ciui. Scotiæ medium # 20.0|57.0 Etenburgũ ci. Ptol. Alata Caſtra vulg. Edenburg # 19.18|57.13 Efaguẽſis ſolennis ci. # 20.17|57.33 Eboracum, vulg. York, ciuitas # 18.0|57.0 Hiberniæ nunc Irlandiæ inſulæ ciuitates. Irlandia eſt inſula fœcunda & ſa- lubris, ſerpentibus & venenoſis reptilibus carens. Hiberniæ medium # 7.30|57.0 Reba ciuitas # 6.40|57.20 Purgatorium S. Patricij, eſt antrũ in quo horrẽda ſpectacula cõſpi- ciũtur, & nõ longe ab illo lacus in quo inſula parua mediterranea, cuius incolę cũ in agonia ſunt, nõ moriũtur ibidem, niſi in aliud li@
1195Fo.45.GRAPH. PETRI AP. tus traijciantur # 6.42|58.50 Lamon ciui. # 7.5|56.30 Hiberniæ ſuperiacent 5. inſulæ Ebudæ dictæ Ebuda occ. # 15.0|62.0 Ebuda ori. # 15.40|62.0 Rhicina # 17.0|62.0 Maleos inſ. # 17.30|62.10 Epidium inſ. # 18.30|62.15 Hiberniæ adiacent in parte orientis Inſulæ hæ. Monarina inſ. # 17.20|61.30 Mona inſ. vulg. Man # 15.0|57.40 Edros deſerta # 15.0|59.20 Limnos deſerta # 15.0|59.0 Iſlandæ Inſulæ ſitus & Ci. *Iſlandia Inſula eſt regno Norue giæ parens, Miraculisq@ue & euentuum inſolitorum clari- tate prędicanda: de quibus Saxo Grammaticus in ſuæ Daniæ præ fatione, & Olaus Gothus in ſua partium Septentrionaliũ deſcri- ptione meminerunt. Sunt in ea tres montes ſuſpiciendæ altitudi nis, quoruin cacuminibus perpe tua nix ſedet: Infima vero ſimi- lis cum Ætna naturæ, ſempiter- no ardore exeſtuant: Vnus inter eos Helga, alter mons Crucis, Tercius Hecla dicitur, cuius flam ma neque ſtupam lucernarum l@ minibus aptiſſimam adurit, neq; aqua extinguitur, eo´que impetu quo apud nos machinis bellieis globi eijciũtur, illinc lapides ma- gni in aera mittuntur, ex frigoris ſulphuris & ignis commixtione. Iuxta hos montes ſunt tres hia- tus immanes, quorum altitudinẽ a pud montem Hecla potiſſimũ, ne lynceus quidem perſpicere queat, ſed apparent ipſum inſpi- cientibus, homines primum ſub- merſi adhuc ſpiritum exalantes, qui amicis ſuis vt ad propria re- deant hortantibus, magnis ſuſpi rijs ſe ad montem Hecla profi- ciſci debere reſpõdent, ſic´q; ſub- ito euaneſcunt. Circum verò in- ſulam per ſeptem aut octo men- ſes fluctuat glacies, miſerabilem quendam gemitũ, & ab humana voce non alienum ex colliſione ædens. Putant´q; incolæ & in mõ te Hecla & glacie, loca eſſe, in qui- bus animæ ſuorum cruciantur. Quòd ſi ex hac glacie magnam quis partẽ ceperit, eam´q; vaſi au@ ſcrinio incluſam quàm diligen- tiſſimè adſeruarit, illa, tempore glaciei quæ circũ inſulam eſt de- gelantis, euaneſcit, vt neq; mini- ma eiuſdem particula neq; guttu la aquæ reperiatur. Non procul ab his montibus ad maritimas oras vergẽtib@ ſunt quatuor fon- tes diuerſiſimæ naturæ. Primus ſuo perpetuo ardore omne cor- pus ſibi immiſſum raptim con- uertit in ſaxum, manente tamen priori forma. Secundus eſt algo ris intolerabilis. Tertius vel mel- le dulcior, & reſtinguendo ſiti iu- cundiſſimus. Quartus eſt planè exitialis, peſtilens, & virulentus. Præterea eſt apud hos fontes tan ta ſulphuris copia, vt mille librę paruo, nempe decima ducati par te coemantur. Merces eorũ præ- cipuæ ſunt piſces torridi & exic- cati, nimirũ ſoleæ, ſalpæ, paſſeres& huiuſmodi, quos frumento alijs´q; rebus commutãt cum ijs,
1196SECVNDA PARS COSMO. qui Lubeca, Hamburgo & Amſtel redamo illuc nauigant. Namque apud eos in tantũ idq́; crebro per penuriam annona inualeſcit, vt piſcibus torridis pro pane vulgo vtantur, quamuis æſtate etiamnũ florenti optimis & ſpirantibus pratis fic abundent, vt armenta (ne pinguedine ſuffocentur) ab ipſis coercenda ſint. Conficitur apud hos optimum & medicinæ vſui aptiſſimum butyrum. Repe riuntur ibidem Falcones, Accipi tres, Corui, Vrſi, Lepores & Vul- pes cùm niuei tum atri coloris. Equos habent velociſſimos, qui ſine intermiſſione triginta mi- liaria citato curſu conficiũt. Tem pla habent multa, & domos ex oſ ſibus piſcium & balenarum con- ſtructas. Non patet in hanc inſu- lam nauigatio, niſi æſtiua eaq́ue quadrimeſtris, propter glacié & frigora, quibꝰ intercluditur iter. Si autem inter nautas de portus cõmoditate potienda diſceptan- tes aliquod bellũ nauale in mari cooriatur, quamuis id reſciſcat loci præfectus, nullo illi damno mulctantur, propter ea quòd hu ius nõ ſit de his quæ mari, ſed quę terra duntaxat aguntur, decer- nere. Periclitantur etiam quàm ſepiſſime naues propter & id genus marinas beluas, niſi nauclerus ſibi prudenter proſpi- ciens, per vaſa vacua mari im- miſſa ſonitusq́ue tubarum longe à naui eas propellat. & qui teſtudine ludunt, apud eos reperiuntur quàm plurimi, qui prędulci modulamine & & piſces irretiant & capiũt. Mul- ti etiã ad pellendã frigoris aſperi tatem in cauernis latitant, quem admodum Africani ad calorem æſtiuum vitandũ faciunt. Eſt in vertice cuiuſdam montis nomi- ne VV eyſzarch, inter & Gruntlandiam, à duobus pi- ratis Pinnigt & Pothorſt, con- ſtructum magnitudinis admiran dæ Quadratum nauticum, in gra tiam nauigantium, vt ſe à peri- culis quę ſunt Gruntlandiam ver ſus defendant. Eius medium # 7.0|65.30 Harſol ciui. # 7.40|60.42 Thirtes ciui. # 5.50|64.44 Nadar ciui. # 6.40|57.20 Seelandiæ Scaniæ ſitus à Ptho. Scandia dicta. Eius medium # 34.20|56.15 Roſchilde Epiſcopalis # 34.16|56.20 Hafnia, vul. Coppenhage. # 35.29|56.30 Huic adiacent Inſulæ. Femara inſ. # 30.15|55.55 Gotlandia inſ. # 48.0|60.0 Trimoantes Inſulæ. Toliapis, vulg. Tenet # 23.0|54.20 Counos, vulg. Shepey # 24.0|54.30 Vectis inſ. # 19.20|52.20 Seelandiæ Belgicæ Ciui. Middelburgum emp. # 18.26|51.48 Ziericzee # 19.0|52.0
Europæ inſularum finis.
97Fo.46.GRAPH. PETRI AP.
AFRICÆ INSVLÆ
11Ault22
IN SINV ARABI-
co & mari Rubro Inſi@@æ.
Aphroditæ, id eſt, Veneris
Inſula # 65.15|25.0
Saſpirena inſ. # 64.45|28.0
Agathonis inſ. # 65.15|23.20
Aſtarte inſ. # 66.0|22.30
Ara palladis # 66.10|21.30
Gyoſitis inſ. # 67.0|19.20
Gomadeorum duæ # 67.30|19.0
Myronis # 67.0|18.0
Catathræ & Chelonitides duæ
# 68.0|17.30
Magorum inſ. ferens Thus &
Mirrham # 68.30|16.0
Daphnina # 68.20|15.20
Acanthina # 68.30|15.0
Macaria, id eſt, beata inſula
# 68.30|14.30
Orneon inſ. # 69.0|14.0
Bachi & Antibachi # 69.30|13.15
Panis inſ. # 68.20|12.30
Diodori inſ. # 70.0|12.30
Iſidis inſ. # 70.0|11.30
In Sinu analitico.
Mondi inſ. # 75.0|8.30
Poſt Aromata promont.
Amici vel Ameici inſ. # 85.0|4.0
Menæ inſ. duæ # 84.0|2.30
Myrſiaca inſ. # 85.0|1.0
In Sinu Barbarico.
Minuchias inſ. # 85.0|12.30
In Mediterraneo mari iux-
ta Mauritaniam Numidiam &
Africam minorem Inſ.
Inlia Cæſarea inſ. # 17.30|23.40
Hydras inſ. # 28.0|33.0
Calatha inſ. # 31.0|33.40
Dracontinus inſ. # 33.15|34.15
Æginus inſ. # 34.15|33.15
Laruneſiæ duæ # 37.0|33.30
Lopaduſa inſ. # 39.0|33.10
Æthuſa inſ. # 39.20|33.20
Cercinna inſ. # 39.0|32.15
Lotophagitis # 39.40|31.20
Miſynus inſ. # 41.40|30.40
Pontia inſ. # 45.20|30.15
Gaia inſ. # 46.0|29.20
Coſſyra inſ. # 37.20|34.20
Glaucõisinſ. aut Merua # 37.20|34.40
Melita inſ. # 38.45|31.20
Hiras aut Iunonis ſacrum, vulg.
Iunora # 39.0|30.40
Herculis ſacrum # 38.45|31.35
Iuxta Cyrenes.
Myrmex inſ. # 48.40|31.50
Læa Veneris inſ. # 50.10|31.55
In terra Ægyp. Inſulæ
à Nilo factæ.
Delta paruum # 62.40|30.20
Delta magnum # 62.0|30.0
Delta tertium # 61.15|30.5
In pelago Ægyptio,
iuxta Ægyp.
Dydimæ duæ # 60.0|31.30
Phocuſæ duæ # 56.50|31.30
Æneſippa inſ. # 56.30|30.30
Tyndaiij ſcopuli tres # 55.30|31.30
Ædonis inſ. # 52.20|31.50
In Oceano occidentali in-
ſulæ iuxta Africam.
Fortunatarũ inſulæ numero ſex
quæ modo Canariæ dicuntur.
Aproſitus inſ. # 1.0|16.0
Hyras. i. Iunonis # 1.0|15.15
Fluitana inſ. # 1.0|14.15
Caſperia inſ. # 1.0|12.30
Canaria inſ. # 1.0|11.0
Pinturia inſ. # 1.0|10.30
Libyæ adiacent.
Cerne # 5.0|25.40
Hyras, id eſt, Iunonis quæ Auto-
Iaa dicitur #
1198SECVNDA PARS COSMO. Pœna inſ. # 5.0|32.0
Erythia nunc Erithrea # 6.0|29.0
Porta ſancta inſ. # 360.0|30.30
Madera inſ. aut Medera, quæ & li-
gnorum inſula dicitur, olim Gor-
godes vel Cordua dicta
# 358.30|29.40
Inſ. Portugalenſium ſunt
decem in Oceano occidentali
inuentæ, An. 1472.
S. Anthonij # 351.0|17.0
S. Luciæ # 351.0|16.0
Alba inſ. # 352.0|15.0
S. Vincentij # 353.0|14.0
Salis inſ. # 354.0|14.0
Viſionis inſ. # 355.0|13.0
S. Nicolai inſ. # 352.0|13.0
S. Philippi inſ. # 351.0|12.0
Demana inſ. # 353.0|11.0
S. Iacobi inſ. # 351.0|12.0
In ſinu magno Africæ.
Formoſa inſ. # 32.0|12.0
Principis inſ. # 30.15|14.0 S. Thomæ inſ. # 27.20|16.0 Delli pulcellæ inſ. numero ſeptem. # 360.0|35.0 Hæc de inſulis
ASIÆ INSVLÆ.
22
IN MEDITERRA
neo mari, In ponto Euxine.
Thynias, vulgo Daphnuſia
# 57.30|43.25
Erithini ſcopuli inſul. # 58.30|43.15
In Helleſponto.
Tenedos Inſ. vulg. Tenedo. In ea
latuerũt Græci, cũ inſidias ſtruere
tentauerunt Troianis # 55.0|40.55
In Ægeo pelago.
Leſbos inſ. # 55.15|40.0
Mytilenæ # 55.40|36.20
In Icario pelago.
Icaria inſ. # 56.45|37.20
Myndus inſ. # 57.40|36.25
Chius inſ. # 56.20|38.25
Phanæa extrema # 56.20|38.15
Poſidium, vel Pathmos # 57.0|37.35
Ampelos extrema # 56.10|37.10
In Myrtoo pelago.
Arceſina inſ. # 56.10|37.0
Begialis inſ. # 56.10|36.50
Mynyia inſ. # 55.10|36.50
Co, inſula, patria Hippocratis me
dicorum principis # 57.0|36.25
Aſtypalæa inſ. # 55.20|36.0
Cæſi inſ. # 56.30|35.15
Carpathos inſ. # 57.10|35.15
Rhodus inſ. & ci. per Turcam di-
repta, anno. 1522. # 58.30|35.40
Lyciæ adiacent inſulæ.
Megiſta, vel Maxima # 60.20|35.15
Dolochiſta inſ. # 61.10|35.15
Chelidoniæ ſcopuli # 61.10|36.0
Syriæ adiacent inſulæ.
Aradus inſ. Paria dicta Plinio, eſt
petra quædam ſeptem ſtadiorum
ambitus, & à cõtinente viginti ſta
dijs ſemota, Strab. autore, nunc
dicitur Ar. # 68.0|34.30
Tyrus inſ. modo Continenti
adhæret # 67.0|33.30
Crambuſa # 62.10|35.40
Atelebuſa inſ. # 63.15|35.10
Cyprus inſ. quæ aliàs Cathim vel
Paphon dicitur # 62.30|35.30
Eius ciuitates hæ
Macaria ci. # 66.0|35.15
Paphos noua ci. modo Baffa.
# 64 20|35.10
Paphos antiqua # 64.10|35.5
Drepanum promon. # 64.10|34.50
Zephirium promon. #
1199Fo.47.GRAPH. PETRI AP. Salamis, modo Famaguſta
# 66.20|35.10
Carpaſiarũ Inſ. mediũ. # 67.5|35.45
In mari Hircano vel
Abacuc inſ.
Helades duæ # 87.30|45.0
Talca inſ. vel Chalca # 59.0|43.5
In ſinu Arabico.
Æni inſu. # 65.45|27.20
Timaginis inſu. # 66.0|25.45
Zygæna inſ. # 66.15|24.20
Dæmonon inſ. # 66.45|23.15
Polibij inſ. # 67.20|20.40
Hieracõ inſ. i. accipitrũ # 69.30|19.0
Socratis inſ. # 70.0|16.20
Cardamina inſ. # 71.0|16.0
Ara inſ. # 71.0|15.40
Combuſta # 70.30|14.30
Maliachi duæ # 71.30|12.30
Adani duæ # 72.30|12.30
In mari Rubro vel
Erythræo.
Agathodis duæ # 81.20|10.0
Cocconati tres # 83.0|9.0
Dioſcoridis inſ. & Ci. # 86.40|8.30
Treta inſ. # 86.30|12.0
Inſulæ iuxta Sacha-
litem Sinum.
Zenobij. 7. inſulæ # 91.0|16.10
Organa inſula Chriſtiana Mau-
ris parens # 92.0|19.0
Sarapiadis inſ. aut
Serapionis inſula # 94.0|19 30
In ſinu Perſico inſulæ.
Ichara inſu. # 82.0|25.0
Apphana inſ. # 81.20|28.20
Tharro inſ. # 85.15|24.45
Tylus inſ. # 90.0|24.40
Aradus inſ. # 91.20|24.40
Tabiana inſ. # 87.0|29.15
Sophtha inſ. # 88.0|29.20
Alexandria inſ. quæ &
Aracia dicitur # 90.0|29.0
Sagdana inſ. # 94.0|27.15
In mari Indico Merid.
Baraca inſ. # 111.0|18.0
Melizigeris inſ. # 110.0|12.30
Heptaneſia inſ # 113.0|13.0
Tricadiba inſ. # 113.30|11.0
Peperina inſ. # 115.0|12.40
Trineſia inſ. # 116.20|12.0
Leuca inſ. # 118.0|12.0
Nanigeris inſ. # 122.0|12.0
Bazacata inſ. Populi in hac inſ.
nudi degũt, & Æginatæ dicũtur
# 144.30|93.0
*GEMMA FRI. In deſcripti
one ſua Geograph. Moluccę inſu
lę quinq; ſunt præcipuè numero
circa Æ quatorẽ ſitę Ex quibus ga
riofili, cinamomũ, nuces myriſti-
cæ, gingiber, ac alia aromata vber
tim ad orbis varias partes mittũ-
tur. A diacent ferè alię innumerę
inſulę, ſed nõ tãtæ fertilitatis. In-
colæ omnes gentiles ſunt, egeni
ferè, pacis tamen ſectatores, quo-
rum etiã multi baptiſmate ſuſce
pto, Chriſto inicitati ſunt. Sunt
præterea in eodẽ mari latronum
inſulę, quarũ incolę latrocinijs vi
ctitãt. Mulieres formę ſunt præ-
ſtantiſſimæ, nudę penitus pręter
pudenda: Domus ligneæ. Naues
habent exiguas, quas mira dexte
ritate regunt volantibus ſimiles.
Antropophagorum inſ.
Sindæ inſ. # 152.20|8.40 Auſt.
Bonæ fortunæ, harum incolæ di-
cuntur Anthro. # 145.15|4.15 Auſt.
Baruſſę. 5. inſ. # 152.40|5.20 Auſt.
Antropophagorũ aliæ tres
inſ. quæ appellantur Sabadibæ.
Harum mediũ # 160.0|8.30 Auſt.
Iabadi, id eſt, Hordei inſulæ, auri
& argenti ferax # 167.0|8.30. Auſt.
Satyrorũ inſulę tres, accolę ei’di
cũtur habere caudas # 171.0|2.30 Au.
Maniolæ. 10. inſ.
11100SECVNDA PARS COSMO. ſunt. In hac inſula gignitur lapis
Herculeus, ꝗ naues ad ſe trahit, q̃
ferreos clauo; habẽt # 142.0|2.0 Au.
Polla inſ. # 98.0|19.0
Carmina inſ. # 102.0|18.0
Liba inſ. # 105.0|19.0
Virorum inſ. # 94.20|14.0
Fœminarum inſ. # 98.20|13.40
Scoyra inſ. chriſtiana # 97.30|8.0
Taprobanæ inſulæ olim Si-
mundi, modo Salicæ ſitus & Ci.
Margana ciuit. # 123.30|10.0
Priapij portus # 122.20|0.40
Bacchi ciuitas # 130.0|0.5 Auſt.
Bocana ciuitas # 131.0|1.30
Gangis fl. fontes # 129.0|7.20
Montes Taprobanæ ſunt:
Calibi montes. Malea mons,
Elephantorum paſcua.
*GEMMA FRI. IN DE-
ſcriptione ſua Geograph.
Taprobana, quam nunc Samotrã
dicunt Luſitani, incolæ verò Pat
zin, ab inſigniori portu. Inſula eſt
vt ampla ita diues, quatuor habés
regna, tributa magno Champen-
dentia. Mittit eadem piper, ſeri-
cum, ac gemmas omnis generis,
agro gaudet fœcundo, & aere ani
mantiũ vitæ cõmodo. Incolæ &
ſi Chriſtum ignorẽt iuſticiam ta-
men ac leges colunt.
Taprobanæ adiacẽt inſulæ
numero. 1378. quarum nomina
quæ traduntur ſunt hæ:
Garcos inſula # 118.0|0.20 Auſt.
Phelicus inſula # 116.15|3.40. Auſt.
Irena inſula # 120.0|2.30. Auſt.
Calãdadrua inſ. # 126.0|5.30. Auſt.
Arana inſula # 125.0|4.35. Auſt.
Baſſa inſula # 126.0|6.30. Auſt.
Balaca inſula # 129.0|5.30 Auſt.
Alaba inſula # 131.0|4.0 Auſt.
Gumara inſula # 133.0|1.40 Auſt.
Zaba inſula # 135.0|0.0 Æꝗ.
Zizala inſula # 135.0|4.15 Sept.
Nagadiba inſ. # 135.0|8.30 Sept.
Suſuara inſula # 135.0|11.30
Ammina inſula # 117.0|4.30
Monacha inſula # 116.15|4.15
Ægidion inſula # 118.0|8.30
Orneon inſula # 119.0|8.30
Canathra inſula # 121.40|11.15
Vangana inſula # 120.15|11.20
*GEMMA FRI. Quę hic rur
ſus ſequuntur, ex obſcuris autori
bus deprõpta ſunt, neq; ſic à Lu-
ſitanis deprehenduntur hodie.
Madagaſcar inſ. # 105.0|23.30 Auſt.
Hæc inſ. habet nemora Sandalo-
rũ & oĩa genera ſpecierũ, nutrit
etiã elephantes, leones, leopardos
& lynces. Habitatores ſunt Sarra.
ceni & Machometiſtæ.
Circobena inſula # 100.0|34.0
Zanzibar inſula # 115.0|40.0
Zanzibar ciuitas # 116.0|37.0
Omamoræ inſula # 132.0|27.30
Dina Margabin # 132.0|31.0
Dina Arobij # 135.0|32.0
Iona inſula # 145.0|28.0
Callenzuan inſula # 157.0|32.0
In Oceano orientali inſulæ.
Zipangri inſula # 250.0|15.0
Zipangri ciuitas # 263.25|18.0
Colobæ ciuitas # 261.30|12.30
Hæc inſ. diſtat à littore. 300. quaſi
mil. Habitatores ſunt Idololatrę,
habent aurũ in copia maxima &
lapides precioſos.
Candin inſula # 250.0|24.0
Candur, vel Sãdur inſ. # 204.0|13.0
Hic videntur mirę magnitudinis
piſces habentes vnũ tantum ocu
lum in fronte.
Iaua maior inſula # 225.0|20.0
Iaua ciuitas # 223.54|15.15
Cobale ciuitas # 220.0|17.30
Hæc Inſ. habet ſyluã nucũ muſ-
chatarũ & aromatũ copiã, & oẽs
inhabitatores ſunt
11101Fo.48.GRAPH. PETRI AP. *GEMMA FRI. Iaua, quam in-
colæ Iao nominant, æs atq; aurum
mittit. Cultores habet admodum
varios, omnes tamen legibus ac ri-
tuum obſeruationi addictos ſed va
rijs. Nõnulli enim idolo latræ ſunt
quos Caphranos vocant, Alij An-
tropophagi: Ægros enim quos de
vita deſperare vidẽt, mactant, mor
tem naturalé præuenientes, vt eſui
ſint ſuauiores. Ita etiam parentes
quos ad vitæ actionem cenſent ob
ſenium incommodos, alijs eſitan-
dos vendunt.
Necura inſula # 210.0|23.30
Sunt Idololatræ, habent Sandali
copiam & aromatum.
Peuta inſula # 204.0|25.0
Incolæ ſunt Idoloatræ.
Angana inſula # 220.0|34.0
Idoloatrȩ habẽtes capita quaſi ca-
Iaua minor # 210.0|40.0 (nina.
Ferlech eius ciuitas # 201.0|34.30
Furfur ciuitas # 201.0|39.0
Iſta inſula habet. 8. regna, & ſunt
idoloatræ. Hæc de Aſiæ inſ.
INSVLÆ AMERICÆ
22
Americæ medium # 330.0|10.0 Auſt
Eius latit. eſt quaſi. # 525. mil. Germ.
Lõgitu. eiuſdẽ quaſi. # 750. mil. Ger.
DE REGIONE PERV
prius dictũ eſt in capite de America.
Deſcriptio eius littoralis
verſus Hiſpaniam.
Archay Cherſoneſus # 303.0|5.0
Montana altiſſima # 312.0|3.50
Caput de Stado # 317.0|2.30
Sinus dulcis aquæ # 322.0|5.0 Auſt.
* In hoc Sinu ſunt ſeptem inſulæ,
in quibus vniones & lapides pre-
cioſi reperiuntur.
Rio Grande # 329.0|4.30 Auſt.
Cambales fl.oſtia # 332.40|4.0 Auſt.
S. Rochi # 341.0|8.15 Auſt.
S. Vincentij proui. # 343.0|12.20
Caput S. Crucis # 345.0|14.0
* Hic inuenit Magelanus Gigan-
tes decem pedum.
Rio S. Iacobi # 356.0|23.30
Rio Se S. Lucia # 341.0|27.30
# Littus reliquum occidentale
# permanſit incognitum
# Inſulæ ſuperiacent Americæ.
Riqua parua # 296.0|10.0
Riqua magna # 300.0|9.0
De gigantibus # 308.0|7.50
De braſil # 305.4|6.10
Laponto # 318.30|4.0
Spagnolla, hic reperitur lignũ gua
iacũ, quo morb@ gallicus medetur.
Eius medium # 315.0|20.0
Inſulæ adiacent huic ver-
ſus Africam innumerabiles.
Mari Gallante inſula # 334.0|17.30
Todoſanctos inſula # 332.30|17.0
Deforana inſula # 333.0|18.0
Degadalupo inſula # 331.10|18.30
Iſabella aut Cuba # 305.0|23.30
Adiacentes huic.
Iucatana # 307.0|18.30
Carij inſula # 310.20|24.30
Sarmento inſula # 310.0|28.15
Magna inſula # 312.5|27.12
Carthaga inſula # 315.10|22.15
Sequitur Parias inſula, q̃ & Secuba
dicitur, & eius littoralis deſcriptio
Medium eius # 258.0|44.0
# Secundum latitud. ab. 11. in 50.
# quaſi gradum extenſa.
Caſta de mari litt. # 293.0|46.30
Caput de Bonauentura. # 294.
Sinus magnus Pariæ # 283.0|29.0
Cherſoneſus # 287.30|23.30
Alterũ latus permanſit incognitũ.
Viridis inſula. # 347.0|14.0
FINIS TABVLÆ REGIONVM.
102Appendix.
ET ſi Coſinographicum opus Lector humaniſſ. com
cluſimus, hic tamen placuit oſtendere, quo modo
horæ noctu ex lunari radiatione & ſtellarum non
errantium motu venandæ ſint. Crebris enim ac ſe
dulis hortatibus à fratre meo Georgio Apiano ro
gatus ſum, vt de horarum noctis obſeruatione ali
quid ſcriberem: cuius precibus ſemel atq; iterum,
vt potui, obtemperaui: illudq́ organum excogitaui atque ſubiunxi.
Neminem quippe inficias ire arbitror, quòd permagna ſit delectatio
in horarum noctis depræhenſione, quam & maximè ad Coſmogra-
phicæ. cognitionem ſcire oportet. Igitur de eius partibus dignoſcen-
dis, paucula quædam & notatu digna adnectere propoſuimus.
Horam vſualem noctu ex radiis lunaribus mediante
Compaſſo propè verum cognoſcere.
LVna radiante, aptabis Compaſſum (vt aſſolet) ſu-
per aliquo plano, ita, quòd lingulæ ſeu forcellulæ
correſpondeant: deinde conſidera horam quam
vmbra fili palàm facit. Poteris etiam, ſi placet, ex
alio quocunque ſiue verticali ſiue horizontali in-
ſtrumento, horam lunarem obſeruare: cum qua in
tra rotulam ſequentem, & quære conſimilem ho-
ram in horis dierum, hoc eſt, in ſuperiori ſemicirculo, ſuper quam ſta
tuatur index lunaris cum ſua linea fiduciæ, & firmato indice, circun
uolue rotulam cum indice Solis, tam diu, donec eius linea fiduciæ
ſuper ætatem lunæ incidat. Tunc enim in horario limbo, Solis in-
dex horam quæſitam oſtendit.
Aliter idem arithmetica ſupputatione indagare.
COnſidera horam quam radius lunaris in Compaſſo, vel
quocunque inſtrumento ſcioterico demonſtrat, & eam
ſerua. Deinde multiplica ætatem lunæ cum. 12. gra. 11.
minu. & quod exit, diuide per. 15. quotientem iunge
cum horis prius ſeruatis, exit hora noctis quæſita.
Idem faciliori computo inueſtigare.
DVc ætatem lunæ in. 731. numerum, ex hac multiplicatione
procreatum, diuide per. 900. quotiens oſtendit horas adden-
das, reſiduum diuide per. 15. fient minuta horarum.
Sequitur inſtrumentum Noctis.
103Fo.49APPENDIX. 41[Figure 41]Horænoctis.
Horædiei.
104APPENDIX.
OVo autem pacto per hoc organum noctu ho-
ræ æquales ex lunari radiatione abſque ætate
lunæ addiſcendæ ſint, paucis abſoluam. Inue-
ſtigaturus igitur horam abſq; lunæ ætatis con-
ſideratione, animaduerte diligenter Lunam in
cœlo lucentem, quanta ſit: & diligenti contem
platione aduertatur, an Solem præcedat, ſub-
ſequatúrve: Quibus cognitis, ſtatuenda eſt re-
gula lunæ in limbo horario ſuper horã quam filum ipſum in Com-
paſſo oſtendebat: Qua ſic permanente, volue rotulam Solis, doncc
luna in cius foramine, & ea in quantitate videatur, qua in cœlo per
viſus contemplationem reperta fuerat. Mox enim Solis index in
limbo horario oſtendit horam noctis quæſitam. Dixi per viſus
contemplationem: Luua quippe luminare minus & noctis domi-
na, mutuato lumine quoad mundũ ſemper ſemiplena eſt, Illa enim
corporis lunæ medietas (quæ vergit ad Solem) aut parum plus,
propter ampliſſimam magnitudinem, à Sole irradiatur: quia Sol
lunæ cæterisq́ue ſy deribus ſuum lumen fœnerat ac miniſtrat: Reli-
qua verò medietas propter ſui corporis indiaphoneitatem, id eſt,
opacitatem perpetuò celipſatur. Verùm quò ad noſtri
42[Figure 42] viſus coniectationem creſcit ac decreſcit: quolibet e-
nim menſe conſecuto rio aut menſtruo, Luna ſemel So-
li cõiungitur: Deinde poſt duodecim Zodiaci ſignorum
tranſgreſſum iterum cum Sole congreditur: Igitur mutuata luminis
quantitate nobis indies aliter atque aliter apparet, in congreſſu verò
minimè, quia tune ſuperior pars Lunæ, quæ à nobis remota eſt, à
Phœbo eſt incenſa & combuſta, pars inferior (quæ in ſequenti figu-
ratione nigro aut pullo colore depicta eſt) propter ſuam opacitatẽ.
denegat nobis ſplendorem lunæ: Dein, quanto magis recedit à Sole,
tanto magis creſcit, vſq; ad eius diametram radiationem, à qua iterũ
ad Phœbum congreſſum vertendo euaneſcit.
REGVLA GENERALIS.
LVna creſcens ſequitur Solem, & ſtatim poſt oc-
caſum Solis ſupra horizonta apparet, & pars il-
luminata vergit ad occidentem: Luna verò de-
creſcens præcedit Solem, ſupra´que horizontem
matutino tempore apparet: Eius quoque ſignum
eſt, ſi pars aduſta ad exortum dirigatur. Semper
enim (vt paucis multa concludam) pars Lunæ
illuminata reſpicit Solem.
105Fo.50.APPENDIX. 43[Figure 43]Luna creſcens
Congreſſus ſiue con-
iunctio Solis & Lunæ
Luma decreſcens
Diametra radiatio, ſiue op
poſitio Solis & Lunæ
106APPENDIX.
Inſtrumentum ſiderale.
QValiter ex ſtellarum fixarum motu, nocturno tem
pore horæ venandæ ſint, paucis abſoluam: Fiat pri
mùm rotula parua cum manubrio in ſimilitudine
rotulæ ſequentis, quam diuide in vigintiquatuor
horarum ſpacia. His perfectis, aptabis regulam ſeu
indicem in longitud. tanta, vt à centro rotulȩ vltra
limbum protendatur. Hanc itaq; regulam pone ſu
per centrum rotulæ, & fac vnum foramen rotundum, in quod mitta
tur clauus cum foramine rotundus, qui ambo conſtringat, ita vt in-
dex hac atque illac volui poſſit. Vt patet in Figura ſequenti.
44[Figure 44]
Vſus huius Inſtrumenti.
IN ſtellifera noctis claritate ſubleua rotulam cum manu
brio verſus ſeptẽtrionem, & moue rotulam huc & illuc,
donec radius viſualis ab oculo tuo per centrum inſtru-
menti ad ſtellam polarem tranſeat: ſimiliter extra rotu-
lam idem radius ad extremas duas ſtellas maioris vrſæ ſeu rotas plau
ſtri protendatur, & tam diu leua aut ſummitte indicem, donec eius
linea fiduciȩ ſuper radialem lineam incidat. Tunc enim cõſidera ho-
ram limbi & eius partem, quã regula abſcindit, cum qua intra figu-
ram præcedentẽ, hoc pacto: Pone indicem maioris vrſæ ſiue plauſtri
ſuper horam iam inuentam, indice inuariato manẽte, ſituetur regula
Solis ſua fiduciæ linea ſuper diem tuæ conſiderationis, & oſtendit in
inferiori parte limbi horam quæſitam, quam inuenire oportebat.
Libri de Geographicis principijs
FINIS.
107Fo.51
LIBELLVSDELO-
corum deſcribendorum ratione, Et de
eorum diſtantijs inueniendis, nunꝗ̃ antehac viſus.
PER GEMMAM FRISIVM.
MAGNIFICO VIRO D. THOMÆ
Bombelli, Gemma Friſius S. D. P.
NOn adeò nuper eſt, Magnifice vir, quòd ſemel hunc
librum amicorum impulſibus emendatũ ſic ſatis pro
eo tempore ſtudioſis reddiderim. Qua ſanè in re neq;
oleum neq; operã mihi perdidiſſe videor: nam præter omnia ex-
emplaria, quæ id temporis excuſa ſunt, iam paßim alia deſyde
rantur. Quanꝗ̃ laudem hanc non equidem iure mihi vcndicare
poßim, ſed potius autorẽ ſpectet ſuum. At nonnihil etiam nobis
cedet, ſi vetus exemplar cum noſtro conferatur, adde etiã niſi
noſtro impulſu factum fuiſſet, nunꝗ̃ in tam multorum manus
perueniſſet. Iam verò vti ſtudioſorũ ſedulitati non deſim, deſy-
deratum à nõnullis librum, elimatis quæ tunc per oſcitantiam
(vt fit nonnunꝗ̃) mendis, penitus terſum, et ex omni parte ſuis
conſtantẽ partibus affero: et quò gratior, imò vtilior ſit, adieci
nonnulla, quæ vt in hoc opere ad perfectionem artis deſyderari
poſſent, ita etiam à nemine antea (quòd ſciam equidẽ) eo modo
ad lucem perducta ſunt. Quum aũt ita hodie ſint mores, ſi quis
quid facit in arte aliqua, hoc ſine patrono in publicum nõ pro-
deat, nulla hóneſta excuſatione prætermittere poſſum, quin hoc
noſtrũ quantulumcunq; laboris tibi tuæq́ protectioni comman
dem: et ſi ſcio te (vt es gloriæ minimè anidus) ægrè laturum, ſi
quis quocunq; modo nomen tuum ſatis præter hoc clarũ laudi-
bus efferre velit. Vincit enim me cùm in oẽs, tum verò maximè
in doctos tua humanitas, qua ſemper neq; moleſtijs, neq; impen
ſis parcens, eos promoues, & tanquam Mecœnas alis & foues.
Gratus igitur ſit hic noſter exiguus conatus, quem pòſt
(ſi Dij fauent) maiora ſequentur. Vale.
Antuerpiæ prid. kal. Febr. Anno. 1533.
108
DE DESCRIPTIONE
regionis alicuius in plano, incognitis
latitudine, longitud. & diſtantia.
CAP. I.
NEgare profectò non poſſum, quin omnium
modorũ certiſſimus in hac re ſit is, qui per
longitudines ac latitudines locorum ince-
dit, poſtea autẽ is qui per latitudines & an-
gulos poſitionis regiones deſcribit: vltimo
verò loco qui per ſolos poſitionis angulos
agit. Quem tamen modum hic primum po
nimus, eò quòd alijs facilior ſit & vulgarior.
At non ineptè explicandum mihi videtur, quos hoc in loco angu-
los poſitionis appellemus. Angulus igitur poſitionis hic vocatur
interſtitium horizontis alicuius loci inter meridianum eiuſdem &
circulum verticalem ab hoc loco per alium procedentẽ. Aut, vt fa-
cilius intelligas, diſtantia quæ eſt inter meridianum vel lineam du
ctam ad meridiem alicuius loci, & lineã hinc per alium locũ tranſ-
euntem, vt patet in ſequẽti ſigura, vbi, a, b, eſt linea meridiana vel
ducta ad meridiem: a, c, linea poſitionis vnius loci ab alio: b, c,
hic nõ adeò propriè (fateor) angulũ poſitionis vocamus, ſed quum
hic tantũ requiratur, capiamus baſim, b, c, pro toto angulob, a, c.
45[Figure 45]
COgnita finitione nominis, ſi per hunc modum Prouin
ciam aliquam, vel etiam totum regnum cum omnibus
Oppidis & vicis etiam deſcribere volueris, primũ in
aſſere plano conſicc inſtrumentum tale, fiat circulus,
qui in quatu or quadrantes diſſecetur. quadrante quo-
libet rurſus diuiſo (vt ſolet) in 90 gradus, poſtea affigatur per cen-
trum index cum perſpicillis aut pinnulis, quemadmodum in dorſo
aſtrolabij. Hoc inſtrumento facto, opus erit etiam inſtrumẽto nau-
tico (quod Compaſſum appellamus) nam ab illo ferè tota res pen
det quibus habitis ita procedito: Pone inſtrumentũ epipedometrũ
primũ in plano, & ſuper ipſo Compaſſum, ita vt latus Cõpaſſi
109Fo.52.REGIONVM DESCRIP. drangularis adiaceat lineȩ meridianȩ inſtrumenti inferioris. Deinde
verte inſtrumentum cum compaſſo, eo vſq; , quo index compaſſi cor
reſpondeat ſibi ſubſcripto indici, & poſt hec inſtrumento ita manen
te, compaſſum tanquam perfunctum ſuo officio remoue. Si nunc an
gulum poſitionis alterius loci à tuo ſcire velis, manente in ſtrumen-
to immoto, volue indicem donec per perſpicilla eius videas locum
alium, videbis mox angulum poſitionis à meridie vel Septentrione
ſecundum ipſius indicis remotionem ab eis. Sed quorſum hæc? ro-
get aliquis, etiam ſi habeam ab vno loco poſitiones vel ſitus omniũ
locorum, ſi non adſit diſtantia nota, nihil profuerit. Verum dicis ab
vno loco, nam niſi à duobus locis habeas angulos poſitionum, non
poteris deſcribere tertium. Igitur ſi nunc Prouinciam totam depin
gere placet, inueſtiga primum ab vno Oppido, à quo placet incipe-
re, omnium circumiacentium locorum @@tus, eosq́ue trahe in plano
deſeripto primum circulo ex vno puncto poſito ad libitum, eoq́ue
diuiſo in. 360. gradus, vt eſt ipſum inſtrumentum epipedometrum,
& cuique lineæ poſitionis adſigna ſuum nomen. Vt autem euites
multam peregrinationem, aſcende turrim Oppidi altiſſimam, at que
inde quaſi è ſpecula circumſpice. Poſt hæc proſiciſcere ad aliud op-
pidum, atque ibi ſimiliter agito cum angulis poſitionum omnium
circumiacentium locorum, quos vbi habueris, pone punctum iſtius
oppidi à priori puncto in quacunque velis diſtantia, ſuper tamen
ſua linea poſitionis, atque ex hoc puncto trahe circulum obſcurum,
& meridianum diſtantem à priori meridiano vndique æqualiter.
Demum trahe ex hoc puncto lineas poſitionum locorũ iam inuen
tas, & vbi tunc fit interſectio lineæ alicuius cum prioribus eiuſdem
loci, ibi notula ponenda eſt pro tali loco. Haud diſſimili ratione a-
ges cum omnibus locis alicuius regni, proficiſcendo eo vſque donec
omnia quæ deſcribere decreuiſti, bis in tuum conſpectum venerint,
atque omnium duas lineas habeas poſitionum. Exempli cauſa, de-
ſcribamus aliquot loca Brabantiæ, atque id quò facilius fiat, aſcen-
dendo turrim Antuerpiæ cum inſtrumentis, pono inſtrumentum ſe
cundum plagas mundi, & video circunquaque quæcunque poſſum
loca. Reperio autem Gandauum tendere ab Arctis. 80. gradib. quaſi
in occidens, Liram ab ortu. 30. gradib. in auſtrum declinare, Mechli-
niam. 8. quaſi gradibus ab auſtro in occaſum, Louanium. 4. ab auſtro
ad ortum, Bruxellas. 25. ab auſtro in occaſum, Mittelburgum. 30. ab
occaſu ad Arctos, Bergas. 20. ab Arctis in occaſum. Sintq́ue hæc loca
ſatis pro exemplo: his habitis, pono punctum in medio plani alicu-
ius quod locum Antuerpiæ ſignificet, hinc duco circulum quem di
uido in. 4. adſcriptis. 4. plagis mundi, Oriens, Occidens, Meridies, Se-
ptentrio. Quadrantem deinde quemlibet diuido in. 90. partes, aut
faltem ſemicirculum in. 180. gradus, poſthæc ex puncto duco cuique
locorum prædictorum lineam per ſuos gradus, & relin quo ita char-
tam imperfectam cum lineis tantũ. Et me cum inſtrumentis
110REGIONVM ET LOCO.46[Figure 46] ro Bruxellas, vbiiterum omniũ quȩ viſu adſequi poſſum locorũ li-
neas poſitionis quæro. Inuenioq́; Louaniũ ab ortu in meridiẽ ver-
gere quaſi. 14. gradib. Mechliniã & Lirã in vna linea quæ diſtat ab
ortu verſus Boreã. 47. gradib. Gandauũ. 29. gradib. ab Arctis ad oc-
caſum. Mittelburgum. 33. gradib. eodẽ ordine. Bergas ab Arctis. 9.
gradib. in ortũ declinare, ꝗ̃uis ex Bruxellis hæc poſteriora duo non
poſſunt viſu cõſpici, tamẽ adijcimus pro exemplo. Neq; volo quòd
quiſꝗ̃ puret me hic veras lineas poſitionũ aſſignare, ſed tantũ pro
declaratione cõminiſci. Inuẽtis igitur hoc modo lineis
111Fo.53.RVM DESCRIPTIO. quæro in charta incepta lineã Bruxellæ, in qua pono punctũ diſtans
ab Antuerpia quantum mihi placet, ex hoc iterum puncto duco cir-
culum, quem ſeco primùm per meridianum diſtantem à Meridiano
Antuerpienſi, vt ſolent parallelæ lineæ: ſimili modo diuido eum in
360. gradus, adſcriptis quatuor plagis mundi, vt iam antè cum Ant-
uerpia egi. Demum ex centro, quod iam Bruxellam ſignificat, duco
lineas poſitionum locorum præſciptorum, adijciendo regulam cen-
tro & gradibus inuentis. Vbi igitur nunc fit interſectio lineæ Loua-
nij cum priori quę ex Antuerpia ducitur, ibi eſt locus Louanij. Atque
haud aliter inuenies omnium locorum puncta. Si verò contingat
(vt nonnunꝗ̃ vſu venit) quòd vtraque vice locus quiſpiam venerit
in medio inter duo loca principalia, ſiue primùm nota, tunc neceſſe
eſt tertia vice hunc locum ex tranſuerſo aſpicere. Atque hoc modo
non opus erit omnia prouinciæ deſcribẽdæ loca peragrare, ſed tan-
tum videre: fluuiorum verò & littorum facile deſcriptis oppidis &
vicis ſecundum ſuas hinc diſtantias, ortus & exitus habebuntur.
Figura præcedens hæc demonſtrat ad oculum.
HÆ C igitur deſcriptio & facilis eſt, & altero modo qui
per diſtantias operatur, certior: nam illæ diſtantiæ ferè
incertę ſunt, cùm ob viarum atq; itinerum flexionem &
ambitum, tum ob miliarium inæqualitatem: quẽ tamen
modũ paulò pòſt deſcribemꝰ, & facilem etiã reddemus. Nunc autem
ſi poſt deſcriptã hac ratione chartam placet in certas dimetiri diſtan
tias, (quod tamẽ mirũ videri poſſit, quũ hic nulla diſtantiæ habita ſit
ratio) inquire aliquorũ duorũ locorũ diſtantiã, aut per profectionẽ,
aut certius per modum quem poſtea docebimus. Vt verbi gratia. Vi-
deo inter Antuerpiam & Mechliniam. 4. eſſe miliaria parua. Quare
ſpacium inter Antuerpiam & Mechiliniã in charta diuido per 4. Et
per has diuiſiones potes dimetiri omnia loca in charta deſ@ripta.
DE PINGENDA CHARTA, COGNI-
ta ſola diſtantia locorum. # Cap. 11.
QVemadmodũ in præeedenti Cap. oportuit vni-
uſcuiuſq; loci duas habere lineas poſitionis, ita
hic cuiuſq; loci à duobus alijs locis, diſtantias re-
ctas res ipſa requirit. Datis igitur his, facilè ipſa
loca in chartam redigemus. Primùm enim faci-
emus ſcalam miliarium ad libitum, ſcilicet diui-
dendo vnam lineam quæ habeat longitudinem
chartæ deſcribendæ, in tot miliaria quot regio deſcribenda ferè ha-
bet. Deinde ponantur prima duo oppida aut loca ſecundum ſuam
diſtantiam ad libitum. Pro tertio verò neceſſe erit cognoſcere di-
ſtantiam ab vtroque poſito. Capta enim intra circinum ex ſcala di-
ſtantia tertij ab vno poſitorum, mittatur pes circini in locum
112REGIONVM ET LOCO. tum, & deſcribatur circulus obſcurus: eadem ratione capiatur diſtan
tia per circinum ab altero loco, & ſimili modo deſcribatur circulus
delebilis ex reliquo loco. Hi igitur duo circuli aut ſe mutuo ſecant,
atque id ipſum in duobus punctis: aut attingunt, id´q; in puncto tan
tum. Si ergo tantum attingunt in ipſo contactu, erit locus tertij op-
pidi, quem certius inuenies ducta linea recta ex centro vnius ad cen
trum alterius. At ſi ſe ſecant circuli, tunc erit in altero duorum pun
ctorum. Quod quidem cuilibet facile erit diſeernere, an ſcilicet decli
net oppidũ in dextram an ſiniſtrã. Exemplũ cape in tabella ſequẽti.
Conſtruo primum ſcalam miliarium. 15. quæ ſic a, b. deinde pono pri
mum Antuerpiam Et cùm compertum ſit Mechliniam hinc diſtare
4. miliaribus, diſtendo circinum in ſcala ſecundũ huiuſmodi diſtan-
tiam, & poſito pede vno in puncto Antuerpiæ, facio altero pede no
tulam quæ ſit Mechlinia. Poſtea vt ponas Bruxellam, accipe diſtan-
tiam eius ab Antuerpia quæ eſt. 7. miliarium propter obliquitatẽ &
poſito pede circini vno in loco Antuerpiæ, altero deſcribe circulum
vel arcũ obſcurũ qui ſit c, d, e. Simili via cape. 4. miliaria (nam tantũ
diſtat à Mechlinia) & ex puncto Mechlinię deſcribe alium circulum
qui ſit f, g, h. fit ergo hic interſectio duplex i, k. Sed quum facile appa
reat Bruxellam magis tendere in occaſum ꝗ̃ Mechliniam ab Antuer
pia, accipio pro Bruxella punctum, i. Non aliter facies de alijs locis.
Vides igitur facilitatem huius artis, ſi ſemper & in mari & in terris
hæc diſtantia nobis in promptu eſſet. Quod per præcedentem mo-
dum primi capitis & in oceano & inter montes æquè certum eſt, hic
vero minime. Sed vide capitis ſequentis præcepta.
47[Figure 47]
113Fo.54.RVM DESCRIPTIO.
DE INVENIENDA VERA DISTAN
tia loci viſi quantumcunq{ue} etiam diſtet. Cap. III.
SVperiori capite diximus, quomodo per diſtan-
tias locorum deſcribenda ſit charta. Verũ quũ
omnino rectę diſtantię cognitione ad eam rem
opus ſit, videtur mihi opportunũ, ſi quid de hac
arte habeã, nũc adducere. Viſa igitur turri alicu
ius Oppidi, ſi diſtantiã eius à te libet inuenire,
potes primũ abſq; aliquo ferè inſtrumento Ma
thematico hoc efficere. Elige igitur tibi campũ
aliquem latũ, in quo poſſis huc & illuc ire & redire. Et quãuis non
fuerit planus, nõ adeò refert. Accede primùm ad turrim ex tuo lo-
co ad ſpaciũ notũ, ſcilicet ad pedes. 100. vel. 200. & poſito ibi ſigno
aliquo erecto, quod facile à longe videri poſſit, recede ab eo in vtrũ
uis latus etiam ad certã diſtantiã, ſcilicet. 50. vel. 100. pedũ, atq; hoc
ſe@undum rectum angulum à primo puncto, & iterum in tali loco
pone ſignum aliquod erectum. Quo facto redi ad primũ ſignum,
atq; ab eo retrogredere ad certam etiam diſtantiã, quãtum ſcilicet
placet, ea ratione, vt vbi deſiſtas, ſignum primũ ſit directè intra vi-
ſum tuum & turrim viſam, ibi´q; poſito ſigno tertio, diuerte hinc
ſecundum rectum angulum in latus (vt prius) eò vſq; , quò ſignum
ſecundum ſit inter viſum tuum & turrim menſurandam Iam in ue
ſtiga aut per pedes, aut aliquod aliud genus menſuræ, diſtantiã pri
mi ſigni à ſecũdo, quę vocetur diſtantia prima. Item diſtantiã tertij
à primo, quę ſit ſecunda: demum interſtitium tertij à quarto, quod
ſit tertia diſtantia. Subduc igitur primam à tertia, reſiduum ſit di-
uiſor, poſtea multiplica tertiam diſtantiam per ſecundam, produ-
ctum diuide per diuiſorem, quod ex partitione huiuſmodi proue-
nerit, oſtendet diſtantiam à ſigno tertio vſq; ad turrim rectiſſimã.
Pro cuius declaratione vide ſequentem figuram, ibi a, turris eſt me
tienda. b. ſignum primum: c, ſignum ſecundum diſtans orthogona
liter à primo per. 30. pedes: d, tertium ſignum diſtans in recta linea
retrorſum. 40. pedes: e, quartum ſignum in latus recedens & in re-
cta linea ipſius ſigni ſecundi cum turri, diſtans à tertio 36. pedibus,
Subduco. 30. de. 36. reſtant. 6. poſt hæc duco in inuicẽ. 40. & . 36. fiunt
1440. productum hoc diuido per 6. fiunt 240. pedes, quæ eſt diſtan-
tia inter d, & a, turrim.
Huius rei demonſtrationem ſi quis requirat Mathematicam, me
adeat nam in promptu habeo, quamuis hic nõ adijciam, neq; enim
locus hic demonſtrationem, ſed in ſtructionem expoſtulat.
Cap. IIII. Docet idem per ſcalam Hypſome-
tram aut Geometricam inuenire.
114REGIONVM ET LOCO. 48[Figure 48]
AD hanc rem opus erit inſtrumento
magnæ vtcunque quantitatis, nam
inter omnia inſtrumẽta Mathema
tica, maiora ſunt certiora, & vſui
aptiora. Verũ non erit neceſſe mihi
hic ſcalæ Geometricæ deſcriptionẽ
apponere, cùm vulgaris ſit & cuiuis
nota. Tantùm hoc ſatis erit dixiſſe,
quòd inſtrumentũ debeat eſſe, quale fere eſt dorſum Aſtro
labij, cum indice volubili, habẽs ab altero latere ex centro
inſtrumẽti pinnulã ferreã, qua ſuper baculo aut fuſte figi
poſſit. Dimẽſurus igitur loci viſi diſtantiam quantumuis
longã, fige in campo vel agro baculum, 5. vel 6. pedũ. Huic
ſuperimpone per pinnulam inſtrumentum pręſcriptum,
poſito´q; indice ſuper linea diametrali ipſius inſtrumenti,
verte ipſum inſtrumentũ cum indice eouſq; , quò per in-
dicis perſpicilla videas locũ dimetiendũ: fixo itaq; inſtru-
mẽto, verte indicem ad alterum diametrum tranſuerſum
(ipſum enim inſtrumentũ duobus diametris diſſectũ eſſe
debet) & recede in latus ad eam partẽ quam index indicat
ad certam aliquam diſtantiã, quę quãtò maior fuerit, tan-
to certior erit operatio. Hic iterum fige fuſtem vel bacu-
lum, cui ipſum inſtrumentũ per pinnulam primũ leuiter
impone, deinde indice poſito ſuper diametro tranſuerſo
ipſius inſtrumenti, verte inſtrumentum cum indice ſuper
linea ſua manente, quouſq; per ipſius foramina priorem
baculum aſpicias ꝗ̃ rectiſſimè, atque ita ipſum inſtrumen
tum firmiter baculo affige. Dehinc verte indicem, vt per
ipſius perſpicilla rem dimetiendã videas, atq; hic diligen-
ter nota partes ſcalæ Geometricæ per ipſum indicẽ abſciſ
ſas, quas memoriæ vel tabellæ manda. Quibus actis, ſi di-
ſtantiam inter duos baculos duxeris in omnes partes ſea-
læ, quæ ſunt ferè in omnibus. 12. & productum hinc nume
rum per partes ſcalę per indicẽ abſciſſas diuiſeris, prodibit
loci vera diſtantia. Verbi gratia, ſit in ſequẽti figura locus
dimetiendus, a. b, verò ſignum ſtationis primæ, à quo in latus ſecun-
dum angulum rectum diuerto ad c, vbi index abſcindit duas partes
ſcalæ. Diſtantia verò inter b, & c, ſit. 200. pedũ. Duco igitur. 200. in. 12.
prodeunt. 2400. quæ diuido per. 2. fiunt. 1200. pedes inter 2, & b, qui
ſunt. 240. paſſus, vel ſtadium vnum & . 115. paſſus.
DVOBVS VEL TRIBVS VISIS LOCIS,
quomodo per angulos poſitionum rectæ eorum diſtantiæ ſint inuenien-
dæ, etiam ſi in nullo eorum præſens ſis. Et qua ratione facillimè
regio deſcribi poſsit ex ipſis, abſq; nautico Compaſſo, aut
line æ meridianæ obſeruatione. CAP. V.
115Fo.55.RVM DESCRIPTIO.
DIximus in principio de angulis poſiti-
49[Figure 49] onum, qua ſcilicet ratione per illos lo-
ca deſcribantur: nunc quomodo per
eoſdẽ ex duabus ſtationibus trium vel
quatuor locorum, diſtantia vera ſit in
ueſtiganda, docebimus. Repetatur igi-
tur inſtrumentum in principio deſcri-
ptum, cum quo dimẽſurus, accede cam
pum, atq; ibi loca inſtrumentum, ita vt dimetiens ipſius reſpi
ciat aliquem locorum dimetiendorũ: poſt hæc verte indicem
ad omnia loca quæ vis dimetiri, inſtrumento manente, & ſin-
gulorum angulos poſitionum nota, hoc eſt, quotum gradum
inſtrumenti index demonſtret, dum ad ſingula loca dirigitur.
Similiter angulum poſitionis ſtationis ſecundæ, vel loci vbi
altera vice ſtare velis, atq; eos in charta deſcribe, vel in tabula
plana. Diuidendo ſcilicet circulum in plano per. 360. partes
ſiue gradus, & ex centro ipſo per gradus ducendo angulos po-
ſitionum. Prioris ſtationis loco ſignato, recede in latus quan-
tum placet, ſcilicet ad. 300. pedes, aut plus, in linea tamen an-
guli poſitionis viſi, atq; ibi rurſus locato inſtrumẽto, vt dime-
tiens ſiue linea meridiana inſtrumenti reſpiciat locum ſtatio-
nis prioris, vide reliquorum locorum angulos poſitionis. His
habitis quære angulũ poſitionis ipſius ſtationis ſecundæ à pri
ma, & ex centro circuli duc lineã per gradus poſitionũ exten-
ſam quantũ placet. In hac igitur pone centrũ ſtationis ſecun-
dæ à primo quantũ placet, atq; ex eo duc circulum. Deinde di
uide ſimiliter hunc circulum in. 360. partes, ſumpto exordio
à linea poſitionis quæ hic eſt dimetiẽs, poſtremò trahe lineas
poſitionum locorum metiendorum, quemadmodũ per inſtru
mentum expertus es in plano, quę facient interſectiones cum
prioribus. Vbi verò ſimilis ſimilẽ ſecat, ibi locus erit eius loci
cuius eſt linea. Voco aũt ſimiles lineas quæ ſunt eiuſdem loci,
ſed in diuerſas partes ductæ. Iam verò vide, quot ſint pedes
vel paſſus inter ſtationẽ primam & ſecundam. Ex qua inter-
capedine reliquorum locorum diſtantias ſic inuenies. Diuide
lineam quę eſt à centro circuli primo ad reliquũ, in tot partes
quot vis, & per huiuſinodi partes dimetire lineas inter quęuis
loca deſignata. Poſtea duc partes tales quæ ſunt inter duas ſectiones
vel loca, in diſtantiam duarum ſtationũ: productũ diuide per partes
quæ ſunt inter duo centra, prodibit talium duorum locorum vera di
ſtantia. Simili ratione ages cum alijs. Sed cùm obſcurius paulò dixe
rim, declarabo idem per figuram. Sint tria loca, a, b, & c: volo eorum
ab inuicem diſtantiam metiri, ita vt non opus ſit mihi accedere ali-
quem eorum. Pono igitur inſtrumentum meum in loco, d, vbi
116REGIONVM ET LOCO. ſum, ita vt dimetiens ſiue linea meridiana inſtrumẽti vergat ad c, nul
la ſcilicet habita cœli aut plagarum ratione. deinde video, voluendo
indicem, angulos poſitionum ipſius a, & b, & ſimul verſus e, vbi erit
ſtatio mea ſecunda. Sint autẽ inter c, & a, 20. gra. item c, & b. 40. Item
à linea c, d, ad, e. 110. gra. Deſcribo ergo in tabella plana circulum, cu-
ius centrum ſit d, dimetiens c, d: hunc diuido in. 360. partes (vt ſolet)
& deinde numero ex c, d. 20. grad. per quos duco lineam d, f. reſpon-
det autem, f, ipſi a. Item computo ex c, d, verſus eandem partem. 40.
grad. pro ipſo, b, duco´que lineam, d, g. Poſtremò numero. 110. gra. pro
ſecunda ſtatione, per quos deſcribo lineam, d, h. In hac linea pono a-
liud centrum diſtans à priori quantum libet, quod ſit, e. hinc deſcribo
circulum ex, e. quẽ diuido in. 360. gra. incipiens à linea d, e, k. Dimiſſa
nunc ſtatione priori ſignata, pergo in latus, ſecundum lineam viſam
prius, ad. 300. pedes, atque hic iterum figo inſtrumentum, ita vt dime
tiens ipſius reſpiciat ſignum ſtationis prioris, deinde reſpicio ipſum
50[Figure 50]
117Fo.56.RVM DESCRIPTIO. c, quod declinat à linea media. 40. grad. ipſum, a. 60. demùm b 75. Nu
mero igitur hos gradus in circulo ſecundo in plano deſcripto ex, e,
centro: & per eos duco ex, e, lineas, quæ ſecabunt priores. Notandum
igitur eſt, quæ lineæ ſint eiuſdem loci, nam vbi ſe mutuo ſecant, ibi
eſt punctus eius loci. Diuido nunc per circinum lineam, d, e. in. 10.
partes, per quas dimetior diſtantias inter duas quaſque ſectiones ſiue
puncta locorum, & quot de huiuſmodi partibus continent, multi-
plico per. 300. productum rurſus diuido per. 10. & apparet mihi ta-
lium duorum locorum vera diſtantia. Vt quoniã inter ipſum, a, & c,
ſunt. 6. partes huiuſinodi, dico per regulam proportionum. 10. dant
300. quantum dant. 6. facit 180. quæ eſt diſtãtia recta inter, a, c. Eadẽ
ratione licet ſcire diſtantias d. c. | d. a. | d. b. | a. b. | c. b. | e. c. | e. a. & e. g. |
Atq; hic eſt tertius modus deſcribendi regiones longè omniũ facil-
limus, quia tantum opus eſt circulo diuiſo in 360. partes cum indice.
Neque alicuius alterius rei, nempe Compaſſus, Meridiei, Latitudinis
Longitutinis aut diſtantiæ regionũ vſus aut opera requiritur. Præ-
terea adeò certus eſt, vt in regione. 50. aut. 60. aut. 100. etiã miliarium
Germanicorum nullam quiſquã percepturus ſit erroris notã. Obſer
uandum aũt, vt ſingula regionis loca bis in conſpectum veniant, ſem
per´que dum aliò te confers, inſtrumẽti diameter ad locum dirigatur
quẽ antea perluſtraſti, aut quẽ velis mox accedere. Sic´q; ſingulas vr-
bes, vicos, pagos, turres, domos, alia´que inſcribere (ſi libet) poteris.
Quemadmodum nos in præcedenti figura depinximus ob oculos.
QVARTVS MODVS PER DISTAN-
tiam & angulum poſitionis. CAP. VI.
HIc modus omnino etiam facilis eſt, niſi qaòd dua-
rum rerum cognitione ſit opus. Q@ibus per præ-
cedentia cognitis, ponatur primus locus in char-
ta ſecundum rei exigentiam, hoc eſt, ſi ſit medius
regionis, ponatur in medio chartæ: ſin aliter, ſe-
cundũ hoc ſtatuatur. Ex hoc igitur centro deſcii-
batur circulus diuiſus in. 360. gradus poſitionum,
quo facto ducantur lineæ poſitionum circumiacentium locorũ ex
centro, quemadmodum paulò antè expoſuimus. Poſt hæc deſcriba-
tur ſcala miliarium pro magnitudine chartæ & regionis deſcribendę.
Ex hac ſcala capiatur cuiuſque loci diſtantia, & poſito vno pede cir-
cini in centro, altero fiat punctũ pro tali loco. Si nunc libet pergere,
Accede vnũ locorũ prius deſcriptorum, atq; inde rurſus accipe alio-
rum angulos poſitionũ & diſtantias. Et alio circulo in charta deſcri-
pto circa punctũ huius loci, deſcribe diametrũ eius, qui quidẽ reſpon
det Auſtro & Aquiloni, ita vt ſit parallela diametro prioris, aut ea-
dem continua, ſi ſit in eadẽ linea meridiana: deinde circulo diuiſo vt
prius, age cũ lineis poſitionũ & diſtantijs circũiacentiũ, vt iam
118REGIONVM ET LOCO. mus. Exemplo breui rem facilem dabo. Sit primus locus, a. circum-
iacentia, b. c. d. declinat. b. ab auſtro in occaſum. 30. c. ab occaſu in
aquilonem. 20. d. ab ortu in auſtrum. 10. gradibus. Item diſtat, b. 3.
miliarib. c, 4. d, 5. ab ipſo a. Deſcribo igitur circa a, circulum, quem
diuido in. 360. gradus: deinde duco lineas, b. c. & d. ſecundum ſuos
angulos poſitionum ab, a. quo facto, capio ex ſcala miliarium mili-
aria cuiuſq; loci, & facio punctũ in ſua linea nunc pergo ad ipſum
d. cui circumiacent, e, & f. ipſum, e. declinans ab ortu in occaſum. 20.
partibus, f. verò tantundem ab auſtro in occaſum. Item diſtat, e. 6.
miliaribus, f. autem. 7. ab ipſo d. Deſcribo ergo circa, d. alium circu-
lum, cuius diametrum, g. h. duco parallelam priori, a. h. Diuiſo de
hinc circulo in. 360. duco lineas poſitionum, e. & f, poſtremò capio
diſtantias ex ſcala miliariũ, atq; eas in ſuis lineis deſigno. Quod verò
de Meridiani obſeruatione dixi, poteſt ex capite præcedenti facilius
fieri, abſq; Compaſſus aut Meridiei obſeruatione.
51[Figure 51]
119Fo.57.RVM DESCRITIO.
DE LONGITV DINIS DIFFEREN-
tia cognoſcenda ex latitudinis differentia &
recta diſtantia. Cap. VII.
QVoniam latitudinũ inuentio facillima eſt, lon
gitudinum vero difficillima, placuit hunc mo
dum pro Coſmographię ſtudioſis ad calcẽ li-
bri ſubiũgere. Subducta ergo latitudine vnius
loci ex latitudine alterius, reſidnũ vocatur dif
ferentia latitudinis. Hanc duc in. 15. miliaria
Germanica, ad quæ etiã debes reducere diſtan
tiam vera locoru, dando ſingulis miliaribus. 4000 paſſuum. Veram
igitur diſtantiam ſic acceptã, multiplica in ſe quadratè. Similiter
miliaria quæ ex differentia latitudinis prouenerãt. Quadratũ hoc
differẽtiæ latitudin is aufer ex quadrato veræ diſtãtię, reſtabit qua
dratum miliarium reſpondentiũ differentiæ longitudinis quæſi-
tæ. Quære ergo radicem quadratam illius reſidui, habebis miliaria,
quæ ſi diuidas per numerum miliarium reſpondentiũ vni grad ui
longitudinis in latitudine media, prodibit longitudinis differẽtia
quæſita. Numerum verò miliariũ reſpondentium vni gradui lon-
g@tudinis in latitudine media, diſces ex. 13. Cap. primæ partis Apia
ni, exemplo ſecundo, vbi de longitudine differentibus locis agitur.
Exempli gratia.
LOuanium habet latitu. 50. gra. 58. mi. Gandauũ Flan-
driæ oppidũ lati. 51. gra. 24. mi. Differẽtia eſt. 26. minu-
torũ, quæ multiplico per. 15. mil. exeũt. 390. minuta mi
liariũ. Atq; vt operatio certior ſit, & turbatione careat,
reduco omnia alia ſimiliter ad minuta: Nempe diſtan
tiam verã quæ eſt. 14. miliarium, quæ efficiunt. 840. mi Multiplico
nunc veram hanc diſtantiam in ſe quadrate, exeũt. 705600. Præte-
rea miliaria differẽtię latitudinis ſiue minuta duco in ſe, hoc eſt. 390
in. 390. prodeũt. 152100 ſecundum hoc quadratum aufero ex prio
ri, reſtant. 553500. quadratũ ſcilicet differẽtiæ longitudinis. Quæ-
ro ergo radicem ipſius, vt in arithmeticis docetur, ea eſt. 744 minu
ta miliarium reſpondentia differentię longitudinis ignotę Quam
vt eliciam, quęro quot miliaria reſpondeant vni gradui longitudi
nis in latitudine media, ſicuti docetur. 13. Cap. iam dicto. Ex tabu-
la illic poſira colligo. 9. miliaria. 24. min. vel (quoniam omnia ſunt
in minutis poſita). 564 minuta. Diuido tandem. 744. per. 564. pro-
uenit vnus gradus, & reſtant. 180. quæ multiplico per. 60. exurgũt
10800 quæ rurſus diuido per. 564. tandem exurgunt. 20. fere min.
Summatim ergo dico, differentiam longitudinis inter Louanium
& Gandauum 1. gra. 20. mi. fere. Sed hic opus eſſe video regulis Di-
uiſionis Phyſicæ, quæ ſequuntur.
120REG. ET LOCO. DESCRI.11
# Integra per integra, proueniunt integra.
# Integra per minuta, fit numerus cuiꝰ vnitas valet. 60 \\ integra, ergo multiplica eũ per. 60. fiunt integra.
# Minuta per minuta, proueniunt integra.
# Minuta per integra, proueniunt minuta.
Si diuido # Minuta per ſecunda, prouenit numerus quem mul- \\ tiplica per. 60. erunt integra.
# Secunda per integra, proueniunt ſecunda.
# Secunda per minuta, proueniũt minuta.
# Secunda per ſecunda, proueniunt integra.
# Simili modo de alijs minutis.
Quæ verò hic ex Tabulis ſinuum adduci poſſent, conſultò
prætermitto, quòd ad inſtitutã Coſmographiæ methodũ nõ
videantur pertinere, ſed altioris eſſe conſider ationis.
SEd quorſum (inquiet aliquis) pertinet cognitio huius
differentiæ longitudinis? Hac cognita, diſcetur lon-
gitudo alicuius loci ignota, módò alterius ſit nota. Si
enim differentiã hanc adijcias, vel adimas longitudini
notæ, prodibit longitudo vera prius incognita. Di-
co autem adijcias vel adimas: nam ſi locus, cuius longitudo eſt in-
cognita, ſit occidentalior altero, differentia eſt adimenda longitu-
dini notæ: econtra adijcienda eſt, ſi ſit oriẽtalior, tum demum exi-
bit longitudo quæſita.
HÆC ſunt ferè quę mihi videbãtur nõ incõmodè huic
libello Apiani adijcienda, cùm quia eadem eſt materia,
tum etiã hic meus ſine illo, aut illius fine hoc meo im-
perfectus videri potuiſſet. Verùm hoc vnũ admonuiſſe
volo, quicquid hic de chartis planis deſcribendis dixi
mus, totum id (ſi ad minutum vſq; examinari debeat) imperfectũ
eſſe. Nun quam enim in plano poterit deſcriptio fieri regionũ, quę
ex omni parte ſit completa, etiam ſi ipſemet Ptolemæus redeat,
nam aut longitudo omittetur regionum, aut diſtantia non ſeruabi
tur, aut ſitus negligetur, aut etiam duo horum: ratio eſt, quòd nul-
la ſit cognatio ſphæræ ad planũ, quemadmodũ nec perfecti & im
perfecti, aut finiti & infiniti. Verùm quum in prouincia. 50. vel. 100
miliariũ hic error nullius momẽti efficiatur, non adeò curandum
eſt. Sed ſi totam Europã quis per hos modos deſcribere velit, com-
modiſſime hoc & certiſſime in ſphærico efficiet corpore, quod,
quum non ſit vulgarium, hic miſſum facio.
Locorum deſcriptionis Finis.
121Fo.58.
VSVS ANNVLI
Aſtronomici.
GEMMA FRISIO MA-
THE MATICO
AVTORE.
52[Figure 52]
122
MODIS OMNIBVS ORNATISS.
ac verè Nobili D. Ioanni Khreutter, Sereniſſ. Reginæ Hun-
gariæ Secretario, Gemma Friſius S. D.
INter multa variaq́; animantium genera, quæ diuerſiſſimis ac ad
miratione dignis effinxit natura dotibus, vix inuemas vir orna
tiſſ. aliquod, quod minus ſuo fungatur officio atque bumanum
genus. Quod quum à Deo Opt. Max. creatum ſit perfectiſſi-
mum, ratione illa diuina animi parte præditum, qua & ea quæ rectè fiunt eli
geret, ſectareturq́; : & ea quæ præter officium ſunt, fugeret, deteſtareturq́; :
nihil minus agit, imò quaſi quadam animi proteruit ate in contrarium abripitur
ac ſeducitur: Vbi videmus ediuerſo cætera omnia animantia ſuum quodq; pera-
gere ſedulò officiũ, quod ipſi à natura inditum eſt. Ciconias grata viciſsitudine
Ver aduentu ſuo nuntiare, receſſu Autumnũ, atq; interim leges certas & quaſi
viuendi modum (ſi Plinio credimus) obſeruare. Philomela ſtatis temporibus dul
ciſſimis demulcet noctis horrorẽ cantibus. Gallus tempora certis diſtinguit in-
teruallis. Denique non ſolum viuentia hæc, verùm etiam cuncta, quibus tamen
anima denegata eſt, certa quadam lege ducuntur. Tellus ſuos fructus cum fœ
nore reddit: Oceanus, Luna duce, certis ſtatisq́; temporibus tellurẽ ambit: atq;
adeò omnia legem ſibi ab æterno præſcriptam obſeruant, vt hic nihil iam deſy
deretur niſi ſolus homo. Cui & ſi os ſublime dederit, cœlumq́; tueri iuſſerit ſum
mus ille rerum autor, ſolus tamen ille ſtudio vilium rerum atq; abiectarum de-
tentus, deſidet atq; ceſſat. Verùm de horum numero cùm non omnes cenſendi ve
niant homines, tum verò minimè tuum nomen eis adnumerandũ erit: Qui inter
ardua perpetuaq́; Principum negotia (quod nigro Cygno rarius eſt) omnis ta
men generis artes diſciplinasq́; , quibus animus hominis potior pars & eruditur
& exornatur, tanto ſtudio ſectaris & tueris, vt te illis penitus addixiſſe videri
poſsis. Quæ ſanè res me adeò in tui amorem venerationemq́ pertraxit, (quem
enim non moueret) vt iam audeam etiam tanquam pulchrum quiddam facturus
cum exiguo munuſculo in tuum prodire conſpectum. Quod quidem mihi neque
temeritati, neq; audaciæ adſcribi ab aliquo vellem: tibi verò id gratum fore nõ
dubito, cui quicquid ab animo rectè ac ſyncerè proficiſcitur, diſplicere nõ poteſt.
Quod autem ad hunc noſtrum Annulum attinet, vt ingenuè fatear (ingenui
enim eſt, inquit Plin. fateri à quo profeceris) meum non eſt omnino inuentum
illud: attamen ſi inuentis addere, eaq́; dilatare laudi ducendum ſit, in his nomen
profiteor meum. Annulũ enim hactenus horas tantùm diei, & mundi quatuor
regiones exhibentẽ, ita auximus, vt iam cum quouis inſtrumento certet mathe
matico. Quicquid enim longis verborum connexibus de Quadrantibus, Chilin
dris, Aſtrolabiis, ab aliis paſſim traditur, id ferè in hunc vnicum Annulum con
geſtum est. Quem, vt vidi Principe dignum eſſe ornamentum, neq; ſolum orna
mentum, verumetiam vtilitatem non iniucundam præ ſe ferre, non potui com-
mittere, quin tibi, cui omnia ſuo tempore agenti, hæc res vſui futura videbatur
hunc noſtrum quantulumcunq; dedicarem laborem. Tu verò pro tua in nos hu
manitate boni noſtram conſulere tenuitatem, magnitudinemq; munuſculi non
ex ipſo, ſed ex animi noſtri affectu metiri velis. Vale.
Ex Louanio Calend. Feb. 1534.
123Fo.59.
VSVS ANNVLI
Aſtronomici per Gem. Friſium.
DECLARATIO PARTIVM.
CAP. 1.
ORbes quatuor omnẽ hunc noſtrũ vſum præſtant.
Quorum extimus, qui ſcilicet alios intra hunc ver
tentes amplectitur, Meridiani vices præbet. Voca
mus autem meridianum circulũ, qui tranſiens per
mundi verticem vtrumq; , noſtrisimminet capiti-
bus, eò quòd quum ad illum ex ortu aſcendẽs Sol
peruenerit, mediæ diei indiciũ eſt. In hoc affixi ſunt duo interiores
orbiculi ſimul, in modũ vnius annuli coniuncti, atq; puncta ea duo
ſuper quibus hi mouẽtur, poli ſiue vertices à Mathematicis vocan-
tur, alterũ quidem ſcilicet quod circa fili alligationẽ eſt Arcticus,
alterum Antarcticus. Idẽ hic orbis extimus diuiſus eſt in. 4. partes.
Vna harum. 4. partiũ deinceps in. 90. partes, Niſi fortaſſis vbi angu
ſtia nos impediuerit, ibi enim. 45. tantùm adſignauimus. Sunt au-
tem hì gradus latitudinum ſiue eleuationum poli regionum. Secun
dus orbiculus, qui cum primo vnum conſtituit complicato annu-
lo æquatorem refert circulum, qui eſt circulus medij orbis æ quali-
ter diſtans ab vtroq; polorum mundi. Hic diuiſus eſt in. 24. horas æ-
quales incipiẽtes à meridie & media nocte. Quæ verò interiori eius
lateri inſcribuntur, menſes ſunt anni in hebdomadas diuiſi. Tertius
orbis cum quarto ita coniunctus eſt, vt ſimul vnum orbem efficiat,
hic etiam in nonnullis ſimplex eſt. In interiori ergo eius ſuperficie
primùm inſcripti ſunt. 12. anni menſes, per quos defertur pinnula,
cùm exteriorem horum duorum ſtilo protudimus. E regione men-
ſium. 12. inſcribuntur ſigna Zodiaci, per quæ defertur foramẽ ſimul
cum pinnula per menſes. Eſt item vna quarta huius pars diſſecta in
90. gradus, aſſcriptis numeris denis tantùm gradibus. Ex aduerſo
ſunt. 24. partes inæquales, dimenſionibus altitudinum & diſtantia-
rum accommodandæ. Demum in latere duæ affixæ ſunt pinnulæ,
ex diametro oppoſitæ, nocturnis horis & dimenſionibus aptæ. Ali
qui verò pinnulas habent mobiles.
De vſu annuli, primum´que loci Solis inuentione.
CAP. II.
QVum ergo anni horarũ´q; dimẽſio omnis à Sole pendeat,
tum enim annꝰ eſt, cũ ſuo curſu Sol orbẽ ſignorũ percur
rerit: dies verò, cũ ab ortu in eundẽ ortũ remeauerit, ne-
ceſſaria omnino cognitio motus Solis cẽſetur. Si igitur
quouis die anni locũ Solis in Zodiaco deprehẽdere libe
at, protũde ſtilo quouis annulũ tertium, qui intra margines
124VSVS ANNVLI mouetur, donec pinnula quæ intra rimã ſus´q; de´q; deuoluitur, ad
menſem & diẽ menſis propoſitũ ꝗ̃ poteſt exactiſiimè collocetur, tú
enim ſimul & foramẽ, quod ex aduerſo eſt in ſigno, cõſtituetur in
quo Sol mouetur. Verũ quũ circa eadẽ puncta bina inſcripſerimus
ſigna, binos´q; menſes, haud facilè fuerit imperitis obſeruare, vtrũ
ſignũ vtri debeat attribui mẽſi. Quare notandũ eſt, ſigna eſſe dupli
cia, Septentrionalia & auſtralia, æſtiua & hyberna. Septẽtrionalia
ſunt: ♈ Aries, ♉ Taurus, ♊ Gemini, ♋ Cancer, ♌ Leo, ♍ Virgo.
Atq; ſingulis horum ſuus adſcribitur menſis, hoc ordine, Martius,
Aprilis, Maius, Iunius, Iulius, Auguſtꝰ. Reliqua ſunt auſtralia ſigna,
♎ Libra, ♏ Scorpio, ♐ Sagittarius, ♑ Capricornus, ♒ Aquarius,
♓ Piſces. quorum menſes: September, October, Nouember, De-
cember, Ianuarius, Februarius. Eodẽ modo quo menſe, quóve die
Sol quoduis ſignum ingrediatur, perquirendum erit. Si enim fora-
men perduxeris vſq; ad ſignũ, de quo qnæſtio eſt, pinnula oppoſita
ad menſem diem´q; eiuſdem (quantũ cõcedit ſpacij anguſtia) quo
sol tale ſignum ingreditur, collocabitur. Obſeruatis rurſus menſi-
bus (vt dictum eſt) ſuo ordine. Quibus verò pinnulę ſunt mobiles,
his dies menſis promouendus ad notam in margine poſitam: tum
altera pinnularum ſignũ indicabit & gradum. Aut contrà pinnu-
la promota ad ſignũ: nota, diem mẽſi@ indicabit quo Sol tale ſignũ
ingrediatur dato cuilibet menſium ſuo ſigno.
Eleuationem poli quomodo inuenias. Cap. III.
ANnulus hic quidem noſter toti non ſolùm Europæ, ſed
vniuerſo orbi inſeruit, obſeruata tamen vniuſcuiuſque
regionis à medio orbe latitudine, ſiue eleuatione poli.
Sed quum hic non omnium regionũ aut locorũ latitu
dinem adſcripſerimus, id enim ingẽtis eſſet voluminis, vtile viſum
fuit artem adſcribere, qua quiuis eius loci in quo agit, latitudinem
ipſe experiatur, quę ſic habet: Permoue pinnulam interioris annu
li ad menſem eius´q; diem quàm potes exactiſſimè. Deinde obſerua
ſolem in meridie exiſtentem, & ſuſpenſo annulo ad manum, pone
annulum interiorem, ita vt eius linea quæ exteriorem eiuſdem ſu
perficiem mediam ſecat, circa duodecimã horam annuli ſecũdi col
locetur: foramen verò verſus eam partẽ exterioris ſit orbis, in qua
filum alligatur. Demũ obiecto foramine interioris annuli, Soli, ſi
radij per eiuſdem foramen immiſſi pinnulã oppoſitã ꝗ̃ exactiſſimè
aſpiciãt, tum demũ filum ipſum quo annulũ ſuſpendis, latitudinẽ
regionis ſiue poli exaltationẽ certa indicabit ratione. Atq; ibi per
petuò cũ aut horæ diei, aut mundi plagę inueſtigandę erunt, filum
alligari debet, donec in aliud veneris Clima, aut in aliã regionẽ ma
gis auſtralem aut arctoam te contuleris. Ibi enim rurſus aut ex ta-
bella hic appoſita, aut ex arte præſcripta latitudo regionis inqui-
rẽda erit. Quanuis aũt de meridie tantũmodo mẽtionẽ
125Fo.60ASTRONOMICI. licet tamẽ & idem experiri alijs horis, ſiue antemeridianis, ſiue pome
ridianis. Collocato enim interiori annulo ad horam diei propoſitam,
ac demiſſis radijs Solis per foramen in oppoſitã pinnulam eadem via
qua prius, per filum in certam regionis latitu. deuenitur. Quod ſi pri-
ma vice (vt fit) non omnino radij ſolis obiectã intueantur pinnulam,
ligandum erit filum ſurſum deorſúmve in annulo exteriori, ſæpius´q;
tentandũ donec ſuccedat. Quibus verò interior annulus ſimplex eſt,
hi poſito ipſo ad horam, eouſq; filum ſurſum deorſúmve mouẽdum,
quò radius per foramen ingreſſus ad locum ſolis recte finiatur oppo-
ſitum. Et qui pinnulas habent mobiles, hi in æſtate pinnulam ſupe-
riorem quàm ſit æquator, ſemper Soli obuertant: hyeme verò inferio
rem. Atque hæc ſemel monuimus ob diuerſas annulorum formulas,
ac deinceps ſemper obſeruatum volumus.
Horæ inuentio inter diu. CAP. IIII.
PRimò igitur pinnula interioris annuli (vt etiam in præ-
cedenti via docuimus) ꝗ̃ poteſt diligentiſſime ad men-
ſem diem´q; anni propoſitum ſtylo permoueatur. Secun
dò filum ad latitudinẽ regionis in annulo exteriori alli
getur, quam quidem aut ex tabella noſtra, aut ex arte
iamiam demonſtrata deprehendiſti. Tertiò interioris annuli pars ea
in qua foramen eſt, ad horas antemeridianas aut pomeridianas pro
temporis ratione conſtituatur. Demùm ſuſpenſo ex manu annulo,
obiecto´que foramine Soli, eouſque interiorem orbem aut ſurſum aut
deorſum paulatim circunducito, donec omnino radij Solis per fora-
men pinnulam obiectam illuſtrent: hoc enim facto, linea diuidens la
titudinem mediam orbis interioris, horam atq; adeò partes eius indi
cabit in orbe quem æquatorem vocamus. Quibus verò annuli diuer
ſi ſunt, hi conſulant caput præcedens.
An ſit ante meridiem, an poſt. CAP. V.
ACcidit autem interdum (quanuis id hominis videatur
& negligentis, & nullam vitæ rationem habentis) du-
bitatio, an hora innenta præcedat meridiem an ſequa-
tur. Quod non ſtatim ex annulo deprehendi poterit, eo
quòd Solis eadem ſit altitudo binis in horis æqualiter à
medirie diſtantibus, vt hora prima & vndecima, ſecunda & decima
& c. Huius igitur dubij diſcuſſio ita facile habebitur. Inuenta hora
per præcedentem, aut in horis antemeridianis aut pomeridianis, im-
motus ita conſeruetur annulus ad tempus Paulò poſt rurſus ſuſpen-
ſo annulo ex manu, ſi tum radij Solis qui prius pinnulam adamuſſim
reſpiciebant, eandẽ ſuperent, tempus obſeruatum pomeridianũ iudi-
ca: Sin ab eadem deorſum tendant, hora eſt antemeridiana. Quanuis
idem illud abſque annuli adiumento facile ex vmbra cuiuſuis rei ere
ctæ percipiatur. Cùm enim illa minuitur, indicio eſt Solẽ
126VSVS ANNVLInondumque mediam elapſam eſſe diem. Cùm verò augetur, Solem
à faſtigio declinare arguit, & tempus eſſe pomeridianum.
Horæ Nocturnæ inueſtigatio.
CAP. VI.
VErùm priusquàm id expediamus, habenda eſt cognitio
ſtellæ cuiuſdam erraticæ, quæ Solis abſentis vices ſub-
eat, hanc ab Aſtrologo quopiam ediſcat neceſſe eſt, qui
alioqui ignarus eſt. Nam ex deſcriptione nuda diffici-
lis cognitio fuerit. Attamen ne noſtro defuiſſe videamur officio,
talem eius deſcriptionem accipe: Stella eſt primæ (vt vocant) ma-
gnitudinis, hoc eſt, maximæ quantitatis inter fixas ſtellas, diſtans
ab æquatore quaſi partibus. 45. Hircum authores vocant, lucida,
rubicunda, nunquam ſe ſubmergens ſub noſtrum Finitorem, cũ Sol
fuerit in. 11 gradu Sagittarij, quod fit ſeptimo Calendarum Decem-
bris, ipſa noctis hora. 12. circa verticem capitis videbitur: quare ſi
tum à ſtella polari, quam quiuis etiam ruſticus cognouit, recta viſu
proceſſeris verſus meridiem, ipſa primùm viſui occurrit. Item ſi cùm
Luna in Geminis conſtiterit, à Luna verſus eandem ſtellam pola-
rem viſu progreſſus fueris, prima rurſus occurret Hirci ſtella, quam
vbi ſemel videris per aliarum ſtellarum ſitum, neceſſe eſt memoriæ
cõmendes. Cognita igitur ſtella, ſuſpende ex manu annulum, & inte-
riorem orbẽ circumduc, vt ſuperior pinnularũ quas in margine ap-
poſuimus, vel ſi mobiles fuerint, moue eas ad. 45. gradus ab æqua-
tore, ac circumage annulum interiorẽ vt eam partem æquatoris oc-
cupet quam ſtella ipſa occupat in cœlo, ſcilicet orientalem, vel occi-
dentalem, quod quidem noctu facilè fuerit cognitu: nam ſtella po-
laris ſiue nautica ſeptentrionẽ ſemper indicat. Demũ eouſq; depri-
me vel extolle orbem interiorẽ, donec pendente annulo ambæ pin-
nulæ ad ipſam ſtellam ab oculo videãtur tendere: quo facto, obſerua
diligẽter quã horam quantamq́; partẽ eius linea media interioris an
nuli indicet, quod quidẽ abſq; lumine cõ modè non feceris. Hæc aũt
hora inuenta nõ eſt hora vera, quum non ipſius ſtellæ ſed Solis offi-
cium ſit horas diſtinguere. Neceſſe erit igitur per diſtantiam Solis à
ſtella horam verã colligere, quod ita fit: In interiori ambitu orbis ſe-
cundi quære menſem & diem præpoſitũ, ſimul enim in altera eiuſdẽ
orbis ſuperficie horas videbis, quas ſubducito ex horis prius inuen-
tis, reſtabit hora vera. Quòd ſi horæ per ſtellã inuẽtæ, minores fue-
rint numero, adde ipſis. 12. horas, atq; à collecto horas apud menſis
diem inuentas ſubducito, reſiduum horã veram indicabit. Exempli
gratia. Demus vigeſima prima Decemb. ſtellã nobis indicaſſe horam
primã, quia apud diem. 21. Decembris inuenio horas duas, non poſ-
ſum eas abvna ſubducere, quare addo. 12. fiunt. 13. hinc aufero. 2.
reſtant 11. quæ veram indicãt noctis horã. Fecimus etiã annulos cum
pinnulis mobilibus, per quos ex omnibus fere ſtellis licet horas
127Fo.61ASTRONOMICI. gnoſcere cognita declinatione ipſarum, & diſtãtia à Sole in gradibus
æquatoris, ſed hanc rationem in aliud tempus ſeruo.
Qua ratione horæ nocturnæ facilius inue-
niantur. CAP. VII.
NOcte ſerena ſuſpende ex manu annulũ facie verſa in Se-
ptentrionem, & diſtentis omnibus orbibus annuli, verte
meridianũ ipſius annuli ad ſtellam polarem, ita vt duo
poli ipſius annuli quàm poſſunt rectiſſimè ab oculo in
ſtellam polarem vergant. Deinde circunduc pedetentim orbem inte
riorem verſus duas ſtellas anteriores vrſę maioris, quæ ſecundum vul
gi appellationem ſunt rotæ poſtremæ Plauſtri. Iam verò conſidera,
quotam horam hic orbis interior indicet, ab horis inuentis ſubduc
(vt in cap. præcedenti) horas inuentas circa menſis diem in circulo
æquinoctiali, numero horarum hic relicto adijcias aut adimas. 6. ho-
ras, ita tibi vera prodibit hora noctis. Hac via facilius hora inueni-
tur, verùm illa præcedenti paulò certius.
De ortu Solis & quantitate diei.
CAP. VIII.
COllocata pinnula quæ inter rimulam mouetur ad men
ſem eiusq́ue diem, quo hæc perdiſcere animus eſt, vel ſe
cundum doctrinam tertij capitis, circumage interiorem
orbem eouſque donec latus illud quod pinnulam eam
defert, ſit in latere æquatoris collocatum occidentali ſi
ue pomeridiano. Deinde ſupputatis hinc inde ab eleuatione poli ſi-
ue latitudine regionis nonagenis partibus in meridiano circulo, aut
ſupputata eadem latitu. ab vtroque polorum verſus æquatorem, al-
liga filum ex oppoſitis per medium annulum partibus. Deinde alte-
ro oculo compreſſo, circumage interiorem annulum, donec ſimul
aſpicias pinnulam in linea quam filum extentum per medium annu
lum deſcribit, & per medios ſulcos qui in horis ſextis oppoſitis facti
ſunt, oculi acies tranſeat. Nam in tali ſitu linea media annuli inte-
rioris horam indicabit qua ſol oritur, quam ſi ex. 12. ſubduxeris,
reſtabit hora occaſus. Hanc autem duplica, emerget quantitas diei
propoſiti. Hæc res ſine demonſtratione ad oculum vix intelligi po-
teſt. At ſi annulus interior pinnulas habuerit mobiles, alia via ac fa-
ciliori licebit idem præſtare ſine filo. Clauſo ergo annulo & pinnulis
ad medium æquatorem locatis, filoq́ue in polo ligato, & ex manu de
pendente, aſpice per vtranque pinnulam locum aliquem aut ſignum
longè à te remotum, quod horizontis vice fungetur. Deinde poſi-
tis pinnulis ex. 3. cap. ad ſignum & menſem, collocetur pinnula ſupe-
rior in æſtate, inferior in hyeme ad horas ante meridiem. Deinde
pendente annulo per filum ex latitudine tua, circumage interiorem
annulum donec oculus per vtranque pinnulam viſu tranſeat ad pun
ctum ſiue ſignum antea loco horizontis notatum, videbis enim vt an
tè horam ortus ſolis. Reliqua non variantur.
128VSVS ANNVLI
De horis inæqualib. ſiue Planetarum.
CAP. IX.
DIem Aſtronomi duplicem aſſignant, Naturalem viginti
& quatuor conſtantem horis, ſemper fere æqualem. Ar-
tificialem duodenis complexũ horis. At hic cùm ab or-
tu Solis ad eiuſdẽ occaſum ſumatur, illudq́; interſtitium
in omnibus regionibus ab orbe medio declinantibus diuerſum ſit &
inæquale, neceſſe eſt horas huinſmodi, quæ diem hunc in. 12. æquas
partes diuidunt, inæquales eſſe ſæpius. Nam cùm dies noctem exce-
dit, neceſſe eſt horas diei eadem ratione horas noctis ſuperare. Inuen-
turus ergo quota ſit hora diei inæqualis, primò quære quantitatem
diei per præmiſſam, inuentam diuide in. 12. partes æquas, nam ita tibi
quantitas vnius horę inæqualis pioducetur, qua comperta vide quot
ſint horæ æquales elapſæ ab ortu Solis ad tempus propoſitũ, tempus
illud diuide per quantitatẽ vnius horæ inæqualis, exibit demum ho-
ra inæqualis temporis præfiniti. Eodem modo per noctẽ agitur, ſub-
ducta enim quantitate diei ex. 24. horis, relinquitur quantitas noctis,
quod tempus rurſus partire in. 12. æquas: habebis eo modo quantita-
tem vnius horæ inæqualis. Vel habita hora inæquali diei, aufer eam
ex duarum horarum æqualium quantitate, & reſtabit quantitas ho-
ræ inæqualis nocturnæ. Demum diuide tempus elapſum ab occaſu
Solis per eam quantitatem horæ, exibit hora quæſita. In his autem
partitionibus vtile fuerit horas quantitatis diei ad minu. reducere,
quod quomodo fiat, etiam cuiuis notum eſt. His autem ſingulis ho-
ris ſingulum attribuebãt veteres dominatorem ex planetis ſeptem,
atque hine orta ſunt nomina dierum apud ethnicos inſtituta. Si e-
nim à Luna inceperis in die Lunæ, & cuique planetarum vnam ex. 24
horis dederis, tum. 25. quæ eſt prima ſequentis diei accidet Marti.
Hinc fit, vt dierum nomina ſint interrupta: non enim poſt Lunæ
diem ſequitur Saturni, ſed Martis Poſt hunc non Solis neque Vene-
ris, ſed Mercurij dies, atque ita deinceps. Facile igitur fuerit cuiuis
habita hora inæquali, eius dominatorem reperire. Prima enim hora
ſemper cedit planetæ à quo dies nomen habet. Deinde per ordinem
inceditur planetarũ à ſuperioribus ad inferiores: ab his rurſus redeun
do ad illos donec completæ ſint. 24. horæ.
Quota ſit hora ab ortu vel occaſu Solis, qui mos
Italiæ ferè eſt. CAP. X.
OVibuſdam regionibus mos eſt, ab ortu Solis in ſequetem
ortum horas ſupputare, nonnullis ab occaſu, vtrunque
facili negotio habebitur. Si igitur libet indagare quota
ſit hora ab ortu Solis, quære per præcedens Cap. quota
hora ſol oriatur pro noſtra conſuetudine. Secundò vide quota ſit e-
tiam hora pro more noſtro, quæ ſi fuerit ante meridiem, ſubduc ex
illis horas ortus Solis: ſin poſt meridiem fuerit, adde horas occaſus
Solis, emergent horæ elapſæ ab ortu Solis. Vt ſi Sol oriatur ad
129Fo.62.ASTRONOMICI. ſtram conſuetudinẽ hora. 5. index verò indicet horã. 10. & quadran
tem, ſubduc hinc horas. 5. reſtant. 5. cũ quadrãte, horæ ob ortu ſolis
elapſæ. Hinc legimus apud Perſium, quinta cum linea tangitur v@
bra. Simili ratione ſi placet horas ab occaſu tranſactas arte inueſti-
gare. Primùm quære horã occaſus ſecundũ vſum nobis familiarẽ,
deinde pro eodem vſu quota ſit hora, quæ ſi rurſus fuerit ante me-
diam noctem, aufer hinc horam occaſus: ſi poſt mediam noctẽ, ad-
de horam ortus Solis, votis potieris. Vt demus, Solẽ noſtro more oc-
cidere hora. 7. ſi@q́; iam hora. 10. cum ſemiſſe ante mediam noctem,
aufer. 7. ex. 10. reſtant. 3. cum ſemiſſe horæ, quas ab occaſu ſol confe
cit. At ſi horam primã poſt noctẽ mediam Index ſignifi cauerit, ad-
de horas ortus quę ſunt. 5. fient itaq; horę 6. Quibuſdam etiã mos
eſt. 24 horas numerare, ij ſi ab occaſu initium fecerint, fueritq́; tem
pus pomeridianum, horas ab Indice notatas adijciant cum horis or
tus, quibus deinceps. 12. coniungãt. Sin ab ortu cœperint, ij ad horas
poſt mediam noctẽ elapſas adijciant & . 12. horas, & horas occaſus
Solis, ita tandẽ colligetur verũ ab ortu elapſum tempus. Qui verò
12. tantùm numerant, ij quicquid vltra. 12. excreuerit, abijciant.
Plagas mundi quomodo inuenias. Cap. XI.
QVouis tempore cùm annuli officio horam inueſtigas, ſi-
ue id interdiu accidat, ſiue noctu, annulũ ex manu depen
dentem etiã ad Solem aut ſtellam directum, intrepidum
ſeruato & fixum. Orbis enim extremus ſtatim Auſtrũ &
Septentrionẽ indicat. Septentrionẽ quidẽ ad eam partem ad quam à
filo declinat polus annuli, Auſtrũ ad oppoſitã, Orientẽ, occidentem,
& reliquas deinceps, quiuis, niſi planè rudis fuerit, facile his duabus
habitis inueniet. Oriens enim & Occidẽs, quorũ præcipua etiã cura
eſt, per horã ſextã ſecundi orbis denotantur. Venti autem ſeptentrio
nales frigidiſſimi ſunt, & nonnunquam ſicci, nonnunquam humidi,
hominibus quidẽ ſatis conueniẽtes, ſanguineis & iuuenibus, quum
eorum conſeruant naturã: verũ frigus ſi homini inſit à natura etiam
augent. Orientales ſicci ſunt, interdũ calidi, interdũ frigidi. Auſtra-
les calidi ſunt, maxima ex parte humidi, interim ſicci, corrumpentes
aërem, fulminoſi, ac inſalubres. Occidentales humidi ferè ſunt, par-
timq́; frigidi, partim calidi, de quibus apud Victruuium elegantiſs.
De altitudine Solis & Stellarum. Cap. XII.
ALtitudo Solis dicitur (non vt vulgus iudicat, quantũ ſci
licet à terrę centro diſtat) ſed quot gradibus ſupra Fini
torem eleuetur ſol, vel ſtella verſus noſtrum verticem.
Idq́; ita facile inuenitur. Complicatũ annulũ filo quo-
uis ſuſpẽde, ita, vt filũ in gradibus nonaginta ꝗ inſcripti ſunt annu
lo interiori ſurſum & deorſum paulatim moueri poſſit. Hoc eouſq;
faciendũ, donec v@bra ſolis ab vna piunularũ in aliã
130REGIONVM ET LOCO. tum enim filum inter gradus altitudinẽ Solis oſtendet. Noctu per
viſum neceſſe erit facere, quum ſtellæ vmbras non proijciunt. Si
quis igitur decimo die Martij aut decimatertia Septẽbris altitudi-
nem Solis in meridie obſeruatã ex nonagenis gradibus ſubduxe-
rit, inueniet latitudinẽ regionis. At quoniã hanc ſuperius ad omnẽ
nõ ſolùm diem, verùm etiam horam inuenire docuerimus, inpræ-
ſentiarum hanc viam conſultò prætermittimus. Mobiles autẽ pin
nulæ ante omnia promoueantur ad æquatorem medium, id quod
in ſequentibus perpetuum eſt.
53[Figure 53]
A ltitudinum dimenſio per vmbras. Cap. XIII.
IN interiori annulo circa alterum polorũ. 12. hincinde
inſcripſimus partes inæquales, quæ dimenſionibus in-
ſeruient. Lucente igitur Sole, ſi per vmbras placet di-
metiri altitudines rerum, Complicatũ annulum ex ma
nu ſuſpendito per filum quod per partes ſcalæ (ſic enim vocamus
eas) ſurſum deorſumve moueri poſſit, & latere annuli obiecto
Soli, eleua eum annulum eouſque quò vmbra pinnulæ ſuperiori
proijciatur in pinnulam inferiorem, & ſimnl nota diligẽter in quã
partem tum incidat filum quod annulum detinet. Si enim in. 12.
parte id fuerit, tum vmbræ omnium rerũ æquales ſunt ſuis rebus.
Quare ſi cuipiam nota fuerit altera, facilè in notitiam alterius deue
niet, quando quidem æquales ſunt. At ſi filum depręhenſum fuerit
inter partes propiores pinnulæ, quæ vmbræ rectæ dicuntur, tum
ſemper res quæuis erecta ſuperat vmbram ſuam, atq; idipſum ea
131Fo.63.ASTRONOMICI. tione qua. 12. excedunt partes in quibus fuerit filum. Si ergo in prima
fuerit parte, vmbram duodecies accipito. In ſecunda ſexies. In tertia
quater. In quarta ter. In quinta bis, & inſuper duas quintas partes
vmbræ. In ſexta bis. In ſeptima ſemel, & quinque ſeptimas vmbræ
partes. In octaua ſemel & dimidiam. In nona ſemel, & tertiam vm-
bræ partem. In decima ſemel & quintam vmbræ partem. In vnde-
cima tandem accipias vmbram ſemel & vnam eius vndecimam par-
tem. Aut breuibus, ſi Arithmeticus fueris, multiplica vmbræ longi-
tud. per. 12. productum partire per partes in quibus filum deprehen-
diſti, prodibit ſemper altitudo ipſius rei. Verùm ſi inter partes remo-
tiores, quas vmbræ verſæ partes vocamus (quæ ſunt ſcilicet vltra po-
lum) deprehẽſum fuerit filum, tum vmbræ ſemper maiores ſunt ſuis
rebus, idq́ue rurſum eo exceſſu qui eſt. 12. ad partes notatas per filum.
Hic ergo multiplica vmbrarum longitud. per partes à filo notatas.
Hinc productum diuide per. 12. prodibit altitud. rei metiendæ. Vt ſi
filum notauerit. 7. partes vmbræ rectæ, vmbra autem fuerit. 120. pe-
dum. Duc. 12. in. 210. exeunt. 2520. quæ partire per. 7. fiunt. 360. ea eſt
altitudo rei cuius vmbra. 210. pedes obtinuit.
54[Figure 54]
De altitudine per ſolum viſum.
CAP. XIIII.
EOdem modo, quo de vmbra diximus, licet etiam ſolo
viſu procedere. Suſpenſo enim annulo per filum in par
te duodecima ſcalæ, ſi eouſq; aut acceſſeris aut receſſe-
ris, donec faſtigium rei metiendæ ad vtramq; pinnulam
appareat. Tum ſi diſtantiam tuam dimenſus fueris à
remetienda, ſimul habebis altitudinem ipſius, ab oculo tuo ſurſum.
132VSVS ANNVLI At ſi quocunq; loco conſtiteris, placeat dimetiri altitudinem rei,
Suſpenſo annulo, liga filum ſusq́ deq́ per partes ſcalæ, donec ad
vtranq; pinnulá appareat rei cacumen: Notaq́ diligéter in quam
partem ſcalæ incidat ſilum, Quæ ſi fuerit vmbræ rectæ (vocamus
autem vmbrã rectam, omnes partes à pinnula vſq; ad. 12: reliquas
vmbram verſam) multiplica tum diſtantiã per. 12: procreatũ de-
inde numerum diuide per partes à filo notatas, redit rei vera alti-
tudo ab oculo ſurſum. Si fuerint partes vmbræ verſæ, econtrà mul-
tiplica diſtantiam per partes notatas à filo, prouenientem hinc di
uide per. 12. habebis rurſus altitud. rei metiendæ quæſitam. Huic
ſemper addenda erit altitudo oculi deorſum. Verbi gratia: Nota-
uerit filum. 8. partes vmbræ verſæ, ſitq́; diſtantia. 60. pedum, eam
in. 8. ducito, fiunt. 480. quam ſi per. 12. partitus fueris, exibit altitu
do rei menſuratæ ſupra tuum oculum. 40 pedum.
55[Figure 55]
De altitudinibus rerum inacceſsibilium. Cap. XV.
ACcidit autem vt plurimũ, vt diſtãtia propter aliquod
impedimentum ita prompte haberi non poſſit, quare
aliter dimetiri cogimur. Atq; hic imprimis neceſſariũ
eſt, reducere partes vmbræ verſæ ad partes vmbræ re-
ctæ, quod ita fit: Multiplica in ſe. 12. fiunt. 144. quæ di-
uide per quaſuis partes vmbræ verſæ, fient eo modo tanquam par
tes vmbræ rectæ. lam verò accepturus altitudinẽ alicuius rei, con-
ſiſte in plano, & ſuſpenſo annulo filũ alligato fusq́; deq́; donec pin
nulis reſpódeat vertex rei metiendæ, atq; parres à filo notatas ſcri
bito, locumq́; ſtationis ſignato, Deinde aut accedito aut
133Fo.64.ASTRONOMICI. dito pro loci commoditate quantum placet, recta tamen via ad rem
metiendam. Et rurſus vt prius per annulum aſpicito. Tum ſi alicu-
bi fuerint notatæ partes vmbræ verſæ, eas ad rectam reducito viam
quam diximus. Metire etiam diſtantiam inter duo loca ſtationum.
Subducantur ergo partes minores à maioribus, reſiduum pro diuiſo-
re ſeruato. Demum multiplicato diſtantiam per. 12. productum per
diuiſorem ſeruatum diuidito: quod ex huiuſmodi diuiſione proue-
niet, altitudinem rei metiendæ proculdubio manifeſtabit ab oculo
ſurſum. Vt fingamus filum in prima conſtitutione notaſſe. 8. partes
vmbrę rectę, in ſecunda. 9. partes vmbræ verſæ, quæ valent. 16. partes
vmbræ rectæ, ſitq́ue diſtantia inter duo loca ſtationum. 120. pedum,
Subduco. 8. ex. 16. reſtant. 8. deinde duco. 12 in. 120. fiunt. 1440. hunc
numerum partior per. 8. fiunt. 180. quæ eſt altitudo rei metiendæ.
Facilius idem. CAP. XVI.
SEd ne ignari etiam Arithmetices hoc vſu omnino fru-
ſtrentur, ij quærant duas ſtationes accedendo aut rece-
dendo, ita vt vna ſtatione filum ſit in. 12. altera in. 6. vm-
bræ rectæ, tum enim ſi duplaueris diſtantia duarum ſta-
tionum, emerget altitudo rei metiendæ. Aut vna in. 12.
alia in. 8. vmbræ rectæ, tum diſtantiam tripla. Aut vna in 12. altera
in. 9. vmbræ rectæ, quadrupla interſtitium. Item ſi vna ſtatione ha-
bueris. 12. altera. 8. vmbræ verſæ, tum dupla interſtitium. Sivna 12.
altera 6. vmbræ verſæ, tum ſpatium inter duas ſtationes eſt æquale
rei metiendæ. Idem accidit ſi in vna ſtatione filum. 6. vmbræ rectæ,
altera. 8. vmbræ verſæ notauerit. Vel ſi vna fuerit. 6. vmbræ verſę,
altera. 4. eiuſdem. Vel. 4. & 3. eiuſdem. In his enim interſtitia ſunt
æqualia rebus menſurandis.
De longitudine rerum in ædito ſitarum.
Caput. XVII.
SI quis rerum ſurſum eleuatarum, vt feneſtrarum, ſtatua-
rum, turrium, aut ædificiorum in monte poſitorum, aut
turrium ſacris ædibus ſuperpoſitarũ, longitudines per-
diſcere velit, Is poterit primò per viam præſcriptam al-
titudinem cacuminis dimetiri, deinde altitudinem ba-
ſis, ſiue infimæ partis, ſubducta deinde altitudine minori ex altitu-
dine maiori, reſtabit longitudo ipſius rei menſuratæ. Vt ſi altitudo
cacuminis fuerit. 300. pedum, imæ verò partis. 200. pedum, relinqui-
tur longitudo. 100 pedum.
Aliter idem & facillimè. Cap. XVIII.
ALligato filo in duodecima parte ſcalæ Geometricæ, acce-
de aut retrocede donec ambæ pinnulæ faſtigio accuratiſ-
ſimè reſpondeant, ſignato deinceps loco ſtationis
134VSVS ANNVLI verſus rem metiendam, donec rurſus eædem pinnulæ baſi ſiue infi-
mæ parti reſpondeant. Quantum igitur eſt ſpatium ab hoc loco
ſtationis ad priorem, tanta eſt longitudo rei menſuratæ.
56[Figure 56]
Diſtantiæ dimenſio. CAP. XIX.
QVemadmodũ autem in altitudinibus omnino opus eſt
aliqua cognitione diſtantię, ita ediuerſo in diſtantiarum
dimenſionibus cognitio altitudinis neceſſaria eſt. Qua
præcognita (oportet enim ex eleuatiori loco diſtantias
metiri) Annulum ita ſuſpendito ex manu, vt pinnula inferior termi
no diſtantiæ, ſuperior oculo tuo reſpondeat. Quo facto, eleuatio-
nem oculi tui ſupra terminum viſum duodecies multiplicato, ſum-
mam per partes à filo notatas diuidito. Vltimus hic numerus di-
ſtantiam rei oſtendet. Qui exactiorem diſtantiæ dimetiendæ ratio-
nem velit, is libellum no@trum præcedentem de Regionum & Loco-
rum deſcrip. conſulat. Ibi enim abſque aliquo inſtrumento longiſ-
ſimas etiam diſtantias dimetiri docemus.
De profunditatis menſuratione. CAP. XX.
ALtitudinis & profunditatis eadem fere ratio eſt, nam vt
ibi per rationem diſtantiæ colligitur altitudo, ita etiam
hic. Oportet enim ex alto deſpiciente diſtantiam puncti
quem aſpicit per pinnulas annuli præſcire, atq; eam nul-
la alia ratione quàm dictum eſt de altitudinibus, aut per. 12. aut per
partes notatas à filo multiplicare, & pe@terutrum diuidere pro vm-
bræ ratione quam filum occupat.
135Fo.65.TABELLA LATITVDINIS
Oppidorum aliquot inſigniorum.
11
Hiſpaniæ Ciui.
COmpoſtella # 44 {1/2}
Toletum # 40
Lisbona # 39 {1/2} {1/12}
Portogalla # 41 {1/2} {1/12}
Corduba # 38 fere
Hiſpalis # 37
Salamantica # 40 {1/4}
Cæſarauguſta # 41
Barſalona # 41 {1/2} {1/12}
Galliæ Ciuit.
Burdigalia # 46
Rodes # 45 {1/4}
Nantes # 48 {1/5}
Aurelia # 47 {1/5}
Turonia # 47 {1/2}
Rothomagus # 49
Bizantium # 47 {1/2} {1/16}
Lugdunum # 45 {1/6}
Vienna # 44 {1/2} {1/4}
Lutetia # 47 {1/2} {1/4} {1/6}
Geneuora # 45 {1/2} {1/4} {1/8}
Maſſilia # 43 {1/10}
Mons peſſulanus # 43 {1/22}
Toloſa # 43 {1/2}
Brabantiæ, Flan-
driæ, Hollan.
Antuerpia # 51 {1/2}
Louanium # 51
Mechlinia # 51 {1/4}
Bruxella # 51
Gandauum # 51 {1/4} {1/6}
Brugæ # 52 {1/2}
Cales # 51 {1/2} {1/4}
Valencines # 50 {1/6}
Mittelburgũ # 51 {1/2} {1/4} {1/12}
Traiectum infe. # 52 {1/2}
Amſtelredama # 52 {2/3}
Groninga # 53 {1/4}
Suollis # 52 {2/3} {1/10}
Gheldria # 51 {2/3}
Cleuia # 52 Iuliacũ # 51 {1/2}
Aquiſgranum 51 # {1/12}
Leodium # 50 {1/2} {1/4} {1/6}
Dauentria # 52 {1/2}
Germaniæ ma-
gnæ Ciuit.
Colonia # 51
Maguntia # 50 {1/6}
Argentina # 48 {1/2} {1/4}
Baſilea # 47 {2/3}
Conſtantia # 47 {1/2}
Erfordia # 51 {1/6}
Ingolſtadium # 49
Nurenberga # 49 {1/3} {1/12}
Ratisbona # 49 {1/6}
Vlma # 47 {1/3}
Auguſta # 48 {1/4}
Praga # 50 {1/12} Buda # 46
Segina # 44 {1/2} {1/4}
Vienna Auſtriæ # 48
Saltzeburgum # 48
Iudeburgum # 47
Villachum # 46 {1/3}
Brixia # 46 {1/10}
Sarmatiæ.
Dantiſcum # 55
Mons regius # 54 {1/4}
Vratislauia # 51
Cracouia # 51
Caſchouia # 50 Regia # 61
Reualia # 66
Nouogaedia # 64
Moſcouia # 59
Cimbricæ Cherſo-
neſi, Noruegiæ, Sueuiæ.
Dania # 57
Lubecum # 54 {1/2} {1/4}
Brunſuick # 53
Luneburgum # 54
Arhuſia # 57 ferè.
Rypis # 56 {1/2} {1/4}
Lundis # 57 {1/3}
Nodroſia # 60 {1/2} {1/4} {1/12}
Lincopia # 61
Coppenhagna # 56 {1/3}
Angliæ. Scotiæ.
Medium inſulæ # 54 {1/2}
Londonium vel
Londra # 52 {1/2}
Etenburgum ſco. # 57
Efaguenſis # 57 {1/2}
Hybernia # 57 Iſlãdia # 60
Italiæ Ciuit.
Mantua # 44 {1/2}
Cremona # 44 {1/3}
Venetiæ # 44 {1/2} {1/4} 1 {1/2}
Ancona # 43 {2/3}
Roma # 41 {1/2} {1/4} 1 {1/2}
Brunduſium # 39 {2/3}
Neapolis # 41
Florentia # 43 1 {1/2}
Mediolanum # 44 {1/2}
Genua # 43 {11/24} 1 {1/2}
Taurinum # 43
Græciæ.
Chilia # 45 {1/2} {1/4}
Andrianopolis # 42 {1/2} {1/4}
Stridona # 44 {1/2}
Dirachium # 44 {1/2} {1/4} {1/6}
Conſtantinopolis # 43
Corinthus # 36 {3/4} {1/6}
Corona # 35
Africæ.
Tingis # 35 Feſſa 34 {2/3}
Alexandria # 31
Chayrũ # 30 {2/4} Moſiliũ # 9
Aſiæ Ciuit.
Micomedia # 52 {1/3}
Cæſarea # 41 {2/3}
Epheſus # 37 {2/3}
Anthiochia # 37 {1/3}
Hieroſolyma # 31 {1/2} {1/3}
Mecha # 22. Callicutiũ7
Hiſpaniola # 20

Moluccæ inſulæ nul
lã habẽt latit. quia ſub
æquatore ſunt.
FINIS.
136
Index Coſmographiæ Petri Apiani,
& Libellorum Gemmæ Friſii.
11
Primæ partis Capita.
Primum, Quid ſit Coſmographia, & quo
# differat à Geographia & Chorogra-
# phia. Quid Geographia. Quid Cho-
# rographia # Fo.1.
II. Sphærarum motum Cœlorumq́ue di
# uiſionem docet # Fo.2.
III. Quid Sphæra, quidve partes &
# Circuli ex quibus conſtat. # Fo.3.
IIII. De quinque Zonis Cœleſtibus
# Terræq́ue globoſitatem ex Eclipſi lu-
# næ demonſtrat # Fo.5.
V. De Parallelis circulis # Fo.6.
VI. De terræ climatibus # Fo.eodem
VII. Quid Longitudo terræ # Fo.7.
VIII. Quid Latitudo terræ, ſeu Eleua-
# uatio poli, vnà cum Organo quo lati-
# tudo terræ, ſeu Eleuatio poli demon-
# ſtratur. # Fo.8.
IX. Docet Altitudinem poli, ſeu Lati-
# tud{in}em terræ, nouem propoſitionibus
# & ſpeciali Organo perquirere. # Fo.9.
X. Quomodo Longitudo regionis ex
# Eclipſi lunæ, & Baculo A ſtronomieo
# deprehenditur, cum ſtructura eiuſdem
# Fo.12.
XI. Partes menſuræ quibus vtitur Coſ
# mometra # Fo.15.
XII. Quomodo ex Stadiaſmo, Terræ am
# bitus accipiatur. # Fo.eodem
XIII. Quomode distantia Ciuitat@@
# locorúmve quæ Latitudine tantú, quæ
# Longitudine tantum, & quæ Latitud.
# & Longitud. ſimul diſcrepant, ſit {in}ue-
# nienda. # Fo.16.
XIIII. Quomodo Globus Coſmogra-
# pbicus ad quatuor M{un}di card{in}es, &
# ad quemo{un} que locum ſit ponendus, &
# quomodo conſiciendus, Et quomodo li-
# nea Meridiana vulgari inuentione du-
# ce nda & per Inſtrumentum Azimuta-
# le, & Compaſſum viatorium depræ-
# hendenda # Fo 20.
XV. Quid ventus & quot, ſecumdum
# veteres nautas: eorumq́; natura. # Fo.22
ADDITIO GEMMÆ
FRISII.
De neotericorum Hydrographorũ Ven
# tis, & de Nauigandi artificio, Deq́ue
# inuenienda Longitud{in}is Differentia,
# cum QVADRATO nautico eiuſ-
# dem. # Fo.23.
XVI. De Antipodibus ſiue Antichto-
# nibus, Periœcis, Antœcis, Periſciis &
# Amphiſciis. # Fo.24.
XVII. Quid Inſula, Pen{in}ſula, Isth-
# mus, & Cont{in}ens, & quomodo {in}ter
# ſe differant. # Fo.25.
XVIII. Qualiter vniuſcu{iu}ſque regi-
# onis aut loci ſitus, in tabulis Ptolemæi
# ſit inueniendus # Fo.26.
XIX. Quid Speculum orbis, cuius vſus
# quinq; Propoſitionibꝰ docetur. # Fo.27.
Secundæ partis Capita.
I. Europæ ſummaria deſcrip. # Fo 28.
II. Africæ # Fo.29.
III. Aſiæ # Fo.eodem
IIII. Americæ # Fo.30.
APPENDIX GEM.
FRISII.
# De nouæ Regionis PERV deſcri-
# ptione. # Fo.eodem
Carta Coſmographica, cum ventis ad
# eorum naturam deliniatis ſub litera I.
V. Abacus ſiue particularis orbis deſcri
# ptio, & primò Europæ # Fo.31.
Africæ # Fo.38. # Aſiæ # Fo.39.
Inſularum Europæ deſcript. # Fo.43.
Africæ # Fo.46. # Aſiæ # Fo.eodem.
Americæ & Inſularum prope Americam
# deſcriptio # Eo.48.
Appendix de boris nocturnis. # Fo.eodem
GEMMÆ FRISII
De locorum deſcribendorum ratione, &
# de eor um diſtantiis inueniendis libel-
# lus.7.complexus capitibus # Fo.51.
Vſus Annuli Astronomici, eiuſdem Friſij
# 20. capitib. conſtat. # Fo.58.
137
DID ACI PYRRHI LVSI-
TANI CARMEN.
Loquitur Liber.
GEmma mihieſt author, quis neſcit noĩa Gemmæ?
Quantus is ingenio, quantus & arte valet?
Vt ſit Gemma nitens gemma præſtantior omni,
Vt ſit Erythræis vnio natus aquis,
Præſtiter at non plur a loqui, deinceps´ue ſilere,
Nam ſatis authoris dicere nomen erat.
Si tamen ò prudens lector, tibi dicere plur a
Eſt opus, & mecum commoda quanta feram?
Inſpicias titulum moneo, non vanus amores,
Nec doceo aligeri tela, facesq́ue dei.
Sed varios demonſtro locos, licet orbe remotos,
Et quantum diſtent or dine quique ſuo.
Expoſui nonnulla quidem, ſed plura ſuperſunt,
Dicere quæ breuitas temporis ipſa vetat.
Quis tantas contemnet opes? quis munera tanta
Spernet? & in paruo commoda tanta libro?
Linque leues nugas, & inanes deſere chartas,
Illa ſibi Scombri thura´ue ſacra petant.
Tempus abit, volat hora fugax, ſic labitur ætas
Labitur vt rapida feruidus amnis aqua.
Qui ſapit, ille bonos oculis animo´ue libellos
Perlegit: & quiſquis deſipit, ille malos.
Ergo bonos inquire libros, hos perlege, nugas
Linque, bonis horis vt potiare tuis.
FINIS.
Antuerpiæ excudebat Gregorio Bontio
Ægidius Dieſth, anno à Chriſto hu-
manæ ſalutis autore nato
1550.
138 57[Figure 57]
139
[Empty page]
140
[Empty page]