Apian, Petrus, Instrvmentvm Sinvvm, sev primi mobilis (Instrumentum Sinuum, seu primi mobilis), 1541

Bibliographic information

Author: Apian, Petrus
Title: Instrvmentvm Sinvvm, sev primi mobilis (Instrumentum Sinuum, seu primi mobilis)
Year: 1541
City: Norimbergae
Publisher: Petreius
Number of Pages: 46 Bl.352 : Ill., Tab. (nicht paginiert)

Permanent URL

Document ID: MPIWG:2GSY95VT
Permanent URL: http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/MPIWG:2GSY95VT

Copyright information

Copyright: Max Planck Institute for the History of Science (unless stated otherwise)
License: CC-BY-SA (unless stated otherwise)
Table of contents
1. Page: 0
2. INSTRVMENTVM SINVVM, SEV PRIMI MOBILIS, NV PER A' PETRO APIANO INVENTVM, NVNC AVTEM abeodem diligenter recognitum & locupletatum. Cuius tractatione, cum genuinus & latiſsime patens Sinuum uſus clariſsime deprehenditur, tum uero quicquid earundem Sinuum auxilio in rebus aſtronomicis ratiocinan-do indagari poteſt, facilime ac celerrime conficitur. Page: 5
3. INSIGNIA DN. CHRISTHOPHORI A STADION, EPISCOPI AVGVSTEN: Page: 6
4. AMPLISSIMO IN CHRISTO PATRI AC DOMINO, DOMINO CHRISTOPHORO A STADION, AVGV guſtæ Vindelicorum Epiſcopo Reuerendiſsimo, Domino & Mœcenati ſuo Petrus Apianus S. D. Page: 7
5. INDEX CENTVM PRONVNCIA-torum, quæ hoclibello ſecundum genuinum & uniuerſalem uſum ſinuum declarantur. PRONVNCIATVM I. Page: 9
6. PRONVNCIATA CEN-TVM, CVM INTER PRETATIONIBVS, V-TILITATIBVS, ET EXEMPLIS EORVNDEM APER-tiſsimis, ſuper inſtrumento nouo Primi Mobilis, recens iam à Petro Apiano cõpoſita & conſcripta, magno futura uſui omnibus Aſtro nomiæ ſtudioſis, fœliciter hic incipiunt. PRONVNCIATVM PRIMVM. Page: 13
7. Sequitur ergo hic tabula, cuius iam mentionem fecimus. Page: 14
8. Sequuntur nunc canones uſum ſiue ingreſſum iſtarum tabularum lucidiſsime declarantes. Page: 26
9. Appendix primi huius pronunciati. Page: 27
10. VSVS QVADRANTIS. Page: 27
11. REGVLA PRIMA. Page: 30
12. REGVLA SECVNDA. Page: 30
13. TALIS AD VSVM QVADRANS ADORNARI debet quantuſcun ſit. Page: 30
14. PRONVNCIATVM II. Page: 31
15. PRONVNCIATVM III. Latitudinem Lunæ ab eclyptica per ſinus colligere. Page: 32
16. PRONVNCIATVM IIII. Page: 32
17. PRONVNCIATVM V. Page: 33
18. PRONVNCIATVM VI. Page: 33
19. PRONVNCIATVM VII. Page: 34
20. PRONVNCIATVM VIII. Page: 35
21. PRONVNCIATVM IX. Page: 35
22. PRONVNCIATVM X. Page: 36
23. PRONVNCIATVM XI. Page: 36
24. PRONVNCIATVM XII. Page: 36
25. PRONVNCIATVM XIII. Page: 37
26. PRONVNCIATVM XIIII. Page: 38
27. PRONVNCIATVM XV. Page: 38
28. PRONVNCIATVM XVI. Page: 39
29. PRONVNCIATVM XVII. Page: 39
30. PRONVNCIATVM XVIII. Page: 40
31. PRONVNCIATVM XIX. Page: 40
32. PRONVNCIATVM XX. Page: 41
33. PRONVNCIATVM XXI. Page: 42
34. PRONVNCIATVM XXII. Page: 42
35. PRONVNCIATVM XXIII. Page: 42
36. PRONVNCIATVM XXIIII. Page: 43
37. PRONVNCIATVM XXV. Page: 43
38. PRONVNCIATVM XXVI. Page: 44
39. PRONVNCIATVM XXVII. Page: 44
40. PRONVNCIATVM XXVIII. Page: 45
41. PRONVNCIATVM XXIX. Page: 45
42. PRONVNCIATVM XXX. Page: 45
43. PRONVNCIATVM XXXI. Page: 46
44. PRONVNCIATVM XXXII. Page: 47
45. PRONVNCIATVM XXXIII. Page: 47
46. PRONVNCIATVM XXXIIII. Page: 48
47. PRONVNCIATVM XXXV. Page: 49
48. PRONVNCIATVM XXXVI. Page: 49
49. PRONVNCIATVM XXXVII. Page: 50
50. PRONVNCIATVM XXXVIII. Page: 50
51. PRONVNCIATVM XXXIX. Page: 51
52. PRONVNCIATVM XL. Page: 52
53. PRONVNCIATVM XLI. Page: 52
54. PRONVNCIATVM XLII. Page: 53
55. PRONVNCIATVM XLIII. Page: 54
56. PRONVNCIATVM XLIIII. Page: 54
57. PRONVNCIATVM XLV. Page: 54
58. PRONVNCIATVM XLVI. Page: 55
59. PRONVNCIATVM XLVII. Page: 55
60. PRONVNCIATVM XLVIII. Page: 55
61. PRONVNCIATVM XLIX. Page: 56
62. PRONVNCIATVM L. Page: 56
63. PRONVNCIATVM LI. Page: 57
64. PRONVNCIATVM LII. Page: 57
65. PRONVNCIATVM LIII. Page: 57
66. PRONVNCIATVM LIIII. Page: 58
67. PRONVNCIATVM LV. Page: 58
68. PRONVNCIATVM LVI. Page: 59
69. PRONVNCIATVM LVII. Page: 59
70. PRONVNCIATVM LVIII. Page: 61
71. PRONVNCIATVM LIX. Page: 62
72. PRONVNCIATVM LX. Page: 63
73. PRONVNCIATVM LXI. Page: 64
74. PRONVNCIATVM LXII. Page: 64
75. PRONVNCIATVM LXIII. Page: 64
76. PRONVNCIATVM LXIIII. Page: 65
77. PRONVNCIATVM LXV. Page: 66
78. PRONVNCIATVM LXVI. Page: 66
79. PRONVNCIATVM LXVII. Page: 67
80. PRONVNCIATVM LXVIII. Page: 68
81. PRONVNCIATVM LXIX. Page: 68
82. PRONVNCIATVM LXX. Page: 69
83. PRONVNCIATVM LXXI. Page: 69
84. PRONVNCIATVM LXXII. Page: 69
85. PRONVNCIATVM LXXIII. Page: 70
86. PRONVNCIATVM LXXIIII. Page: 70
87. PRONVNCIATVM LXXV. Page: 71
88. PRONVNCIATVM LXXVI. Page: 72
89. PRONVNCIATVM LXXVII. Page: 73
90. PRONVNCIATVM LXXVIII. Page: 74
91. PRONVNCIATVM LXXIX. Page: 76
92. PRONVNCIATVM LXXX. Page: 76
93. PRONVNCIATVM LXXXI. Page: 77
94. PRONVNCIATVM LXXXII. Page: 77
95. PRONVNCIATVM LXXXIII. Page: 77
96. PRONVNCIATVM LXXXIIII. Page: 78
97. PRONVNCIATVM LXXXV. Page: 78
98. PRONVNCIATVM LXXXVI. Page: 79
99. PRONVNCIATVM LXXXVII. Page: 80
100. PRONVNCIATVM LXXXVIII. Page: 80
101. PRONVNCIATVM LXXXIX. Page: 81
102. PRONVNCIATVM XC. Page: 82
103. PRONVNCIATVM XCI. Page: 82
104. PRONVNCIATVM XCII. Page: 83
105. PRONVNCIATVM XCIII. Page: 83
106. PRONVNCIATVM XCIIII. Page: 85
107. PRONVNCIATVM XCV. Page: 85
108. PRONVNCIATVM XCVI. Page: 86
109. PRONVNCIATVM XCVII. Page: 87
110. PRONVNCIATVM XCVIII. Page: 88
111. PRONVNCIATVM XCIX. Page: 88
112. PRONVNCIATVM C. Page: 89
113. FINIS. Page: 90
1
[Empty page]
211[Handwritten note 1]22[Handwritten note 2]33[Handwritten note 3]44[Handwritten note 4]
3
[Empty page]
4
[Empty page]
5
INSTRVMENTVM
SINVVM
, SEV PRIMI MOBILIS, NV
PER
A' PETRO APIANO INVENTVM, NVNC AVTEM
abeodem
diligenter recognitum & locupletatum. Cuius tractatione, cum
genuinus
& latiſsime patens Sinuum uſus clariſsime deprehenditur, tum uero
quicquid
earundem Sinuum auxilio in rebus aſtronomicis ratiocinan-
do
indagari poteſt, facilime ac celerrime conficitur.
Adiectus eſt & Quadrans Vniuerſalis ſeu Generalis, noua ſacie, in eundem
uſum
fabreſactus.
cuius uſu, quicquid ex tabulis Sinuum cõputãdo elici po
terat
, ſine negotio, ſine´ numerorũ moleſtiore tractatiõe facilime ꝑſpicitur.
1[Figure 1]
Norimbergæ apud Iohan. Petreium, anno M. D. XLI.
6
INSIGNIA DN. CHRISTHOPHORI
A STADION, EPISCOPI AVGVSTEN:
2[Figure 2]55[Handwritten note 5]66[Handwritten note 6]
777[Handwritten note 7]
AMPLISSIMO IN
CHRISTO
PATRI AC DOMINO,
DOMINO
CHRISTOPHORO A STADION, AVGV
guſtæ
Vindelicorum Epiſcopo Reuerendiſsimo, Domino
& Mœcenati ſuo Petrus Apianus S. D.
MEMINIMVS adhuc, Ampliſsime Præſul, quanta
fuerint
animi promptitudine noſtra, tuæ Celſitudini
ſuſcepta
olim in honorem &
ornamentum familiæ Sta
dianæ
conſcripta, in quibus Primi Mobilis commo
da
ſub proſapiæ tuæ inſignibus æduntur.
Eaipſa, lice
at
citra iactantiam loqui, quamuis nihil deſiderent
quicquàm
ad perfectionem ſui, numeris enim nihil
certius
uſ extat, cum tamen altiora eadem ſint, quàm
ut
â quouis accipi obuia poſsint, ob computi nimirum onus, quod unum
dum
fugitur, neſcio quàm iniqué matheſi conſulitur, adactus ſum idem car-
men
, alijs tamen fidibus recinere, ad id ſanè multo magis permotus, cum tan
tus
emiſsi ſub nomine tuo, Ampliſs.
Præſul, operis paſsim apud omnes Ma-
thematicos
ſtudioſos cultus &
amor increbeſceret. Quadrantem igitur pri-
oribus
adiecimus Primi Mobilis nuncupantes, quod nullus non pri-
mi
mobilis uſus in eo depræhendatur, dicto uero citius quidlibet &
intra
calculos
, ſola manus opera efficitur.
Quod autem Tuæ Amplitudini eun-
dem
dedicem, facit operis ſimilitudo, Cum enim antea ſub nomine Celſitu-
dinis
Tuæ primum mobile tam fœliciter innotuerit, non potui non &
hanc
lucubrationis
noſtræ partem, Tuæ Amplitudini offerre, quam iccirco ſpero
ſub
tutela paſſuram ſua ædilibentius, quod &
in hoc creberrime ſeſelegat,
&
antea nobis ſinum ſuum non egre accedentibus obtulerit. Ne uero ſatis
fuit
nobis hunc laborem Tuæ Reuerentiæ adſcribere tantum, niſi etiam ſin-
gula
totius libri pronunciata per diem &
horam, nunquàm ſatis memoran-
Sanctionis, ſiue intronizatiõis, ut uocant, tuæ illuſtraremus, &
hocideo
ut
nemo non huius operis lector Celſitudinis tuæ frequenter meminiſſe co-
gatur
unà mecum, quem ego perpetua memoria digniſsimum ſemper iudi-
caui
.
Atqui fortaſsis audiam opus non eſſe ſatis amplum ſeu folioſum, ſed
hic
Anaxerxis Memoris appellati, meminiſſe tuam Celſitudinem uelim,
qui
frigidam caua manu oblatam, non ſegnius hauſit, quàm ſi auro Lesbi-
um
fuiſſet porrectum.
Necnon Auguſti & aliorum, quibus ſemper uolun
tas
uidebatur pluris, quàm actus ipſe.
Voluntatem enim non defuiſſe am-
pliora
offerendi, Tua Celſitudo credat, ſed materiam.
Ne uero deſpe-
ctui
ſit, quia modicum eſt opellum.
Ille enim non minus Homerum geſta
uit
in nuce, ac ille, qui aureis literis eundem magnifice trãſcribi imperauit, &

Maior
in exiguo ſæpe extat pondere uirtus.
8
utferè poeta inquit. Hoc enim in libro æque omnes Primi Mobilis con-
ſiderationes
aſſequi licet, at in infinita magnitudine.
Quid, quod in in-
numeris
centonibus idem uix præſtari queat?
Proinde reſtat, ut Tua Cel-
ſitudo
recipiat animo, quo ſoluit antea, hoceſt, grato munus idem, copio-
ſius
tamen redditum, aliquando auctiora eiuſdem generis receptura.
Sic
igitur
ualeat Reuerenda Paternitas Tua, Apianum´ clientem agnoſcat.
Datum Ingolſtadij quinto Calendas Septembris, anno M. D. XL.
9
INDEX CENTVM PRONVNCIA-
torum
, quæ hoclibello ſecundum genuinum &
uniuerſalem
uſum ſinuum declarantur.
PRONVNCIATVM I.
1. Inſtrumentum hoc PRIMI MOBILIS componere, & in genere uſum eius bre
uiter
intelligere.
Canones ſiue declaratio tabularum ſinuum.
Appendix deuſu Quadrantis in eadem re.
2. Sphæram octauam æquare cum nona & decima, & ſtellas fixas, ſimul ac planetarũ
auges
per hoc uerificare.
3. Latitudinem Lunæ ab eclyptica per ſinus colligere.
4. Exipſa Lunæ latitudine, diſtantiam illius à capite uel cauda Draconis Lunæ (quã
in
tabulis argumentum latitudinis Lunæ uocamus) cognoſcere.
5. Cuiuſcun puncti imaginatione concepta in eclyptica, inuenire declinationem
ab
æquinoctiali.
6. Cognita Solis declinatione (quod & in meridie & oriente Sole facilime fieri po-
teſt
) adhuc gradum illum zodiaci internoſcere, quem iſta declinatio tangit, at
unum
cum eo punctum efficitur.
7. Cuiuslibet arcus eclypticæ, qui principium ſuum ab æquinoctiali & interſectione
cum
eclyptica capit, aſcenſionem in ſphæra recta addiſcere.
8. Habita iam aſcenſione recta æquinoctiali, arcum ipſius eclypticæ cum eo aſcenden
tem
in ſphæra recta cognoſcere.
9. Quum arcum aliquem eclypticæ cognoſcere cupis, cum quo æqualis arcus æqua-
toris
aſcendit in ſphæra recta, iam´ principium ſiue terminus illius arcus tibi in-
notuit
, alterum quo terminum ex artiſicioſa ſupputatione colligere.
10. Punctum eclypticæ in qualibet quarta, qui terminat arcum illum, qui exceſsionem
habet
ſuper aſcenſionem rectam, longe maximam, quam aliquis arcus eclypticæ
unquam
habere poteſt, beneficio numerorum indagare.
11. Si quis arcum eclypticæ & aſcenſionem eius rectam utrun id in unam ſummam
redactũ
tibi proponat, quemlibet arcũ eclypticæ &
æquatoris ſibi correſponden-
tis
inde elicere.
12. Cuiuslibet puncti eclypticæ uel etiam ſtellæ fixæ, cuius enim nota ſit declinatio,
amplitudinem
ortiuam in quacun eleuatione poli perſcrutari.
13. Cognita iam antea amplitudine, gradum inuenire zodiaci, qui amplitudinẽ iſtam
conſtituit
.
14. Altitudinem poli in ſingulos dies ex amplitudine ortiua uel occidua, Solis ſiue ſtel
larum
, adpoſite inueſtigare.
15. In qualibet regione differentiã inquirere aſcenſionalẽ, p quã longitudo dierũ & no
ctiũ
inuenitur, &
unde lõgitudo diurna per uniuerſum orbẽ facile cognoſci poteſt
16. Longitudinem diurnam ſuper quodcun punctum eclypticæ alia quadam ratio-
ne
addiſcere.
17. Cognita regionis alicuius die longiſsima, aut alioqui propoſita, altitudinem poli, in
qua
tanta eſt diei quantitas, ex ſphærica ſupputatione inuenire.
18. Cuiuslibet arcus eclypticæ, qui incipiat in ſectione uernali, aſcenſionem obliquam
in
quacun ſiue ciuitate ſiue regione ſupputare.
19. Quod ſi forte aſcenſio obliqua iam antea fuerit eleuatione poli cognita, adhuc ta
men
gradũ eciypticæ ſimul tunc aſcendentẽ ſuper horizontẽ experiri &
indagare.
20. Altitudinem Solis in circulo uerticali (dummodo ſit in ſigno aliquo ſeptentriona-
li
) inueſtigare.
21. Altitudinem ſeu eleuationẽ poli ex altitudine Solis in circulo uerticali inquirere.
22. Gradum Solis & quotidie & expedite inuenire ex altitudine eiuſdem in circulo uer
ticali
, ſi modo Sol fuerit in ſignis ſeptentrionalibus.
10INDEX.
23. Cognita iam & altitudine Solis in circulo uerticali, & eleuatione poli, per utran
illam
amplitudinem Solis ad eum diem, quo altitudinem Solis in circulo uertica-
li
obſeruaſti, inuenire.
24. Ex altitudine Solis in circulo uerticali, & ex amplitudine Solis eiuſdẽ diei altitudi-
nẽ
poli expedite inueſtigare, etiã ſi neſcias gradũ Solis ſimul &
declinationẽ illius
25. Quocun tempore, ſiue qualibet hora, gradum eclypticæ, qui meridianum tangit,
ex
ſphærica ſupputatione colligere.
26. Quatuor illos angulos, quos eclyptica cauſſat meridiano, ad unumquod pun-
ctum
, quo eclyptica meridianum tangit, artificioſe cognoſcere.
27. Eoſdem angulos quatuor, quos eclyptica facit cum meridiano, facilius inquirere.
28. Angulos illos eclypticæ & meridiani, adhuc tertia quadam ratione, à prioribus di-
uerſa
, inueſtigare.
29. Diſtantiam zenith à 90. gradu ab aſcendente, & breuiſsime & exactiſsime reperire
30. Aſcendentem, hoc eſt, gradum eclypticæ, qui partiliter in horizonte conſtituitur,
quacun
&
regione & hora expedite cognoſcere.
31. Angulum ab horizonte obliquo cum eclyptica cauſſatum, per expeditam ſupputa-
tionem
cognoſcere.
32. Quantitatem anguli ab horizonte et eclyptica cauſſati diuerſo modo inquirere, ha
bito
tantum prius medij cœli gradu.
33. Angulum occidentis, quem eclyptica cum horizonte efficit in parte occidua, prom
pte
&
facile inueſtigare.
34. Altitudinem Solis ſuper horizontem quotidie & in ſingulas horas toto terrarum
orbe
ex ſolerti quadam ſupputatione colligere.
35. Eandem Solis altitudinem ſuper horizontem quacun hora, & ubiuis gentium di
uerſa
ratione indagare.
36. Rurſus alio modo cognoſcere altitudinem Solis ſuper horizontem, omni die & mo
mento
per uniuerſum terrarum orbem.
37. Adhuc diuerſa uia eandem Solis altitudinem ſupra horizontem in quacun eleua-
tione
poli depræhendere.
38. Etiamnum alia ratione altitudinem illam Solis ſupra horizontem ubiuis locorum
pulchre
et expedite cognoſcere.
39. Diſtantiam Solis ante meridiem per circulum magnum ab ipſo puncto interſecti-
onis
æquatoris &
horizontis ſolerte inueſtigare.
40. Angulum perquirere quem facitæquinoctialis cum circulo magno ducto per cor-
pus
ſolare, &
ortum æquinoctialis iuxta punctum illud, ubi circulus iſte maior â
Sole
ductus cum æquinoctiali horizontem attingit.
41. Angulum etiam illum explorare, quem cum horizonte facit circulus magnus, du-
ctus
à Sole ubicun ſito ad ortum æquinoctialem.
42. Quãta ſit diſtãtia Solis aut ſtellæ â uero illo æꝗnoctiali ortu uel occaſu uerſus meri-
diem
ſiue ſeptentrionem, aut uiciſsim à meridiano ad ortum uel occidentem, expe-
dite
cognoſcere.
43. Diſtantiam Solis horizontalem à circulo uerticali diuerſa ratione indagare, ſed e-
iuſmodi
quæ ad omnes ſtellas fixas &
erroneas queat commode adhiberi.
44. Altitudinem Solis ſupra horizontem omni momento, & ubicun gentium adhuc
ſexta
ratione inuenire.
45. Diſtantiam Solis horizontalem à circulo uerticali alio modo perquirere.
46. Angulum quem facit eclyptica circulo altitudinis, quem Sol ſiue ſtella attingit
ad
horam aliquam propoſitam expedite cognoſcere.
47. Eundem hunc angulũ eclypticæ & altitudinis circuli alio adhuc modo inueſtigare.
48. Angulum eum ipſum quem duabus propoſitionibus oſtendimus adhuc alia ratio-
ne
indicare.
49. Angulum illum, de quo hactenus diſputatum eſt, etiamnum diuerſa uia inquirere.
50. Cognito gradu aſcendentis, adhuc gradum eclypticæ mediat cœlũ explorare.
11INDEX.
51. Arcum circuli maioris, qui per utrun polum mundi & corpus ſolare ducitur, at
alio
nomine circulus horarius dicitur, quantus ille ſit à polo mundi arctico uſ ad
horizontem
, per ſupputationem triangularem cognoſcere.
52. Locum ſiue punctum horizontis, ubi linea horaria in plano horizontali, ſimiliter &
circulus
horarius in corpore ſphærico tangit horizontem, inuenire.
53. Arcum illum horizontis inter meridianum & circulum horarium comprehenſum
adhuc
alia quadam ratione inueſtigare, iſtũ inquam, qui per locũ Solis ptenditur
54. Arcum horizontis, quem arcus horarius inter ſeipſum & meridianum includit, ad-
huc
alia ea´ omnium facilima ratione perquirere.
55. Arcum quo in circulo uerticali, inter circulum horarium & meridianum interce-
ptum
exacta &
diligenti ſupputatione indagare.
56. Arcum circuli uerticalis, quem abſcindit circulus horarum, adhuc diuerſo modo
inueſtigare
.
57. Angulos horarios conficere ſuper quolibet plano, quæ quidem planæ ſuperficies à
ſuperficie
plana horizontali inclinantur, &
tamen reſpectu ſuperficiei ipſius me-
ridiani
ad angulos rectos ſunt compoſitæ.
58. Cognito iam antea eclypticæ gradu, qui eſt in a ſcendente, ſimiliter & habito gradu
æ
quinoctialis coaſcendente, eleuationem poli inde elicere.
59. Si quis ante nouerit duo puncta eclypticæ, & arcum inter ea concluſum, ſimiliter
&
aſcenſionem obliquam (qui gradus ſunt æquatoris cum noto iſto loco eclypti
in eadem regione coaſcendentes) inde quo eleuationem polarem eius regio
nis
, in qua fit talis aſcenſio, colligere.
60. Cognito antea & gradu medij cœli, & ſimul perſpecta amplitudine ortiua aſcẽden-
tis
, altitudinem poli inde perquirere.
61. Cognito iam gradu medij cœli, ſimiliter & gradu aſcendentis, altitudinem poli in-
de
cognoſcere.
62. In quacun regione, perſpecta eleuatione poli, tempus quo punctum zodiaci ab
arcuper
polos mundi &
arcum æquinoctialis ducto uſ ad circulum uerticalem
moueatur
, dijudicare.
63. Intellecta iam altitudine poli, adhuc emetiri quanto tempore arcus aliquis eclypti-
propoſitus à principio uſ in finem pertranſeat circulum uerticalem.
64. Idem hoc tempus adhuc alio modo perquirere, at ea ueluti generalis eſt regula
ad
totam eclypticam.
65. Si in duabus regionibus altitudo poli ſit ignota, & uno momento unus aſcendens
exiſtat
, ſed ad meridianos eorum pertingat duplex eclypticæ pũctum etiam igno
tum
, adhuc inſuper cognoſcere latitudines &
differentiam longitudinis earum.
66. Ciuitatibus duabus eundem aſcendentem habentibus eadem hora & momento, u-
triuſ
etiam eleuationem poli perſpecta, differentiam longitudinum inter eas
cluſum
inuenire.
67. Cognita duarum urbium latitudine, ſimiliter & differentia ipſa lõgitudinis, an eun-
dem
habeant uno momento aſcendentem uidere.
68. Si quando duæ ciuitates, quarum cognitæ ſint latitudines & longitudines, uel ſal-
tem
differentia longitudinum, iam´ ex ſuperiori pronunciato inuentum ſit, eas
eodem
momento quotidie ſemel aut bisunum habere aſcendentem, punctũ iam
iſtud
eclypticæ in aſcendente expedite indagare.
69. Quottidie ex altitudine & Azimuth Solis eleuationem poli colligere.
70. Si quando duorum locorum longitudines ſunt æquales, & inſuper eorum latitudi-
nes
notæ, at inæquales, diſtantiam inter ea ſecundum uiam directã inueſtigare.
71. Quum loca duo uni ſubiecta ſunt meridiano, & alterius tantum nota ſit latitudo &
diſtantia
ignota, inde latitudinem alterius elicere.
72. Locis duobus æqualem poli altitudinem habentibus, quæ utra ſit nota, ſed ita, ut
diuerſis
ſubiaceant meridianis, cognita etiam differentia longitudinis, adhuc eo-
rum
inſuper diſtantiam cognoſcere.
12INDEX.
73. Cognitis duorum locorum latitudine & longitudine, diſtantiam inuenire.
74. Duobus locis in gradibus longitudinis & latitudinis cognitis, in quã mundi partẽ
alter
ab altero declinet (angulũ hũc poſitionis alio nomine dicimus) inueſtigare.
75. Propoſitis locis duobus, quorum alterius tantum latitudo ſimul & longitudo ſit co
gnita
, alterius autem utra ignota, angulus autem poſitionis ab altero conſtet
unà
cum diſtantia ad alterum, inſuper eleuationem poli alterius loci, longitudi-
nem
etiam ſiue diſtantiam longitudinis indagare.
76. Cognita tantum unius loci propoſiti eleuatione polari ſimul et alterius, at hinc
etiam
interca pedine habita inter utran, differentiam adhuc longitudinum &
an
gulum
poſitionis ab altero ad alterum inuenire.
77. Si trium locorum nota ſit intercapedo, duo etiam loca ex ijs cognitas habeant ſuas
tum
latitudines tum longitudines, adhuc tertij longitudinem &
latitudinem, an-
gulum´
poſitionis, inquirere.
78. Arcum circuli uerticalis concluſum inter meridianum & circulum poſitionis alicu
ius
ſtellæ ſiue puncti in cœlo extra eclypticam, uel in ea conſiderare &
agnoſcere.
79. Altitudinem poli arctici ſuper ſemicirculum poſitionis breuiſsime & expeditiſsime
inueſtigare
.
80. Horam diurnam ex altitudine Solis ſuper horizontem in omni regione conijcere.
81. Altitudine poli Borealis ſuper ſemicirculum poſitionis cognita, etiam arcum æqua
toris
inuenire, qui meridiano &
illo ſemicirculo poſitionis includitur.
82. Quum iam altitudo poli ſuper ſemicirculum poſitionis cognita eſt, de hinc arcum
circuli
uerticalis inter zenith &
iſtũ ſemicirculũ poſitionis cõcluſum inueſtigare.
83. Si arcus æquatoris à meridiano ſumatur uſ ad ſemicirculum poſitionis, altitudi-
nem
per hoc poliſuper ſemicirculum illum poſitionis perquirere.
84. Altitudinem poli ſuper ſemicirculum poſitionis per arcum æquatoris inter eum &
meridianum
concluſum, diuerſa ratione colligere.
85. Declinationem ſtellæ ab æquatore, ſi quam habet, cognoſcere.
86. Declinationem ſtellæ alio & iucundiore modo perquirere.
87. Aſcenſionem rectam ſtellæ inuenire, puta gradum æquatoris, qui cum ſtella propo
ſita
meridianum ſiue horizontem rectum attingit.
88. Altitudinem poli ſupra horizontem quacun hora noctis, quum ſtellæ uidentur,
per
totum annum ſine omni inſtrumento artificioſe dignoſcere.
89. Punctum iſtud eclypticæ cum quo ſtella ſeu punctum quoduis cœli medium tan-
git
, perſcrutari.
90. Amplitudinem ortiuam & occiduam ſtellarum fixarum & erraticarum adinuenire.
91. Aſcenſionẽ rectam ſtellarũ fixarũ & erraticarum quàm expeditiſsime cognoſcere.
92. Arcũ ſemidiurnũ ſtellæ & eius etiam aſcenſionem obliquã in æquatore perſpicere.
93. Cum quo gradu ſiue puncto eclypticæ quælibet ſtella fixa & erratica, ſimiliter & ali
ud
quoduis punctum imaginarium Primi Mobilis ſuper horizontem obliquam
aſcendit
, uel eum tangit, aut etiã in parte occidua demergitur, ſolerter indagare.
94. Proiectionem radiorum per triangularem ſup putationem colligere.
95. Interuallum apparitionis aut occultationis ſtellarum in arcu eclypticæ, ſubtiliter
explorare
.
96. Ex altitudine ſtellæ fixæ uel planetæ ſupra horizontem, etiã noctis horam elicere.
97. Duarum ſtellarum fixarum uel errantium, diuerſas´ latitudinum denominationes
habentium
, diſtantias ab inuicem colligere.
98. Altitudinem ſtellæ ſupra horizontem exiſtentis, in omni regione omni´ hora ex-
acto
calculo indagare.
99. Diſtantiam ſtellæ horizontalem à circulo meridiano omnihora inueſtigare.
100. Quocun anni tempore etiam in pauculis diebus per ſtellam incognitam & ex-
ortum
Solis, maximam Solis declinationem dignoſcere.
13
PRONVNCIATA CEN-
TVM
, CVM INTER PRETATIONIBVS, V-
TILITATIBVS
, ET EXEMPLIS EORVNDEM APER-
tiſsimis
, ſuper inſtrumento nouo Primi Mobilis, recens iam à Petro
Apiano
cõpoſita & conſcripta, magno futura uſui omnibus Aſtro
nomiæ
ſtudioſis, fœliciter hic incipiunt.
PRONVNCIATVM PRIMVM.
Inſtrumentum hoc Primi Mobilis componere, & in genere uſum e-
ius
breuiter intelligere.
PRincipio cõpoſiturus inſtrumentũ, quo omne illud, q̊dcũ in uniuerſo pri
mo
Mobili inquiri poteſt, inueniatur, Duc lineã rectam ea longitudine,
magnitudini
ſiue quãtitati ꝓpoſiti inſtrumenti reſpondeat, Ad huius lineæ
finẽ
ſeu extremitatẽ dextri lateris pone A, ex altera parte B.
Deinde ex A
lineã
erige perpendicularẽ, eadem longitudine plano´ æquali lineæ A B,
&
in altera extremitate eminet, ſcribe C. Mox circinũ altero illo pede fixo & immoto
repone
in A, mobilẽ aũt pedẽ educ extenſum in C uſ, &
ſic circulũ deſcribe à C uſ in
B
, at hoc modo habebis ante te deſcriptum iamiam quadrantẽ, quartã.
ſ. circuli totius
partẽ
ex tribus illis literis A B C.
Ad hæc circulũ iſtũ à B in C diuide in 90 partes æqua-
11Quomodo
Quadrans
in 90. par-
tes diuidi
debeat.
les, id in hunc modũ.
Primũ omniũ in tres partes æquales, deinde quãlibet earũ rurſus
in
tres alias ꝑtes æquales, mox ſingulas illas adhuc partire in duas, &
has poſtremò in 5.
at ſic circulũ habebis à B uſ in C diuiſum apte in 90. ꝑtes æquales, quas graduũ ap-
pellatione
cõtinemus.
Et hæc puncta graduũ occultè quidẽ deſcribi debent, ut facile de-
leri
poſsint.
Cæterũijs ita peractis, porrò adhuc diuide lineã A B in duas tes in pũcto
D
, ſimiliter &
lineã A C in pũcto E, circinũ pone in D altero pede fixo, altero exten
ſo
deſcribe circulũ ex A uſ in B, circinũ ita immotũ relinque, &
pedem alterũ colloca in
E
, altero aũt ſimiliter duc ſemicirculũ ab à uſ in C, ita, ut duo illi interſectionẽ mutuã
habeant
in pũcto F.
At iſti iam ſemicirculi duo illi ſuntueri, qui ad diuiſionem ſinuum
&
neceſſario hic requirũtur & adpoſite uſurpantur, q̊d hoc loco præmonuiſſe te oportu
it
, nobis´ adeo conſultũ uiſum eſt, eo maxime ut deinceps ſcias ꝗd uelimus, quotieſcũ
de
circulis ſinuũ diſſeremus.
In pũcto aũt A filum adfigi oportet, quo uſui fit accommo
datior
.
Deinde punctis D E applica regulã, & pinge aut trahe lineã occultam ex D in E
&
eam diuide p mediũ in puncto G, poſthac pone circinũ pede fixo, ſcilicet fixo in G, al-
tero
extẽſo in B uel C deſcribe circulũ, &
ſic circulũ deſcribe à C uſ in B, ita tamẽ, ut ap
pareat
circulus eminere aliquantulũ ultra B &
C. Iterũ expande circinũ, & protrahe cir
culũ
tantũ ſolummodo diſtantẽ à iam ducto circulo, inter ipſos poſsint cadere ſingula
res
graduũ diuiſiones.
Rurſus iterũ comprime circinũ, & depinge in eodẽ centro tertiũ
circulũ
tantũ diſtantem à primo, ut inter ipſos poſsit ſcribi numerus graduũ diſtinctorũ
3[Figure 3] 5 &
5. Hi circuli ſic rite deſcripti, cõſtituũt limbũ huius inſtru
mẽti
.
Demũ applica regulã cẽtro A & fingulis diuiſionibus gra-
duũ
in circulo B C occulto, &
ubi regula tangit iſtos circulos,
duc
lineas minutas à primo citculo in
ſecũdũ
, linea uero à 5.
gradu ducenda
erit
de ſecũdo circulo in tertiũ.
Tandẽ
in
ſpacio primi &
tertij, incipiẽdo à B
ſcribẽdo
uerſus C in primo ſpacio 5.
in ſecũdo 10, in tertio 15, & ſic de alijs
numeris
ꝗnariũ aſcẽdendo uſ ad
90
.
circa C ſedẽ ſibi uendicabunt.
Hactenus
de compoſitiõe limbi Qua
drantis
, cuius has ſume figuras.
14GENVINVS VS VS
Ideo etiam potiſsimum hic mentionem fecimus duorum iſtorum ſemicirculorum,
quoniam
iuxta utrũ illum ducendi tibi erunt adhuc duo circuli, &
illi quidem duo per
ſe
nihil ſignificant, niſi ut inter eos graduum diuiſio ſimul et numeri conſignari poſsint,
ſicut
in ultima figura manifeſte ſatis cernere potes.
At in hunc modum apparet inde
imaginem
relucere, ſimilima inſtrumento, quo lupis capiendis ſtrui ſolent inſidiæ.
In
11Quare ſe-
midiameter
100000
.
partes ha-
beat.
ſuper lineam A B diuide in 100000.
partes æquales, qui ſinus exiſtant totus ſiue perfe-
ctus
, at diuiſionem hãc in partes 100000.
magis tibi conſulo amplectendam, quòd
exempla
omnia centum illarum propoſitionum per eiuſmodi ſinum perfectum ſuppu-
taui
, id´ adeo feci libẽtius, quòd numerus ille ad hanc operationem mihi uidebatur om-
nium
commodiſsimus.
Sequitur ergo hic tabula, cuius iam
mentionem
fecimus.
22
Puncta
ſi \\ nusrecti. # . # . # Puncta ſi \\ nusrecti. # . # . # Puncta ſi \\ nus recti. # . # . # Puncta ſi \\ nus recti. # . # .
1
# 0 # 34 # 26 # 15 # 4 # 51 # 30 # 40 # 76 # 49 # 28
2
# 1 # 9 # 27 # 15 # 40 # 52 # 31 # 20 # 77 # 50 # 21
3
# 1 # 43 # 28 # 16 # 16 # 53 # 32 # 0 # 78 # 51 # 16
4
# 2 # 18 # 29 # 16 # 51 # 54 # 32 # 41 # 79 # 52 # 11
5
# 2 # 52 # 30 # 17 # 27 # 55 # 33 # 22 # 80 # 53 # 8
6
# 3 # 26 # 31 # 18 # 4 # 56 # 34 # 3 # 81 # 54 # 6
7
# 4 # 1 # 32 # 18 # 40 # 57 # 34 # 45 # 82 # 55 # 5
8
# 4 # 35 # 33 # 19 # 16 # 58 # 35 # 27 # 83 # 56 # 6
9
# 5 # 10 # 34 # 19 # 53 # 59 # 36 # 9 # 84 # 57 # 8
10
# 5 # 44 # 35 # 20 # 29 # 60 # 36 # 52 # 85 # 58 # 13
11
# 6 # 19 # 36 # 21 # 6 # 61 # 37 # 35 # 86 # 59 # 19
12
# 6 # 54 # 37 # 21 # 43 # 62 # 38 # 19 # 87 # 60 # 28
13
# 7 # 28 # 38 # 22 # 20 # 63 # 39 # 3 # 88 # 61 # 39
14
# 8 # 3 # 39 # 22 # 57 # 64 # 39 # 48 # 89 # 62 # 52
15
# 8 # 38 # 40 # 23 # 35 # 65 # 40 # 33 # 90 # 64 # 10
16
# 9 # 12 # 41 # 24 # 12 # 66 # 41 # 18 # 91 # 65 # 30
17
# 9 # 47 # 42 # 24 # 50 # 67 # 42 # 4 # 92 # 66 # 56
18
# 10 # 22 # 43 # 25 # 28 # 68 # 42 # 51 # 93 # 68 # 26
19
# 10 # 57 # 44 # 26 # 6 # 69 # 43 # 38 # 94 # 70 # 3
20
# 11 # 32 # 45 # 26 # 45 # 70 # 44 # 26 # 95 # 71 # 48
21
# 12 # 7 # 46 # 27 # 23 # 71 # 45 # 14 # 96 # 73 # 45
22
# 12 # 43 # 47 # 28 # 2 # 72 # 46 # 3 # 97 # 75 # 56
23
# 13 # 18 # 48 # 28 # 41 # 73 # 46 # 53 # 98 # 78 # 31
24
# 13 # 53 # 49 # 29 # 21 # 74 # 47 # 42 # 99 # 81 # 54
25
# 14 # 29 # 50 # 30 # 0 # 75 # 48 # 35 # 100 # 90 # 0
15TABVLARVM SINVVM PER PET. APIANVM.
SEd ut nõnihil degenerali huius inſtrumẽti uſu dicamus, retulerit plurimũ, imò neceſ
ſariũ
fuerit p̃mittere quædã, puta, ꝗd ſit Diameter, quid Chorda, quid etiã Sinus rect 9
11Diameter
quid.
&
quid ſituerſus. ? ?Diameter ſiue dimetiẽs circuli, eſt linea recta eius umbilicum
trãſiens
, illum´ in duo æqualia diuidens.
? ?Arcus eſt cuiuslibet circuli ſeu periferiæ
22Arcus. portio.
? ?Chorda eſt linea recta ſecãs circulũ in duas portiones inæquales. ? ?Sinus
33Chorda. eſt linea recta, diametro circuli lõgitudine uel potẽtia cõmenſurabilis.
? ?Sinus totus
44Sinus. ſiue ꝑfectus eſt circuli ſemidiameter in aliquas ꝑtes diuiſa.
? ?Sinus diuiditur in Sinum
55Sinus totus
ſiue perfe-
ctus quid.
rectũ ac uerſum.
? ?Sinus rectus ſubdiuidit̃ in primũ & ſecũdũ. ? ?Sinus rectus pri-
mus
eſt medietas chordæ arcus dupli ad arcũ, cuius eſt ſinus, ſiue dimidiũ chordæ reſpe-
ctu
totius arcus.
? ?Sinus uerſus eſt portio diametri à ſinu recto ad periferiã cõprehen
66Sinus rect9
dupliater
diuiditur.
ſi, utpote ſagitta arcus.
? ?Sinus rectus ſecũdus eſt reſiduũ cuiuslibet arc9 ſubtracti ex
90
.
ſiue arcus reſtat uſ ad cõplementũ quartæ circuli, is ſemper eſt æqualis ꝑti dime
tientis
, quæ à cẽtro circuli ad ſinũ rectũ primũ terminatur.
? ?Sector circuli eſt figura
77Sinus uerſ9
quid.
continetur à duabus lineis recte à centro ad circumferentiã ductis, necnon ab arcu qui
88Sinus rect9
ſecundus.
inter illos comprehẽditur.
Verum hic quo teiſtud celare nolo, inſtrumentũ hoc
oportet
eſſe ſatis magnũ, omnino enim amplius fuerit, certius per illud operari pote
99Sector cir-
culi.
ris.
Quamuis ſi uoles, poteris q̊cũ alio numero ad hoc uti, alijs tamẽ cõmodiores ſunt
numeri
, qui unitatẽ habent aliquot nullis 000 &
c. quales ſunt 10. 100. 1000. 10000.
100000 & c. ſiquidẽ per iſtos operatio paulo redditur facilior in multiplicando pari
ter
&
diuidẽdo. Diuiſa igitur linea A B in hũc modũ, porrò circinũ altero pede repone
in
A, alte℞ uero extẽde ad ſingula illa pũcta, extẽdens hoc pacto circinũ uſ ad ſemicir
culũ
A F B, omnibus deinde illis in circulũ ſinuũ redactis, numeros adſcribe incipien
do
in B F uſ ad A, ea´ dicentur puncta ſinus uerſi, quamobrẽ &
ſemicirculus ille cir
culus
appellabitur ſinus uerſi.
Deinceps adductis iam punctis iſtis à linea A B uſ in cir
1010Vſus huius
ſemiarculi.
culũ A F B, remoueri omnino aut deleri debet linea A B.
uniuerſa aũt operatio illa ſatis
patebit
ex ſubiecta figura.
? ?Seꝗtur ita uſus huius ſemicirculi in hunc modum: Si
4[Figure 4] quando ſinũ uerſum ſcire cupis cuiuslibet arcus, filũ in centro A adfixũ
repone
ſuper illũ gradum, &
ſtatim ubicun filum iſtud ſemicirculum
AFB
attingit, ibi uidebis numerũ unà punctis ſinus illius uerſi.
Vi
ciſsim
cum antea habes puncta ſinus uerſi, &
hinc deſideras arcum eius
cognoſcere
, Age filum colloca ſuper illa puncta ſinus uerſi in ſemicir-
culo
AFB, &
eo quo filum tanget circulũ AC, ſcilicet limbum exteri
orem
, ibi noris eſſe arcũ illorũ punctorũ ſinus uerſi propoſiti.
Quod
ſi
&
alte℞ ſemicirculũ AFC cupis in pũcta ſinus recti diuidere, ſemper
tibi
ꝓpone 10.
aut 100 & c. ſecũdũ q̊d plura puncta habes in ſinu per-
fecto
, hoc eſt in tota ſemidiametro AB.
Vt ſi lineã AB in 100000.
partes habes diuiſam ( totidẽ pũcta poſsis in ea conſignare, q̊rũ quodlibet ſignificet
unũ
, ſed hoc ſatis eſt, ſi unũquod punctũ deſignet 100.
aut 10. aut 5.) & porrò ſinũ re-
ctum
100000.
punctorũ uis in circulũ AFC conſcribere, & cõprehendere in 100. pun-
ctis
, ita, unaquæ diuiſio cõprehendit 1000.
tũc ſanè ſubtrahe 1000. à toto ſinu qui in
hoc
exemplo eſſe debet 100000.
& remanebũt 99000. qui ſinus erit uerſus, cuius ſi arcũ
ex
ſupra dictis quæras, inuenies 88.
gra. 26. mi. ea ſubtrahe à 90. & reſidui erũt o. gr. 34.
minut
.
Iam uero filũ repone ſuper o. gra. & 34. mi. numerãdo à Buerſus C, & in locũ
quo
tanget circulũ AFC, adponito punctũ 1000.
puncta ſinus recti deſignans ex illis
100000
.
pũctis. Quod ſi aũt ſinus totus ſiue perfectus fuerit 10000. tũc punctũ illud ſi-
gnificat
100.
rurſus ſi ſit ſinus perfectus 1000. punctũ hoc deſignabit 10. & ſi fuerit ſinus
perfectus
100.
punctũ iſtud ſignabit unũ tantũ. At eo modo operaberis cum ſingulis
numeris
prædictis, locũ eius in ſemicirculo AFC quæris &
ſcire deſideras. Mihi au
tem
conſultiſsimũ eſſe uidetur, ſi ſemicirculũ illũ diuidas in 100.
partes, ſicut hic ſeꝗtur.
Principio
ſemidiametrũ AB diuide in 100.
partes æquales, adſcribe etiã numeros ſingu
larũ
partiũ occulte quinarios uel denarios retrorſum à B in A at ea pũcta erunt ſinus
uerſi
, deinde, modo quo ſupra diximus, transfer circino in ſemicirculũ AFB, adſcri
bendo
numeros q̊ pari modo ſicut in ſemidiametro AB feciſti.
Mox pũcta ſimul &
16GENVINVS VSVS meros in linea AB dele, quia amplius nulli erũt uſui. Totidem etiã puncta eſſe debebũt
ſinus
recti, ea ſic inuenies.
Propone tibi tabulã hic ſequentẽ, quæ in prima linea continet
100
.
uerſus unũquod repoliti ſunt gradus aliq̊t minutis, id aũt quid ſit, hoc modo in
telliges
.
Quod ſi centeſimã partẽ cupis in ſemicirculũ A F C conſignare, filũ colloca ſu-
per
0.
grad. 22. minut. iuxta literã B, & ubicũ filum attinget ſemicirculũ A F C, ibi pri
mam
partem ex centum repone.
Rurſus ſi duo uis imponere in ſinu recto, filum age po-
5[Figure 5] nito ſuper 1.
gra. 9. mi. illud ubi tanget ſemicirculũ A F C, ibi conſigna
2000
.
Etin hũc modum operaretam diu, donec ſemicirculũ iſtum di-
uiſeris
in centum partes, numeros quo adſcribe ab Auerſus C.
Et ſic
totidem
habebis pũcta ſinus recti quotuerſi ſeu perfecti.
Hinc ſi adhuc
puncta
ſinus uerſi in aliquot partes cupis ſubdiuidere, puto in 10.
uel
100
.
ut hic, operæprecium fuerit te etiam puncta ſinus recti in tot par-
tes
diſſecare.
ne magnopere refert, ſi ea diuidas in tot partes æquales,
quamuis
in ſe ſint inæquales.
Quomodo autem in quibuſdã locis quan
dam
diminutionem partium iſtarum facere debeas, ex ipſo aſpectu tu-
opte
marte facile conijcies.
Faciem ita huius iam præparati inſtrumenti hic tibi propoſitã rectius intuere.
6[Figure 6]
1711
########## Tabula Sinuum rectorum ſiue ſemichordarum, minutim extenſa.
# 0 # 1 # 2 # 3 # 4 # 5 # 6 # 7 # 8 # 9
m
. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus.
0
# 00 # 1745 # 3489 # 5233 # 6975 # 8715 # 10452 # 12186 # 13917 # 15643
1
# 29 # 1774 # 3519 # 5262 # 7004 # 8744 # 10481 # 12215 # 13946 # 15672
2
# 58 # 1803 # 3548 # 5291 # 7033 # 8773 # 10510 # 12244 # 13974 # 15700
3
# 87 # 1832 # 3577 # 5320 # 7062 # 8802 # 10639 # 12273 # 14003 # 15729
4
# 116 # 1861 # 3606 # 5349 # 7091 # 8831 # 10568 # 12302 # 14032 # 15758
5
# 145 # 1890 # 3635 # 5378 # 7120 # 8860 # 10597 # 12331 # 14061 # 15787
6
# 174 # 1919 # 3664 # 5407 # 7149 # 8889 # 10626 # 12360 # 14090 # 15815
7
# 203 # 1948 # 3693 # 5436 # 7178 # 8918 # 10655 # 12389 # 14118 # 15844
8
# 232 # 1977 # 3722 # 5465 # 7207 # 8947 # 10684 # 12417 # 14147 # 15873
9
# 261 # 2007 # 3751 # 5495 # 7236 # 8976 # 10713 # 12446 # 14176 # 15991
10
# 290 # 2036 # 3780 # 5524 # 7265 # 9005 # 10742 # 12475 # 14205 # 15930
11
# 319 # 2065 # 3809 # 5553 # 7294 # 9034 # 10771 # 12504 # 14234 # 15959
12
# 349 # 2094 # 3838 # 5582 # 7323 # 9063 # 10799 # 12533 # 14262 # 15988
13
# 378 # 2123 # 3867 # 5611 # 7352 # 9092 # 10828 # 12562 # 14291 # 16016
14
# 407 # 2152 # 3896 # 5649 # 7381 # 9121 # 10857 # 12591 # 14320 # 16045
15
# 436 # 2181 # 3925 # 5669 # 7410 # 9150 # 10886 # 12619 # 14349 # 16074
16
# 465 # 2210 # 3955 # 5698 # 7439 # 9179 # 10915 # 12648 # 14378 # 16102
17
# 494 # 2239 # 3984 # 5727 # 7468 # 9208 # 10944 # 12677 # 14406 # 16131
18
# 523 # 2268 # 4013 # 5756 # 7497 # 9237 # 10973 # 12706 # 14435 # 16160
19
# 552 # 2297 # 4042 # 5785 # 7526 # 9266 # 11002 # 12735 # 14464 # 16189
20
# 581 # 2326 # 4071 # 5814 # 7555 # 9294 # 11031 # 12764 # 14493 # 16217
21
# 610 # 2355 # 4100 # 5843 # 7584 # 9323 # 11060 # 12793 # 14521 # 16246
22
# 639 # 2385 # 4129 # 5872 # 7613 # 9352 # 11089 # 12821 # 14550 # 16275
23
# 669 # 2414 # 4158 # 5901 # 7642 # 9381 # 11117 # 12850 # 14579 # 16303
24
# 698 # 2443 # 4187 # 5930 # 7671 # 9410 # 11146 # 12879 # 14608 # 16332
25
# 727 # 2472 # 4216 # 5959 # 7700 # 9439 # 11175 # 12908 # 14637 # 16361
26
# 756 # 2501 # 4245 # 5988 # 7729 # 9468 # 11204 # 12937 # 14665 # 16379
27
# 785 # 2530 # 4274 # 6017 # 7758 # 9497 # 11233 # 12966 # 14694 # 16418
28
# 814 # 2559 # 4303 # 6046 # 7787 # 9526 # 11262 # 12994 # 14723 # 16447
29
# 843 # 2588 # 4332 # 6075 # 7816 # 9555 # 11291 # 13023 # 14752 # 16476
30
# 873 # 2617 # 4361 # 6104 # 7845 # 9584 # 11320 # 13052 # 14780 # 16504
31
# 901 # 2646 # 4391 # 6133 # 7874 # 9613 # 11349 # 13081 # 14809 # 16533
32
# 930 # 2675 # 4420 # 6162 # 7903 # 9642 # 11378 # 13110 # 14838 # 16562
33
# 959 # 2704 # 4449 # 6191 # 7932 # 9671 # 11407 # 13139 # 14867 # 16590
34
# 989 # 2734 # 4478 # 6220 # 7961 # 9700 # 11435 # 13167 # 14896 # 16619
35
# 1018 # 2763 # 4507 # 6250 # 7990 # 9729 # 11464 # 13196 # 14924 # 16648
36
# 1047 # 2792 # 4536 # 6279 # 8019 # 9758 # 11493 # 13225 # 14953 # 16676
37
# 1076 # 2821 # 4565 # 6308 # 8048 # 9787 # 11522 # 13254 # 14982 # 16705
38
# 1105 # 2850 # 4594 # 6337 # 8077 # 9816 # 11551 # 13283 # 15011 # 16734
39
# 1134 # 2879 # 4622 # 6366 # 8106 # 9845 # 11580 # 13312 # 15039 # 16762
40
# 1163 # 2908 # 4652 # 6395 # 8135 # 9874 # 11609 # 13340 # 15068 # 16791
41
# 1192 # 2937 # 4681 # 6424 # 8164 # 9903 # 11638 # 13369 # 15097 # 16820
42
# 1221 # 2966 # 4710 # 6453 # 8193 # 9931 # 11667 # 13398 # 15126 # 16848
43
# 1250 # 2995 # 4739 # 6482 # 8222 # 9960 # 11695 # 13427 # 15154 # 16877
44
# 1279 # 3024 # 4768 # 6511 # 8251 # 9989 # 11724 # 13456 # 15183 # 16906
45
# 1308 # 3053 # 4797 # 6540 # 8280 # 10018 # 11753 # 13485 # 15212 # 16934
46
# 1338 # 3082 # 4826 # 6569 # 8309 # 10047 # 11782 # 13513 # 15241 # 16963
47
# 1367 # 3112 # 4855 # 6598 # 8338 # 10076 # 11811 # 13542 # 15269 # 16992
48
# 1396 # 3141 # 4884 # 6627 # 8367 # 10105 # 11840 # 13571 # 15298 # 17020
49
# 1425 # 3170 # 4914 # 6656 # 8396 # 10134 # 11869 # 13600 # 15327 # 17049
50
# 1454 # 3199 # 4943 # 6685 # 8425 # 10163 # 11898 # 13629 # 15350 # 17078
51
# 1483 # 3228 # 4972 # 6714 # 8454 # 10192 # 11927 # 13658 # 15384 # 17106
52
# 1512 # 3257 # 5001 # 6743 # 8483 # 10221 # 11955 # 13686 # 15413 # 17135
53
# 1541 # 3286 # 5030 # 6772 # 8512 # 10250 # 11984 # 13715 # 15442 # 17164
54
# 1570 # 3315 # 5059 # 6801 # 8531 # 10279 # 12013 # 13744 # 15471 # 17192
55
# 1599 # 3344 # 5088 # 6830 # 8570 # 10308 # 12042 # 13773 # 15499 # 17221
56
# 1628 # 3373 # 5117 # 6859 # 8599 # 10337 # 12071 # 13802 # 15528 # 17259
57
# 1657 # 3402 # 5146 # 6888 # 8628 # 10366 # 12100 # 13830 # 15557 # 17278
58
# 1687 # 3431 # 5175 # 6917 # 8657 # 10394 # 12129 # 13859 # 15585 # 17307
59
# 1716 # 3460 # 5204 # 6946 # 8686 # 10423 # 12158 # 13888 # 15614 # 17336
60
# 1745 # 3489 # 5233 # 6975 # 8715 # 10452 # 12186 # 13917 # 15643 # 17364
Quandoquidem
alia
alijs placẽt,
&
in eodẽ diſcipli
genere alij ali
ter
uerſantur pro
ſuo
qſ arbitrio.
Igitur quum ſint
multi
, qui nume-
risetiã
Arithme-
ticis
plurimũ ob-
lectentur
, ne pa
rum
iuuentur.
eſt
enim
reuera ſtudi
um
illud &
exerci
tium
numerorum
longe
utiliſsimũ.

libuit
in gratiam
eorũ
, quibꝰ nume
ri
magis arrident
quàm
inſtrumen-
ta
, adponere hic
tabulas
Sinuum,
quas
ipſi ſupputa
uimus
ad 100000
pũcta
, ne qua ꝑre
ſatis ſtudioſo℞
uideremur
adiu-
uare
profectum.
1811
########## Tabula Sinuum rectorum ſiue ſemichordarum, minutim extenſa.
# 10 # 11 # 12 # 13 # 14 # 15 # 16 # 17 # 18 # 19
m
. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus.
0
# 17364 # 19080 # 20791 # 22495 # 24192 # 25881 # 27563 # 29237 # 30901 # 32556
1
# 17393 # 19109 # 20819 # 22523 # 24220 # 25910 # 27591 # 29264 # 30929 # 32584
2
# 17422 # 19138 # 20848 # 22551 # 24248 # 25938 # 27619 # 29292 # 30957 # 32611
3
# 17450 # 19166 # 20876 # 22580 # 24276 # 25966 # 27647 # 29320 # 30984 # 32639
4
# 17479 # 19195 # 20904 # 22608 # 24305 # 25994 # 27675 # 29348 # 31012 # 32666
5
# 17508 # 19223 # 20933 # 22636 # 24333 # 26022 # 27703 # 29376 # 31939 # 32694
6
# 17536 # 19252 # 20961 # 22665 # 24361 # 26050 # 27731 # 29404 # 31067 # 32721
7
# 17565 # 19280 # 20990 # 22693 # 24389 # 26078 # 27759 # 29431 # 31095 # 32749
8
# 17593 # 19309 # 21018 # 22721 # 24417 # 26106 # 27787 # 29459 # 31122 # 32776
9
# 17622 # 19337 # 21047 # 22750 # 24446 # 26134 # 27815 # 29487 # 31150 # 32804
10
# 17651 # 19366 # 21075 # 22778 # 24474 # 26162 # 27843 # 29515 # 31178 # 32831
11
# 17679 # 19394 # 21104 # 22806 # 24504 # 26190 # 27871 # 29543 # 31205 # 32859
12
# 17708 # 19423 # 21132 # 22835 # 24530 # 26218 # 27899 # 29570 # 31233 # 32886
13
# 17737 # 19451 # 21160 # 22863 # 24558 # 26246 # 27927 # 29598 # 31261 # 32914
14
# 17765 # 19480 # 21189 # 22891 # 24587 # 26275 # 27954 # 29626 # 31288 # 32941
15
# 17794 # 19509 # 21217 # 22920 # 24615 # 26303 # 27982 # 29654 # 31316 # 32969
16
# 17822 # 19537 # 21246 # 22948 # 24643 # 26331 # 28010 # 29681 # 31344 # 32996
17
# 17851 # 19566 # 21274 # 22976 # 24671 # 26359 # 28038 # 29709 # 31371 # 33023
18
# 17880 # 19594 # 21303 # 23004 # 24699 # 26387 # 28066 # 29737 # 31399 # 33051
19
# 17908 # 19623 # 21331 # 23033 # 24728 # 26415 # 28094 # 29765 # 31426 # 33078
20
# 17937 # 19651 # 21359 # 23061 # 24756 # 26443 # 28122 # 29793 # 31454 # 33106
21
# 17966 # 19680 # 21388 # 23089 # 34784 # 26471 # 28150 # 29820 # 31482 # 33133
22
# 17994 # 19708 # 21416 # 23118 # 24812 # 26499 # 28178 # 29848 # 31509 # 33161
23
# 18023 # 19737 # 21445 # 23146 # 24840 # 26527 # 28206 # 29876 # 31537 # 33188
24
# 18051 # 19765 # 21473 # 23174 # 24869 # 26555 # 28234 # 29904 # 31564 # 33216
25
# 18080 # 19795 # 21501 # 23203 # 24897 # 26583 # 28262 # 29931 # 31592 # 33243
26
# 18109 # 19822 # 21530 # 23231 # 24925 # 26611 # 28289 # 29959 # 31620 # 33270
27
# 18137 # 19851 # 21558 # 23259 # 24953 # 26639 # 28317 # 29987 # 31647 # 13298
28
# 18166 # 19879 # 21587 # 23287 # 24981 # 26667 # 28345 # 30015 # 31675 # 33325
29
# 18194 # 19908 # 21615 # 23316 # 25009 # 26695 # 28373 # 30042 # 31702 # 33353
30
# 18223 # 19936 # 21643 # 23344 # 25038 # 26723 # 28401 # 30070 # 31730 # 33380
31
# 18252 # 19965 # 21672 # 23372 # 25066 # 26751 # 28429 # 30098 # 31758 # 33408
32
# 18280 # 19993 # 21700 # 23401 # 25094 # 26779 # 28457 # 30126 # 31785 # 33435
33
# 18309 # 20022 # 21729 # 23429 # 25122 # 26807 # 28485 # 30153 # 31813 # 33462
34
# 18337 # 20050 # 21757 # 23457 # 25150 # 26835 # 28513 # 30181 # 31840 # 33490
35
# 18366 # 20079 # 21785 # 23485 # 25178 # 26863 # 28540 # 30209 # 31868 # 33517
36
# 18395 # 20107 # 21814 # 23514 # 25206 # 26891 # 28568 # 30236 # 31895 # 33545
37
# 18423 # 20126 # 21842 # 23542 # 25235 # 26920 # 28596 # 30264 # 31923 # 33572
38
# 18452 # 20164 # 21871 # 23570 # 25263 # 26948 # 28624 # 30292 # 31951 # 33599
39
# 18480 # 20193 # 21899 # 23599 # 25291 # 26976 # 28652 # 30320 # 31978 # 33627
40
# 18509 # 20221 # 21927 # 23627 # 25319 # 27004 # 28680 # 30347 # 32006 # 33654
41
# 18538 # 20250 # 21956 # 23655 # 25347 # 27032 # 28708 # 30375 # 32033 # 33682
42
# 18566 # 20278 # 21984 # 23683 # 25375 # 27060 # 28736 # 30403 # 32061 # 33709
43
# 18595 # 20307 # 22013 # 23712 # 25403 # 27088 # 28763 # 30431 # 32088 # 33736
44
# 18623 # 20335 # 22041 # 23740 # 25432 # 27116 # 28791 # 30458 # 32116 # 33763
45
# 18652 # 20364 # 22069 # 23768 # 25460 # 27144 # 28819 # 30486 # 32143 # 33794
46
# 18680 # 20392 # 22098 # 23796 # 25488 # 27172 # 28847 # 30514 # 32171 # 33819
47
# 18709 # 20421 # 22126 # 23825 # 25516 # 27200 # 28875 # 30541 # 32199 # 33846
48
# 18738 # 20449 # 22154 # 23853 # 25544 # 27228 # 28903 # 30569 # 32226 # 33873
49
# 18766 # 20478 # 22183 # 23881 # 25572 # 27256 # 28931 # 30597 # 32254 # 33901
50
# 18795 # 20506 # 22211 # 23999 # 25600 # 27284 # 28958 # 30624 # 32281 # 33928
51
# 18823 # 20535 # 22239 # 23938 # 25628 # 27311 # 28986 # 30652 # 32309 # 33955
52
# 18862 # 20563 # 22268 # 23966 # 25657 # 27339 # 29014 # 30680 # 32336 # 33983
53
# 18880 # 20591 # 22296 # 23994 # 25685 # 27367 # 29042 # 30707 # 32364 # 34010
54
# 18909 # 20620 # 22325 # 24022 # 25713 # 27395 # 29070 # 30735 # 32391 # 34037
55
# 18958 # 20648 # 22353 # 24051 # 25741 # 27423 # 29098 # 30763 # 32419 # 34065
56
# 18966 # 20677 # 22381 # 24079 # 25769 # 27451 # 29125 # 30791 # 32446 # 34092
57
# 18995 # 20705 # 22410 # 24107 # 25797 # 27479 # 29153 # 30818 # 32474 # 34119
58
# 19023 # 20734 # 22438 # 24135 # 25825 # 27507 # 29181 # 30846 # 32501 # 34147
59
# 19052 # 20762 # 22466 # 24163 # 25853 # 27535 # 29209 # 30874 # 32529 # 34174
60
# 19080 # 20791 # 22495 # 24192 # 25881 # 27563 # 29237 # 30901 # 32556 # 34102
1911
########## Tabula Sinuum rectorum ſiue ſemichordarum, minutim extenſa.
# 20 # 21 # 22 # 23 # 24 # 25 # 26 # 27 # 28 # 29
m
. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus.
0
# 34202 # 35836 # 37460 # 39073 # 40673 # 42261 # 43837 # 45399 # 45947 # 48480
1
# 34229 # 35863 # 37487 # 39099 # 40700 # 42288 # 43863 # 45424 # 46972 # 48506
2
# 34256 # 35891 # 37514 # 39126 # 40736 # 42314 # 43889 # 45450 # 46998 # 48531
3
# 34284 # 35918 # 37541 # 39153 # 40753 # 42340 # 43915 # 45476 # 47024 # 48557
4
# 34311 # 35945 # 37568 # 39180 # 40779 # 42367 # 43941 # 45502 # 47049 # 48582
5
# 34338 # 35972 # 37595 # 39206 # 40806 # 42393 # 43967 # 45528 # 47075 # 48608
6
# 34365 # 35999 # 37622 # 39233 # 40833 # 42419 # 43993 # 45554 # 47101 # 48633
7
# 34393 # 36026 # 37649 # 39260 # 40859 # 42446 # 44020 # 45580 # 47126 # 48658
8
# 34420 # 36053 # 37676 # 39287 # 40886 # 42472 # 44046 # 45606 # 47152 # 48684
9
# 34447 # 36081 # 37703 # 39313 # 40912 # 42498 # 44072 # 45632 # 47178 # 48709
10
# 34475 # 36108 # 37730 # 39340 # 40939 # 42525 # 44098 # 45658 # 47203 # 48735
11
# 34502 # 36135 # 37757 # 39367 # 40965 # 42551 # 44124 # 45683 # 47220 # 48760
12
# 34529 # 36162 # 37784 # 39394 # 40992 # 42577 # 44150 # 45709 # 47255 # 48785
13
# 34557 # 36189 # 37811 # 39420 # 41018 # 42604 # 44176 # 45735 # 47280 # 48811
14
# 34584 # 36216 # 37837 # 39447 # 41045 # 42630 # 44202 # 45761 # 47306 # 48836
15
# 34611 # 36243 # 37864 # 39474 # 41071 # 42656 # 44228 # 45787 # 47331 # 48862
16
# 34639 # 36270 # 37891 # 39501 # 41098 # 42683 # 44254 # 45813 # 47357 # 48887
17
# 34666 # 36298 # 37918 # 39527 # 41124 # 42709 # 44281 # 45839 # 47383 # 48912
18
# 34693 # 36325 # 37945 # 39554 # 41151 # 42735 # 44207 # 45864 # 47408 # 48938
19
# 34720 # 36352 # 37972 # 39581 # 41177 # 42762 # 44333 # 45890 # 47434 # 48963
20
# 34748 # 36379 # 37999 # 39607 # 41204 # 42788 # 44359 # 45916 # 47460 # 48988
21
# 34775 # 36406 # 38026 # 39634 # 41230 # 42814 # 44385 # 45942 # 47485 # 49014
22
# 34802 # 36433 # 38053 # 39661 # 41257 # 42840 # 44411 # 45968 # 47511 # 49039
23
# 34829 # 36460 # 38080 # 39688 # 41283 # 42867 # 44437 # 45994 # 47536 # 49065
24
# 34857 # 36487 # 38107 # 39714 # 41310 # 42893 # 44463 # 46019 # 47562 # 49090
25
# 34884 # 36514 # 38133 # 39741 # 41336 # 42919 # 44489 # 46045 # 47588 # 49115
26
# 34911 # 36541 # 38160 # 39768 # 41363 # 42946 # 44515 # 46071 # 47613 # 49141
27
# 34938 # 36568 # 38187 # 39794 # 41389 # 42972 # 44541 # 46097 # 47639 # 49166
28
# 34966 # 36595 # 38212 # 49821 # 41416 # 42998 # 44567 # 46123 # 47664 # 49191
29
# 34993 # 36623 # 38241 # 39848 # 41442 # 43024 # 44593 # 46149 # 47690 # 49217
30
# 35020 # 36650 # 38268 # 39874 # 41469 # 43051 # 44619 # 46174 # 47715 # 49242
31
# 35047 # 36677 # 38295 # 39901 # 41495 # 43077 # 44645 # 46200 # 47741 # 49267
32
# 35075 # 36704 # 38322 # 39928 # 41522 # 43103 # 44671 # 46226 # 47767 # 49292
33
# 35102 # 36731 # 38348 # 39954 # 41548 # 43129 # 44697 # 46252 # 47792 # 49318
34
# 35129 # 36758 # 38375 # 39981 # 41575 # 43156 # 44723 # 46278 # 47818 # 49343
35
# 35156 # 36785 # 38402 # 40008 # 41601 # 43182 # 44749 # 46303 # 47843 # 49368
36
# 35184 # 36812 # 38429 # 40034 # 41628 # 43208 # 44775 # 46329 # 47860 # 49394
37
# 35211 # 36839 # 38456 # 40061 # 41654 # 43234 # 44801 # 46355 # 47894 # 49419
38
# 35238 # 36866 # 38483 # 40088 # 41680 # 43261 # 44827 # 46381 # 47920 # 49444
39
# 35265 # 36893 # 38510 # 40114 # 41707 # 43287 # 44853 # 46406 # 47945 # 49470
40
# 35293 # 36920 # 38536 # 40141 # 41733 # 43313 # 44879 # 46432 # 47971 # 49495
41
# 35320 # 36947 # 38563 # 40168 # 41760 # 43339 # 44905 # 46458 # 47996 # 49520
42
# 35347 # 36974 # 38590 # 40194 # 41786 # 43365 # 44931 # 46484 # 48022 # 49545
43
# 35374 # 37001 # 38617 # 40221 # 41813 # 43392 # 44957 # 46509 # 48047 # 49571
44
# 35401 # 37028 # 38644 # 40248 # 41839 # 43418 # 44983 # 46535 # 48073 # 49596
45
# 35429 # 37055 # 38671 # 40274 # 41865 # 43444 # 45009 # 46561 # 48098 # 49621
46
# 35456 # 37082 # 38697 # 40301 # 41892 # 43470 # 45035 # 46587 # 48124 # 49646
47
# 35483 # 37109 # 38724 # 40327 # 41918 # 43496 # 45061 # 46612 # 48149 # 49672
48
# 35510 # 37136 # 38751 # 40354 # 41945 # 43523 # 45087 # 46638 # 48175 # 49697
49
# 35537 # 37163 # 38778 # 40381 # 41971 # 43549 # 45113 # 46664 # 48200 # 49722
50
# 35565 # 37190 # 38805 # 40407 # 41998 # 43575 # 45139 # 46690 # 48226 # 49747
51
# 35592 # 37217 # 38831 # 40434 # 42024 # 43601 # 45165 # 46715 # 48251 # 49773
52
# 35619 # 37244 # 38858 # 40460 # 42050 # 43627 # 45191 # 46741 # 48277 # 49798
53
# 35646 # 37271 # 38885 # 40487 # 42077 # 43654 # 45217 # 46767 # 48302 # 49823
54
# 35673 # 37298 # 38912 # 40514 # 42103 # 43680 # 45243 # 46792 # 48328 # 49848
55
# 35700 # 37325 # 38939 # 40540 # 42129 # 43706 # 45269 # 46818 # 48353 # 49873
56
# 35728 # 37352 # 38965 # 40567 # 42156 # 43732 # 45295 # 46844 # 48379 # 49899
57
# 35755 # 37379 # 38992 # 40593 # 42182 # 43758 # 45321 # 46870 # 48404 # 49924
58
# 35782 # 37406 # 39019 # 40620 # 42209 # 43784 # 45347 # 46895 # 48430 # 49949
59
# 35809 # 37433 # 39046 # 40647 # 42235 # 43810 # 45373 # 46921 # 48455 # 49974
60
# 35836 # 37460 # 39073 # 40673 # 42261 # 43837 # 45399 # 46947 # 48480 # 50000
2011
########## Tabula Sinuum rectorum ſiue ſemichordarum, minutim extenſa.
# 30 # 31 # 32 # 33 # 34 # 35 # 36 # 37 # 38 # 39
m
. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus.
0
# 50000 # 51503 # 52991 # 54463 # 55919 # 57357 # 58778 # 60181 # 61566 # 62932
1
# 50025 # 51528 # 53016 # 54488 # 55943 # 57381 # 58802 # 60204 # 61589 # 62954
2
# 50050 # 51553 # 53041 # 54512 # 55966 # 57405 # 58825 # 60227 # 61611 # 62977
3
# 50075 # 51578 # 53065 # 64537 # 55991 # 57429 # 58849 # 60251 # 61634 # 62999
4
# 50100 # 51603 # 53090 # 54561 # 56015 # 57452 # 58872 # 60274 # 61657 # 63022
5
# 50125 # 51628 # 53115 # 54585 # 56039 # 57476 # 58896 # 60297 # 61680 # 63045
6
# 50151 # 51653 # 53139 # 54610 # 56063 # 57500 # 58919 # 60320 # 61703 # 63067
7
# 50176 # 51678 # 53164 # 54634 # 56087 # 57524 # 58943 # 60344 # 61726 # 63090
8
# 50201 # 51703 # 53189 # 54658 # 56112 # 57548 # 58966 # 60367 # 61749 # 63112
9
# 50226 # 51728 # 53213 # 54683 # 56136 # 57571 # 58990 # 60389 # 61772 # 63135
10
# 50251 # 51752 # 53238 # 54707 # 56160 # 57595 # 59013 # 60413 # 61795 # 63157
11
# 50276 # 51777 # 53263 # 54731 # 56184 # 57619 # 59037 # 60436 # 61817 # 63180
12
# 50302 # 51802 # 53287 # 54756 # 56208 # 57643 # 59060 # 60459 # 61840 # 63202
13
# 50327 # 51827 # 53312 # 54780 # 56232 # 57667 # 59084 # 60483 # 61863 # 63225
14
# 50352 # 51852 # 53336 # 54804 # 56256 # 57690 # 59107 # 60506 # 61886 # 63248
15
# 50377 # 51877 # 53361 # 54829 # 56280 # 57714 # 59130 # 60529 # 61909 # 63270
16
# 50402 # 51902 # 53386 # 54853 # 56304 # 57738 # 59154 # 60552 # 61932 # 63293
17
# 50427 # 51927 # 53410 # 54877 # 56328 # 57762 # 59177 # 60575 # 61955 # 63315
18
# 50452 # 51951 # 53435 # 54902 # 56352 # 57785 # 59201 # 60598 # 61977 # 63338
19
# 50477 # 51976 # 53459 # 54926 # 56376 # 57809 # 59224 # 60621 # 62000 # 63360
20
# 50502 # 52001 # 53484 # 54950 # 56400 # 57833 # 59248 # 60645 # 62023 # 63383
21
# 50528 # 52026 # 53508 # 54975 # 56424 # 57856 # 59271 # 60668 # 62046 # 63405
22
# 50553 # 52051 # 53533 # 54999 # 56448 # 57880 # 59295 # 60691 # 62069 # 63428
23
# 50578 # 52076 # 53558 # 55023 # 56472 # 57904 # 59318 # 60614 # 62091 # 63450
24
# 50603 # 52100 # 53582 # 55048 # 56496 # 57928 # 59341 # 60737 # 62114 # 63473
25
# 50628 # 52125 # 53607 # 55072 # 56520 # 57951 # 59365 # 60760 # 62137 # 63595
26
# 50653 # 52150 # 53631 # 55096 # 56544 # 57975 # 59388 # 60783 # 62160 # 63518
27
# 50678 # 52175 # 53656 # 55120 # 56568 # 57999 # 59412 # 60806 # 62183 # 63540
28
# 50703 # 52200 # 53680 # 55145 # 56592 # 58022 # 59435 # 60829 # 62205 # 63562
29
# 50728 # 52225 # 53705 # 55169 # 56616 # 58046 # 59458 # 60853 # 62228 # 63685
30
# 50753 # 52249 # 53729 # 55193 # 56640 # 58070 # 59482 # 60876 # 62251 # 53607
31
# 50778 # 52274 # 53754 # 55217 # 56664 # 58093 # 59505 # 60899 # 62274 # 63630
32
# 50803 # 52299 # 53779 # 55242 # 56688 # 58117 # 59529 # 60922 # 62296 # 63652
33
# 50829 # 52324 # 53803 # 55266 # 56712 # 58141 # 59552 # 60945 # 62319 # 63675
34
# 50854 # 52349 # 53828 # 55290 # 56736 # 58164 # 59575 # 60968 # 62342 # 63697
35
# 50879 # 52373 # 53852 # 55314 # 56760 # 58188 # 59599 # 60991 # 62365 # 63719
36
# 50904 # 52398 # 53877 # 55339 # 56784 # 58212 # 59622 # 61014 # 62387 # 63742
37
# 50929 # 52423 # 53901 # 55363 # 56808 # 58235 # 59645 # 61037 # 62410 # 63764
38
# 50954 # 52448 # 53926 # 55387 # 56832 # 58259 # 59669 # 61060 # 62433 # 63787
39
# 50979 # 52472 # 53950 # 55411 # 56856 # 58283 # 59692 # 61083 # 62456 # 63809
40
# 51004 # 52497 # 53975 # 55436 # 56880 # 58306 # 59715 # 61106 # 62478 # 63832
41
# 51029 # 52522 # 53999 # 55460 # 56904 # 58330 # 59739 # 61129 # 62501 # 63854
42
# 51054 # 52547 # 54024 # 55484 # 56927 # 58354 # 59762 # 61152 # 62524 # 63876
43
# 51079 # 52571 # 54048 # 55508 # 56951 # 58377 # 59785 # 61175 # 62546 # 63899
44
# 51104 # 52596 # 54072 # 55532 # 56975 # 58401 # 59809 # 61198 # 62569 # 63921
45
# 51129 # 52621 # 54097 # 55557 # 56999 # 58424 # 59832 # 61221 # 62592 # 63943
46
# 51154 # 52646 # 54121 # 55581 # 57023 # 58448 # 59955 # 61244 # 62615 # 63966
47
# 51179 # 52670 # 54146 # 55605 # 57047 # 58472 # 59979 # 61267 # 62637 # 63988
48
# 51204 # 52695 # 54170 # 55629 # 57071 # 58495 # 59902 # 61290 # 62660 # 64010
49
# 51229 # 52720 # 54195 # 55653 # 57095 # 58519 # 59925 # 61313 # 62683 # 64033
50
# 51254 # 52745 # 54219 # 55677 # 57119 # 58542 # 59948 # 61336 # 62705 # 64055
51
# 51279 # 52769 # 54244 # 55702 # 57142 # 58566 # 59972 # 61359 # 62728 # 64077
52
# 51304 # 52794 # 54268 # 55726 # 57166 # 58590 # 59995 # 61382 # 62751 # 64100
53
# 51329 # 52819 # 54293 # 55750 # 57190 # 58613 # 60018 # 61405 # 62773 # 64122
54
# 51354 # 52843 # 54317 # 55774 # 57214 # 58637 # 60042 # 61428 # 62796 # 64144
55
# 51379 # 52868 # 54341 # 55798 # 57238 # 58660 # 60065 # 61451 # 62818 # 64167
56
# 51404 # 52893 # 54366 # 55822 # 57262 # 58684 # 60088 # 61474 # 62841 # 64189
57
# 51428 # 52917 # 54390 # 55846 # 57286 # 58707 # 60111 # 61497 # 62864 # 64211
58
# 51453 # 52942 # 54415 # 55871 # 57309 # 58731 # 60135 # 61520 # 62886 # 64234
59
# 51478 # 52967 # 54439 # 55895 # 57333 # 58754 # 60158 # 61543 # 62909 # 64256
60
# 51503 # 52991 # 54463 # 55919 # 57357 # 58778 # 60181 # 61566 # 62932 # 64278
2111
########## Tabula Sinuum rectorum ſiue ſemichordarum, minutim extenſa.
# 40 # 41 # 42 # 43 # 44 # 45 # 46 # 47 # 48 # 49
# Sinus # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus.
0
# 64278 # 65605 # 66913 # 68199 # 69465 # 70710 # 71933 # 73135 # 74314 # 75470
1
# 64301 # 65627 # 66934 # 68221 # 69486 # 70731 # 71954 # 73155 # 74333 # 75490
2
# 64323 # 65649 # 66956 # 68242 # 69507 # 70751 # 71974 # 73175 # 74353 # 75509
3
# 64345 # 65671 # 66977 # 68263 # 69528 # 70772 # 71994 # 73194 # 74372 # 75528
4
# 64367 # 65693 # 66999 # 68284 # 69549 # 70792 # 72014 # 73214 # 74392 # 75547
5
# 64390 # 65715 # 67021 # 68306 # 69570 # 70813 # 72034 # 73234 # 74411 # 75566
6
# 64412 # 65737 # 67042 # 68327 # 69591 # 70833 # 72055 # 73254 # 74431 # 75585
7
# 64434 # 65759 # 67064 # 68348 # 69612 # 70854 # 72075 # 73274 # 74450 # 75604
8
# 64456 # 65781 # 67085 # 68370 # 69633 # 70875 # 72095 # 73293 # 74470 # 75623
9
# 64479 # 65803 # 67107 # 68391 # 69653 # 70895 # 72115 # 73313 # 74489 # 75642
10
# 64501 # 65825 # 67128 # 68412 # 69674 # 70916 # 72135 # 73333 # 74508 # 75661
11
# 64523 # 65847 # 67150 # 68433 # 69695 # 70936 # 72155 # 73352 # 74528 # 75680
12
# 64545 # 65868 # 67172 # 68454 # 69716 # 70957 # 72175 # 73372 # 74547 # 75699
13
# 64567 # 65890 # 67193 # 68475 # 69737 # 70977 # 72196 # 73392 # 74566 # 75718
14
# 64590 # 65912 # 67215 # 68497 # 69758 # 70998 # 72216 # 73412 # 74586 # 75737
15
# 64612 # 65934 # 67236 # 68518 # 69779 # 71018 # 72236 # 73432 # 74605 # 75756
16
# 64634 # 65956 # 67258 # 68539 # 69799 # 71039 # 72256 # 73451 # 74625 # 75775
17
# 64656 # 65978 # 67279 # 68560 # 69820 # 71059 # 72276 # 73471 # 74644 # 75794
18
# 64678 # 66005 # 67301 # 68581 # 69841 # 71079 # 72296 # 73491 # 74663 # 75813
19
# 64701 # 66022 # 67322 # 68603 # 69862 # 71100 # 72316 # 73511 # 74683 # 75832
20
# 64723 # 66043 # 67344 # 68624 # 69883 # 71120 # 72336 # 73530 # 74702 # 75851
21
# 64745 # 66065 # 67365 # 68645 # 69903 # 71141 # 72356 # 73550 # 74721 # 75870
22
# 64767 # 66087 # 67387 # 68666 # 69924 # 71161 # 72377 # 73570 # 74741 # 75889
23
# 64789 # 66199 # 67408 # 68687 # 69945 # 71181 # 72397 # 7379@ # 74760 # 75908
24
# 64811 # 66131 # 67430 # 68708 # 69966 # 71202 # 72417 # 73609 # 74779 # 75925
25
# 64834 # 66153 # 67451 # 68729 # 69987 # 71223 # 72437 # 73629 # 74799 # 75956
26
# 64856 # 66174 # 67473 # 68751 # 70007 # 71243 # 72457 # 73649 # 74818 # 75964
27
# 64878 # 66196 # 67494 # 68772 # 70028 # 71263 # 72477 # 73668 # 74837 # 75983
28
# 64900 # 66218 # 67516 # 68793 # 70049 # 71284 # 72497 # 73688 # 74857 # 76002
29
# 64922 # 66240 # 67537 # 68814 # 70070 # 71304 # 72517 # 73708 # 74876 # 76021
30
# 64944 # 66262 # 67559 # 68835 # 70090 # 71325 # 72537 # 73727 # 74895 # 76040
31
# 64966 # 66284 # 67580 # 68856 # 70111 # 71345 # 72557 # 73747 # 74914 # 76059
32
# 64989 # 66305 # 67601 # 68877 # 70132 # 71365 # 72577 # 73767 # 74934 # 76078
33
# 65011 # 66327 # 67623 # 68898 # 70153 # 71386 # 72597 # 73786 # 74953 # 76097
34
# 65033 # 66349 # 67644 # 68919 # 70173 # 71406 # 72617 # 73806 # 74972 # 76116
35
# 65055 # 66370 # 67666 # 68940 # 70194 # 71426 # 72637 # 73825 # 74991 # 76134
36
# 65077 # 66392 # 67687 # 68961 # 70215 # 71447 # 72657 # 73845 # 75011 # 76153
37
# 65099 # 66414 # 67709 # 68983 # 70236 # 71467 # 72677 # 73865 # 75030 # 76172
38
# 65121 # 66436 # 67730 # 69004 # 70256 # 71487 # 72697 # 73884 # 75049 # 76191
39
# 65143 # 66457 # 67751 # 69025 # 70277 # 71508 # 72717 # 73904 # 75068 # 76210
40
# 65165 # 66479 # 67773 # 69046 # 70298 # 71528 # 72737 # 73923 # 75088 # 76229
41
# 65187 # 66501 # 67794 # 69067 # 70318 # 71548 # 72757 # 73943 # 75107 # 76248
42
# 65209 # 66523 # 67815 # 69088 # 70339 # 71569 # 72777 # 73963 # 75126 # 76266
43
# 65231 # 66544 # 67837 # 69109 # 70360 # 71589 # 72797 # 73982 # 75145 # 76285
44
# 65253 # 66566 # 67858 # 69130 # 70380 # 71609 # 72817 # 74002 # 75164 # 76304
45
# 65275 # 66588 # 67880 # 69151 # 70401 # 71630 # 72837 # 74021 # 75183 # 76323
46
# 65298 # 66609 # 67901 # 69172 # 70422 # 71650 # 72857 # 74041 # 75203 # 76342
47
# 65320 # 66631 # 67922 # 69193 # 70442 # 71670 # 72876 # 74060 # 75222 # 76360
48
# 65342 # 66653 # 67944 # 69214 # 70463 # 71691 # 72896 # 74080 # 75241 # 76379
49
# 65364 # 66674 # 67964 # 69235 # 70484 # 71711 # 72916 # 74100 # 75260 # 76398
50
# 65386 # 66696 # 67986 # 69256 # 70504 # 71731 # 72936 # 74119 # 75279 # 76417
51
# 65408 # 66718 # 68008 # 69277 # 70525 # 71751 # 72956 # 74139 # 75299 # 76435
52
# 65430 # 66739 # 68029 # 69298 # 70545 # 71772 # 72976 # 74158 # 75318 # 76454
53
# 65452 # 66761 # 68050 # 69219 # 70566 # 71792 # 72996 # 74178 # 75337 # 76473
54
# 65474 # 66783 # 68073 # 69349 # 70587 # 71812 # 73016 # 74197 # 75356 # 76492
55
# 65496 # 66804 # 68094 # 69361 # 70607 # 71832 # 73036 # 74217 # 75375 # 76510
56
# 65518 # 66826 # 68114 # 69382 # 70628 # 71853 # 73055 # 74236 # 75394 # 76529
57
# 65540 # 66848 # 68135 # 69403 # 70648 # 71873 # 73075 # 74256 # 75413 # 76548
58
# 65561 # 66869 # 68156 # 69423 # 70669 # 71893 # 73095 # 74275 # 75432 # 76567
59
# 65583 # 66891 # 68178 # 69444 # 70790 # 71913 # 73115 # 74295 # 75451 # 76585
60
# 65605 # 66913 # 68199 # 69465 # 70710 # 71933 # 73135 # 74314 # 75470 # 76604
2211
########## Tabula Sinuum rectorum ſiue ſemichordarum, minutim extenſa.
# 50 # 51 # 52 # 53 # 54 # 55 # 56 # 57 # 58 # 59
# Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus.
0
# 76604 # 77714 # 78801 # 79863 # 80901 # 81915 # 82903 # 83867 # 84804 # 85716
1
# 76623 # 77732 # 78818 # 79881 # 80918 # 81931 # 82920 # 83882 # 84820 # 85731
2
# 76641 # 77751 # 78836 # 79898 # 80945 # 81948 # 82936 # 83898 # 84835 # 85746
3
# 76660 # 77769 # 78854 # 79916 # 80952 # 81965 # 82952 # 83914 # 84851 # 85761
4
# 76679 # 77787 # 78872 # 79933 # 80970 # 81981 # 82968 # 82930 # 84866 # 85776
5
# 76697 # 77805 # 78890 # 79951 # 80987 # 81998 # 82985 # 83946 # 84881 # 85791
6
# 76716 # 77824 # 78908 # 79968 # 81004 # 82015 # 83001 # 83961 # 84897 # 85806
7
# 76735 # 77842 # 78926 # 79985 # 81021 # 82031 # 83017 # 83977 # 84912 # 85821
8
# 76753 # 77860 # 73944 # 80003 # 81038 # 82048 # 83033 # 83993 # 84927 # 85836
9
# 76772 # 77879 # 78961 # 80020 # 81055 # 82065 # 83049 # 84009 # 84943 # 85851
10
# 76791 # 77897 # 78979 # 80038 # 81072 # 82081 # 83066 # 84025 # 84958 # 85866
11
# 76809 # 77915 # 78997 # 80055 # 81089 # 82098 # 83082 # 84040 # 84973 # 85881
12
# 76828 # 77933 # 79015 # 80073 # 81106 # 82114 # 83098 # 84056 # 84989 # 85896
13
# 76846 # 77952 # 79033 # 80090 # 81123 # 82131 # 83115 # 84072 # 85004 # 85910
14
# 76865 # 77970 # 79051 # 80107 # 81140 # 82148 # 83130 # 84088 # 85519 # 85925
15
# 76884 # 77988 # 79068 # 80125 # 81157 # 82164 # 83146 # 84103 # 85035 # 85940
16
# 76902 # 78006 # 79086 # 80142 # 81174 # 82181 # 83163 # 84119 # 85050 # 85955
17
# 76921 # 78024 # 79104 # 80160 # 81191 # 82197 # 83179 # 84135 # 85065 # 85970
18
# 76939 # 78043 # 79122 # 80177 # 81208 # 82214 # 83195 # 83151 # 85081 # 85985
19
# 76958 # 78061 # 79140 # 80194 # 81225 # 82230 # 83211 # 83166 # 85096 # 86000
20
# 76977 # 78079 # 79157 # 80212 # 81242 # 82247 # 83227 # 84182 # 85111 # 86014
21
# 76995 # 78097 # 79175 # 80229 # 81259 # 82264 # 83243 # 84298 # 85126 # 86029
22
# 77014 # 78115 # 79193 # 80247 # 81276 # 82280 # 83259 # 84213 # 85142 # 86044
23
# 77032 # 78133 # 79211 # 80264 # 81293 # 82297 # 83276 # 84229 # 85157 # 86059
24
# 77051 # 78152 # 79228 # 80281 # 81310 # 82313 # 83292 # 84245 # 85172 # 86074
25
# 77069 # 78170 # 79246 # 80299 # 81327 # 82330 # 83208 # 84260 # 85187 # 86089
26
# 77088 # 78188 # 79264 # 80316 # 81343 # 82346 # 83324 # 84276 # 85203 # 86103
27
# 77106 # 78206 # 79282 # 80333 # 81360 # 82363 # 83340 # 84292 # 85218 # 86118
28
# 77125 # 78224 # 79299 # 80351 # 81377 # 82379 # 83356 # 84370 # 85233 # 86133
29
# 77143 # 78242 # 79317 # 80368 # 81394 # 82396 # 83372 # 84323 # 85248 # 86148
30
# 77162 # 78260 # 79335 # 80385 # 81411 # 82412 # 83388 # 84339 # 85264 # 86162
31
# 77180 # 78278 # 79353 # 80402 # 81428 # 82429 # 83404 # 84354 # 85279 # 86177
32
# 77199 # 78297 # 79370 # 80420 # 81445 # 82445 # 83420 # 84370 # 85294 # 86192
33
# 77217 # 78315 # 79388 # 80437 # 81462 # 82462 # 83436 # 84386 # 85309 # 86207
34
# 77236 # 78333 # 79406 # 80454 # 81479 # 82478 # 83452 # 84401 # 85324 # 86221
35
# 77254 # 78351 # 79423 # 80472 # 81495 # 82494 # 83468 # 84417 # 85439 # 86236
36
# 77273 # 78369 # 79441 # 90489 # 81512 # 82511 # 83484 # 84432 # 85355 # 86251
37
# 77291 # 78387 # 79459 # 80506 # 81529 # 82527 # 83500 # 84448 # 85370 # 86266
38
# 77310 # 78405 # 79476 # 80523 # 81546 # 81544 # 83516 # 84463 # 85385 # 86280
39
# 77328 # 78423 # 79494 # 80541 # 81563 # 82560 # 83532 # 84479 # 85400 # 86295
40
# 77347 # 73441 # 79512 # 80558 # 81580 # 82577 # 83548 # 84495 # 85415 # 86310
41
# 77365 # 78459 # 79529 # 80575 # 81596 # 82593 # 83564 # 84510 # 85430 # 86324
42
# 77384 # 78477 # 79547 # 80592 # 81613 # 82609 # 83580 # 84526 # 85445 # 86339
43
# 77302 # 78495 # 79564 # 80610 # 81630 # 82626 # 83596 # 84541 # 85460 # 86354
44
# 77420 # 78513 # 79582 # 80627 # 81647 # 82642 # 83612 # 84557 # 85476 # 86368
45
# 77439 # 78531 # 79600 # 80644 # 81664 # 82658 # 83628 # 84572 # 85491 # 86383
46
# 77457 # 78549 # 79617 # 80661 # 81680 # 82675 # 83644 # 84588 # 85506 # 86398
47
# 77476 # 78567 # 79635 # 80678 # 81697 # 82691 # 83660 # 84603 # 85521 # 86412
48
# 77494 # 78585 # 79652 # 80696 # 81714 # 82708 # 83676 # 84619 # 85536 # 86427
49
# 77512 # 78603 # 79670 # 80713 # 81731 # 82724 # 83692 # 84634 # 85551 # 86442
50
# 77531 # 78621 # 79688 # 80730 # 81748 # 82740 # 83708 # 84650 # 85566 # 86456
51
# 77549 # 78639 # 79705 # 80747 # 81764 # 82757 # 83724 # 84665 # 85581 # 86471
52
# 77567 # 78657 # 79723 # 80764 # 81781 # 82773 # 83740 # 84681 # 85596 # 86485
53
# 77586 # 78675 # 79740 # 80781 # 81798 # 82789 # 83755 # 84696 # 85611 # 86500
54
# 77604 # 78693 # 79758 # 80798 # 81814 # 82806 # 83771 # 84712 # 85626 # 86515
55
# 77622 # 78711 # 79775 # 80816 # 81831 # 82822 # 83787 # 84727 # 85641 # 86529
56
# 77641 # 78729 # 79793 # 80833 # 81848 # 82838 # 83803 # 84743 # 85656 # 86544
57
# 77659 # 78747 # 79811 # 80850 # 81865 # 82854 # 83819 # 84758 # 85671 # 86558
58
# 77677 # 78756 # 79828 # 80867 # 81881 # 82871 # 83835 # 84773 # 85686 # 86573
59
# 77696 # 78793 # 79846 # 80884 # 81898 # 82884 # 83851 # 84789 # 85701 # 86587
60
# 77714 # 78801 # 79863 # 80901 # 81915 # 82903 # 83867 # 84804 # 85716 # 86602
2311
########## Tabula Sinuum rectorum ſiue ſemichordarum, minutim extenſa
# 60 # 61 # 62 # 63 # 64 # 65 # 66 # 67 # 68 # 69
. # Sinus # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus.
0
# 86602 # 87461 # 88294 # 89100 # 89879 # 90630 # 91354 # 92050 # 92718 # 93358
1
# 86617 # 87476 # 88308 # 89113 # 89892 # 90643 # 91366 # 92061 # 92729 # 93368
2
# 86631 # 87490 # 88322 # 89127 # 89904 # 90655 # 91378 # 92073 # 92740 # 93378
3
# 86646 # 87504 # 88335 # 89140 # 89917 # 90667 # 91390 # 92084 # 92751 # 93389
4
# 86660 # 87518 # 88349 # 89153 # 89930 # 90679 # 91401 # 92095 # 92761 # 93399
5
# 86675 # 87532 # 88362 # 89166 # 89943 # 90692 # 91413 # 92107 # 92772 # 93410
6
# 86689 # 87546 # 88376 # 89179 # 89955 # 90704 # 91425 # 92118 # 92783 # 93420
7
# 86704 # 87560 # 88390 # 89192 # 89968 # 90716 # 91437 # 92129 # 92794 # 93430
8
# 86718 # 87574 # 88403 # 89206 # 89981 # 90728 # 91448 # 92141 # 92805 # 93441
9
# 86733 # 87588 # 88417 # 89219 # 89993 # 90741 # 91460 # 92152 # 92816 # 93451
10
# 86747 # 87602 # 88430 # 89232 # 90006 # 90753 # 91472 # 92163 # 92826 # 93461
11
# 86762 # 87616 # 88444 # 89245 # 90019 # 90765 # 91484 # 92175 # 92837 # 93472
12
# 86776 # 87630 # 88458 # 89258 # 90031 # 90777 # 91495 # 92186 # 92848 # 93482
13
# 86791 # 87644 # 88471 # 89271 # 90044 # 90789 # 91507 # 92197 # 92859 # 93492
14
# 86805 # 87658 # 88485 # 89284 # 90057 # 90802 # 91519 # 92208 # 92870 # 93503
15
# 86819 # 87672 # 88498 # 89297 # 90069 # 90814 # 91531 # 92220 # 92880 # 93513
16
# 86834 # 87686 # 88512 # 89310 # 90082 # 90826 # 91542 # 92231 # 92891 # 93523
17
# 86848 # 87700 # 88525 # 89324 # 90095 # 90838 # 91554 # 92242 # 92902 # 93534
18
# 86863 # 87714 # 88539 # 89337 # 90107 # 90850 # 91566 # 92253 # 92913 # 93544
19
# 86877 # 87728 # 88552 # 89350 # 90120 # 90862 # 91577 # 92265 # 92924 # 93554
20
# 86841 # 87742 # 88566 # 89363 # 90132 # 90875 # 91589 # 92276 # 92934 # 93564
21
# 86906 # 87756 # 88579 # 89376 # 90145 # 90887 # 91601 # 92287 # 92945 # 93575
22
# 86920 # 87770 # 88593 # 89389 # 90158 # 90899 # 91612 # 92298 # 92956 # 93585
23
# 86935 # 87784 # 88606 # 89402 # 90170 # 90911 # 91624 # 92309 # 92966 # 93595
24
# 86949 # 87798 # 88620 # 89415 # 90183 # 90923 # 91636 # 92321 # 92977 # 93605
25
# 86963 # 87812 # 88633 # 89428 # 90195 # 90935 # 91647 # 92332 # 92988 # 93616
26
# 86978 # 87826 # 88647 # 89441 # 90208 # 90947 # 91659 # 92343 # 92999 # 93626
27
# 86992 # 87840 # 88660 # 89454 # 90220 # 90959 # 91671 # 92354 # 93009 # 93636
28
# 87006 # 87853 # 88674 # 89467 # 90233 # 90971 # 91682 # 92365 # 93020 # 93646
29
# 87021 # 87867 # 88687 # 89480 # 90246 # 90984 # 91694 # 92376 # 93031 # 93657
30
# 87035 # 87881 # 88701 # 89493 # 90258 # 90996 # 91706 # 92387 # 93041 # 93667
31
# 87049 # 87895 # 88714 # 89506 # 90271 # 91008 # 91717 # 92399 # 93052 # 93677
32
# 87064 # 87909 # 88727 # 89519 # 90283 # 91020 # 91729 # 92410 # 93062 # 93687
33
# 87078 # 87923 # 88741 # 89532 # 90296 # 91032 # 91740 # 92421 # 93073 # 93607
34
# 87092 # 87937 # 88754 # 89545 # 90308 # 91044 # 91752 # 92432 # 93084 # 93707
35
# 87107 # 87951 # 88768 # 89558 # 90321 # 91056 # 91763 # 92443 # 93094 # 93718
36
# 87121 # 87964 # 88781 # 89571 # 90333 # 91068 # 91775 # 92454 # 93105 # 93728
37
# 87135 # 87978 # 88794 # 89584 # 90346 # 91080 # 91787 # 92465 # 93116 # 93738
38
# 87149 # 87992 # 88808 # 89597 # 90358 # 91092 # 91798 # 92476 # 93126 # 93748
39
# 87164 # 88006 # 88821 # 89609 # 90370 # 91104 # 91810 # 92487 # 93137 # 93758
40
# 87178 # 88020 # 88835 # 89622 # 90383 # 91116 # 91821 # 92498 # 93147 # 93768
41
# 87192 # 88033 # 88848 # 89635 # 90395 # 91128 # 91833 # 92509 # 93158 # 93778
42
# 87206 # 88047 # 88861 # 89648 # 90408 # 91140 # 91844 # 92520 # 93169 # 93788
43
# 87221 # 88061 # 88875 # 89661 # 90420 # 91152 # 91856 # 92532 # 93179 # 93798
44
# 87235 # 88075 # 88888 # 89674 # 90433 # 91164 # 91867 # 92543 # 93190 # 93809
45
# 87249 # 88089 # 88901 # 89687 # 90445 # 91176 # 91879 # 92554 # 93200 # 93819
46
# 87263 # 88102 # 88915 # 89700 # 90457 # 91188 # 91890 # 92565 # 93211 # 93829
47
# 87278 # 88116 # 88928 # 89712 # 90470 # 91200 # 91902 # 92576 # 93221 # 93839
48
# 87192 # 88130 # 88941 # 89725 # 90482 # 91212 # 91913 # 92587 # 93232 # 93849
49
# 87306 # 88144 # 88954 # 89738 # 90495 # 91223 # 91924 # 92598 # 93242 # 93859
50
# 87320 # 88157 # 88968 # 89751 # 90507 # 91235 # 91936 # 92609 # 93253 # 93869
51
# 87334 # 88171 # 88981 # 89764 # 90519 # 91247 # 91947 # 92620 # 93263 # 93879
52
# 87348 # 88185 # 88994 # 89777 # 90532 # 91259 # 91959 # 92630 # 93274 # 93889
53
# 87363 # 88198 # 89008 # 89789 # 90544 # 91271 # 91970 # 92641 # 93284 # 93899
54
# 87377 # 88212 # 89021 # 89802 # 90556 # 91283 # 91982 # 92652 # 93295 # 93909
55
# 87391 # 88226 # 89034 # 89815 # 90569 # 91295 # 91993 # 93663 # 93305 # 93919
56
# 87405 # 88240 # 89047 # 89828 # 90581 # 91307 # 92004 # 92674 # 93316 # 93929
57
# 87419 # 88253 # 89060 # 89841 # 90593 # 91319 # 92016 # 92685 # 93326 # 93939
58
# 87433 # 88267 # 89074 # 89853 # 90606 # 91330 # 92027 # 92696 # 93337 # 93949
59
# 87447 # 88281 # 89087 # 89866 # 90618 # 91342 # 92039 # 92707 # 93347 # 93959
60
# 87461 # 88294 # 89100 # 89879 # 90630 # 91354 # 92050 # 92718 # 93358 # 93969
2411
########## Tabula Sinuum rectorum ſiue ſemichordarum, minutim extenſa.
# 70 # 71 # 72 # 73 # 74 # 75 # 76 # 77 # 78 # 79
# Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus.
0
# 93969 # 94551 # 95105 # 95630 # 96126 # 96592 # 97029 # 97437 # 97814 # 98162
1
# 93979 # 94561 # 95114 # 95638 # 96134 # 96600 # 97036 # 97443 # 97820 # 98168
2
# 93989 # 94570 # 95123 # 95647 # 96142 # 96607 # 97043 # 97450 # 97826 # 98173
3
# 93999 # 94580 # 95132 # 95655 # 96150 # 96615 # 97050 # 97496 # 97832 # 98179
4
# 94009 # 94589 # 95141 # 95664 # 96158 # 96622 # 97075 # 97463 # 97838 # 98184
5
# 94018 # 94599 # 95150 # 95672 # 96166 # 96630 # 97064 # 97469 # 97844 # 98190
6
# 94028 # 94608 # 95159 # 95681 # 96174 # 96637 # 97071 # 97476 # 97850 # 98195
7
# 94038 # 94617 # 95168 # 95689 # 96182 # 96645 # 97078 # 97482 # 97856 # 98201
8
# 94048 # 94627 # 95177 # 95698 # 96190 # 96652 # 97085 # 97489 # 97862 # 98206
9
# 94058 # 94636 # 95186 # 95706 # 96198 # 96660 # 97092 # 97495 # 97868 # 98212
10
# 94068 # 94646 # 95195 # 95715 # 96205 # 96667 # 97099 # 97502 # 97874 # 98217
11
# 94078 # 94655 # 95204 # 95723 # 96213 # 96674 # 97106 # 97508 # 97880 # 98222
12
# 94088 # 94664 # 95212 # 95731 # 96221 # 96682 # 97113 # 97514 # 97886 # 98228
13
# 94097 # 94674 # 95221 # 95740 # 96229 # 96689 # 97120 # 97521 # 97892 # 98234
14
# 94107 # 94683 # 95230 # 95748 # 96237 # 96697 # 97127 # 97527 # 97898 # 98239
15
# 94117 # 94693 # 95239 # 95757 # 96245 # 96704 # 97134 # 97534 # 97904 # 98245
16
# 94127 # 94702 # 95248 # 95765 # 96253 # 96711 # 97141 # 97540 # 97910 # 98250
17
# 94137 # 94711 # 95257 # 95773 # 96261 # 96719 # 97148 # 97547 # 97916 # 98255
18
# 94147 # 94721 # 95266 # 95782 # 96269 # 96726 # 97154 # 97553 # 97922 # 98261
19
# 94156 # 94730 # 95274 # 95590 # 96277 # 96734 # 97161 # 97559 # 97928 # 98266
20
# 94166 # 94739 # 95283 # 95798 # 96284 # 96741 # 97168 # 97566 # 97934 # 98272
21
# 94176 # 94748 # 95292 # 95807 # 96292 # 96748 # 97175 # 97572 # 97939 # 98277
22
# 94186 # 94758 # 95301 # 95815 # 96300 # 96756 # 97182 # 97578 # 97954 # 98282
23
# 94195 # 94767 # 95310 # 95823 # 96308 # 96763 # 97189 # 97585 # 97951 # 98288
24
# 94205 # 94776 # 95319 # 95832 # 96316 # 96770 # 97196 # 97591 # 97957 # 98293
25
# 94215 # 94786 # 95327 # 95840 # 96324 # 96778 # 97202 # 97598 # 97963 # 98298
26
# 94225 # 94795 # 95336 # 95848 # 96331 # 96785 # 97209 # 97604 # 97969 # 98304
27
# 94234 # 94804 # 95345 # 95857 # 96339 # 96792 # 97216 # 97610 # 97975 # 98309
28
# 94244 # 94813 # 95354 # 95865 # 96347 # 96800 # 97223 # 97616 # 97980 # 98314
29
# 94254 # 94823 # 95362 # 95873 # 96355 # 96807 # 97230 # 97623 # 97986 # 98320
30
# 94264 # 94832 # 95371 # 95881 # 96363 # 96814 # 97236 # 97629 # 97992 # 98325
31
# 94273 # 94841 # 95380 # 95890 # 96370 # 96822 # 97243 # 97635 # 97998 # 98330
32
# 94283 # 94850 # 95389 # 95898 # 96378 # 96829 # 97250 # 97642 # 98004 # 98336
33
# 94293 # 94860 # 95397 # 95906 # 96386 # 96836 # 97257 # 97648 # 98009 # 98341
34
# 94302 # 94869 # 95406 # 95914 # 96394 # 96843 # 97264 # 97654 # 98015 # 98346
35
# 94312 # 94878 # 95415 # 95923 # 96401 # 96851 # 97270 # 97660 # 98021 # 98351
36
# 94322 # 94887 # 95424 # 95931 # 96409 # 96858 # 97277 # 97667 # 98027 # 98357
37
# 94331 # 94896 # 95432 # 95939 # 96417 # 96865 # 97284 # 97673 # 98032 # 98362
38
# 94341 # 94905 # 95441 # 95947 # 96424 # 96872 # 97291 # 97679 # 98038 # 98367
39
# 94351 # 94951 # 95450 # 95956 # 96432 # 96879 # 97297 # 97685 # 98044 # 98372
40
# 94360 # 94924 # 95458 # 95964 # 96440 # 96887 # 97304 # 97692 # 98050 # 98378
41
# 94370 # 94933 # 95467 # 95972 # 96448 # 96894 # 97311 # 97698 # 98055 # 98383
42
# 94380 # 94942 # 95476 # 95980 # 96455 # 96901 # 97317 # 97704 # 98061 # 98388
43
# 94389 # 94951 # 95484 # 95988 # 96463 # 96908 # 97324 # 97710 # 98067 # 98393
44
# 94399 # 94960 # 95493 # 95996 # 96471 # 96915 # 97331 # 97716 # 98072 # 98398
45
# 94408 # 94969 # 95501 # 96004 # 96478 # 96923 # 97337 # 97723 # 98078 # 98404
46
# 94418 # 94979 # 95510 # 96013 # 96486 # 96930 # 97344 # 97729 # 98084 # 98409
47
# 94428 # 94988 # 95519 # 96021 # 96494 # 96937 # 97351 # 97735 # 98089 # 98414
48
# 94437 # 94997 # 95527 # 96029 # 96501 # 96944 # 97357 # 97741 # 98095 # 98419
49
# 94447 # 95006 # 95536 # 96037 # 96509 # 96951 # 97364 # 97747 # 98101 # 98424
50
# 94456 # 95015 # 95545 # 96045 # 96516 # 96958 # 97371 # 97753 # 98106 # 98429
51
# 94366 # 95024 # 95553 # 96053 # 96524 # 96965 # 97377 # 97760 # 98112 # 98434
52
# 94475 # 95033 # 95562 # 96061 # 96532 # 96973 # 97384 # 97766 # 98118 # 98440
53
# 94485 # 95042 # 95570 # 96069 # 96539 # 96980 # 97390 # 97772 # 98123 # 98445
54
# 94494 # 95051 # 95579 # 96077 # 96547 # 96987 # 97397 # 97778 # 98129 # 98450
55
# 94504 # 95060 # 95587 # 96085 # 96554 # 96994 # 97404 # 97784 # 98134 # 98455
56
# 94513 # 95069 # 95596 # 96094 # 96562 # 97001 # 97410 # 97790 # 98140 # 98460
57
# 94523 # 95078 # 95604 # 96102 # 96569 # 97008 # 97417 # 97796 # 98146 # 98465
58
# 94532 # 95087 # 95613 # 96110 # 96577 # 97015 # 97423 # 97802 # 98151 # 98470
59
# 94542 # 95096 # 95621 # 96118 # 96585 # 97022 # 97430 # 97808 # 98157 # 98475
60
# 94551 # 95105 # 95630 # 96126 # 96592 # 97029 # 97437 # 97814 # 98162 # 98480
2511
########## Tabula Sinuum rectorum ſiue ſemichordarum, minutim extenſa.
# 80 # 81 # 82 # 83 # 84 # 85 # 86 # 87 # 88 # 89
. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus. # Sinus.
0
# 98480 # 98768 # 99026 # 99254 # 99452 # 99619 # 99756 # 99862 # 99939 # 99984
1
# 98485 # 98773 # 99030 # 99258 # 99455 # 99622 # 99758 # 99864 # 99939 # 99985
2
# 98490 # 98777 # 99034 # 99261 # 99458 # 99624 # 99760 # 99865 # 99940 # 99985
3
# 98495 # 98782 # 99038 # 99265 # 99461 # 99627 # 99762 # 99867 # 99941 # 99985
4
# 98500 # 98786 # 99042 # 99268 # 99464 # 99629 # 99764 # 99868 # 99942 # 99986
5
# 98505 # 98791 # 99046 # 99272 # 99467 # 99632 # 99766 # 99870 # 99943 # 99987
6
# 98510 # 98795 # 99050 # 99275 # 99470 # 99634 # 99768 # 99871 # 99944 # 99987
7
# 98515 # 98800 # 99054 # 99279 # 99473 # 99637 # 99770 # 99873 # 99945 # 99988
8
# 98520 # 98804 # 99058 # 99282 # 99476 # 99639 # 99772 # 99874 # 99945 # 99988
9
# 98525 # 98809 # 99062 # 99285 # 99479 # 99641 # 99774 # 99876 # 99946 # 99988
10
# 98530 # 98813 # 99066 # 99289 # 99482 # 99644 # 99776 # 99877 # 99947 # 99989
11
# 98535 # 98818 # 99070 # 99293 # 99485 # 99646 # 99778 # 99878 # 99948 # 99989
12
# 98540 # 98822 # 99074 # 99296 # 99488 # 99649 # 99780 # 99879 # 99949 # 99990
13
# 98545 # 98827 # 99078 # 99300 # 99491 # 99651 # 99782 # 99880 # 99950 # 99990
14
# 98550 # 98831 # 99082 # 99303 # 99493 # 99654 # 99783 # 99882 # 99951 # 99991
15
# 98555 # 98836 # 99086 # 99306 # 99496 # 99656 # 99785 # 99883 # 99952 # 99991
16
# 98560 # 98840 # 99090 # 99310 # 99499 # 99658 # 99787 # 99884 # 99953 # 99991
17
# 98565 # 98844 # 99094 # 99313 # 99502 # 99661 # 99789 # 99886 # 99954 # 99992
18
# 98570 # 98849 # 99098 # 99317 # 99505 # 99663 # 99791 # 99888 # 99955 # 99992
19
# 98575 # 98853 # 99102 # 99520 # 99508 # 99666 # 99793 # 99890 # 99955 # 99992
20
# 98580 # 98858 # 99106 # 99323 # 99511 # 99668 # 99795 # 99891 # 99956 # 99993
21
# 98585 # 98862 # 99109 # 99327 # 99514 # 99670 # 99797 # 99893 # 99957 # 99993
22
# 98589 # 98866 # 99113 # 99330 # 99517 # 99673 # 99799 # 99894 # 99958 # 99993
23
# 98594 # 98871 # 99117 # 99333 # 99519 # 99675 # 99800 # 99895 # 99959 # 99994
24
# 98599 # 98875 # 99121 # 99337 # 99522 # 99677 # 99802 # 99897 # 99960 # 99994
25
# 98604 # 98879 # 99125 # 99340 # 99525 # 99680 # 99804 # 99898 # 99961 # 99994
26
# 98@09 # 98884 # 99129 # 99343 # 99528 # 99682 # 99806 # 99899 # 99961 # 99995
27
# 98614 # 98888 # 99133 # 99347 # 99531 # 99684 # 99808 # 99900 # 99962 # 99995
28
# 98618 # 98892 # 99136 # 99350 # 99534 # 99687 # 99809 # 99902 # 99963 # 99995
29
# 98623 # 98897 # 99140 # 99353 # 99536 # 99689 # 99811 # 99903 # 99964 # 99995
30
# 98628 # 98901 # 99144 # 99357 # 99539 # 99691 # 99813 # 99904 # 99964 # 99996
31
# 98633 # 98905 # 99148 # 99360 # 99542 # 99694 # 99815 # 99906 # 99965 # 99996
32
# 98638 # 98910 # 99152 # 99363 # 99545 # 99696 # 99817 # 99907 # 99966 # 99996
33
# 98642 # 98914 # 99155 # 99367 # 99547 # 99698 # 99818 # 99908 # 99967 # 99996
34
# 98647 # 98918 # 99159 # 99370 # 99550 # 99700 # 99820 # 99909 # 99967 # 99997
35
# 98652 # 98922 # 99163 # 99373 # 99553 # 99703 # 99822 # 99911 # 99968 # 99997
36
# 98657 # 98927 # 99167 # 99376 # 99556 # 99705 # 99823 # 99912 # 99969 # 99997
37
# 98661 # 98931 # 99170 # 99380 # 99558 # 99707 # 99825 # 99913 # 99970 # 99997
38
# 98666 # 98935 # 99174 # 99383 # 99561 # 99709 # 99827 # 99914 # 99970 # 99997
39
# 98671 # 98939 # 99178 # 99386 # 99564 # 99711 # 99829 # 99915 # 99971 # 99998
40
# 98676 # 98944 # 99182 # 99389 # 99567 # 99714 # 99830 # 99917 # 99972 # 99998
41
# 98680 # 98948 # 99185 # 99392 # 99569 # 99716 # 99832 # 99918 # 99972 # 99998
42
# 98685 # 98952 # 99189 # 99396 # 99572 # 99718 # 99834 # 99919 # 99973 # 99998
43
# 98690 # 98956 # 99193 # 99399 # 99575 # 99720 # 99835 # 99920 # 99974 # 99998
44
# 98694 # 98960 # 99196 # 99402 # 99577 # 99722 # 99837 # 99921 # 99974 # 99998
45
# 98699 # 98965 # 99200 # 99405 # 99580 # 99725 # 99839 # 99922 # 99975 # 99999
46
# 98604 # 98969 # 99204 # 99408 # 99583 # 99727 # 99840 # 99924 # 99976 # 99999
47
# 98608 # 98973 # 99207 # 99411 # 99585 # 99729 # 99842 # 99925 # 99976 # 99999
48
# 98713 # 98977 # 99211 # 99415 # 99588 # 99731 # 99844 # 99926 # 99977 # 99999
49
# 98718 # 98981 # 99215 # 99418 # 99591 # 99733 # 99845 # 99927 # 99978 # 99999
50
# 98722 # 98985 # 99218 # 99421 # 99593 # 99735 # 99847 # 99928 # 99978 # 99999
51
# 98727 # 98990 # 99222 # 99424 # 99396 # 99737 # 99848 # 99929 # 99979 # 99999
52
# 98732 # 98994 # 99225 # 99427 # 99598 # 99739 # 99850 # 99937 # 99980 # 99999
53
# 98736 # 98998 # 99229 # 99430 # 99601 # 99742 # 99852 # 99931 # 99981 # 99999
54
# 98741 # 99002 # 99233 # 99433 # 99604 # 99744 # 99853 # 99932 # 99981 # 99999
55
# 98745 # 99006 # 99236 # 99436 # 99606 # 99746 # 99855 # 99933 # 99982 # 99999
56
# 98750 # 99010 # 99240 # 99439 # 99609 # 99748 # 99856 # 99934 # 99982 # 99999
57
# 98755 # 99014 # 99244 # 99443 # 99611 # 99750 # 99858 # 99935 # 99983 # 99999
58
# 98759 # 99018 # 99247 # 99446 # 99614 # 99752 # 99859 # 99937 # 99983 # 99999
59
# 98764 # 99022 # 99251 # 99449 # 99616 # 99754 # 99861 # 99938 # 99984 # 100000
60
# 98768 # 99025 # 99256 # 99452 # 99619 # 99756 # 99862 # 99939 # 99984 # 100000
26GENVINVS VSVS
Sequuntur nunc canones uſum ſiue ingreſſum iſtarum
tabularum
lucidiſsime declarantes.
QVando arcus propoſiti ſinum ex tabulis ſupputare deſideras, primo conſidera an
maior
aut minor quadrãte exiſtat.
fit interdum ut arcus quarta circuli parte ſit mi
11Cuiuslibet
arcus qud-
drãte mino
ris ſinũ ut
inuenias.
nor, aliquando maior, &
tamen ſemicirculo minor, hoc eſt gra. 180. nonnunquam etiam
maior
illo, &
adhuc minor gradibus 270. quæ tres quartæ ſunt circuli unius, quibus etiã
arcus
dari poteſt maior, &
tamẽ toto circulo minor. Quicquid aũt ſit, facile huiuſmo
di
arcus ſinum inuenire poteris in hunc modum.
Si arcus 90. gra. fuerit minor, tabulam
22Propoſiti
arcus qud-
drãte maio-
ris, nec non
ſemiãr culo
minoris
quõ ſinus
quærẽdg ſit
Vbi ſing nu
merũ ſupat
100000. ue
luti arcg eig
ſit inuenicn
dus.
præſcriptam ingredere, in eius capite quære gradus cum minutisiuxta lineam primam
manus
ſiniſtræ deſcendẽdo, &
inuenies in angulo communi ſinũ arcus propoſiti. Sin
autẽ
arcus gra.
90. maior fuerit, & tamen adhuc minor gradibus 180. ſubtrahe hinc 90.
& cum reſiduo tabulam ingreſſus, inuenies etiã ſinum arcus quem quærebas. Si porrò
arcus
maior fuerit gradibus 180.
& tamen 270. minor, ſubtractis inde 180. ingredere
tabulam
reſiduo, &
inuenies quod optas. Similiter operare quum arcus maior eſt
gra
.
270. & tamen minor 360. Quando & hoc fit raro, ut dati ſinus recti arcũ ſcire
cupias
, tunc ita ſinum illum quære in tabulis præſcriptis in area aliqua, ſi non præciſe
attamen
quàm potes rectiſsime proximum illum accipiendo, qui nec magnus, nec nimi
um
ſit paruus, &
tunc ab iſto digitum directe ad ſiniſtram educendo, inuenies in prima
linea
numeros minutorum, &
ſi directe ſurſum ab eo ſinu tendas, inuenies in capite ta-
bulæ
etiam gradus, quos ubi minutis coniunxeris, habebis arcũ quæſitum.
Quid ſi au
tem
tot fuerint ſinus ij, ut in tabula inuenire nequeant?
tunc ſanè ſubtrahe ab eo ſinu
100000
.
& cum reſiduo quære arcum ut ſupra. Quod ſi arcus propoſiti ſinũ uerſum
33Vt inuenia
tur ſing uer
ſus ppoſiti
arcus.
inueſtigare uolueris, &
hic minor fuerit 90. cuius reſidui ſinum ſtatim rectum inquire, ip
ſum´
à ſinu toto ubi ſubtraxeris, remanebit ſinus uerſus quem quæſiſti.
Sin aũt arcus 90
maior
fuerit, &
minor 180. ſubtrahe inde 90. gra. & cum reſiduo quære ſinũ rectũ, ad-
de
ad 100000.
& habebis ſinũ uerſum arcus ꝓpoſiti. Siuero habueris ſinũ uerſum, & uis
44Habito ſinu
uerſu quõ
arcus eiuſdê
agnoſ@tur.
indagare arcum illius, conſidera ſi minor fuerit 100000.
ſubtrahe eum â 100000. eius
reſiduiſinu
quærere arcũ illum, ſi ſubtraxeris à 90.
remanebit arcus optatus. Sin uero
fuerit
maior ſinu perſecto, inquiſiturus ſic quo arcum, ſubtrahe de ſinu uerſo 100000.
eius reſidui quære arcum non ſecus ac ſi ſinus rectus eſſet. arcum illum adde ad grad. 90.
55Chordã ꝓ-
poſiti arcus
ueluti de-
prehendas.
&
tunc habebis arcũ ſinus quẽ quærebas. Si uero arcus propoſiti chordam inuenire
uolueris
, eodem modo operare, ut inquirendo ſinum, niſi quòd arcum illum medium tan
tum
accipere debes, eius arcus inuentus &
duplicatus ſinus, chordam monſtrat quæſitã.
ſiquidẽ Sinus, quod principio cõmemorauimus, nihil aliud eſt quàm arcus dati chor
66Ad propo-
ſitam chor-
dam arcum
ut ſdas.
da media.
Chordæ uero propoſitæ arcũ inuenies facillime, modo chordam mediaris,
&
medij illius arcum quæſieris ex præmiſsis, arcum quo iſtum dehinc duplicaris, tunc
enim
ſinum habebis quæſitum.
7[Figure 7]
27TABVLARVM SINVVM PER PET. APIANVM.
Appendix primi huius pronunciati.
P Oſtquam abunde diſſertum eſt ſuper præparatione, qua quis ſupputando Primum
Mobile
per ſinus aſſequatur, ſubinde non uanũ iudicauimus, ſi &
eoſdem Mobilis
primi
uſus per inſtrumentum cõſequi tradamus, eo´ potiſſimum, quod maior ferè pars
huc
incumbentium, ſphæricæ ſupputationis ignara indocta´ ſit, licet interim diffiteri
non
audemus per calculos quæcun prædictorum commoda plura´ alia cõſummati-
us
haberi poſſe longe quàm per inſtrumenta.
Attamen ne pleri retroacti rationum
oneribus
opus deſerant, idcirco inſtrumentum quo rem inuenire quàm promptiſsime
poſſunt
adijcere coacti ſumus.
In eo enim non ſecus at per numeros omnia efficiun-
tur
, qua muis non adeo exacte &
minutim uſ, niſi inſtrumentum quantitate præſter.
quanto nan inſtrumentum eſt capacius tanto certius, & computo uicinius reſpondet.
Compoſitionem
igitur nunc trademus eiuſmodi, ut qualecun inſtrumentum libeat fa
11Compoſitiò
Quaàrãtis
bricare (quale in poſterum uocabitur Primi mobilis Quadrans) non ægre liceat.
Pri-
mum
ergo ſemicirculus in ſuperficie plana, quæ, uel lignea, uel papyracea, uel metallica
ſit
, fiat, cuius diametro KC inſcribantur, cẽtro litera A circuli KC mediũ quæratur,
&
cum B litera ſignetur, A & B iungantur linea recta, quæ diuidet ſemicirculi pla
num
in quadrantes duos, quorŭ alter KB, alter BC uocabitur, ſingu!os in 90.
partes
more
aſtronomico ſectus.
Puncta item uicina literis K & C cõnectantur recta, quæ pa
rallela
lineæ K C erit.
Iam proxima ſequentia duo quadrantum puncta iunge linea re-
cta
, item tertia, item quarta, donec omnia connexueris quadrantum amborum, ſicut
perpetuò
in eadẽ diſtantia ſint à K &
C, quo ad in B uſ perueniatur. Sciendum tamẽ
lineas
has in quadrãte A B C, dũtaxat ꝓduci ſic, ut manifeſtè ſint, oportere, in quadran
te
A B K minime, ſed occultè, poſterior enim ille quadrans abijciendus omnino erit,
nihil
uſui reliq̊ cõferat.
Iam inchoando à C uerſus B limbi numera quin, ea´ ſigna
cum
cyffra 5.
Poſtea alia quin numera, & ea cum 10. inſcribe, & ſic conſequenter qua
drantem
integrũ per quinarios, donec in 90.
peruenias, inſigni, ſimiliter ab A uerſus B
fiat
, &
quadrantem perfectum habebis, dempto quod filum adhuc unà cum margarica
centro
A porrectum deſideretur, quod ſi addis, omnia habes, ueluti etiam prima illa ſe
quens
docet figura.
VSVS QVADRANTIS.
Duplex uſus eſt inſtrumenti, quem aliàs ingreſſum appellaueris, ſcilicet Lateralis
&
Arealis. Lateralis eſt, quando duo numeri noti quæruntur, hic in diametro AB, il-
22Latcralis
ingreſſus
quid.
le in limbo BC.
Arealis, quando unus ſaltem & is notus in area quadrantis requiritur
altero
uero in diametro uel limbo.
Lateralis uſus bifariam patet. Verum numeri duo
quibus
latera ingredi paras diſsimiles eſſe debẽt, ueluti, hic maior, ille minor, uel contra,
nunquam
uero pares.
Primus introeundi modus ſic perficitur. Numerum minorem in
33Arealis in-
greſſus ꝗd.
dia metro AB accipis, cui filum cum margarita adducis, maiorempoſtea in limbo
BC
requiris, filum´ per eundem extendis, ſic enim agenti unio numerum oſtendit quæ
44Prima uia
lateralis in
greſſus.
ſitum, Arealem ſcilicet in quadrantis area, Linea autem graduum cui margarita inci-
dit
, numerum ſuum in diametro AB, nec non in limbo BC ſignatum obtinet, cuius rei
exemplum
eſto.
Vt ſi ponatur lateralis numerus minor 30. ſcilicet graduum, maior ue
ro
43.
graduum & 10. minutorum. Minor uero 30. in diametro AB quæratur (id quod
eſt
in figura per E literam expreſſum) filum´ ſuper inducatur margarita adiuncta, de
inde
idem filum maiori numero, qui eſt graduũ 43.
minut. 10. admoueatur, & hoc in lim
bo
, margarita cõperitur in area oſtendere gradũ 20.
in puncto H, numerũ hactenus
ignotum
.
Nec ignorandum eſt, quod numeri Arealis non ſignentur tantum in area, ſed
etiã
reperiam iuxta lineæ &
diametri AB arcus, itidem BC contactus. Inuertemus nũc
55Sccũda uia
lateralis in
greſſus.
exemplum hoc modo, quæ &
ſecunda lateraliter operandi uia eſt. Numerum maiorem
qui
eſt graduũ 43.
minut. 10. in diametro AB ſumemus. quem locũ unione@ſignabimus
(id q̊d in tertia figura per literã D clarũ fit) iam ſi filum gradibus 30.
qui numerus mi-
nor
eſt, inferimus margaritam, non ſecus at antea gradum 20.
demonſtrare in area
28GENVINVS VSVS nemus in puncto I. Ita uia ſiue ingreſſu duplici idem nobis repertum eſt, lateraliter ta-
men
, unde etiam illud patuit, quod citra diſcrimen lateraliter operanti numerus minor
accipi
queat, tam in diametro AB, quàm in limbo BC, ubi ſi minor numerus è diame
11Latcralis
ingreſſus
cur ita nomi
natus.
tro mutuatur, tum maior erat ex arcu ſumendus:
maiore numero accepto è diametro, mi
nor
in arcu BC legendus.
Lateralis autẽ ideo uocatur, quia utri numeri in quadrã
tis
lateribus inueſtigentur, non autẽ in area.
Arealis uero ingreſſus eſtis, quando nu-
merus
cognitus in area quadrantis ſumitur, qui idem generaliter quo &
perpetuo mi
nor
eſſe debet, alius autem, hoc eſt, maior, ſiue in diametro ſiue in limbo pro agentis arbi
22Arealis ꝗd
& cur ita
nuncupatus
trio.
? ? Exempli cauſſa: Numeri ſint duo, 30 gradus & 20, quibus areatim ingredi ue
lis
, 20 ergo numerus minor cum ſit, neceſſum eſt, ut in area requiratur, 30 uero ſi in
diametro
AB (cuiuſmodi in figura quarta ſequenti per literam E docetur) capiuntur,
30
unione´ exprimuntur, &
filum denuo ab A uerſus C promouetur, donec unio 20 a-
reæ
gradum, id eſt, 20 lineam à diametro AC diſsitam teneat, tum ſecari à filo gradus
43
.
minut. 10. conſpiciuntur, id quod in quarta figura punctum F arguit, hic autem eſt
numerus
lateralis alter, quem quærebas.
Potes uiciſsim lateralem notum ueluti gradus
30
in limbo requirere (ſicuti figura quinta per G punctum inſinuat, filum´ eo dirigere,
quo
directo ſi margaritam in 20 gradum areæ figis, iterum´ filum diametro AB in-
tendis
, cernis ab unione ſimiliter gradus 43.
mi. 10. in pũcto D, ut antea oſtẽdi. Is autem
lateralis
ſecundus eſt, antea incognitus, ueluti habetur palam in figura quinta.
Sed quæ
per
ſecundam, tertiam, quartam &
quintam figuras docuimus, illa manifeſtius adhuc
per
ſextam diſces.
29 8[Figure 8]
30GENVINVS VSVS
Hæcigitur ſufficiãt de ingreſsibus tradita. Reſtat ut generali quadam methodo doce
am
, quomodo uſus centum ſubſcriptos per quadrantem quo hunc conſequi ualeas,
fiat
autem id duabus regulis, quarum prima eſt.
REGVLA PRIMA.
Quotieſcun hoc in libro dicitur fieri oportere diuiſionem, hanc´ per ſinum inte-
grum
ſiue perfectum, Toties putãdum eſt operationem eandem in qua drante exigi poſ
ſe
per lateralem introitum.
REGVLA SECVNDA.
Quoties multiplicationẽ fieri per ſinum integrum ſiue perfectũ contingit, toties o-
perandum
eſt arealiter in quadrante, ueluti per totum opus in paginarum marginibus
paſsim
indica mus, nunc arealem, nunc lateralem ingreſſum hortantes.
TALIS AD VSVM QVADRANS ADORNARI
debet quantuſcun ſit.
9[Figure 9]
31TABVLARVM SIVVM PER PET. APIAVM.
PRONVNCIATVM II.
Sphæram octauam æquare cum nona & decima, & ſtellas fixas, ſimul ac
planetarum
auges per hocuerificare.
Ad æquandã octauã ſphæram nona, operæpreciũ eſt principio ſcire, initiũ octa
ſphæræ incipit ꝓpe punctũ parui circuli, quẽ trepidationis ſeu titubatiõis dicimus,
11Quẽ in lo-
nonæ
ſphæræ prĩ
apiũ trepi-
dationis re
ferri debent
qui´ omniũ remotiſsime uergit ad ſeptẽtrionẽ, &
is ordinẽ motus ſuihabet uerſus ortũ
(sun) uſ in 90.
gra. rurſus cadit ſup eclypticã, & quũ medius motus 8. ſphæræ habuerit
90
.
(hoceſt, ut prædixi, quãdo primũ punctũ Arietis 8. ſphæræ directe ſteterit ſub ecly-
ptica
nonæ) ibi nimi℞ fit &
eſt æquatio maxima, ea´ ex fundamẽto peritiſsimi doctiſsi
mi´
Aſtronomi Alfonſi Regis agno ſcitur eſſe nouẽ graduũ, at ideo æquatio illa ab
initio
parui circuli uſ in 90.
gra. ſemꝑ accreſcit, hinc rurſus à 90. gra. decreſcit, donec
trepidatio
ueniatad 180.
parui circuli, ubi iterũ æquatio nulla eſt, ſicut in eius princi-
pio
.
Et inde à 180. gradibus rurſus augetur & creſcit uſ ad gra. 270. at hinc rurſus in
cipit
ſe octaua ſphæra ad initiũ parui circuli ſupradictæ trepidatiõis declinare &
flectere
unde
æquatio etiã ipſa eouſ decreſcit, nulla omnino ſit reliqua, fit´ hoc ita in una
reuolutiõe
(quæ ferè in ſeptẽ millibus annorũ cõficitur) bis, ut æquatio ſit nulla, in princi
pio
parui circuli &
in 180. gra. fimiliter & in 90. gra. & 280. gra. omniũ maxime. Aequa
22Quandoœ
quatio octa
ſbhæræ
ſit addenda
aut ſubtra-
benda à mc
dio motu.
tio prima uſ in 180.
gra. addẽda eſt medio motui nonæ ſphæræ, mot9 ille augiũ & ſtel
larũ
fixarũ in tabulis dici ſolet.
Secũda aũt æquatio, ſi à 180. gra. uſ in 270. ſubtrahitur
à
medio motu augium &
ſtellarũ fixarũ, ꝓueniet & remanebit uerus locus 8. ſphæræ in
nono
orbe.
Inuenturus ergo iam æquationẽ principio ex tabulis Aſtronomicis, quære
motũ
octauæ ſphæræ, cõiuſu &
cõſuetudine motus acceſſus & receſſus appellat. mo-
tum
illũ reſoluito primũ in gradus, dũmodo aliq̊t integra ſigna habuerit &
ſi minor ſit ̈
90
.
ſubtrahito â 90. & erit operationi adcõmodus, ſin aũt maior ſit ̈ 90. & tamen mi
33Illud perfi-
acs in qua-
drante ſi la
ter aliter in
grediaris.
nor ̈ 180.
ſubducito ipſum rurſus ab 180. & remanebit numerus graduũ iuſte paratus
ad
operandũ.
Quod ſi medius motus maior ſit ̈ 180. & minor adhuc ̈ 270. ſubtra-
he
tũc 180.
â 270. & hic quo reliquũ tibi manebit, q̊d ad hũc uſum cõducet. Simili mo-
do
ſi excedat gradus 270.
reijciẽdo illos, & tũc remanebit numerus quẽ inuenit̃ æqua-
tio
.
Numero illo ſic inuẽto & ad operationẽ cõpoſito, quære ſinũ illius rectũ, multipli-
ca
ſinu recto 9.
graduũ, ꝓductũ partire in ſinũ totũ, quotientis arcũ quære, mox ꝓpo-
44Per arealẽ
ingreſſum
in quadrãte
ſimile aſſe
queris.
ne tibi ſinũ plementi huius inuẽti, ſimiliter &
ſinũ cõplemẽti 9. graduũ(ſiquidem ſe-
midiameter
circuli trepidatiõis ex ſuppoſitione eſt 9.
graduũ.) Minorẽ ex ijs duobus nu
merũ
toto ſeu perfecto ſinu multiplica, productũ diuide in ſinũ maiorẽ, numeri quoti
entis
arcũ quære, eo ſubtra cto à 90.
gra. remanebit tibi æquatio 8. ſphæræ quæſita, & il-
la
quidem addi aut ſubtrahi debet à medio motu augiũ &
ſtellarũ fixarũ, ſecundũ quod
arguit
medius mot9 acceſtus &
receſſus 8 ſphæræ, ſi fuerit minor gradibus 180. æqua
55EXEM
PLVM
tio addẽda eſt, ſi maior, ſubtrahẽda.
? ? At obſcura hæc tibi forte uidẽtur, ꝓinde lucẽ ad
demus
exemplo, deinceps ſemper ſumus uſuri, at proponimus hic diem 14.
Maij, an-
ni
1517.
id´ in honorẽ Reuerendiſsimi patris & D. D. Chriſtophori à Stadio Epiſcopi
Auguſtẽſis
, eo die ad Epiſcopatũ intronizatus eſt.
nolumus enim hic à cõi loquẽdi
66Quo anno
& die R@-
uerẽdißim9
Dñs D.
Chriſtopho
rus epiſoo-
pus Augu-
ſtenſis & c.
introniza-
ius ſit, ad
qd’ tpis mo
mẽtũ oẽs il
propoſi
tiões dire-
ctœ ſunt.
ſuetudine diſcedere, maxime ſtyli elegantiã, ſed illuſtrãdæ aperiendæ´ rei ueri-
tatem
ſectamur.
Illo ipſo die inuenio mediũ motũ augiũ & ſtellarũ fixarũ Signũ o. gra.
11. mi. 11. ſec. 26. tert. 21. Et mediũ motũ 8. ſphæræ 1. ſignũ, 17. gra. 11. mi. 38, ſec. 28. ter.
Inuenire
iam uolens æquationẽ, primũ oĩm reſoluere debes ſignũ in 60.
gradus (quãdo
ſignũ
illud phyſicum eſt, deinde addere gra.
17. & erũt gra. 77. ijs ſubtractis à 90. mane
bunt
12.
gra. 48. mi. ſinus horũ graduũ & minutorũ eſt 22154. hunc ſinum ſi duxero in ſi
num
9.
graduũ, ſcilicet 15643. reſultabunt inde 346555022. producto illo diuiſo in ſinũ
totum
, qui eſt 100000.
ex ea diuiſione prouenient. 3466. arcus illius eſt 2. gra. Poſtea ad
ſume
cõplementũ eius, hoc eſt, reſiduũ ad 90.
gra. ſ. 88. ſinus ip ſius erit 99939. hinc adhuc
propone
ſinũ cõplementi 9.
graduum. ſ. 81. gra. & erit 98768. ex ijs duobus ſinum adſu-
me
minorem, ducin ſinum perfectũ, ꝓductũ diuide in maiorẽ, qui eſt 99939.
& proue
nient
in quotiente 98828.
arcus illius erit 81. gra. 13. mi. Complementum eius 8. gra.
32GENVINVS VSVS 42. mi. æquatio nimirũ illa optata, ea addenda eſt ( medius motus acceſſus & receſſus
8
.
ſphæræ minor eſt in quadrãte ad motũ mediũ augiũ & ſtellarũ fixarũ, in hoc, ut ꝓue-
11Aux cõis E
piſcopi Au
guſteñ.
niat uerus motus nonæ &
octauæ ſphæræ ſimul, hoc eſt, quantũ auges planetarũ, & ſtel-
fixæ iam inde â Chriſto nato ſint ꝓmotæ, puta o.
Sig. 19. gr. 55. mi. Et dicitur ea aux
communis
Epiſcopi Auguſtenſis.
A Chriſto autem uſ ad Alfonſum motus 9. ſphæræ
eſt
o.
Sig. 9. gra. 11. mi 38, ſec. Motus 8. ſphæræ 1. Sig. 4. gra. 21. mi. 30. ſec. Aequatio 8.
22Aux cõis
Rcgis Al-
fonſi.
ſphæræ 8.
gra. 6. mi. 24. ſec. Aequationem hanc ſi addidero ad motũ 9. ſphæræ, prodibit
inde
9.
Sig. 17. gra. 18. mi. 2. ſec. aux cõmunis Alfonſi, eam ſi rurſus ſubtraxero ab auge
Auguſtenſis
Epiſcopi, manebunt 2.
gra. 37. mi. & tantũ quidem auges omniũ planeta℞
&
ſtellæ fixæ promotæ ſunt à tempore Alfonſi uſ in diem intronizationis Reueren-
33Per quot e
clypticæ ꝑ-
tes ſtellæ fi-
et plane
tarũ auges
ꝓmouerint
à tꝑe Alfon
ſi uſq; ad in
tronizatio
nis boram.
diſsimi Epiſcopi Auguſtenſis.
lta ubi gradus illos & mi. & ſec. addidero ad auges Al-
fonſi
, ſimul´ ad longitudines ſtellarũ Alfonſi, rectificatas eas habuero ad ipſum diem in
tronizationis
.
Latitudines autem non mutamus adhuc ſectãtes ueſtigia Hyparchi, Pto
lemæi
Peluſiani, &
Alfonſi Regis, Et ſi aũt hic eo modo ſtellas uerificare docemus, quaſi
circul
9 paruus in motu titubatiõis eſſet 9.
grad. nedũ apud me cõſtat recte ſentire eos,
ne
adeo cõſentire ipſis, dicũt Ae noctia ex hoc paruo circulo, iam noſtris tempori
bus
ad 25.
gradũ κ cõuerti, certa enim ego obſeruatione depræhendi, quòd umbra gno
monis
in quacun ſuperficie plana, ſiue recta, ſiue ia cente, ſiue inclinata in latus, illo tem
pore
lineam rectam non deſcribit, qualis tamen eſſe debet cuiuslibet umbræ Sole per-
tranſeunte
circulum maiorem hoc eſt æquinoctialem.
ſed ego obſeruaui etiam tunc quã
44Aeꝗnoctij
uarictatem
in Aſtrono
mico noſtro
requires
melius.
libet umbram deſcribere arcum.
Id hoc loco commemorare uiſum eſt eo tantum, ut non-
nulli
melius ſuper ſententia ſua deliberent, &
æquinoctium, quod maxime pertinet ad
uerificationem
Kalendarij Romani, rectius demonſtrent.
PRONVNCIATVM III.
Latitudinem Lunæ ab eclyptica per ſinus colligere.
Priuſquam hic latitudinem doceam inuenire, operæprecium eſt te uerum curſum Lu
&
Capitis draconis Lunæ ex Ephemeridibus cognoſcere, uel aliàs ex tabulis in hoc
paratis
.
nam quotieſcũ deinceps de planetis aliquid dicetur, & de motu eorundem uer
ſus
decimam ſphæram ſupputando, ſemper antea præſciendus erit uerus curſus ſecun-
dum
longitudinem &
latitudincm. ſemel ita præmonitum hoc uolo, ne deinde hocſæ
pius
te habeat ſollicitũ.
Latitudinem Lunæ inuenturus, principio inquire quantum di-
55Illud inueni
es ſi latera
liter ingre-
diaris.
ſtet ipſa Luna à Capite Draconis uel Cauda, cuicun tandem fuerit propior, ſiue an-
trorſum
ſiue retrorſum, eius diſtantiæ ſinum rectũ quære, quem deinde cum ſinu 5.
gra.
hoc eſt 8715. multiplicabis, ſiquidem maxima Lunæ latitudo ab eclyptica 5. graduum eſ
ſe
cognoſcitur, productum inde diuide in ſinum totum, &
arcus quotientis rectiſsime ti-
bi
mõſtrabit ueram latitudinem Lunæ ab eclyptica.
? ? Sit autem hoc tibi exemplum,
66EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
hora intronizationis Reuerendiſs.
patris Epiſcopi Auguſtenſis erat Luna in 23. gra. 32
mi
.
. Caput autem Draconis Lunæ in 9. gra. 12. mi. . lam uero Luna ſita eſt à capi-
te
Draconis 45.
gra. 40. mi. Sinum illius 71528. ducin ſinum 5. graduũ, puta 8715. pro
ductum
diuide in ſinum perfectum, &
prouenient in quotiente 6234. arcus illius erit lati
tudo
Lunæ quæſita, ea´ eſt 3.
gra. 35. mi. meridionalis. quò ſe Luna inclinet, uel ad
77Latitudo
hora in
tronizatio
nis.
Auſtrum, uel in Boream inde cognoſces, quia ſi diſtantia Lunæ â capite draconis ſecun-
dum
ordinem ſignorum, uel à Cauda contra ordinem ſignorum numeretur, conſtat Lu-
nam
eſſe in latitudine ſeptentrionali.
ſin autem diſtantia talis Lunæ à Capite contra or-
dinem
ſignorum, uel à Cauda ſecundum ſeriem illorum numerabitur, argumentum cer-
tum
eſt Lunam eſſe in latitudine meridionali.
PRONVNCIATVM IIII.
Exipſa Lunæ latitudine, diſtantiam illius à capite uel cauda Draconis Lu
(quam in tabulis argumentum latitudinis Lunæ uocamus) cognoſcere.
Pronunciatũ hoc planè inuerſum eſt à ſuꝑiori, ꝓinde habitu latitudine Lunæ, quũ
ex
ea argumẽtũ latitudinis Lunæ inuenire cupis, hoc eſt diſtantiã eius à Capite uel Cau
da
Draconis, age ſinũ ipſum latitudinis Lunæ ducito in totũ ſinũ rectũ, productũ
33TABVLARVM SINVVM PER PET. APIANVM. diuide in ſinũ latitudinis Lunæ maioris, puta 5. graduũ, & ſic quotiẽtis arcus cõmonſtra
bit
tibi diſtantiã optatã.
? ? V is & huius rei exemplum @ Ecce, ſi latitudo Lunæ fuerit 3.
11EXEM-
PLVM
Epiſoopi.
gra.
3. mi. talis autem erat ipſa hora intronizationis Epiſcopi, tunc ſinũ ipſius 6234. duc
in
totũ ſinũ, &
hinc diuide ꝓductũ in ſinũ 5. gra. 8715. ꝓueniet in q̊tiente 71531. is ipſe
ꝓducet
45.
gra. 40. mi. diſtantiã ſcilicet Lunæ â nodo capitis uel caudæ Draconis Lunæ.
PRONVNCIATVM V.
Cuiuſcun puncti imaginatione concepta in eclyptica, inuenire declina
tionem
ab æquinoctiali.
Propoſitio hæc quũ frequẽtiſsimũ habeat uſum in uniuerſa ſupputatiõe a ſtronomica,
maxime
uero in cõpoſitiõe aliq̊t inſtrumentorũ, ſupputarunt Aſtronomi quandã gene-
ralem
tabulã de gradu in gradũ, unde citra magnũ laborẽ quotidie colligi poteſt declina
tio
Solis.
Non multũ diſsimili inſtituto noſtro, & nos quo tabulã cõfecimus in Meteo-
roſcopum
numerorũ, ubi etiã minuta totius eclypticæ omnia cõtinentur.
Eiuſmodi de-
clinationẽ
, imò &
ipſius tabulæ cõpoſitionẽ uti pſe poſsis cõficere, en rem totã paucis ti
bi
cõmonſtrabo.
Si punctũ habes in eclyptica, cuius declinationẽ ab æquinoctiali ſcire
deſideras
, principio cõſidera, ubi tandem interſectioni æquatoriæ, hoc eſt, primo puncto
&
punctũ illud exiſtat propinquius, nam ea diſtantia ad hanc operationem requi-
ritur
, ſinum illius ſi multiplicaris, ſinu maximo declinationis Solis, &
productũ diuiſe
ris
in ſinũ totũ, iam ſtatim ipſe arcus quotientis oſtendet ueluti digito declinationem illi
us
pũcti in eclyptica.
? ? Sed ne hic quo deſideres exemplũ illuſtrandæ rei adcommo
dum
, age conuerte mihi animũ cogitationem´ tuam ad horam intronizationis, eo tem-
22EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
pore (sun) fuit in 2.
gra. 26. mi. II, hoc ipſum punctũ ſtationis uel loci ſolaris uideamus
ab
æquatore diſtantiam.
Ecce principio nobis occurrit, quia (sun) Arieti tunc fuit proxi-
mus
, ideo´ diſtantiã colligemus à principio , q̃eſt 62.
gra. 26. mi. eius arcus ſinus erit
88647
.
hunc ita ducemus in ſinũ maximæ declinationis eclypticæ, quæ nunc temꝑe
33Locus (sun)
bora intro
nizationis
gra. 2. mi-
nut. 26. II.
noſtro agnoſcitur eſſe 23.
gra. 30. mi. ſinus eius eſt 39874. ꝓductũ diuidemus in ſinũ to-
tum
, &
proueniet in quotiente 35347. illius arcus 20. gradus. 42. mi. arguit declinationẽ
(sun) quæſitã ipſa hora intronizationis.
Sed quia maxima illa declinatio Solis aliquot an-
norum
ſpacio nonnihil uariatur, operæpreciũ eſt, ut ipſam interdũ Aſtronomi obſeruẽt
diligẽtius
ex integro, cõſtat enim illi uniuerſam inniti ſupputationem aſtronomicam.
PRONVNCIATVM VI.
Cognita Solis declinatione (quod & in meridie & orien te Sole facilime
fieri
poteſt) adhuc gradum illum zodiaci internoſcere, quem iſta declinatio
tangit
, at unum eum eo punctum efficitur.
Superiori, ꝓnunciato docuimus inuentionẽ declinationis ex diſtantia puncti illius â
principio
uel , nũc uerſa, ꝓpoſitione docebimus ex ipſa declinatiõe inuenire diſtanti
am
pũcti illius à principio uel .
Vnde porrò collectu facile eſt, cuinã pũcto eclypti-
declinatio illa reſpondeat.
Primũ omnium cõſtat, æquinoctialis & eclyptica more
maximorũ
circulorũ per mediũ in duas ꝑtes æquales diuidũtur, ita ut quælibet pars me
dia
eclypticæ æqualẽ habeat declinationẽ ab æquatore.
hinc liquet ſemꝑeſſe 4. pũcta in
eclyptica
, æqualẽ habent declinationẽ, ut ſi ꝓponã 10.
gradũ , eius declinatione ha-
bita
ſimul habeo declinationẽ 20.
gradus κ, ꝗa 20. gradus κ, 10 gradibus diſtat à prin-
cipio
, ſimili modo intelliges etiã de 10 gradu &
20. , q̊niã uter 10. gradibus diſ-
ſitus
eſt abinterſectione æquinoctialis &
eclypticæ. Ecce iam puncta 4. habes in eclypti
44Per arealẽ
introitũ in
quadrante
idem aſſe-
queris.
ca, quæ ſingula unã &
æqualẽ habent ab æquatore declinationẽ, tantũ primus punctus
&
primus etiã maximam habent declinationem, ne plura ſunt quàm duo hæc
puncta
, quæ æqualem habent declinationem, aliàs ſemper 4.
puncta unam & æqualẽ de
clinationem
obtinent, Vt autẽ pronũciati huius operationẽ expeditius &
certius confici
as
, duc ſinũ ꝓpoſitæ huius declinationis in ſinũ totum ſiue ꝑfectũ, ꝓductũ diuide in ſinũ
maximæ
declinationis, &
arcus quotientis monſtrabit tibi diſtantiam dati puncti
34GENVINVS VSVS pticæ ab una & proxima interſectione eclypticæ & æꝗnoctialis ? ? Exẽplores tibi fiet
apertior
&
dilucidior. Sit ꝓpoſita tibi declinatio gradus, in (sun) fuit ea hora qua intro-
nizatus
eſt Reuerendiſs.
pater Epiſcopus Auguſtenſis, ſicut in priori propoſitione com-
11EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
memorauimus, gradus autem Solis non conſtet, ſed hoc tantum, quòd declinatio ſit 20.
graduum, 42. mi. Iam ad inueniendum gradum Solis eo ipſo die & hora intronizatio-
nis
, multiplica ſinũ huius declinationis 35347.
toto ſinu, & prouenient 3534700000
idipſum
ſi diuidas in ſinum maximæ declinationis 39874, emanabũt in quotiente 88647
eius
ſinus arcus 62.
gra. 26. mi. diſtantia illa iuſta eſt quam quærebas. Et quia introniza
tio
huiuſmodi facta in Maio, diſtantia hæc à principio numerari debet, &
cadet ſuꝑ
2
.
gra. 26. mi II, at hoc erat quod intendebatur.
PRONVNCIATVM VII.
Cuiuslibet arcus eclypticæ, quiprincipium ſuum ab æquinoctiali & in-
terſectione
cum eclyptica capit, a cenſionem in ſphæra recta addiſcere.
Per hanc aſcenſionẽ rectã intelligi debet arcus æꝗnoctialis interceptus inter ipſum
eclypticæ
&
æꝗnoctialis interſectionẽ, ſimul at circulũ illũ maiorem, qui à polo mundi
per
punctũ iſtum eclypticæ ꝓpoſitũ (cuius aſcenſionẽ ſcire deſideras) uſ ad æquinocti
alem
ad angulos rectos ſphærales eſt ductus.
Et quũ zodiacus in 4. quadrantes per 4. ſi-
gna
cardinalia &
, per quæ etiã circuli maiores 4. ex polis mũdi protẽſi ſunt,
diuidatur
, æquinoctialis etiã in 4.
quadrantes, partiendus eſt, quidẽ per ſigna, ſed pri-
ma
quarta à principio æquinoctialis uſ in 90.
gradus, reſpõdet primo gradu ſupra
horizontẽ
ſphæræ rectæ, &
180. gradus æquinoctialis, hoc eſt media pars æquinoctialis
reſpõdet
etiã mediæ eclypticæ, primus enim gradus (quæ interſectio eſt æquinoctia-
lis
eclyptica) eſt gradus 180.
â primo gradu . Et quia utrun principiũ æꝗnoctialis
&
eclypticæ apud primũ minutũ initiũ habet, etiã inde numerari debẽt quartæ & me
diæ
partes circulorũ.
Quum´ cõſtet 4. quartas æquinoctialis 4. quartis eclypticæ, ſin
gulas
adia centibus ſibi, æqualiter aſcẽdere in ſphæra recta, &
tamẽ inter principiũ et
finẽ
cuiuslibet quartæ nullus alioquin gradus, ne punctũ æquali numero adiacẽte
quarta
in aſcenſione cõuenit, neceſſariũ eſt cõſcenſionẽ iſtã per ſupputationẽ ſphæricã
internoſcere
, id´ hãc regulã.
Si arcus eclypticæ minor fuerit ̈ 90. erit ille planè ac-
commodus
inueniendæ huic aſcenſioni, at is primus modus eſto.
Sin aũt maior fuerit
̈
90.
ſubtrahito eum ab 180. ipſo nimi℞ ſemicirculo, & ꝗcquid reliquũ manſerit, id aptũ
erit
cognoſcẽdæ aſcẽſioni rectæ, &
hæc altera ſit ratio inueniendæ aſcenſionis. Sicut au
tem
ex media parte eclypticæ duos modos oſtendimus, ita reliquã partẽ nedũ â princi-
pio
uſ ad finẽ κ identidẽ diuides in duas uias ſeu rationes inueniendi aſcenſionem.
Quod ſi numerũ cõueniẽtẽ ex primo modo inuentũ habes, hoc eſt, ſi arcus eclypticæ
minor
fuerit ̈ 90.
tũc ſubtrahe à 90. reſiduũ uo cabit̃ cõplementũ ipſius, tũc etiã com
plementũ
aſſume declinationis, ultimi pũcti ꝓpoſiti arcus eclypticæ, &
ſinũ minimi cõ-
plemẽti
duc in totũ ſinũ, ꝓductũ diuide in ſinũ cõplementi maioris, hinc ſubtracto arcu
q̊tiẽtis
à 90.
manebit aſcenſio recta arcus ꝓpoſiti. Quod ſi aũt nume℞ cõuenientẽ altero
modo
inueniſti, opus habebis ultima ſubtractiõe â 90.
ſed tũc addes inſuper gradus
22Operatio
arealis.
90.
& ſic q̊ habebis arcũ æꝗnoctialis ꝓpoſito arcu coaſcendentem in ſphæra recta.
Cæterũ ſi tibi ꝓponas arcũ zodiaci â principio cõputando uſ ad finẽ κ, ubicun il
le
deſierit, inter hoc ſpacium, aſcenſionem eius quære eo planè modo iam edoctus es,
niſi
ad extremũ addes gradus 180.
Primus em̃ gradus habet gradus 180. æꝗnoctia
lis
in ſua aſcẽſione, ſicut antea docuimus.
? ? lam uero exemplis rem demonſtremus ad
33EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
oculũ.
Adſumo ecce 2. gra. 62. mi. II, in (sun) fuit tꝑe & hora intronizationis, nunc ſinu
merauero
arcũ à principio , inueniã uti 62.
gra. 26. mi. cõplemẽtũ eius eſt 27. gra. 34
mi
.
ſinus aũt cõplementi 46278. declinationẽ puncti terminantis, arcũ iam inueni ꝓpo
ſitione
5.
gra. 20. mi. 42. cõplementũ declinatiõis eſt 69. gra. 18. mi. ſinus uero cõplemen
ti
iſtius 93544.
Iam ita duco ſinum minorem 46278. in totũ ſinum, & productum diui
do
in ſinum maiorem, ſcilicet 93544.
at in quotiente prouenient 49471. arcus erit 29.
gra. 39. mi. eum ſi ſubtraxero à 90. remanebit aſcenſio recta quæſita 60. gra. 29. minut.
35TABVLARVM SINVVM PER PET. APIANVM.
PRONVNCIATVM VIII.
Habita iam aſcenſione recta in æquinoctiali, arcum ipſius eclypticæ cum
eo
aſcendentem in ſphæra recta cognoſcere.
Pronunciatũ hoc quo inuertit quod ſuperior docuerat, at ideo multũ cõueniũt
ambæ
illæ, diutius hic immorabimur oſtendẽdo, quõ aſcenſio recta debeat intelligi,
ſed
prætermiſsis amba gibus &
inuolutis uerbis, ad ipſam ſtatim operationẽ uenia mus.
Vbi iam noris, qualis declinatio eclypticæ fit penes arcũ æquinoctialis, ex ſuperiori ꝓ-
poſitiõe
aſcenſionẽ eclypticæ æquino ctiali facile inuenies hoc modo.
Si multiplices
11Primũ in-
uenies m-
greſſu late
rali, ſecũdũ
uero per a-
realem.
ſinum declinatiõis toto ſinu, &
ꝓductũ diuidas cum ſinu maximæ declinatiõis (sun), ar
cus
quotientis mõſtrabit tibi arcũ eclypticæ, qui arcu æquatoris aſcẽdit in ſphæra re
cta
.
Habe eius rei hoc tibi exemplũ. Sit arcus æquatoris à principio æquinoctialis 60.
gra. 21. mi. declinatio aũt eclypticæ in eoloco 20. gra. 42. mi. ſinus eius 35347. ſinũ hũc
ubi
duxeris in totũ ſinũ ꝓductũ inde diuiſeris in ſinũ rectũ maximæ declinatiõis (sun), puta
39874
.
ꝓuenient in quotiẽte 88647. ſ. ij gradus ſunt 62. mi. 26. hoc ipſum ſi numerem à
22Hoc areali
introitu
quœrenti
apparet.
principio , deſinet numerus in 2.
gra. 26. mi. II. ubi Sol fuit hora intronizationis. Etſi
aũt
modus ille non ſit uerus ac ſolidus, quũ uſurpari nequeat in arcu æquatoris, ſed ad de
clinationẽ
tantũ, nolui tamẽ, &
hũc ipſum te latere, ne ꝗd haberes ambiguum in ijs quæ
obiter
tibi circa hãc rem poſſent offerri &
incidere. Alia etea quidẽ aptiſsima operatio
hæc
eſt, propoſitum habes arcũ æquatoris, iam´ cupis inuenire arcum ſuum coaſcẽden
tem
in eclyptica, multiplica principio ſinum cõplementi arcus æquinoctialis propoſiti,
ſi
ſaltem ſit quadrante minor, ſinu maximæ declinationis, ꝓductũ inde diuide per ſinũ
33Hoc reſp♉-
det laterali
ingreſſu.
totũ &
ſubtracto quotientis arcu à 90. ſinũ reſidui tibi ꝓpone, ſimul´ ſinũ arcus propoſi
ti
æquatoris, uter eorũ fuerit minor, multiplicandus erit toto ſinu, ꝓductum´ diui-
dendum
in ſinũ maiorem, &
tunc arcus quotientis monſtrabit tibi arcũ eclypticæ, qui
arcu
æquatoris propoſito aſcendit in ſphæra recta.
lam autẽ fixo hic pede priuſ̈ ulteri-
us
in regula progrediamur, lubet exemplo rem apertius declarare, quando adhuc opera
tio
in recenti memoria hæret.
? ? Eſto ut hora intronizationis Solis in aſcenſione recta
44EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
contigerit 60.
gra. 21. mi ego aũt cupiã ſcire gradũ Solis in eclyptica, eum facile cogno
ſcam
ſi quæſiero arcũ eclypticæ, qui arcu æquatoris aſcẽdit in ſphæra recta:
ita quũ
duco
ſinũ cõplementi arcus propoſiti æquatoris.
ſ. 29. gra. 39. mi. 49471. in ſinũ maxi-
declinatiõis Solis, puta 39874.
productũ diuido ſinu toto, prodibunt in quotiẽte
19726
.
arcus eius eſt 11. gra. 23. mi. Cõplementũ uero 78. gra. 37. mi. habet in ſinu pro-
poſiti
arcus æquatoris 86906.
ſinum illum (quãdo minimus eſt) multiplico toto, pro-
ductum
diuido in maiorem, &
prouenient in quotiente 88647. arcus eius eſt 62. gra. 26
mi
.
at is eſt arcus eclypticæ ſimul aſcendens cum arcu æquatoris propoſito in ſphæ-
ra
recta, tunc ſi reijciam 60.
hoc eſt 2 ſigna remanebunt 2. gra. 26. mi. II. Quod ſi autem
arcus
propoſitus æquatoris maior ſit ̈ 90.
& tamẽ minor ̈ 180. ſubduc eum à ſemicir
culo
, &
deinde cum reſiduo operare modo prædicto. atqui numerus poſtremo inuentus
uerus
eſt, niſi à ſemicirculo ſubtrahes, tunc tandem manebit arcus quælitus, quem
ſemper
numerabis à principio .
Quid uero ſi arcus propoſitus æquatoris fuerit ſemi-
circulo
maior @ tunc ſane ſubtrahe ſemicir culum gra.
180. & cum eo, quod reliquũ ma-
net
, operare ſicut edoctus es antea.
At extremũ quũ omnia iam perfeceris, adhuc adde
180
.
& ſic demum habebis arcum eclypticæ, quem tam operoſe hactenus inquirebas.
PRONVNCIATVM IX.
Quum arcum aliquẽ eclypticæ cognoſcere cupis, cum quo æqualis arcus
æquatoris
aſcẽdit in ſphæra recta, iam´ principiũ ſiue terminus illius arcus
tibi
innotuit, alterum quo terminũ ex artificioſa ſupputatione colligere.
Arcũ hic eclypticæ intellige inter duo ſigna cardinalia intercluſum, ut inter & pri
mi.
, inter primũ pũctũ & primũ mi. , ſimiliter inter & & & , tbi ſa
talis erit operatio.
Eius termini ſiue principij tandẽ ſiue finis tibi cogniti quære de
clinationẽ
per ꝓpoſitionẽ 5.
declinationis illius ſinũ cõplementi tibi propone, ſimul´
36GENVINVS VSVS num cõplementi maximæ declinationis Solis, & hunc quidẽ duc in ſinum totum, produ
ctum
diuide in ſinũ complementi declinationis ꝓpoſiti arcus, arcus quotiẽtis ex 90.
ſub
latus
relinquit declinationẽ alterius pũcti finalis.
Poſt hæc per 6. ꝓnunciatũ quære pun-
11Illud area-
tim aſſeque
ris.
ctum eclypticæ, q̊d declinationi illi reſpõdeat.
? ?Exemplũ ſit hoc tibi: Propone ecce
mihi
2.
gra. 26. mi. II, ubi (sun) fuit hora intronizatiõis, declinationẽ ip ſius inueni ꝓpoſi
22EXEM-
PLVM

E
piſoopi.
tione 5.
gra. 20. mi. 42. cõplementũ ipſius eſt 69. gra. 18. mi. Sinus aũt 93544. multipli
co
ſinũ cõplementi maximæ declinationis 91706.
toto ſinu ꝓductũ diuido in ſinũ cõ-
plemẽti
dati arcus, &
prouenient in quotiẽte 98035. arcus ipſius eſt 78. gra. 38. mi. quæ
ſi
ſubduxero à 90.
manebunt 11. gra. 22. mi. ea´ erit declinatio illius gradus eclypticæ
at
hinc uſ in 2.
gra. 26. mi. II æquatio in æquatore adæquatur. lam porrò p. 6. ꝓpoſi
tionem
quæro gradũ eclypticæ cõuenientẽ hac ipſa declinatione 11.
gra. 22. mi. & in
uenio
29.
gra. 37. mi. . At inter hæc duo loca eclypticæ comperio rurſus 32. gra. 49.
mi. & tot ſanè gradus at minuta æquinoctialis aſcendunt cum eo in ſphæra recta.
PRONVNCIATVM X.
Punctum eclypticæ in qualibet quarta, qui terminat arcum illum qui ex-
ceſsionem
habet ſuper aſcenſionem rectam, longe maximam, quam aliquis
arcus
eclypticæ unquam habere poteſt, beneficio numerorum indagare.
Quòd ſi hoc ipſum eclypticæ punctũ, & inde arcũ eclypticæ ſcire deſideras, propone
ſinum
cõplementi maximæ declinationis, qui eſt 91706.
eum duc in totum ſinum, ex il
lo
quod inde prouenit, quære radicem quadratam, quæ in tali declinatione erit 95763.
huius radicis arcum inquire ſicut in quocun alio ſinu recto, & producit 73. gra. 16. mi.
complementum
ip ſius ſcilicet 16.
gra. 44. mi. arguunt declinationem ab æ quinoctialie-
ius
puncti eclypticæ.
Iam porro per pronuncia tum 6. arcum eclypticæ, qui huic declina
tioni
reſpõdeat, &
inuenies 46. gra. 14. mi. à princípio numerando. Arcus ille deſinit
in
16.
gra. 14. mi. , & hoc ipſum ſanè punctum eſt quod hactenus quæſiui, ſi adhuc a-
ſcenſionem
eius per 7.
pronunciatũ quæras, inuenies 43. gra. 34. mi. utrum arcum ſi
in
unam ſummã redigas, conficient tibi 90.
gra. Exceſſus arcus eclypticæ ſuper aſcenſio-
nem
rectam erit 2.
gra. 28. mi. At hoc retulerit plurimũ ſcire in ſequenti pronunciato,
quamobrẽ
hic tanquã cõmodiore loco &
ordine decentiſsimo tibi uoluimus ſignificare.
PRONVNCIATVM XI.
Si quis arcum eclypticæ & aſcenſionem eius rectam utrun id in unam
ſummam
redactum tibi proponat, quemlibet arcum eclypticæ &
æ quatoris
ſibi
correſpondentis inde elicere.
Quum aliquis tibi proponit arcum, ex arcu eclypticæ & aſcenſione ſua cõpoſitum, &
tu
iam quẽlibet ſingillare ſcire cupis, maximã tibi ꝓpone differentiã ex proximo ꝓnun-
ciato
, quã aliquis arcus eclypticæ &
aſcenſio eius haberi poteſt, ex ſupputatione inue
nies
2.
gra. 28. mi. ſinũ ipſius 4303. multiplica cum ſinu arcus ꝓpoſiti, productũ in totũ
diuide
ſinum, &
arcus quotientis oſtendet differentiam illã qua arcus eclypticæ a ſcenſio
33Lateralis
operatio.
nem ſuam excedit.
Subtracta hac differentia ab arcu ꝓpoſito, & reſiduo mediato, mediũ
illud
monſtrat aſcenſionem rectã, differentiã hinc adde ad reliquam partem mediã, &
ha
bebis
arcũ eclypticæ quæſitũ.
? ?Sed ne hic quo deſideres exemplũ, en hoc breuiter
tibi
:
Sit arcus propoſitus 36. gra. 30. mi. ſinus eius rectus 59482. eum multiplica cum ſi-
44EXEM-
PLVM

E
piſoopi.
nu 2.
gra. 28. mi. ſcilicet 4303. productũ diuide in totum ſinum, quotiens erit 2576. arcus
iſtius
eſt differentia quæſita.
ſ. 1. gra. 29. mi. differentiã hanc ſi ſubduco ab arcu propo-
ſito
, remanebunt gra.
35. mi. 1. Mediũ illius eſt 17. gra. 31. mi. ferè, tantus eſt arcus æqua
toris
.
Iam addo differentiam iſtam ad illud medium, & prouenient inde 19. gra. arcus il
e
eclypticæ, quem hoc modo habeo inuentum ſimul cum aſcenſione ſua.
PRONVNCIATVM XII.
Cuiuslibet puncti eclyticæ uel etiam ſtellæ fixæ, cuius enim nota ſit
37TABVLARVM SINVVM. natio, amplitudinem ortiuam in quacun eleuatione poli perſcrutari.
Quandoquidẽ quid ſibi uelit hoc loco Amplitudinis uocabulum, ita omnibus ma-
ximè
huius diſciplinæ tyronibus cõſtat, conſultũ uidetur ſuper eo nonnihil hic diſſerere.
11Amplitudo
ortus quid.
Amplitudo ortus, eſt arcus horizontis inter ortum æquatoris &
punctum, ubi Sol ſiue
ſtella
oritur, interceptus.
Amplitudo occaſus, eſt arcus inter occaſum æquatoris & pun
22Amplitudo
occaſus.
ctum horizontis, ubi occidit Sol ſiue ſtella.
Ortus aũt æ quinoctialis, eſt pũctus horizon
tis
in quo Sol oritur in primo minuto &
, ſimili modo imaginaberis etiã occaſum
æquatoris
, eo loco ubi Sol occidit in primo puncto uel .
Ortus hic æquinoctialis, ali
33Ortus æꝗ-
noctialis et
uerus idem
âs etiam uerus ortus dici ſolet, ad eum religioſa &
ſancta cõſuetudine iam inde à priſcis
eccleſiæ
proceribus deducta, extrui ſolent omnia templa.
Ortum illũ quacun hora in-
uenire
potes per compaſſum uiatorium, quoniã hora 6.
occaſum hunc & ortum, duodeci
ma
aũt meridiem &
ſeptentrionẽ repræſentant. Quicquid iam ab ortu uero ſiue æquino
ctiali
numeratur uerſus meridiem in horizõte per gra.
& mi. uſ ad punctũ ortus (sun) uel
ſtellæ
, amplitudo dicitur ortus meridionalis, ſi aũt ortus hic fiat uerſus ſeptẽtrionẽ, arcus
ille
horizontis amplitudo dicetur ortus ſeptentrionalis:
idem´ planè iudiciũ eſt de occa
ſu
.
Operationẽ porrò conſicies in hunc modũ: Propone tibi ſinũ cõplementi altitudi-
nis
poli tuæ regionis, &
ſinum declinationis Solis uel ſtellæ, ſinũ minorẽ duc in totũ illũ,
ꝓductũ
diuide in maiorẽ, &
arcus quotientis oſtendet amplitudinẽ ortus meridionalem,
ſi
ta men punctus datus ab æquatore uerſus meridiẽ declinet, qui ſi uergat ad ſeptentrio-
nem
, amplitudo ea dicetur ſeptentrionalis.
? ? Exempliloco, pono Solem ut antea in
44EXEM-
PLVM

E
piſoopi.
2.
gra. 26. mi. II. declinationẽ huius inueni ex 5. pronũciato 20. gra. 42. mi. Intronizatio
aũt
facta ſit in 48.
gra. eleuatiõis polaris, iam ſinũ declinatio nis ex ꝓnunciato 5. inuentũ
35347
.
duco in ſinũ totũ, ꝓductũ diuido in ſinũ cõplemẽti altitudinis poli, ſcilicet 66913.
quotiens erit 52825. arcus uero 31. gra. 53. mi. amplitudo nimirum illa quæſita.
PRONVNCIATVM XIII.
Cognita iam antea amplitudine, gradum inuenire zodiaci, qui amplitudi
nem
iſtam conſtituit.
Occurrit hic aliquid mihi, quod te celare neuti̈ poſſum, qm̃ in ſphæra recta quilibet
gradus
zodiaci maiorem in horizõte amplitudinẽ admittit, ̈ ſit declinatio ipſius.
Si
quidẽ
declinatio in ſphæra recta alicuius gradus eclypticæ, etiã amplitudo eſt illius gra
dus
, nec aliqua alia indiget ſupputatiõe noua.
Sciendũ eſt inſuper, nulla amplitudo fit
minor
̈ ſit illius gradus declinatio.
maior tamẽ fieri poteſt, ꝗa quo magis adcreſcit ele-
uatio
poli, plus accedit &
amplitudini: tamdiu etiam creſcit amplitudo ab æquinoctia
li
uerſus utroſ polos, donec gradus ille ſiue in eclyptica, ſiue ſtella fuerit fixa, horizõtẽ
55Amplitudo
Solis ſiue
ſtellæ ſemꝑ
maior aut
æqualis ect
declinatiõe
nunquam
minor.
amplius attingit, tũc em̃ ſtella iſta uel (sun) amplius exoritur, ſed ſupra horizontem
ſemper
manet.
Quum´ declinatio Solis ſiue ſtellæ tãta efficitur, quantũ eſt cõplemen
tum
altitudinis poli, tũc Sol ſiue ſtella horizontẽ in parte ſeptentrionali in pũcto attin-
git
, nec amplius ſub horizontẽ uenit:
ſed ſi declinatio ſit maior cõplemẽto altitudinis po
li
, tunc ſtella aut Sol horizontẽ penitus attingit.
Conſtat etiã, declinatio ſepten
trionalis
æque magnã facit amplitudinem at illa meridionalis.
igitur (sun) eſt in ,
tantã
facit amplitudinẽ, quantã quũ eſt in , in ut in &
c. Pronunciati huius
operationẽ
experiri uolẽs, multiplica ſinũ cõplementi altitudinis poli cum ſinu amplitu
dinis
ortiuæ, productũ diuide in ſinũ perfectũ, &
arcus quotientis tibi monſtrabit declina
tionem
puncti illius, quod amplitudinẽ hãc fecit.
ꝓnunciatũ aũt. 6. inuenire te docuit ex
declinatione
gradũ eclypticæ ſibi reſpondentẽ.
? ? Sed exemplo rẽ hanc plenius ex
66EXEM-
PLVM

E
piſoopi.
plicemus, quãdo ꝓnunciatũ hoc cõtrariũ habet ſuperioris, exemplũ quo illius inuerte-
mus
tantũ hoc modo.
Amplitudinẽ habeo 31. gra. 33. mi. ſinus eius eſt 52825. facta autẽ
ſit
intronizatio in eleuatiõe polari 48.
gra. ſinus complementi altitudinis poli ſit 66913.
iam multiplica unum numerũ ſinuũ reliquo, productũ diuide in totũ ſinum, & inueni-
es
in quotiente 35347.
arcus illius 20. gra. 42. mi. mõſtrat tibi declinationẽ Solis quæſitã.
Inuenturus
a dhuc porrò gradũ Solis, cõperies illũ per 6.
ꝓnunciatũ gra. 2. mi. 26. II
38GENVINVS VSVS igitur habes gradũ Solis ex amplitudine ortiua collectũ. Et ſimili planè modo intelliges
omnia
de occaſu, ſiquidem amplitudo una alteri reſpondet ſaltem unius ꝓpoſiti gradus.
PRONVNCIATVM XIIII.
Altitudinem poli in ſingulos dies examplitudine ortiua uel occidua, So-
lis
ſiue ſtellarum, adpoſite inueſtigare.
Vno hoc pronunciato tres ſimul uelut uno faſce cõſtrinximus, 12. 13. & 14. tria enim
illa
expendenda fuerunt, declinatio, amplitudo, &
altitudo poli, ex ijs: quia priora duo
11Per aream
quadr antis
ſimile perſi
acs.
iam antea docuimus, reliquum eſt, ut etiã hoc tertium expediamus.
Si forte altitudinem
poli
ex amplitudine ſiue declinatione cognoſcere cupis, propone tibi ſinum amplitudi-
nis
ſimul cum ſinu declinationis, minorem duc in ſinum totum, productum diuide in ma
iorem
, arcus quotientis oſtendet complementum altitudinis poli, id ſi ſubtrahas à 90.
re
22EXEM-
PLVM

E
piſoopi.
manebit altitudo poli quam quæſiuiſti.
? ? Vis & hic exemplum tibi dari@ Enipſo in-
tronizationis
die Sol fuit in 2.
gra. 26. mi. II. ex 5. ergo pronunciato inueni declinatio
nem
20.
gra. 42. mi. ſinus eius eſt 35347. Amplitudinem autem ortiuam Solis in die in-
tronizationis
inueni 31.
gra. 53. mi. iam paro elicere inde altitudinem poli. Sinus igitur
amplitudinis
eſt 52825.
iam duco minorem iſtam 3534. à toto ſinu, productum diuido
in
52825.
tanquam numerum maiorem, quotientis erit 66913. arcus illius 42. eum ubi
ſubtraxeris
à 90.
remanebunt gradus 8. ipſa eleuatio polaris optata.
PRONVNCIATVM XV.
In qualibet regione differentiam inquirere aſcenſionalem, per quam lon-
gitudo
dierum &
noctium inuenitur, & unde longitudo diurna per uniuer-
ſum
orbem facile cognoſci poteſt.
Differentia aſcenſionalis arcus eſt æquatoris, per quem longitudo diurna agnoſci-
33Differentia
aſcẽſionalis
quid ſit.
tur, is autem ſic intelligitur.
Quum ab ortu æquinoctiali uſ ad meridianũ 90. gra. ſem-
per
interſint, deinde in ſingulas horas gradus 15.
emergũt ſuper horizontem, 90. illi gra
dus
præciſe horas 6.
cõficiũt, quo dies medius horis 6. uel longior eſt uel breuior, idip
ſum
uocamus differentiam aſcenſionalem, eam inuenire cupiens, propone tibi ſinus utri
uſ
complementi, declinationis &
amplitudinis, minorem duc in finum totum, produ-
ctum
diuide in ſinum maiorem, arcu quotientis dehinc ſubtracto à 90.
remanebit diffe-
44Simile per
introitum
arealem
quærenti
apparet.
rentia aſcenſionalis:
quod ſi declinatio fuerit meridionalis, ſubtrahe differentiam illam
aſcenſionalem
à 90.
& remanebit arcus ſemidiurnus: ſin autem declinatio ſit ſeptentrio-
nalis
, illam rurſus adde ad 90.
& iterum habebis arcum ſemidiurnum. Tantundem eſt, ſi
arcum
quotientis ſubtrahas à ſemicirculo, nam &
tunc manebit arcus ſemidiurnus, illo
duplicato
, habes arcum diurnum, quem ſi rurſus ſubtrahas à toto circulo, arcus relinque-
tur
nocturnus.
ſemper tamen hic intellige 15. gra. pro unica hora. ? ? Sit & hic exem-
55EXEM-
PLVM

E
piſoopi.
plum tibi huiuſmodi:
Inuenturus longitudinem diei intronizationis, iam antea habeo
perfectam
declinationem Solis ex pronunciato 5.
quoniam ille in 2. gra. 26. mi. fuit II. ea
declinatio
eſt 20.
gra. 42. mi. ex 12. pronunciato quo inuentam habeo amplitudinem
ad
eundem ipſum gradum Solis, puta 31.
gra. 53. mi. Nunc iam colligo complementa,
alterum
eſt 58.
gra. 7. mi. ſinus eius 849 12. alterum porrò complementum eſt 69. gra. 18.
mi. arcus ipſius 93544. ſinum minorem multiplica cum toto ſinu, productum diuide in
maximum
, &
quotiens erit 90772, arcus eius eſt 65. gra. 12. mi. Arcũ illum ſi ſubtrahas à
90
.
remanebit differentia aſcenſionalis 24. gra. 49. mi. differentiam hanc adde, & habe-
bis
arcum ſemidiurnum 114.
gra. 49. mi. Vel ſubtrahe 65. gra. 11. mi. de ſemicirculo, &
rurſus
manebit arcus ſemidiurnus, ſi reſoluas in horas, habebis horas 7.
& 48. mi. Sin
autem
duplaris numerum, habebis arcũ diurnum 15.
horas 36. mi. Ad extremum ſi ſub-
trahas
arcum diurnum à 24.
horis, reliquæ tibi manebunt horæ 8. & 24. mi. tempus ſcili-
cet
nocturnum.
At hoc modo cuiuslibet puncti uel ſtellæ fixæ potes arcum inuenire
diurnum
, hoc eſt, quot horis &
minutis maneat ſuper horizontem, ſiue interdiu tandem
ſiue
noctu id fiat.
Quod autem ad puncta eclypticæ tantum pertinet, ſequenti pronun
ciato
explicabimus.
39TABVLARVM SINVVM.
PRONVNCIATVM XVI.
Longitudinem diurnam ſuper quodcun punctum eclypticæ alia qua-
dam
ratione addiſcere.
Quod ſi lõitudinẽ diurnã diuerſo modo cupis cognoſcere, quære principio ex 12.
nunciato
amplitudinẽ (sun), quãdo ille eſt in primo minuto , deinde ex ſuperiori pronun
11Illud repe-
rics ſi qua-
drantem la
teraliter in
grediaris.
ciato inquire differentiã aſcẽſionalẽ, ex ſeptimo aũt aſcẽſionem rectã gradus Solis, ad
diem
cuius quantita tẽ ſcire deſideras, mox multiplica ſinũ rectũ eius aſcenſionis rectæ
ſinu
differentiæ aſcenſionalis principij , productũ partire in totũ ſinũ, arcus quotien-
tis
tibi cõmonſtrabit uerã differentiã aſcenſionalẽ, eam addes ad gra.
90. in ſignis ſepten
trionalibus
, ſubtrahes aũt in meridionalibus, &
remanebit arcus ſemidiurnus. ? ? Ex-
22EXEM-
PLVM

E
piſoopi.
emplũ ſuꝑ ea re illuſtranda accipe huiuſmodi, ſicut in ſuperiori ꝓnunciato diem introni
zationis
propoſuim us, ita eundem etiam hic ſeruabimus, at eius quantitatẽ inquiſitu
rus
, primum omniũ eleuationem poli aſſumo 48.
gra. complementũ eius eſt 42. gra. Iam
uero
per pronũciatũ 12.
inuenio amplitudinẽ (sun), ille eſt in primo minuto 36. gra.
35. mi. ſinũ cõplemẽti illius amplitudinis 80299. duco in ſinũ totũ, ꝓductũ in ſinũ cõple-
menti
maximæ declinatiõis Solis diuide, &
ꝓueniũt in quotiente 87561. arcus porro eſt
61
.
gra. 7. mi. id quũ ſubtraho à 90. remanent 28. gra. 53. mi. differentia aſcẽſionalis oĩm
maxima
, eam ſi addo ad 90.
gra. ꝓdit inde mihi tempus ſemidiurnũ lõgiſ simæ diei, ſi aũt
ſubtraho
à 90.
reliquũ, manet tẽpus ſemidiurnũ breuiſsimæ diei totius anni. Poſtea quæ
ro
aſcenſionẽ rectã ( 7.
ꝓnunciatũ) gradus eclypticæ in Sol fuit die intronzationis,
&
ibi inuenio 60. gra. 21. mi. ſinũ illius aſcenſiõis rectæ 86906. duco in ſinũ differẽtiæ
aſcenſionalis
28.
gra. 53. mi. ſcilicet 48302. ꝓductũ diuido in ſinũ ꝑfectũ, et ꝓueniũt in
tiente
41977.
arcus erit 24. gra. 49. mi. quæ differentia uera eſt aſcenſionalis, quam ex
proximo
pronunciato non paulò diuerſo adinueni, illam ſi addas ad gra.
90. (ſi quidẽ (sun)
in
ſigno eſt ſeptentrionali) ꝓueniet hinc arcus ſemidiurnus 114.
gra. 42. mi. ꝗbus horæ 7
conficiuntur
&
48. mi. productũ diuerſæ huius operationis, conſimile tamen ſuperiori.
PRONVNCIATVM XVII.
Cognita regionis alicuius die longiſsima, aut alioqui propoſita, altitudi-
nem
poli, in qua tanta eſt diei quantitas, ex ſphærica ſupputatione inuenire.
Non tantũ diem lõgiſsimũ, ſed & breuiſsimũ oꝑari hoc potes, at in hoc tibi ꝓpone
diẽ
giſsimũ, diuide in duas ꝑtes, qua℞ q̃libet dicet̃ tẽpus ſemidiurnũ, inde ſubtrahe
horas
6.
q̊d inde remanet, diciſolet differẽtia aſcẽſionalis maxima, cõuerte in gradus,
ita
, ut ſemꝑ 15.
gra. reſpõdeãt horæ, & uni minuto tꝑis 15. mi. gradus. Differentiã illam
aſcenſionalẽ
in gradus &
minuta graduũ cõuerſam, diuides in duas partes æquales,
33Oſtẽdit hoc
ingreſſum
lateralem.
ea℞ alterutra ſufficiet tibi ad hãc oꝑationẽ.
Accipe deinde & ſinũ cõplementi, multi-
plica
ſinu cõplementi maximæ declinatiõis Solis.
ſ. 66. gra. 30. mi. ꝓductũ diuide in ſi
totũ, &
arcus ille q̊tiẽtis ex 90. relinquet tibi amplitudinẽ ortiuã principij uel in
regiõe
ꝓpoſita, eius amplitudinis ſinũ tibi ꝓpone ſimul ſinu maximæ declinatiõis So
44Hoc area-
tim aſſeque
ris.
lis, minorem duc in ſinũ totũ, ꝓductũ diuide in maiorẽ, arcus illius q̊tientis mõſtrabit al-
titudinẽ
æquatoris, à 90.
ſublata, relin ꝗt altitudinẽ poli q̃ſitã. Eodẽ modo potes q̊cũ
tꝑe
anni cognoſcere eleuationẽ poli, ſi tm̃ tibi ꝓponas ꝗ̃ntitatẽ diei et declinationẽ gra-
dus
eclypticæ, quẽ ꝑmeat Sol illo die.
? ? Habe in hoc tibi ſimilitudinẽ huiuſmodi. Au
55EXEM-
PLVM

E
piſoopi.
guſtæ, ubi talis intronizatio facta eſt, dies lõgiſsima horas habet 15.
mi. 50. ſi uelim in-
de
eleuationẽ poli eius loci colligere, à lõgitudine diurna, adimo horas 12.
& remanẽt ho
3.
mi. 50. ea ſi mediaro, habebo horã 1. mi. 55. Vel etiã diuido lõgitudinẽ diurnã totã in
duas
ꝑtes, qua℞ q̃libet habebit horas 7.
mi. 55. inde ſi ſubtraxero 6. horas, remanet hora
unica
55.
mi. ſicut prius. Horas illas poſtea redigo in gradus, & erunt 28. gra. 53. min.
eos ſubtrahe tu deinde de quadrãte, manebit cõplementũ eius 61. gra. 7. mi. Sinũ illius
87561
multiplica ſinu cõplemẽti maxĩæ declinatiõis 91706 ꝓductũ diuide ĩ totũ ſinũ
&
ĩ q̊tiẽte habebis 80299. cui9 arc9 53 gr. 25. . cõplemẽtũ eius 36 g. 35 . (sun) ampli
plitudo
maxĩa eſt in ea regiõe, ſinũ illius amplitudinis 59599.
adſume diuiſore,
40GENVINVS VSVS maior eſt ſinu maximæ declinationis Solis 39874. tunc aũt ipſum maximæ decli-
nationis
Solis multiplica cum toto ſinu, productũ diuide in diuiſorem, &
prouenſent in
quotiente
66904.
arcus iſtius erit 42. gra. quæ altitudo eſt æquatoris, eam ſi ſubtrahas
à
90.
remanebunt 48. gradus, eleuatio ſcilicet polaris quam tantopere inquirebas.
PRONVNCIATVM XVIII.
Cuiuslibet arcus eclypticæ, qui incipiat in ſectione uernali, aſcenſionem
obliquam
in quacun ſiue ciuitate ſiue regione ſupputare.
Iam ſupra edoctus es pronunciato 15. cognoſcere differentiã aſcenſionalem, ea res ti
bi
hic plurimũ erit uſui.
Cæterum in pronunciato 7. didiciſti inuentionem aſcenſionis re
ctæ
.
Iam igitur ſi punctũ, ſuper quo differentia aſcenfionalis eſt quæſtia, declinationem
habet
ſeptentrionalem, tũc tu differentiã illam ſubtrahe ab aſcenſiõe recta pũcti dati, ſin
aũt
declinatio fuerit meridionalis, operæpreciũ erit te addere differentiã iſtã ad aſcenſio
11EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
nem rectã, &
tũc ſanè reliqua tibi manebit aſcenſio illius pũcti obliqua. ? ? Nunc ſi uis
cape
eius rei tibi exemplũ huiuſmodi:
Sol in ipſo die intronizationis ornatiſsimi Præſu
lis
Auguſtenſis fuit in 2.
gra. 26. mi. II, quapropter & declinationem oportet habeat
ſeptentrionalem
, porrò ex 7.
pronunciato inuentã habeo aſcenſionem eius rectã 60. gra.
21. mi. Ex pronũciato autem 15. inueni ſuper eundem gradum Solis differentiam aſcen
ſionalem
24.
gra. 49. mi. Nunc ita ſibi differentiam illam aſcenſionalem ſubtrahã à 60.
gra
.
21. mi. ſiquidem declinatio ibi eſt ſeptentrionalis, remanent 35. gra. 32. mi. æquato-
ris
, &
exurgunt in horizonte exortiuo cum gradu Solis, quod ipſum erat optatum.
PRONVNCIATVM XIX.
Quod ſi forte aſcenſio obliqua iam antea fuerit cum eleuatione poli cogni
ta
, adhuc tamen gradum eclypticæ ſimul tunc aſcendentem ſuper horizon-
tem
experiri &
indagare.
Hic principio admonendus es, ut ſemper aſcenſionem incipias cõputare à proxima in
terſectione
æquino ctialis &
eclypticæ, ſiquidem ab utra illa interſectiõe incipit aſcen-
ſio
, operationem hãc ita ꝓponemus breuiſsime, in ſe admodũ operoſa eſt &
ꝓlixa. Ha
bita
iam aſcenſione obliqua, imaginare eam ſic quaſi eſſet aſcenſio recta, eius aſcenſionis
quære
ex pronunciato 8.
arcũ eclypticæ, qui illo arcu æquatoris in ſphæra recta aſcen
dit
ſuper horizõtem, inuento illo, porrò cõquire per ꝓpoſitionem 5, declinationem eius
ab
æquatore.
Mox arcus illius æquatoris, quem tibi per modũ aſcenſionis rectæ, propo-
22per aream
aſſequcris.
ſuiſti ſinũ, duc in totũ illum ſinũ, productũ inde diuide ſinu arcus eclypticæ, qui ſimul
aſcendit
, arcũ quotientis ſubtrahe à ſemicirculo, ſi tamen arcus eclypticæ deſinat &
finia
tur
in ſemicirculo aſcendente, hoc eſt inter principiũ ſecundũ ordinem ſigno℞ uſ ad
principiũ
.
ſin aũt finis arcus eclypticæ fuerit inter principiũ & . relinques ita ar
cum
illũ quotientis, q̊d aũt iſto primo modo uel altero tibi per operationem prouenit, id
inuentum
primũ dicetur.
Deinde multiplica ſinũ altitudinis poli ſinu declinationis
poſiti
arcus eclypticæ, &
productũ diuide in ſinũ totũ, at is arcus quotientis uocabitur
33per latera. inuentum ſecundũ.
Præterea propone tibi ſinũ cõplementi huius ſecundi inuenti, & ſi-
mul
etiã ſinũ cõplemẽti altitudinis poli, ſinũ ex ijs minorem duc in integrũ ſiue perfectũ,
productũ
diuide in maiorem, &
arcus quotientis appellabitur inuentũ tertiũ. hoc ipſum
44Per aream ſi ſubtrahas ab inuento primo, &
finũ reſidui ducas in ſinũ cõplementi ſecũdi inuenti, at
diuidas
in totũ, deinde arcũ quotientis ſubtra has à 90.
ſinũ quo reſidui tibi ꝓponas
55per latera. ſinu ſecundi inuenti, minorem ex ijs ducas in ſinũ totũ, productũ in maiorem diuidas:
tũc
tandem
arcus quotientis tibi monſtrabit optatũ, dummodo addideris ad arcũ eclypti
66Per aream , qui propoſitæ aſcenſioni in ſphæra recta reſpõdet, arcu etiã eclypticæ deſinẽte in me
dietate
aſcenſionali, ſi inter &
, uel ſubtraxeris, ſi finiatur ille in medietate zodiaci,
deſcendente
à principio nimirũ uſ ad principiũ , ſecundũ ordinem ſigno℞ nume-
rando
:
ſic iam habebis arcũ eclypticæ quæſitum. ? ? Adſume quo in hãcrem exem-
77EXEM-
PLVM

E
piſoopi.
plum tibi huiuſcemodi, niſi forte moleſtũ eſt, erit aũt ſi pleniorem intelligentiã habe-
re
deſideras.
Propoſito ipſo intronizationis die, ecce aſcenſio recta æ quatoris à
41TABVLARVM SINVVM. ♈eſt 35. gra. 32. mi. iam ſi cupiam & arcum eclypticæ ſibi reſpondentem inuenire in
ſphæra
o bliqua, at adeo eleuato ibi polo ad 48.
gra. ubi talis etiam intronizatio facta
eſt
.
Principio quæro per 8. propoſitionem arcum eclypticæ in ſphæra recta cum arcu æ-
quatoris
aſcendentem, in hunc modum:
Duco ſinum complementi huius aſcenſionis re-
ctæ
, ſcilicet 35.
gra. 32. mi. qui gradus ſunt 54. & minut. 28. ſinus autem 81377. in ſinũ
11Illud deprc
henditur la
terali in-
greſſu.
maximæ declinationis Solis 39874.
diuido, deinde quotientem in totum ſinum, qui erit
32448
.
arcus illius 18. gra. 56. mi. hoc ſanè ſubtraho à 90. & remanent adhuc 71. gra. 4.
mi. ſinum iſtius ſi mihi proponam ſimul cum ſinu aſcenſionis rectæ, ſcilicet 58117. mino
rem
quo ducam in ſinum totũ, productum uero diuidam in maiorem, proueniet inde
22Areali in-
greſſu idẽ
cõſequeris.
61441.
arcus eius erit 37. gra. 55. mi. qui etiam arcus eſt eclypticæ à principio , reſpon
dens
arcui æquatoris in ſphæra recta in aſcenſu.
Ad hæc amplius inquiro per 5. pronun-
ciatum
iſtius arcus eclypticæ declinationem ab æquatore, &
quia arcus ille 37. gra. 55.
mi. directe pertingit ad 7. gra. 55. mi. . quæro iam adhuc ipſum gradum & minutũ
declinationem
hoc modo.
Duco ſinum arcus 37. gra. 55. mi. in ſinũ maximæ declinatiõis
Solis
, ſcilicet 39874.
productũ diuido in ſinum totum, & prodibit 24499. arcus illius eſt
33Lateralis. 14.
gra. 11. mi. declinatio nimi℞ arcus eclypticæ quæſita. Poſtea adhuc ſinũ arcus aſcenſi
onis
rectæ æquatoris 58117.
duxi in ſinũ totũ, productũ diuiſi per ſinũ arcus eclypticæ ei
44Arealis. in aſcenſione recta reſpondentẽ, &
prouenit in quotiente 94589. arcus ipſius eſt 71. gra.
4. mi. qui quia finitur in medietate eclypticæ aſcendente, ſubtraxi iam 71. gra. 4. mi. à ſe-
55Inucntunt
primum.
micirculo, &
remanſerunt gra. 108. mi. 56. at hoc inuentũ dico primũ. Deinde ſinum
altitudinis
poli 48.
gra. 74314. duxi in ſinũ declinationis extremitatis arcus eclypticæ, ſci
licet
14.
gra. 11. mi. 24499. ꝓductũ diuiſi in ſinũ totum, & quotiens eſt 18206. arcus aũt
66Lateralis
ingreſſus
oſtendet in-
uentum ſe-
cundum.
illius 10.
gra. 29. mi. inuentum illud ſecũdũ. Inſuper etiã ſinũ cõplementi altitudinis poli
66913
.
tan̈ minorem in ſinũ totũ duxi, diuiſi eundẽ in ſinũ cõplementi ſecundi inuenti,
ſcilicet
79.
gra. 31. mi. 98330. & prouenit in quotiente 68049. arcus eius 42. gra. 53. min.
adpellabitur inuentũ tertiũ, hoc deinde ipſum à primo inuento ſubtraxi, hoc eſt 42. gra.
53
.
mi. à 180. gra. 56. mi. reſiduũ eſt 66. gra. 3. mi. quo℞ ſinũ 91390. duxi in ſinũ cõplemẽ
77Arealis
operatio.
Inuentum
tertium.
tiſecũdi inuẽti 79.
gra. 31. mi. hoc eſt 98330. ꝓductũ diuiſi in ſinũ totũ, & prodijt in quo
tienti
89864.
arcus illorum ſinuũ eſt 63. gra. 59. mi. quibus ſubtractis à 90. remanent 26.
1. mi. Poſtremò ꝓpono ſinũ iſtorum 26. gra. & 1. mi. ſcilicet 43863. & ſinum ſecundi in-
uenti
18206.
hunc tan̈ minorem duco in totum, productum diuido in 43863. & prode
88Lateralis
introitus.
unt in quotiente 41506.
arcum illius, puta 24. gra. 31. mi. ſi iuxta regulã ſiue præſcriptũ
operationis
, propter medietatem eclypticæ aſcendentem addidero ad arcũ eclypticæ 37.
gra. 55. mi. prouenient uti 62. gra. 26. mi. eclypticæ, quæ illa aſcenſione ſiue arcu æ-
99Arealis in-
greſſus.
quatoris 35.
gra. 32. mi. in eleuatione poli 48. gra. aſcendũt, ſiue horizontem attingunt
planè
in 2.
gra. 26. mi. II, ubi tunc Solerat in ipſo die intronizationis ornatiſsimi Præ-
1010Locus So-
lis die intro
nizationis
præſulis
Auguſtani.
ſulis Auguſtani.
Ecce quàm operoſa & prolixa operatione hacidẽ illud adinueni, cuius
contrarium
ſuperior propoſitio facili &
compendiaria uia monſtrauit, quamuis in
reliquis
tribus quartis zodia ci à uſ ad , &
inde à ad , at à ad , aliquan-
do
alia operatio eſt, attamen mihi conſultum uiſum eſt, illas nullis peculiaribus exem-
plis
indicare:
quiſquis em̃ operationem hanc exemplo adiuncto recte intellexrit, is
etiam
in reliquis illis aberrabit, ſedubi facile ſe extricabit, nos igitur aliò iam prope
rabimus
, animum &
cogitationem eleuaturi ad altitudinem Solis ſuper horizontem.
PRONVNCIATVM XX.
Altitudinem Solis in circulo uerticali (dummodo ſit in ſigno aliquo ſe-
ptentrionali
) inueſtigare.
Iam ſupra pronunciato 12. edoctus es, quidnã ſit ortus æquinoctialis, quamobrẽ ſuꝑ-
uacuũ
ſuerit idẽ hic denuo cõmemorare, tm̃ ne ignores, quid hic nomine circuli uertica-
lis
intelligamus, illũ tibi breuiter deſcribemus.
Vertex igit̃ ſiue pũctus uerticalis, eſt pun
1111Vertex ſiue
zenith ꝗd.
ctus cœli capiti tuo directe imminens, ſi modo tu ſtes erectus, monſtrat punctũ illũ tibi
filũ
ſuſpenſum, ex quo plumbimaſſa, aut aliud quiddã graue dependeat, quẽ igitur ſuperi
or
ſili pars in cœlo locum demonſtrat, ibi ſcias eſſe punctum uerticalem,
42GENVINVS VSVS uocare conſueuerunt, ab eo puncto ſi protrahas cir culum ab ipſo occaſu æquinoctialis
uſ
ad ortum æ quinoctialem, circulus ille dicetur uerticalis, ad quem Sol peruenire non
11per arcalẽ
introitum
ſimile inue
nies.
poteſt, niſi fuerit in aliquo ſignorũ ſeptentrionalium, ubi ſi extiterit, &
tu iam ſcire cupi-
as
altitudinem ipſius in circulo uerticali, propone tibi ſinum rectum altitudinis poli, &

ſinum
rectum declinationis Solis, minorem duc in ſinum perfectum, productũ diuide in
maiorem
, &
tũc arcus quotientis cõmonſtrabit tibi altitudinem Solis quæſitã. ? ? Ex-
emplo
rem planius intelliges, eo loco ubi intronizatio ornatiſsimi præſulis facta eſt, po
22EXEM-
PLVM

E
piſoopi.
lus eleuatus eſt ad 48.
gra. Sol aũt in ipſo die intronizationis fuit in 2. gra. 26. mi. II, de-
clinatio
ergo Solis eſt 20.
gra. 42. mi. ſinus declinationis 35347. ſinus uero altitudinis po
li
74314.
ſi ita 35347. ducas in ſinum totum ſiue perfectũ, & diuidas in 74314. proue-
nient
47564.
arcus illius ſinus 28. gra. 24. mi. altitudo ſcilicet Solis in circulo uerticali.
PRONVNCIATVM XXI.
Altitudinem ſeu eleuationem poli ex altitudine Solis in circulo uerticali
inquirere
.
Pronunciatũ hoc planê inuerſo modo ꝓpoſitũ eſt ſuperiori, ſi ergo altitudinem po
33Areatim. li ſic q̊ ſcire deſideras rurſus utrũ tibi ſinũ ꝓpone, puta ſinũ altitudinis Solis in circu
lo
uerticali &
declinationis, minorem duc in ſinũ totũ, ꝓductũ deinde in maiorem diui-
44EXEM-
PLVM

E
piſoopi.
de, &
arcus ſinus q̊tientis exhibebit tibi altitudinem poli tuæ regiõis. ? ? Accipe & hu
iusrei
exemplũ, Eſto ut ſit mihi eleuatio poli incognita, eo autem die quo intronizatus
eſt
ampliſs.
ille pater Epiſcopus Auguſtanus, altitudinem Solis inuentã & obſerua
habeo
in circulo uerticali ad 28.
gra. 24. mi. ſinũ igitur declinationis, puta minorẽ 35347
duco
in ſinum totũ, productũ diuido in ſinum altitudinis, ſcilicet 47564.
& proueniunt in
quotiente
74312.
arcus illius eſt 48. gra. eleuatio poli inquiſita ad locũ intronizatiõis.
PRONVNCIATVM XXII.
Gradum Solis & quotidie & expedite inuenire ex altitudine eiuſdem in
circulo
uerticali, ſi modo Sol ſuerit in ſignis ſeptentrionalibus.
Iam antea ꝓnũciato 20. admonitus es, Solem nũ̈ attingere cir culũ uerticalem, niſi
in
aliq̊ ſigno℞ ſeptentrionaliũ fuerit.
actũ ita egeris, ſi à fefto Michaelis totã hyemẽ
uſ
ad ferias D.
Gregorij in quadrageſima gradum Solis ex altitudine ipſius in circulo
uerticali
inuenire labores, ꝗa tunc ipſum attingere poteſt.
Verum in æſtate quando
55Lateraliter tangit, &
inde gradũ Solis ſcire cupis, duc ſinũ altitudinis Solis in cir culo uerticali, in
ſinũ
altitudinis poli, &
diuide ꝓductũ in ſinũ totũ, mox quære arcũ q̊tientis, is tibi mon-
ſtrabit
declinationẽ Solis abæ ꝗnoctiali, deinde adhuc quære pronunciatũ 6.
gradum
eclypticæ
huic de clinatiõi reſpõi reſpõdentem, &
is ſanè eſt gradus Solis quæſitus. ? ? Exem
66EXEM-
PLVM

E
piſoopi.
plo res erit apertior:
Eſto, in die intronizatiõis fuerit Sol in circulo uerticali 28. gra. 24.
mi. & ibidẽ ubi illa facta eſt, ſit altitudo poli 48. gra. Iam nũc ſinũ altitudinis poli 74314.
duco
in ſinũ altitudinis Solis in circulo uerticali 47564.
ꝓductũ diuido in ſinũ totum, &
in
quotiente prodibunt 35347.
arcus illius eſt declinatio Solis quæſita 20. gra. 42. mi.
Nũc
inuenies tandem ex ꝓnunciato 6.
Solem eſſe in 2. gra. 26. mi. II q̊d erat in ꝗrendũ.
PRONVNCIATVM XXIII.
Cognita iam & altitudine Solis in circulo uerticali, & eleuatione poli, per
utran
illam amplitudinem Solis ad eum diem, quo altitudinem Solis in
circulo
uerticali obſeruaſti, inuenire.
Iam ſupra ꝓnunciato 12. docuimus inuentionẽ amplitudinis Solis ortiuæ ex eleuatio
ne
poli &
declinatione Solis, nunc aũt eandem illã docebimus te colligere ex altitudine
77Illud habe-
bis per in-
troitum
arealem.
Solis in circulo uerticali &
eleuatiõe poli, Principio duc ſinũ altitudinis uerticalis in ſinũ
totũ
, productũ diuide in ſinum complementi altitudinis poli, quotientem in ſe multipli-
ca
quadrate, ſimiliter quo quadrate in ſe ducito ſinũ altitudinis Solis uerticalẽ, ꝗ̃dratũ
illud
ſubtrahe à priori numero quadrato, ex reſiduo quære radicem quadratã, radicis
43TABVLARVM SINVVM. arcus eſt ipſe arcus horizontis inter punctũ Solis aſcendentis & ortum æ quinoctialem.
? ? Exemplum ſit hoc tibi, in die intronizationis eſto, ut obſeruarit quis altitudinem So-
11EXEM-
PLVM

E
piſoopi.
lis in circulo uerticali, ea fuit 28.
gra. 24. mi. ſinum illius 47564. duxerit in ſinum totum,
productum
diuiſerit in ſinum complementi altitudinis poli 66913.
in quotiente proue-
nerũt
71083.
ex eo quadrato, hoc eſt in ſe ducto, ꝓdijt numer9 ille q̃dratus 5052792889
deinde
ſimili modo quadrato etiam ſinum altitudinis uerticalis, prouenit 2262334096.
eo ſubtracto à ſuperiori, remanſit 2790458793. radix illius numeri quadrata eſt 52825.
arcus
eius 31.
gra. 53. mi. amplitudo illa Solis ad diem intronizationis, quam pronuncia-
to
12.
diuerſo modo docuimus inuenire.
PRONVNCIATVM XXIIII.
Ex altitudine Solis in circulo uerticali, & ex amplitudine Solis eiuſdem di
ei
altitudinem poli expedite inueſtigare, etiam ſi neſcias gradum Solis ſimul
&
declinationem illius.
Per hoc q̊d iam docebimus. poteſt ꝗs quotidie tota æſtate mane altitudinem poli ob-
ſeruare
, cognito gradu &
declinatione Solis, ſi modo inſtrumentũ aliq̊d amplitudi
nem
Solis ortiuã &
occiduã obſeruarit (quicꝗd em̃ hic de amplitudine ortiua dicimus ſi-
mul
&
de altitudine uerticali, idẽ etiã de amplitudine occidua & altitudine Solis in circu
lo
uerticali occiduo intelligi debet) parit’ &
altitudinẽ Solis in circulo uerticali exiſten-
tis
, ſtatim duc ſinũ amplitudinis in ſe ꝗ̃drate, deinde etiã ſinũ altitudinis uerticalis, utrũ
hũc
nume℞ quadratũ in unã ſummã cõponito, ex ea rurſus quære radicem quadratã, &
il
22Lateraliter
idem inue-
nies.
lam propone in regulã philoſopho℞ primo loco, ſecũdo ſinũ altitudinis Solis in circulo
uerticali
, tertio ſinũ totũ.
Et iuxta regulã numerũ ultimũ duc in mediũ, ꝓductũ in primũ
diuide
, &
arcus q̊tientis ex quadra circuli ſubtractus, oſtendet tibi altitudinem poli quæ-
33EXEM-
PLVM

E
piſoopi.
ſitam.
? ?Sed obſcurius paulò hoc tibiuidetur, en exemplo ſit dilucidius. Altitudo So
lis
in circulo uerticali in die intronizationis fuit 28.
gra. 24. mi. ſinus eius 47564. amplitu
do
q̊ ortiua in ſtrumentũ inuenta eſt 31.
gra. 53. mi. ſinus ipſius 52825. quadratũ illi-
us
2790458793.
quadratũ aũt ſinus altitudinis 2262334096. utrun quadratũ hoc con
iunctũ
in una ſumma, facit 5052792889.
radix eius quadrata eſt 71083. Si ergo in regu-
lam
proportionũ cõpoſuero hoc modo 71083.
dant mihi 47564. Quid ita ex toto pro
ueniet
ſinu@ Inueniam uti ex operatione regulæ huius 66913.
Arcus eius 42. ex circuli
quadra
ſubtra ctus, reliquã faciet altitudinem poli 48.
gra. quæſitã ad locũ obſeruationis.
PRONVNCIATVM XXV.
Quocun tempore, ſiue qualibet hora, gradum eclypticæ, quimeridia,
num
tangit, ex ſphærica ſupputatione colligere.
Si quando mediũ cœli in eclyptica noſſe cupis, uel ante uel poſt meridiem: ꝓpone tibi
diſtantiã
Solis à meridie, &
reſolue in gradus, deinde adſume etiã aſcenſionem rectam
gradus
Solis pronunciatũ 7.
Quòd ſi tempus operationis huius fuerit antemeridianũ,
tũc
ſubtrahe gradus diſtãtiæ à meridiano:
ſin aũt pomeridianũ fuerit, addenda tibi erit di
ſtantia
horaria in gradus cõuerſa ad aſcenſionem rectã gradus Solis.
Ex additiõe uel ſub
tractione
huiuſmodi quicquid prouenerituel reliquũ manſerit, aſcenſio recta dicet̃ me-
dij
cœli.
Hinc ſi adhuc ſcire deſideras gradũ eclypticæ eo ipſo momento tangentem me-
ridianũ
, is ſanè eſt, qui cum eo in ſphæra recta aſcendit, quære ex pronunciato 8.
& habebis punctum eclypticæ, qui mediat cœlum tempore propoſito. ? ?Et ſit eius rei
44EXEM-
PLVM

E
piſoopi.
exemplum tale.
Scire for ſitan cupio ad ipſam horã intronizationis, quid tunc mediũ
li
habuerit, quando intronizatio facta eſt hora 9.
ante meridiem: diſtantia uti horaria
eſt
3.
graduũ, quoniã à 9. uſad 12. horæ tres ſunt: in reſolutione ergo ſemper 15. gradus
pro
hora cõnumerando, faciũt horæ tres gradus 45.
eos ſubtraho ab aſcenſione gradus
Solis
, quem ſupra in pronũciato 7.
inueni: ſiquidem tũc Sol ſuit in 2. gra. 26. mi. II. aſcen
ſio
eius eſt 60.
gra. 21. mi. unde ſubtraho 45. gra. & remanent 6. gra. 21. mi. æquatoris,
quæ
tangunt medium cœli ipſa hora intronizationis.
Si igitur iuxta pronuhciatum 8.
44GENVINVS VSVS cupio inquirere gradum eclypticæ, qui cum eo aſcẽdit in ſphæra recta, propono mihi 15
gra
.
21. mi. & quæro plementũ ipſius, ſcilicet 74. gra. 39. mi. ſinum eius 96432. duco
in
ſinum maximæ declinationis Solis, ſcilicet 29874.
productum diuido in ſinum perfe-
ctum
, &
proueniũt in quotiente 38451. arcus eius eſt 22. gra. 37. mi. Si iam adſumo com
plementũ
ip ſius 67.
gra. 23. mi. & propono itidem mihi ſinum ipſius 92309. ſimiliter eti-
11Operatio
lateralis.
am ſinũ 15.
gra. 21. mi. ſcilicet 26471. utrũ eorũ tan̈ minorem duxero in ſinum totum,
&
per maiorem 92309. diuiſero, proueniũt in quotiente 28676. arcus eius eſt 16. gra. 40
mi
.
qui arcus eſt eclypticæ, numeratus à proxima interſectione eclypticæ & æquidialis,
22Operatio
arcalis.
eſt´ ille gradus 16.
mi. 40. . at ipſa intronizationis hora ſuit in medio cœli.
PRONVNCIATVM XXVI.
Quatuor illos angulos, quos eclyptica cauſſat cum meridiano, ad unum-
quod
punctum, quo eclyptica meridianum tangit, artificioſe cognoſcere.
Operæprecium hic principio fuerit præſcire te, quod hic ex 4 iſtis angulis unicũ tantũ
te
inuenire docebimus, quo cognito reliqui tres per ſe patent ex ſubtractione, ne plu-
res
uno hic te indagare neceſſe eſt.
Deinde ſcias per hãc operationẽ in prima quarta Zo
diaci
à principio , uſ ad finem II, inueniri angulum Borealem orientalem, in ſecun-
da
à principio ad ſinẽ angulũ orientalẽ meridionalẽ, in tertia uero quarta à prinei-
pio
ad finem angulũ meridionalẽ orientalẽ, &
in ultima quarta etiam includi an-
gulũ
Borealẽ orientalẽ.
Operatio ita iſta ſic cõficietur, ꝓpone tibi illã zodiaci quar
tam
, in qua punctũ eclypticæ inuenitur, &
quære gradũ æquinoctialis, qui cum illo in
ſphæra
recta tangit horizontẽ iuxta ꝓnunciatũ 7.
deinde diſtantiã accipe puncti illius
à
proxima interſectione æquinoctialis, &
propone tibi ſinum ſui cõplemẽti, duc in ſi-
num
maximæ de clinationis, ꝓductũ diuide in ſinũ totũ, &
quotientis arcus ex quadra cir
33Lateralis
ingreſſus.
culi relinquet angulũ tibi quæſitũ.
Ex quo ſi cæteros etiam angulos ſcire cupis, tunc ſub
trahe
angulũ inuẽtũ ex gradibus ſemicirculi, &
in reſiduo manebit angulus eius collatera
lis
, qui iuxta illum eſt in medietate cœli oriẽtalis.
Hinc ſi quãtitatẽ anguli Borealis occi-
dentalis
cupis habere, adſume tibi quantitatẽ anguli orientalis meridionalis.
qm̃ anguli
44EXEM-
PLVM

E
piſoopi.
contra ſe poſiti ſemꝑ ſunt æquales.
? ? Exemplũ hoc tibi rẽ planius oſtẽder, ſi uelim ad
diẽ
intronizatiõis ſcire quantitatẽ 4.
illo℞ angulo℞ meridiani & eclypticæ planẽ in ipſo
meridie
, gradus 2.
mi. 26. II, ubi tunc (sun) erat, tetigit meridianũ. Primũ oĩm quæro
ꝓnunc
.
7. aſcenſionẽ rectã gradus (sun), quæ eſt 60. gra. 21. mi. tantũ abeſt etiã à proxima
interſectiõe
, cõplementũ illius eſt 29.
gra. 39. mi. lam ſi ſinũ eius 49470. ducã in ſinũ ma
ximæ
declinationis 39874.
productum diuidam in ſinum totum, tuncin quotiente proue
nient
19726.
arcus eius eſt 11. gra. 37. mi. qui & angulus eſt. Gradus autem illos & minu
ta
ſi ſubtraxero à 90.
tunc remanebunt 78. gra. 37. mi. angulus ſcilicet Borealis orienta-
lis
quæſitus:
hunc tibi ſubtraho à 180. ipſo nimirum ſemicirculo, rem anent 101. gra. 23.
mi. quantitas illa anguli Auſtralis orientalis, & tantus etiam erit angulus occidentalis
Borealis
, ſimiliter illi primo, ſcilicet 78.
gra. 37. mi. æqualis eſt angulus occidentalis me
ridionalis
.
Et hoc modo ſatis mea quidem ſententia uidentur anguli iſti excuſsi.
PRONVNCIATVM XXVII.
Eoſdẽ angulos quatuor, q̊s eclyptica facit meridiano, facilius inquirere.
ſi angulos illos diuerſo modo cupis inuenire, grauat9 forſitã nimiũ ꝓlixaiſta ſuꝑi
oriet
oꝑoſa oꝑatiõe, ꝓpones pricipio tibi ſinũ diſtãtiæ arcus pũcti eclypticæ q̃ntũ diſtet
55Illud habc-
tur in qua-
drante are
atim.
ille à ꝓxĩa interſectiõe eclypticæ &
meridiani, ſinũ illi9 rectũ tibi ꝓpone, ſimilit & ſinũ re
ctũ
ipſius aſcẽſiõis rectæ, quã ex 7.
ꝓnũciato inueniſti, & deide ſinũ minorẽ duc in ſinũ to-
ꝓductũ diuide in maiorẽ, et arcus q̊tiẽtis oſtẽdet angulũ q̃ſitũ, Borealẽ oriẽtalẽ in q̃r-
ta
prima, in ſcd’a aũt quarta zodiaci mõſtrat angulũ orientalẽ meridionalẽ, in tertia an
gulũ
orientalẽ meridionalẽ, quarta ſimilit’ ut prĩa oſtendit angulũ Borealẽ oriẽtalẽ.
Reli
66EXEM-
PLVM

E
piſoopi.
q̊s tres angulos ita inuenies, ut præcedẽti ꝓnunciato edoctus es.
? ?Exemplũ hic tibi
dabimus
huiuſmodi.
in ipſo die intronizationis gradus (sun), ut antea diximus, fuit 2. gra.
45TABVLARVM SINVVM. 26. mi. II, diſtantia ab , quæ interſectio proxima eſt, fuit 62. gra. 26. mi. ſinus illius
88647
.
hunc ſepone in locum aliquem peculiarem, deinde propone tibi ſinum aſcenſio-
nis
eius rectæ, quam ex pronunciato 7.
inueniſti 60. gra. 51. mi. 86906. ſinum illum pu-
ta
minorem duc in illum totum, productum diuide in maiorem, &
prouenient in quotien
te
98036.
arcus illius erit 78. gra. 37. mi. quæ etiam quantitas eſt anguli primi, ſcilicet ſe
ptentrionalis
orientalis, complementum eius de ſemicirculo eſt 101.
gra. 23. mi. & is an-
gulus
eſt orientalis meridionalis, at in hunc modum uides iam te faciliori uia inueniſſe
idem
, quod ſuperior propoſitio longa &
operoſa operatione docuit.
PRONVNCIATVM XXVIII.
Angulos illos eclypticæ & meridiani, adhuc tertia quadam ratione, à prio
ribus
diuerſa, inue ſtigare.
Propone hic principio tibi ſinũ cõplementi maximæ declinatiõis (sun), & ſinum cõple
11Per arealẽ
ingreſſum
idem aſſe-
queris.
menti declinatiõis pũcti propoſiti, minorẽ ex ijs duc in ſinũ ꝑfectũ, ꝓductũ diuide in ma
iorem
, &
arcus quotientis oſtendet tibi angulũ quæſitũ iuxta ea quæ docuimus pronun-
ciato
26.
de 4. quartis. Vbi adhuc admonendus es mihi, primũ punctũ , & ſimili-
ter
primũ punctũ alios niſi rectos faciunt angulos, principiũ autẽ ?
? in angulo Bo
reali
orientali, angulũ habet æqualẽ cõplemento maximæ declinationis.
Conſimilẽ q̊
22EXEM-
PLVM

E
piſcopi.
quantitatẽ ſeruat principiũ in angulo Auſtrali orientali.
? ? Sed hic forſitan exem
plum
adhuc deſideras?
en habe. Scire cupio quantus quiſ ſit angulus, quẽ eclyptica iu-
xta
gradũ (sun), in ſaltẽ ipſe fuit in die intronizationis, facit meridiano.
Gradus ita
Solis
fuit 2.
II. 26 mi. declinationẽ ipſius inueni 5. ꝓnunc. 20. gra. 42. mi. cõplemẽtum
eius
eſt 69.
gra. 18. mi. Propono deinde mihi etiã cõplemẽtũ maxiæ declinatiõis (sun), ſinus
prioris
cõplementi eſt 93544.
alterius aũt 91706. minorem duco in totũ, & productũ
diuido
in maiorem, at in q̊tiente ꝓueniũt 98035.
arcus eius eſt 78. gra. 37. mi. Borealis
&
orientalis. Ecce quomodo hac triplici ratione inueniangulũ iſtum æqualis ſemper
quantitatis
, reliquos angulos tres ipſe facile colligere poteris, ſed aliud adhuc exemplũ
dabimus
hic tibi ad mediũ cœli, q̊d &
cõtingit ſub ipſam horã intronizationis, nam ne
ceſſe
fuerit etiã deinceps hoc exemplũ cognoſcere.
Ex 25. pronunciato inueni in medio
cœli
ſtetiſſe 16.
gra. 40. mi. , duco igitur ſinũ cõplementi maximæ declinationis 91706
in
ſinum perfectum, &
diuido in ſinum rectum ſecundum declinationis gradus medij
li
, ſcilicet 99343.
at in ipſo quotiente inueni 92312. arcus eius eſt 67. gra. 23. mi. qui &
angulus
eſt eclypticæ &
meridiani in parte Boreali orientali.
PRONVNCIATVM XXIX.
Diſtantiam zenich à 90. gradu ab aſcendẽte, & breuiſsime & exactiſsime
reperire
.
Quandoquidem diſtantia hæc deinceps quo ad multa cõducet, ideo & eam hic pau
33Lateralis
ingreſſus.
eis docebimus inuenire, ubi angulũ meridiani &
eclypticæ ex aliqua triũ illarũ propoſi
tionũ
, ex 25.
26. aut 27. cognitã habes (angulũ inquã minorem uerſus ortũ) & eius angu
li
ſinũ ducis in ſinũ cõplementi altitudinis meridianæ, productũ uero diuidis in totũ, ar-
44EXEM-
PLVM

E
piſoopi.
cus uti q̊tientis iſtius erit diſtãtia zenith à 90.
gradu ab aſcendẽte. ? ? Id ut magis in-
telligas
, exemplũ cape huiuſmodi.
Eſto utinuenerim mediũ cœli ad ipſam horã introni-
zationis
ex ꝓnunciato 28.
16. gra. 40. mi. , ſimiliter & angulũ meridiani at eclypti-
per ꝓnunciatũ 26.
uel 27. uel 28. repererim 67 gra. 23. mi. ſinũ eius 92309. duxi dein-
de
in ſinum cõplementi altitudinis meridianæ, ſcilicet 66174.
productum diuiſi in ſinum
perfectũ
, quotiens uti erit 61084.
arcus eius 37. gra. 39. mi. diſtãtia nimi℞ illa quæſita.
PRONVNCIATVM XXX.
Aſcendentem, hoc eſt gradum eclypticæ, qui partiliter in horizonte con-
ſtituitur
, quacun &
regione & hora expedite cognoſcere.
Principio quære diſtantiã nonageſimiab abſcendente gradus à medio cœli in hũc mo
dum
:
Multiplica ſinum diſtãtiæ gradus medij cœli à proxima interſectione æquatoris &
46GENVINVS VSVS eclypticæ ſinu maximæ declinatiõis (sun), ꝓductũ inde diuide in totũ, ſinũ, & proueniet
11Lateraliter
illud ex
quadrante
inuenitur.
declinatio medij cœli ab æquatore, quod etiã didiciſtiiam ſupra quærere in pronunciato
5
.
Deinde fac inuenias per pronunc. 27. angulũ eclypticæ & meridiani in parte orientis,
angulũ
inquã illum, qui recto minor eſt, inuenies, ſi ſinũ ſecundũ maximæ declinatio-
nis
tibi proponas, &
ſinum cõplementi declinationis medij cœli minorẽ duxeris in ſinũ
22Arealiter totum, productũ in maiorẽ diuiſeris, tũc ſanè arcus quotientis erit quantitas eius angu-
li
.
Porrò ſi ſinũ diſtantiæ zenith à gradu medij cœli ducas in ſinũ anguli iam inuenti, ꝓ-
ductũ
in ſinum totũ diuide, arcus quotientis oſtendet diſtantiã zenith à 90.
gra. ab aſcen-
dente
, qui arcus ſemper ad angulos rectos ſphærales ſup circulũ ma iorem ductũ ex polis
zodiaci
per zenith capitis cadit.
Ad hæc quære quantũ 90. gra. ab aſcendẽte diſtet à me
dio
cœli, &
quidẽ ꝓpone tibi ſinũ cõplementi arcus diſtantiæ zenith à 90. gra. ab aſcen-
dente
, &
ſinũ cõplementi diſtantiæ zenith à medio cœli, minorẽ duc in ſinũ totũ, produ
33Arealiter ctum diuide in maiorẽ, &
arcus quotiẽtis mõſtrabit arcũ eclypticæ à medio cœli uſ ad
44Nonageſi-
mus ab a-
ſcẽdẽte gra
dus altißi-
ma eclypti
pars eſt
ſupra hori
zontem.
gradũ eclypticæ, qui occidit in parte occidentis:
ſin aũt ſubtraxeris illũ arcũ à 90. gra. tũc
manebit
arcus ille diſtantiæ 90.
gradus ab aſcendente à ſupremo cœli. Etſi acceperis gra
dum
oppoſitũ occidentis, habebis gradũ illum oritur in oriente ſuper horizõtem.
Sin
uero
punctũ medij cœli fuerit in medietate eclypticæ deſcendenti, tũc adde arcũ quotien
tis
ad medium cczli, &
proueniet gradus aſcendentis, cuius contrariũ eſt gradus eclypti-
occidens in parte occidentis.
Sed ſi arcũ quotientis ſubtrahas à 90. reſiduũ etiã ſubtra
has
à gradu medij cœli, tunc manet gradus 90.
ab aſcendẽte & occidente, ꝗſemper ſupre
mus
ſiue altiſsimus exiſtit eclypticæ gradus ſupra horizontẽ, ille (ut imperiti putãt)
55EXEM-
PLVM

Epiſcopi.
qui tangit mediũ cœli ?
? At in ea re operæ preciũ adhuc fuerit exemplũ proponere,
facilius
intelligas.
Proximo pronunciato inueni mediũ cœli ad horã intr onizationis,
gradus
ille fuit 15.
mi. 40. , ſinũ quo diſtãtiæ illius à principio , ſcilicet 28680. du-
xi
in ſinũ maximæ declinatiõis, ꝓductũ diuiſi in ſinũ totũ, &
in q̊tiẽte ecce iam inuenio
11435
, arcus eius 6, gra, 34.
mi. declinatio eſt medij cœli, deinde quæro angulũ eclypticæ
&
meridiani, multiplicando ſinũ cõplementi maximæ declinatiõis (sun) 91706. toto ſi-
nu
, &
diuidendo ꝓductũ in ſinũ cõplementi declinationis medij cœli 99343. in quotiente
inuenio 92312.
arcus eius 67. gra. 23. mi. angulus ille eſt cauſatus ab eclyptica & meri
diano
orientalis Borealis.
Adhuc aũt multiplico quotientẽ iſtũ rurſus ſinu diſtantiæ
zenith
à puncto medij cœli, ſcilicet 66 174.
& diuido productũ in ſinũ perfectum, in quo-
tiente
inuenio 6 1084.
arcus quotientis illius eſt 37. gra. 39. mi. quæ & diſtãtia eſt zenith
à
90.
gradu, qui cõputatur ab aſcendente. Si deinceps ſinũ cõplementi illius 79 175. adſer
uem
in locũ diuiſoris, &
ſinũ altitudinis medij cœli, & ſinus eſt cõplementi diſtantiæ ze
nith
à medio cœlo, ducã in ſinũ totũ, &
productũ diuidã in ipſum diuiſorem, inueniam u-
ti
in quotiente 94691.
arcus eius eſt 71. gra. 15. mi. Iam ſi tantũ quo accipias contra
ſignorũ
ordinem à puncto medij cœli, finietur arcus in 5.
gradu. 25. mi. , qui gradus eſt
occidens
in parte occidentis ipſo tempore iutronizationis, 5.
etiam gra. 25. mi. , eſt a-
ſcendens
quem quærebam.
Si autem ſubtrahas 71. gra. 15. mi. à 90. remanebunt tibi 18.
gra. 45. mi. & tantum quidem diſtat gradus ille 90. ab aſcendente à medio cœli uerſus or-
tum
, ſi autem addas medium cœli, puta 16.
gra. 40. mi. ad 18. gra. 45. mi. tunc attingit
planè
5.
gra. 25. mi. , qui & gradus eſt nonageſimus ab aſcendente.
PRONVNCIATVM XXXI.
Angulum ab horizonte obliquo cum eclyptica cauſſatum, per expeditam
ſupputationem
cognoſcere.
Inuento iam gradu aſcendente ex 30. ꝓnunc. quære deinceps per aliquã ex tribus illis
pronunc
.
26. 27. aut 28. angulũ quẽ effecit eclyptica præciſe in gradu aſcendentis me
ridiano
uerſus orientẽ.
Porrô aũt ubi ſcire cupis etiam illũ angulũ, quem facit eclyptica
in
ipſo puncto aſcendentis cum horizonte, tunc tibi propone ſinum cõplementi declina
66Arealis in-
greſſus.
tionis illius gradus eclypticæ, ſimiliter &
ſinũ eleuationis poli, minorẽ ex ijs duc in ſinũ
totũ
, productũ diuide in ſinũ maiorẽ, &
arcũ quotientis dico angulũ cõmunem, id'´ eo
maxime
, ſi punctũ illud eclypticæ aſcendens, uel penes quod angulum horizontis &
47TABVLARVM SINVVM. eclypticæ noſſe deſideras, fuerit in ſigno aliquo deſcendente, tunc addes angulum cõmu
nem
ad angulum, quem facit idem illud punctum in medio cœli cum eclyptica &
me
ridiano
, ſumma ea à ſemicirculo ſubtracta, remanebit tibi angulus cauſſatus ab eclypti-
ca
iuxta punctum propoſitum cum horizonte.
Si aũt punctum illud eclypticæ ſit in ſemi
circulo
eclypticæ aſcendente, tũc ſubtrahe angulum cõmunem ab angulo meridian, &

remanebit
angulus eclypticæ &
horizontis iuxta propoſitũ punctũ eclypticæ. ? ? Ex-
11EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
emplum ſit hoc tibi, ex 30.
propoſitione iam inueni in ipſa hora & minuto intronizatio
nis
fuiſſe in aſcendente 5.
gra. 25. mi. , declinatio huius eſt 18. gra. 58. mi. cõplementũ
aũt
71.
gra. 2. mi. ſinum huius cõplementi propono deinceps 94570. ſimul & ſinũ cõple-
menti
maximæ declinationis 91706.
tunc puta minorem duco in ſinũ ꝑfectum, & ꝓdu-
22Arealis in-
greſſus.
ctum diuido in 94570:
in quotiente uideo mihi ꝓueniſſe 96971. arcus huius quotientis
75
.
gra. 52. mi. oſtendit quãtitatẽ anguli quem facit eclyptica meridiano iuxta 5. gra.
25. mi. . Deinceps adhuc multiplico ſinũ eleuationis poli 48. graduum, ſcilicet 74314.
(ſiquidem is eſt minor) in ſinũ totũ, &
diuido ꝓductũ ſinu cõplemẽti declinatiõis pun
33Arcalis in-
greſſus.
cti, ꝓpoſiti 94578.
quotiens erit 79581 arcus uero 51. gra. 48. mi. uocatur angulus cõ-
munis
, &
quia eſt inter principiũ & , quæ ſigna ſunt deſcendentia, angulũ illum
cõmunem
addo ad angulũ medij cœli 75.
gra. 52. mi. & prouenient 127. gra. 40. mi. qui-
bus
à ſemicirculo ſubtractis, remanent 52.
gra. 20. mi. qui angulus eſt horizontis & ecly-
pticæ
, quando 5.
gra. 25. mi. partiliter, ut ſic liceat loqui, in horizõte cõſiſtunt 48. gra.
Accedat adhuc aliud exemplũ, ne quid prætermittamus q̊d ad intelligentiã huius rei fa-
cere
uideatur, ſi forte punctũ eclypticæ in horizonte conſtitutum fuerit in ſemicirculo e-
clypticæ
aſcendente, hoc eſt à principio ad finem II, ego´ cupiam habere angulum
eclypticæ
&
horizontis, quem gradus Solis, ſcilicet 2. & 26. mi. II in die intronizationis
ſub
ipſum Solis ortũ effecit (&
eſto ut Sol eo die proprio ſuo motu ſteterit in eclyptica)
ibi
principio per 26.
27. aut 28. propoſitiones inueni angulum eclypticæ & meridiani,
fuit
iuxta gradum Solis, illum inquam inueni 78.
gra. 37. mi. Deinde ſinũ altitudinis po-
li
48.
gra. ſcilicet 743 14. tan̈ minorẽ duco in ſinũ totum, productũ diuido in ſinũ com-
44Arealis. plementi declinationis Solis, ſcilicet 93544.
& quotiens erit 79335. arcus eius 52. gra.
30. mi. angulus ille communis, quem mox ſubtraho ab angulo medij cœli, & remane-
bunt
pro angulo orientis eclypticæ &
horizontis iuxta gradum Solis 26. gra. 7. mi.
PRONVNCIATVM XXXII.
Quantitatem anguli ab horizonte & eclyptica cauſſati diuerſo modo in
quirere
, habito tantum prius medij cœli gradu.
Quum primũ habueris medij cœli gradũ, ſtatim quære per aliquã propoſitionum 26.
27. uel 28. angulũ quem facit eclyptica cum meridiano, deinde duc ſinũ anguli illius in ſi
55Lateraliter
hoc aſſe-
queris.
num diſtantiæ zenith à gradu medij cœli, productũ diuide in totum, &
cõplementũ arcus
quotientis
erit angulus eclypticæ &
horizontis, qualiſcun tandem fuerit in aſcenden-
te
gradus.
? ? Id adeo tali confirmabimus exemplo. ꝓpono ecce mihi gradũ medij cœli
66EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
15.
& mi. 40. , quẽ iam ſupra pronunciato 26. ad horã intronizationis inueni in medio
cœli
, &
per tres illas propoſitiones per 26. 27. ſiue 28. reperi etiam angulum meridiani
&
eclypticæ ad idem illud momentum 67. gra. 23. mi. ſinus ipſius eſt 92309. eum ſi du-
cam
in ſinum diſtantiæ zenith à medio cœli, quæ eſt 41.
gra. 26. mi. ſcilicet 66 174. & di-
uidam
productum in ſinum perfectum, inueniam in quotiente 61084.
complementum
eius
arcus oſtendit quantitatem anguli quem facit eclyptica cum horizonte in parte ori
entis
&
occidentis, ſunt´ gradus 25. mi. 21. in quibus quærendis laboratum eſt.
PRONVNCIATVM XXXIII.
Angulum occidentis, quem eclyptica cum horizonte efficit in parte occi-
dua
, prompte &
facile inueſtigare.
Operæpreciũ eſt hoc ꝓnunciatũ multis explicare, quũ ſuperiori 31. planê ſimilis
fit
, niſi q̊d hic addẽdũ eſt, ubi illic ſubtractũ, &
uiciſsim ſubtrahẽdũ, ubi additũ eſt illic,
77EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
angulũ horizõtis et eclypticæ quærebas, ſicuti ſequens monſtrabit exemplũ.
? ? Cupio
ſcire
angulũ quẽ facit eclyptica in 5.
gra. 25. mi. , cum horizonte occiduo, ex 31.
48GENVINVS VSVS pronunciato iam inueni angulum, quem iuxta prædictũ gradum eclyptica meridia-
no
efficit, is autem eſt 75.
gra. 52. mi. Angulũ deinceps cõmunem ſic quæro, ſinũ eleuatio
nis
poli 48.
gra. ſcilicet 743 14. quia minor eſt, duco in totũ, ꝓductũ diuido in ſinũ cõple
11Lateralis
ingreſſus
ſimile de-
prchendet.
menti declinationis 5.
gra. 25. mi. qui eſt 94570. in quotiente inueni 78581. arcus eius
eſt
31.
gra. 48. mi. angulus ille communis, per quem inuenire poſſum angulũ orientalem
&
occidentalem. At quũ ſit ex ſignis deſcendentibus, angulũ hunc cõmunem ſub-
traho
ab angulo meridiani &
eclypticæ. ſ. 75. gra. 52. mi. & remanent 24. gra. 4. mi. an-
gulus
ſcilicet eclypticæ &
horizontis occidẽtalis. ? ? Vis adhuc aliud exemplũ, id´ de
22EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
ſumptum ex medietate ſignorũ aſcendentiũ?
Ecce ꝓpono mibi 2. gra. 26. mi. II, ubi (sun)
fuit
ipſo die intronizationis, iam autem inquirere cupio quantitatẽ anguli, quẽ facit ecly
ptica
iuxta gradum illum horizonte occidentali, per 26.
pronunc. inueni angulũ eius
cum
meridiano, qui erat 78.
gra. 37. mi. Nunc ergo ta ntũ quæro angulũ cõmunẽ, & hic
quidẽ
adſumo ſinum altitudinis poli 48.
gra. ſcilicet 74114. & ſinũ complementi declina
tionis
gradus Solis, ſcilicet 93544.
ſinum altitudinis poli duco in ſinũ totũ, & ꝓductum
diuido
in ſinũ alterũ, tunc quotiens producet 79442.
arcus eius eſt 52. gra. 36. min. & is ſa
33Arealis in-
greſſus.
angulus eſt communis, quem ſi addam ad angulum meridiani &
eclypticæ, inueniã
tunc
131.
gra. 13. mi. qui angulus eſt ſeptentrionalis eclypticæ & horizontis occidui, gra
dibus
illis à ſemicirculo ſubtractis, remanent 48.
gra. 47. mi. angulus nimirũ eclypticæ
&
horizontis occidui meridionalis, quem adeo anxie pequiſiuimus.
PRONVNCIATVM XXXIIII.
Altitudinem Solis ſuper horizontem quotidie & in ſingulas horas toto
terrarum
orbe ex ſolerti quadam ſupputatione colligere.
Hic principio præſcire operæpreciũ eſt ipſam Solis declinationẽ, ſubtrahe â 90. re-
ſidui
quære ſinũ rectũ, deinde etiã ſinũ rectũ differentiæ aſcenſionalis ex pronunciato 15.
habito ſinu differentiæ, colloca eum in regulã philoſophorũ, ſiue, ut alij loquũtur, de Trl,
in
hunc modum, ultimo loco, primo aũt ſinũ totũ, &
in medio ſinũ cõplementi declinatio
nis
, ſi ergo ſecundũ operationẽ regulæ quotientẽ addas ad ſinũ cõplementi declinatiõis,
habebis
tunc ſinũ huius operationis.
Mox ꝓpone etiã horã uel ante uel pomeridianã ad
quamcũ
cupis ſcire Solis altitudinẽ, horã illã aut horas (ſi modo plures fuerint) redige
in
gradus, quo℞ ſemꝑ 15.
hora cõnumeres, gradus eos horarũ ſubduc à 90. gra. & reſi-
dui
ſinũ quære rectũ, ipſum´ ſubtrahe à ſinu toto, reſiduũ uocabit̃ ſinus uerſus horarũ,
ſinũ uerſum cõpone in regulã ꝓportionũ tertio loco, primo aũt ſinũ totũ, &
in medio
ſinũ
cõplemẽti declinationis Solis, operatiõe illa ad præſcriptũ regulæ perfecta, ſubtra-
he
q̊tientẽ à ſinu huius operatiõis toto, &
reſiduũ rurſus cõpone in poſtremũ regulæ, pri-
mo
aũt ſinũ totũ, &
in medio ſinũ cõplementi altitudinis poli, quicquid ex hac operatio
ne
prouenerit, ſinus eſt altitudinis Solis ad horã ꝓpoſitã.
Vnum hoc admonendus es mi
hi
, operatio talis, ſicut à nobis deſcripta hactenus eſt, ueritatem quidẽ obtinet, ſed Sole
exiſtente
in ſignis ſeptẽtrionalibus, qui ſi forſitan in meridionalibus fuerit, tũc ſubtrahen
dus
à ſinu cõplementi declinatiõis, eſt ſinus differentiæ aſcenſionalis, cõuerſus iam per re
gulã
ꝓportionũ, &
ſic reliquus tibi manebit ſinus ꝑfectus huius oꝑationis. ? ? Quam ut
44EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
intelligas cõmodius, en exemplũ tibi ꝓponimus huiuſmodi.
Cupio forte ſcire altitudinẽ
(sun) ad ipſam horã intronizationis, fuit Sol, ſicuti ſæpe diximus, in 2.
gra. 26. mi. II, decli
nationẽ
eius inueni ꝓnunciato 5.
20. gra. 18. mi. quibus ſubtractis à 90. remanẽt 69. gra.
18. mi. ſinus illius 93544. eſt, qui numerus in hac ſupputatione, ꝗa frequẽtiſsime uſurpa
tur
, ideo etiã creditur eſſe oĩm ꝑfectiſsimus.
Deinde per 15. ꝓnunciatũ adinueni differen
tiã
aſcenſionalẽ 24.
gra. 49. mi. ſinũ quo eius 41971. cõuerto, ita, ut uter fiat æqualis
ſinui
cõplementi declinationis, quia locũ gerũt totius cuiuſdã ſinus.
Pono ergo 100000.
in
primũ locum, deinde ſinum cõplementi declinationis Solis, ſcilicet 93544.
poſtremò
ſinum
huius differentiæ 41971.
hinc operor multiplicando & diuidendo iuxta regulam
ꝓportionũ
, &
inuenio in q̊tiente 39261. ea addo(quando quidẽ ſignũ (sun) eſt in medieta-
te
ſeptẽtrionali) ad ſinũ cõplemẽti declinatiõis Solis, &
ꝓueniet talis ſumma 132805. ſi-
nus
.
ſ. perfectus huius operationis. Adhuc deinceps ex 3. horis feci gradus 45. eas
49TABVLARVM SINVVM PER PET. APIANVM. traho à 90. & reliqui ſunt gradus 45. ſinus eſt 70710. quo ſubtracto à ſinu toto, manent
29290
.
ſinus ille uerſus trium horarum, quos etiam conuertere oportet, ſicut in differẽtia
aſcenſionali
factum eſt, ſic enim regula cõſtituenda eſt proportionũ, 100000 dant 93544
quid
igitur proueniet ex 29290?
iuxta operationem inuenio 27399. ea ſubtraho à ſinu to
to
huius operationis, &
remanent 105406. At ſic rurſus propo@o regulam, 100000.
dant 66913. (qui ſinus eſt complementi altitudinis poli) quid da@unt 105406? inde aũt
per
multiplicationem &
diuiſionem reſultant in quotiente 70530. arcus illius 44. gra.
52
.
mi. quibus manifeſta fit altitudo Solis tantopere quæſita.
PRONVNCIATVM XXXV.
Eandem Solis altitudinem ſuper horizõtem quacun hora, & ubiuis gen
tium
diuerſaratione indagare.
Vbi ex 31. & 32. pronunc. angulũ didiciſti aſcẽdentis, deinde & aſcendentis gradũ
11Lateraliter
in quadran
te hoc perſi
aes.
ex pronunc.
30, mox à gradu Solis numera uſ ad gradũ aſcendentis, ſinũ eius duc in ſi-
num
anguli eclypticæ &
horizontis, ꝓductũ diuide in ſinũ totũ, hinc ſi quæras quotiẽtis
arcũ
, is ipſe arguit altitudinẽ Solis quã quærebas.
Atqui etiã hoc tibi obſeruandum eſt,
ſemper
duæ horæ, altera ante, altera poſt meridiem æ qualẽ habent altitudinẽ, puta ante
&
poſt meridiẽ æqualiter cõputãdo, ſic em̃ 11. ante meridiẽ & prima pomeridiana eandẽ
habent
altitudinẽ, ſimiliter &
10. ante & 2. poſt meridiẽ & c. Inuenta igitur altitudine una
quacũ
tandem, ſiue ante ſiue poſt meridiem, alterã amplius quærere neceſſe eſt.
? ? Vis & hic exemplũ dari tibi, ne fruſtra laboraſſe uideamur? Ecce ex propoſitione 30.
22EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
inueni ſub ipſam horã intronizationis 5.
gra. 25. mi. fuiſſe in aſcendente, deinde 31.
& 32. propoſitiones inueni etiã angulũ eclypticæ & horizontis 52. gra. 21. mi. Nũc por-
accipienda mihi eſt diſtantia gradus Solis à gradu aſcendẽtis, ea´ eſt 62.
gra. 59. mi.
Contingit
etiam interdum, diſtantia Solis ab aſcendente maior ſit 90.
gradibus, & tũc
ſanè
diſtantia illa ſubtrahenda tibi eſt à ſemicirculo, &
remanebit arcus uerus huius ope
rationis
.
Iam propono mihi ſinũ anguli 52. gra. 21. mi. ſcilicet 79175. duco in ſinũ ar-
cus
à gradu Solis ad gradũ aſcendentis, qui fuit 62.
gra. 59. mi. 89087. ſi ergo unũ in alte
duxero, productũ in ſinũ totũ diuiſero, prouenient in quotiente 70534.
arcus eius eſt
44
.
gra. 52. mi. altitudo nimirũ Solis ad horam, imò & minutum ipſius intronizationis.
PRONVNCIATVM XXXVI.
Rurſus alio modo cognoſcere altitudinem Solis ſuper horizontem, omni
die
&
momento per uniuerſum terrarum orbem.
Operæpreciũ hic principio fuerit noſſe cõplemẽtũ altitudinis poli & declinatiõem So
lis
, deinde q̊ diſtantiã Solis à meridiano, hoc eſt diſtantiã horariã, puta q̊t horis ante uel
33Lateralis
introitus.
poſt meridiẽ altitudo illa Solis debeat ſupputari.
Primũ ita oĩm duc ſinũ cõplemẽti de
clinatiõis
Solis in ſinũ diſtãtiæ ante uel poſt meridiẽ, ꝓductũ diuide in ſinũ totũ, &
quo-
tientẽ
ſepone ſeorſim, qm̃ is eſt ſinus arcus diſtãtiæ Solis ab ortu æquatoris, quotiẽti op-
44Arealis. pone ſinũ declinationis minorẽ, &
duc in ſinũ totũ, ꝓductũ in maiorẽ diuide, & arcũ quo
tientis
adde ad cõplementũ altitudinis poli, Sole exiſtente in ſigno aliquo ſeptentrionali
uel
ſubtrahe ab eo ubi Sol fuerit in aliquo ſignorũ meridionaliũ, quicꝗd ex hac ſiue addi-
tione
ſiue ſubtractione ꝓuenerit, uel reliquũ manſerit, dicet̃ angulus operationis, ſi fue-
erit
quadrãs circuli, ipſe ſe oſtẽdit altitudinẽ Solis quæſitã, quã antea altitudinẽ Solis
uerticalẽ
diximus.
ſi autẽ angulus operatiõis maior fuerit ̈ 90. ſubtrahe à ſemicir
culo
, &
tunc tandẽ remanebit angulus uerus operatiõis, ſinũ anguli huius duc in ſinũ pri
55Lateralis. mi q̊tientis, ꝓductũ diuide cum ſinu toto, &
arcus quotientis mõſtrabit altitudinem Solis
quã
quærebas, ſed exemplo adiuncto melius operationẽ hanc intelliges.
? ? Iterũ hic
66EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
mihi ꝓpono horã intronizationis ampliſsimi patris &
ornatiſsimi Præſulis Auguſtẽſis
quæ
fuit hora 9.
ante meridiẽ, eius diſtãtia à meridie eſt 3. horarũ, ſunt gradus 45. ſemꝑ
em̃
in una hora oriunt̃ 15.
gradus æquino ctialis ſuꝑ horizontẽ ab ortu uerſus occaſum, ſi
nus
illius eſt 70710.
declinatio Solis 20. gra. 42. mi. cõplementũ eius 69. gra. 18. mi. ſinus
uero
93544.
ſinũ iſto℞ ſi duxero in alterũ, productũ autem diuiſero in ſinum totum,
50GENVINVS VSVS uenient in quotiente 66145. arcus eius eſt 41. gra. 25. mi. eum ſubtraho à 90. gra. & re-
manent
48.
gra. 35. mi. quæ diſtantia eſt Solis ab ortu æquatoris, eam repono in locum
ſingularem
, &
ſimul etiam ſinum illius diſtantiæ, ſcilicet 74991. deinde quo ſinum decli
nationis
Solis, qui quia minor eſt, duco eum in ſinum totum, productum diuido in maio-
rem
, &
prodeunt in quotiente 47135. arcus quotientis illius eſt 28. gra. 8. mi. Et quia (sun)
eſt
in ſigno ſeptentrionali, addo eum ad complementum altitudinis poli, ſcilicet 42.
gra.
& proueniunt 70. gra. 8. mi. angulus ille operationis, cuius anguli ſinum ſcilicet 94048.
ſi
ducam in ſinum diſtantiæ Solis ab ortu æquinoctialis, ſcilicet 74991.
productum diui-
dam
in ſinum totum, prodibunt in quotiente 70528.
arcus eius eſt 44. gra. 52. mi. altitu-
do
Solis quæſita, &
hanc iam tertia ratione æqualiter inuenta.
PRONVNCIATVM XXXVII.
Adhuc diuerſa uia eandem Solis altitudinem ſupra horizontem in qua-
cun
eleuatione poli depræhendere.
Hic propones primo tibi diſtantiam medij cœli ab ortu uel occaſu, utrolibet tandem
11Areatim
quærenti
apparet.
propius acceſſerit, deinde &
altitudinem meridianam, hoc eſt ̈ ſublimis ſit gradus ille ab
horizonte
, qui attingit medium cœli, minorem ex ijs duces in ſinum totum, productum
diuides
in maiorem, &
quotientem rurſus duces in ſinum diſtantiæ Solis ab aſcendente
&
arcus quotientis monſtrabit tibi altitudinem Solis optatam. Quod ſi autem principi-
22Areatim
quoq; illud
perfiaes.
um uel obtinuerit medium cœli, propones tibi utrũ ſuum altitudinis meridianæ
&
diſtãtiæ Solis ab oriente uel occidente, minorem duces in ſinum totum, productum
diuides
in maiorem, tunc arcus quotientis oſtendet altitudinem quæſitam.
Sciendum eti-
am
eſt, quod primus quotiens deſignat angulum, quem facit horizon cum eclyptica in
33EXEM-
PLVM

Epiſcopi.
eo ipſo momento.
? ? Exemplum hic quo accipe tale, ſi cupiam rurſus ſcire altitudi-
nem
Solis ad horam intronizationis 9.
ante meridiem, quo tempore eſto, ut Sol fuerit in
2
.
gra. 26. mi II, altitudo meridiana eſt 48. gra. 34. mi. ſinus eius 74972. duco in ſinum
totũ
, ꝓductum diuido in ſinum diſtantiæ grad.
medij cœli ab occaſu, medium aũt cœli,
ut
antea diximus, eſt 16.
gra. 40. mi. , & quia mediũ illud cœli propinquius eſt occiden
ti
̈ ortui, diſtãtia eius eſt 71.
gra. 15. mi. ſinus uero 94693. ſi in eum diuidam productũ,
prouenient
in quotiente 79182.
angulus ſcilicet horizontis orientalis & eclypticæ, quo-
tientem
iſtum duco rurſus in ſinũ diſtantiæ gradus Solis ab aſcendente, quæ eſt 62.
gra.
59. mi. ſinus eius eſt 89087. productum diuido in ſinum totum, & in quotiente proueni-
unt
70540.
arcus eius eſt 44. gra. 22. mi. altitudo eadem quam ſuperius inueneram.
PRONVNCIATVM XXXVIII.
Etiamnum alia ratione altitudinem illam Solis ſupra horizontem ubiuis
locorum
pulchre &
expedite cognoſcere.
Modus hic etſi ſuperioribus aliquãto prolixior eſt, attamen cum ipſa longitudine ſi-
mul
multã ſecũ iucunditatẽ affert, ſic aũt habet.
Sol hic oibus conſpicuus, uel à meridiano
diſtat
præciſe gradibus 90.
at ea ſemꝑ hora 6. eſt, uel amplius 90. gradibus, ut ſi ante 6.
horã, uel ad 4. uel 5. cupias ſcire altitudinẽ, uel deni tantũ diſtat à meridiano, ut per-
tingat
uſ in 90.
gra. & tales ſunt reliquæ horæ oẽs à 6. uſ in 12. & ſimiliter à 12. uſ in
6
.
pomeridianã. Si ergo præciſe ad horã 6. cupis ſcire altitudinẽ ante uel poſt meridiem,
quia
horæ 6.
faciunt gra. 90. debes etiã huc referre horas ab ortu & occaſu, quoniam ea-
44Lateralis
ingreſſus
hæc docet.
rum unaquæ poteſt 90.
gradibus à meridie diſtare, tunc ita ſi altitudinem ſcire cupis,
duc
ſinũ eleuationis poli in ſinũ declinationis (sun), &
diuide productũ in ſinũ totũ, arcus q̊-
tientis
mõſtrabit altitudinẽ (sun) ad horam.
? ? Vis exemplũ? en tibi dabimus huiuſmo
di
.
Cupio ſcire altitudinem Solis ſupra horizontẽ in die intronizationis ante meridiem,
55EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
declinatio (sun) fuit 20.
gra. 42. mi. ſinũ eius 35342. duco in ſinũ 48. gra. eleuationis poli
74314
.
productũ diuido in ſinũ totũ, & quotiens erit 26267. arcus 15. gra. 14. mi. altitu-
dinem
deſignat quæſitã horæ 6.
ante & poſt meridiem. Porrò ſi diſtantia Solis à meridia-
no
quadrante fuerit minor, tunc ducito ſinũ huius diſtantiæ in ſinum cõplementialtitudi
nis
poli, &
hinc diuide per ſinũ totũ, arcus quotientis ex quadra circuli demptus, relinquet
66Inuentum
primum-
inuentum primum.
Mox eius inuenti tibi propone ſinũ, ſimiliter & ſinum altitudinis
51TABVLARVM SINVVM. li, minorem duc in totum, ꝓductũ diuide in maiorem, & arcũ quotientis ſubtrahe à 90,
11Areatim. ad reſiduũ adde declinationẽ (sun), ſi Borealis fuerit, uel ſubtrahe, ſi extiterit meridionalis,
reſiduũ
uel ꝓductũ illud, ſi quadrante minus fuerit, oſtendet inuentũ ſecundũ:
ſin maius,
22Inuentum
ſecundum.
ſubtrahendũ erit à 90.
& reliquũ q̊d manſerit, dicetur inuentũ ſecundũ. Vtrun illud in-
uentum
propone tibi, &
alterius ſinũ itidem duc in ſinũ alterius, productũ diuide in ſinũ
33Lateraliter totũ, &
arcus quotientis dabit altitudinẽ Solis optatã. ? ? Exemplũ, rurſus adſumo il-
44EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
lud per q̊d operationem hãc ſemꝑ hactenus abſolui, id´ eo maxime, ut uideas tam diuer
ſas
uias in eundem ſemper tendere finẽ.
Eſto ergo, ut Sol fuerit in 2. gra. 26. mi. II, ego
uero
iam ſcire cupio altitudinẽ Solis ſupra horizontẽ hora 9.
ante meridiẽ, introniza
tio
facta eſt, diſtãtia ꝗdem eſt 45.
gra. ſinus eius 70710. ſinus aũt cõplementi altitudinis
poli
42.
gra. eſt 66913. ſi alte℞ in alterum ducã, ꝓductũ in totũ diuidã, prouenient in
55Lateraliter
idem inue-
nies.
tiente 473 14.
arcus eius eſt 28. gra. 14. mi. quo ſubtracto à quadrãte, remanent 61. gra.
46. mi. at id uocamus inuentũ primũ. Deinde ſinũ eius propono ſcilicet 88102. cum ſi
66Inuentum
primum.
nu altitudinis poli 48.
gra. 743 14. eum duco in totũ, ꝓductũ diuido in primũ illud inuen
ti
primi, &
in quotiente ꝓuenient 84349. arcus eſt 57. gra. 31 mi. Cõplementũ uero 32.
gra. 29. mi. & quia Sol eſt ſeptentrionalis, addo declinationẽ ipſius, & ſimul 20. gra. 42.
77Inuentum
ſecundum.
mi.
unde prouenient 53. gra. 11. mi. inuentũ illud ſecundũ, cuius ſinus eſt 80055. Ad ex-
tremum
quũ iam ſinum alterius inuenti duxeris in alterũ, productũ quo in ſinũ totum
diuiſeris
, prouenient in quotiente 70530.
arcus eius eſt 44 gra. 52. mi. quæ & altitudo eſt
Solis
ad ipſum momentũ intronizationis, quã nunc quinta ratione adinueni.
Si aũt di-
ſtantia
Solis data hora maior fuerit ̈ 90, tunc ſubtrahe eam à ſemicirculo, &
reſidui ſi-
88Lateralis
ingreſſus
num duc in ſinum cõplementi altitudinis poli, &
diuide in totũ, arcũ quotientis ſubtrahe
ex
quadrante, reſiduũ dicetur inuentũ primũ.
Primihuius inuenti ſinũ tibi propone, &
ſinũ
altitudinis poli, minorẽ duc in ſinũ totũ, productũ diuide in maiorẽ, de arcu quotien-
99Lateralis
ingreſſus.
tis ſubtrahe complementũ declinationis, &
reliquũ manebit inuentũ ſecundum. Deinde
ſi
ſinum primi ducas in ſinum inuenti ſecundi, &
in totũ diuidas, arcus quotientis mon-
ſtrabit
altitudinem quæſitã.
? ? Accipe & hic exemplũ tibi. Volo ſcire altitudinẽ Solis
1010EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
ſupra horizontem adhorã quintã ante meridianã ipſo die intronizationis, ideo´ gradũ
&
minutũ Solis relinquo ita, ut fuerunt antea. diſtãtia Solis à meridiano eſt 105. gra.
1111Lateralis
introitus.
ſubtraho à ſemicirculo &
manent 75. gra. in reſiduo, quo℞ ſinus eſt 96592. & hunc duco
in
ſinũ cõplementi altitudinis poli, ſcilicet 66913.
producto diuiſo per ſinũ totũ, proueni-
ent
in quotiente 64632.
arcus erit 40. gra. 16. mi. quẽ ſi ſubtraho à quadrante, reliqui ma-
1212Inucntum
primum.
nent 49.
gra. cum 44. minutis, inuentum puta primũ, cuius ſinũ mihi deinceps propono,
ſimiliter
&
ſinum altitudinis poli 74314. eum tanquam minorẽ duco in ſinũ totũ, & in ſi
1313Lateralis
ingreſſus.
num primi inuenti diuido, unde ꝓdeunt in quotiente 97272.
arcus illius quotientis eſt
76
.
gra. 35. mi. hinc ſnbtraho complementũ declinationis Solis, ſcilicet 69. gra. 18. mi. &
manent
in reſiduo gra.
7. mi. 17. inuentũ ſecũdũ. Iam ita utriuſ inuenti ſinus ſcilicet
1414Inuentum
ſecundum.
76398.
& 12677. inter ſe multiplico, & quotientẽ in totum diuido, at hinc ꝓuenient in
quotiẽte
9685.
arcus eſt 5. gra. 33. mi. altitudo nimi℞ Solis quæſita ad horã 5. antemeri-
dianã
in ipſo die intronizationis.
Fit aliquãdo ut inuentũ ſecundũ præciſe ſit 90. gra. &
tũc
inuentũ illud ſe erit altitudo Solis quæſita, ne ulla ulteriori indiget ſupputatiõe.
Inſuper & hoc ſcitu neceſſariũ eſt, quũ (sun) eſt in principio uel , tunc multiplicare
1515Lateraliter
ſimile per
quadrantë
reperies.
debes ſinus utriuſ cõplemẽti, diſtãtiæ ſcilicet Solis à meridie &
altitudinis poli, produ-
ctum
uero diuides in ſinũ totum, &
ſic arcus quotiẽtis ſtatim tibi mõſtrabit altitudinem
Solis
quã quærebas.
Præterea quæcun hic te Solem docuimus inuenire, puta arcum
diurnum
, altitudinẽ ab horizõte, &
id genus ſimilia plura, intelliges etiam de ſtellis, ita
quæ de eclyptica tradidimus, in reliquorũ etiã ſyderum motibus uſum ſuum retineãt.
PRONVNCIATVM XXXIX.
Diſtantiam Solis ante meridiem per circulum magnum ab ipſo puncto
interſectionis
æ quatoris &
horizontis ſolerte inueſtigare.
Si quãdo arcum illũ ex ſphærica ratione inuenire cupis, primũ multiplica ſinum cõple
menti
declinationis Solis cum ſinu diſtantiæ Solis à meridiano ( diſtantia illa in
52GENVINVS VSVS noctiali circulo numerari ſolet) productum diuide in ſinum totum, & arcus quotientis
eſt
diſtantia Solis ab ortu æquinoctialis, putain circulo maiori, qui per corpus ſolare du
citur
&
punctum horizontis, ubi æquinoctialis oritur. Sin autem diſtantia Solis horaria
à
meridie maior eſt 90.
gradibus, tũc ſubtrahe in de 90. & reſiduo operare, ſicut antea
cum
uera diſtantia feciſti.
Contingit interdum quòd diſtantra Solis à meridiano directe
eſt
90.
graduum, ſicut in communibus horis ſemꝑ fit hora 6. ante & poſt meridiem, tunc
neceſſe
non eſt diſtantiam Solis ab ortu æquatoris quærere, quoniam ipſa per ſe declina
tio
Solis eſt diſtantia illa.
? ? At huius primæ & communis regulæ ſit hoc tibi exem-
11EXEM-
PLVM

Epiſcopi.
plum:
In ipſo die intronizationis fuit Sol in 2. gra. 26. mi. II, declinatio eius ab æ quato-
re
eſt 20.
gra. 42. mi. declinationis huius cõplementũ 69. gra. 18. mi. ſinus huius comple
menti
eſt 93544.
diſtantia Solis à meridie 3. horarum tempore intronizationis, ea confi-
cit
gradus 45.
ſinum illius 70710. ducin ſinum complementi declinationis, productũ di-
22Lateraliter
quærenti
patet.
uide in ſinum totum, &
prouenient in quotiente 66145. arcus eius eſt 41. gra. 24. mi. cõ-
plementum
uero 48.
gra. 36. mi. hoc ipſum ſcilicet quod hactenus quærebamus.
PRONVNCIATVM XL.
Angulum perquirere quem facit æquinoctialis circulo magno ducto
per
corpus ſolare, &
ortum æ quinoctialis iuxta punctum illud, ubi circulus
iſte
maior à Sole ductus cum æ quinoctiali horizontem attingit.
Quod ſi & hunc angulum ſcire cupis, ago propone tibi ſinum diſtantiæ Solis ab ortu
æquinoctialis
ſup putando in circulo magno per corpus ſolare, &
ortum illum deducto,
33Areatim il
lud ex qua-
drãte diſæs
eius inuentionem didiciſti iam ſupra in pronunc.
39. deinde aſſume ſinum declinationis
Solis
, quem inuenies ex 3.
pronunc. minorem ſinum duc in totum, productum diuide in
maiorem
, &
quotiens ſtatim oſtendet in arcu ſuo angulũ hunc quæſitum, ſicut hic uides
in
exemplo ſubiecto.
? ? Diſtantia Solis in ſuo circulo magno ab ortu æquatoris ipſa
44EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
hora intronizationis habet 48.
gra. 36. mi. uti ſuperior propoſitio monſtrat, ſinus eius eſt
74991
.
ſinusitem declinationis 35347. quo hactenus uſus ſum ſemper, hunc tan̈ mino
rem
ſi duxero in ſinum totum, &
productum in maiorem, puta 74991. diuiſero, prodi-
bunt
in quotiente 47155.
arcus eius eſt 20. gra. 8. mi. angulus ille optatus.
PRONVNCIATVM XLI.
Angulum etiam illum explorare, quem cum horizonte facit circulus ma-
gnus
, ductus à Sole ubicun ſito ad ortum æquinoctialem.
Hic principio mihi fac cogites, circulum illũ magnum à Sole ad ortũ æquinoctialis
ductũ
in horizõte, Sole exiſtente in ſignis meridionalibus ſemper facere angulũ recto
minorẽ
, in ſignis a ũt ſeptentrionalibus Sole exiſtẽte in circulo uerticali facere horizõ
te
angulũ rectũ, ̈primũ deinde Sol altior eſt ̈fuerat in circulo uerticali, ſtatim etiã effi
cit
horizonte angulũ recto minorem, Et ſi ex ſuperiori pronunc.
iam inueniſti angu-
lum
, quem facit æquinoctialis circulo magno ex Sole perortum æquinoctialis tranſe
unte
, ſi tunc Sol fuerit in ſigno Auſtrali, ſubtrahe angulum illũ à cõplemẽto altitudinis
poli
, &
remanebit angulus quẽ facit circulus magnus Solis cum horizonte in puncto ubi
æquinoctialis
ſecat horizontẽ.
Sed ſi Sol eſt in ſigno aliquo Boreali, tunc adde angulum
inuentũ
ad cõplementũ altitudinis poli, &
rurſus emerget angulus quæſitus. Atqui Sole
altitudine ſua ſupra horizontẽ attingente circulũ uerticalem, hoc eſt, quũ in ſigno
aliq̊
ſeptentrionali fuerit, &
diſtãtia Solis horaria à meridiano 90. gra. excedit, tũc ſa-
addes angulũ, quẽ ex ſuperiori ꝓpoſitiõe inueniſtiad cõplementũ altitudinis poli, &

q̊d
inde prouenit, à ſemicirculo ſubtrahe, ſic´ manebit angulus huius circuli &
horizon
tis
uerſus ſeptẽtrionẽ.
Sin autẽ diſtãtia Solis horaria à meridie maior fuerit ̈ 90. tũc ſub
trahes
ab angulo illo altitudinẽ poli, ſemꝑ eſt maior eleuatione poli, &
remanebitue-
rus
angulus inter horizontẽ et circulũ datũ, à Sole ductũ per ortũ æquatoris, quẽ uoleba
mus
ſcire.
? ? Et hic quo exemplũ tibi dabimus huiuſcemodi. In hora intronizatiõis
55EXEM-
PLVM

Epiſcopi.
fuit angulus æquinoctialis circulo magno per corpus ſolare ducto, quem præceden-
ti
enunciato adinueni 28.
gra. 8. minut, quibus addo complementum altitudinis
53TABVLARVM SINVVM PER PET. APIANVM. ſcilicet 42. gradus. unde proueniunt 70. gradus, 8. minuta, angulus ille quæſitus.
PRONVNCIATVM XLII.
Quanta ſit diſtantio Solis aut ſtellæ à uero illo æquinoctiali ortu uel oc-
caſu
uerſus meridiem ſiue ſeptentrionem, aut uiciſsim à meridiano ad ortũ
uel
occidentem, expedite cognoſcere.
Iam antea quũ de amplitudine & altitudine (sun) in circulo uerticali ageretur d ctũ etiã
eſt
quid ſit ortus uel occaſus æquinoctialis.
Circulus q̊ ille maior à Zenith per æquino
ctialia
iſta puncta ortus &
occaſus eductus, uocatur circulus uerticalis, unde ferè ſolet di
ſtantia
hæc Solis &
ſtellarũ cõnumerari, ̈uis idẽ eſt, quũ diſtãtia à meridiano ſupputat̃
uerſus
ortũ uel occaſum.
Sciendum etiã eſt in uniuerſum, quilibet circulus maior ex
zenith
capitis locũ Solis aut ſtellæ ubicun cõſiſtentis uſ ad horizontẽ eductus, cir
culus
uerticalis uocatur.
Vbietiã circulus ille horizontẽ attingit, & tu diſtantiã graduũ
ab
ortu æquatoris, uel à circulo uerticali uero numeras uſ ad huc, ea diſtãtia dicit̃ diſtan
tia
Solis horizõtalis ab ortu.
Sed ſi gradus horizontis à meridie uſ ad illũ circulũ alti-
tudinis
, qui etiã uerticalis dici poteſt, ſupputas, uocabitur hæc diſtãtia Solis horizõtalis
meridionalis
uerſus ortũ.
Et diſtantia quidẽ hæc à pleriſ ferè oĩbus Aſtronomis lingua
&
idiomate Arabũ Azimuth dici ſolet, quæ uocula, neſcio an cõmodius à Latinis niſi
11Azimutb
quid.
Quorſum, à Germanis @ohinaus, uerti poteſt?
Quũ ita diſtantiã illã ſcire deſideras
in
motu Solis, primũ quære angulũ quẽ facit eclyptica horizonte orientaliad illã illã ho
22@ohin
aus.
ram, id´ ꝑpronunc.
31. ſimiliter & gradũ eclypticæ, qui aſcendit ſuper horizontẽ ex 30.
& altitudinẽ Solis ſupra horizontẽ 34. 35. 36. 37. aut 38. pronunciata, quãcun tandẽ
ex
illis malueris tuo accõmodare inſtituto, mox quære diſtantiã gradus Solis ab aſcen-
dente
, ſaltẽ ſecundum gradus eclypticæ, eius diſtantiæ ſinum cõplementi tibi propone
ad
abacũ ſupputatorium, adiungendo etiã ſinũ cõplementi alitudinis Solis, minorẽ duc
33Per arealẽ
introitum
iillud conſe-
queris.
in ſinum totũ, &
diuide in maiorẽ ex illis duobus cõiunctis, & arcus quotiẽtis dabit arcũ
horizõtis
à puncto illo;
ubi eclyptica ſecar horizontẽ uſ ad arcũ uerticalẽ, ex Zenith
capitis
per corpus ſolare ad horizontẽ uſ deducitur cõputatũ.
nume℞ illum nec abſur-
de
nec temere dicemus ſeruatũ, unde ſi ſubtrahas amplitudinẽ ortus gradus aſcendẽtis
exiſtẽte
tamẽ pũcto illo ſeptẽtrionali, remanet diſtãtia (sun) horizõtalis q̃ſita Sin aũt pun-
ctũ
ort9 meridionale fuerit, adde amplitudinẽ ei9, et habebis optatũ.
? ? Eius rei exem
44EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
plũ ſit hoc tibi, rurſus ecce, ꝓpono mihi horã introniſatiõis, ubi altitudinẽ (sun) ſupra hori-
zontẽ
5.
pnunc, & diuerſas ratiões inueni 44. gra. 52. mi. gradus aũt aſcẽdẽs fuit 5. gr,
25
.
mi. , & diſtãtia Solis ab aſcẽdẽre 62. gra. 59. mi. Angulus horizõtis & eclypti-
iuxta 5.
gra. 25. mi eſt 52. gra. 21. mi. ſinũ ergo cõplementi diſtãtiæ Solis ab aſcen
dente
45424.
gra. duco in ſinũ totũ, ꝑductũ diuido in ſinum cõplementi altitudinis Solis
55Arealiter. ſupra horizontẽ.
ſ. 70875. quotiẽs eſt 64090. arcus eius 39. gra. 54. mi. qui ſubtractus ex
quadrãte
relinquit 50.
gra. 6. mi arcũ. ſ. horizontis inter gradũ aſcendẽtis & circulũ uer
ticalem
Solis, at hunc numerũ dicimus ſeruatũ.
Ad hæc quæro inſuper amplitudinem
66Arealiter. 5.
gra. 25. mi. in hunc modũ, duco ſinũ declinationis illius gradus quæ eſt 18. gra.
58. mi. ſinus eius 32465 in ſinũ totũ, ꝓductũ diuido in ſinum cõplementi altitudinis po-
77Amplitudo
29. gra. 4.
nunut.
li 66913.
quotiens eſt 48563. cuius arcus eſt 29. gra. 4. mi. amplitudo ea 5. gra. 25. mi.
in
eleuatione 48.
graduũ. Et quia gradus ille eſt in ſemicirculo eclypticæ ſeptentrio-
nali
, ſubtrahere debeo amplitudinem eius à priori diſtantia Solis horizontali, quã abin-
terſectione
eclypticæ &
horizontis cõnumeraui, qui erant gra. 50. mi. 8. ſic à ſubtractiõe
remanẽt
21.
gra. 4. mi. Azimuth nempe solis ab ortu æquinoctiali uerſus meridiẽ. At
88Azimuth
solis 21.
gra. 4. mi.
hæc quidem regula in uniuerſum uera eſt, quãdo Solis altitudo ſupra horizõtem maior
eſt
altitudine eius in circulo uerticali, quam enunciato 20.
inuenire didiciſti. Si aũt alti-
tudo
Solis minor fuerit in hora propoſita ̈ ſit eius altitudo in circulo uerticali, certum
tunc
eſt Solem in aliquo ſignorũ ſeptentrionaliũ eſſe, &
hic iam ſubtrahe numerum ſer-
uatum
ex iam inuẽta amplitudine, at manebit diſtantia solis horizontalis ſeptentrio-
nalis
, hoc eſt arcus ab ortu æquinoctialis uerſus ſeptentrionẽ cõputando.
Gradũ autem
eclypticæ
aſcendente exiſtente meridionali, adde amplitudinem aſcendentis ad
54GENVINVS VSVS ſeruatum, & proueniet diſtantia Solis horizontalis meridionalis, id eſt ab ortu æquato-
ris
uerſus meridiem connumerando.
PRONVNCIATVM XLIII.
Diſtantiam Solis horizontalem à circulo uerticali diuerſa ratione indaga
re
, ſed eiuſmodi quę ad oẽs ſtellas fixas &
erroneas queat cõmode adhiberi.
Primum omnium hic duc ſinum complementi declinationis Solis in ſinum diſtantiæ
Solis
à meridiano.
ſ. in æquatore, ſemper pro 4. bora 15. gradus cõputando, productum
diuide
in ſinum totũ, &
quotientẽ ſepone ante te ſeorſim. (eum inuenire didiciſti etiã pro
11Lateraliter nunc.
31. ſiquidem diſtantia eſt Solis ab interſectione æquatoris & horizõtis) quũ arcus
eius
inquiris, appone etiam ſinũ cõplementi altitudinis solis, minorem duc in ſinum to
22Areatim. tum, productũ diuide in maiorem, quotientis arcus ex 90.
ſubtractus, relinquet diſtãtiam
Solis
horizontalem quæſitam.
? ? Exemplũ habe tibi huiuſmodi. In ipſo die introni-
33EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
zationis fuit Sol in 2.
gra. 26. mi. II, intronizatio autem facta eſt hora 9. ante meridiem,
declinatio
Solis 20.
gra. 42. mi. ſicut in 5. pronunc. uidiſti, complementum eius 89. gra.
18. mi. ſinum ita huius complementi 93544. duco in ſinum diſtantiæ Solis à meridia
no
, quæ eſt 45.
gra. (quoniã hora 9. ante meridiem facit horas 3. ante meridiem) ſcilicet
70710
.
productũ ſi diuidam in totum ſinum, ꝓueniunt in quotiente 66145. quem dein-
ceps
rurſus duco in ſinum totũ, &
productũ itidem diuido in ſinum cõplementi altitudi-
nis
Solis hora intronizationis, altitudinem illã habeo ex 35.
36. 37. uel 38. pronunc. iam
antea
inuentam 44.
gra. 52. mi. Complementũ eius eſt 45. gra. 8. mi. ſinus uero 70876.
quotiens
dabit 93317.
arcus uero quotientis eſt 68. gra. 56. mi. ſi iam arcũ illum à quadrã
te
ſubtrahas, remanẽt 21.
gra. 4. mi. diſtantia nimirũ Solis quæſita. Intellige tamen arcũ
horizontis
à puncto intronizationis æquinoctialis &
borizontis uſ ad circulũ uertica
lem
, à zenith per corpus ſolare ad horizontẽ uſ deductũ.
Et hic quidem modus inue-
niendi
Azimuth uſurpari poteſt in Sole &
alijs planetis, at adeo ſtellis fixis omnibus.
PRONVNCIATVM XLIIII.
Altitudinem Solis ſupra horizontem omni momento, & ubicun gen-
tium
adhuc ſexta ratione inuenire.
Miraris forſitan quòd tam diuerſas uias inueniendi altitudinem Solis ſupra horizon
tem
tibi cõmonſtro, ſed deſines uti mirari, ubi cognoueris, nos hic uſ adeo magnũla
borem
fruſtra non adſumpſiſſe.
Nam & neceſſariũ id nobis uidebatur eo maxime, quod
tabulæ
altitudinũ, quas lingua Arabum Almicantharat dicimus, ad complura inſtrumẽ
44Almican-
tharat.
ta eorum´ cõpoſitiones adcommodari ſolent.
Deinde non parũ etiã uſum ipſum reſpe-
ximus
, ſiquidem non rarus diuerſi modi alijs at alijs ſunt gratiores, imò &
alijs tempo
ribus
alij ſunt aptiores, quamobrẽ libuit ad hanc rem quoddã uelut copiæ cornu adcom
modare
, ratio autem iſta ſic habet.
Si ſinum quem facit horizon cum circulo magno ex
Sole
ad ortũ æquatoris ducto, ducas in ſinum diſtantiæ Solis à puncto interſectionis æ-
55Lateraliter quinoctialis &
horizontis, productum diuidas in ſinũ totũ, arcus quotientis monſtrabit
tibi
altitudinem Solis ſupra horizontem.
? ? Exemplum ſit hoc tibi, Ipſa hora introni-
66EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
zationis cupio ſcire altitudinem Solis ſupra horizontẽ, eſto igitur, ut iam ex 41.
ꝓnũc.
inuenerim angulũ horizontis & circuli magni per Solem & æquatoris ortum ducti, is
eſt
70.
gra. 8. mi. ſinum eius 94056. ſi ducam in ſinum diſtantiæ Solis ab ortu æquatoris
in
dicto circulo computato, diſtãtiam autem illam reperi per 39.
pronunc. ad ipſam q̊
intronizationis
horã, &
eſt ſanè 48. gra. 35. mi. ſinus eius eſt 74991. productum ſi diui-
dam
in ſinum totum, prouenient in quotiente 70533.
arcus illius eſt 44. gra. 52. mi. illa ni
mirum
altitudo Solis, quam et quin ſuperioribus pronunc.
docuimus inuenire.
PRONVNCIATVM XLV.
Diſtantiam Solis horizontalem à circulo uerticali alio modo perquirere.
Quia iam luꝑius oſtẽdimus quidnã ſit diſtãtia (sun) à circulo uerticali, ſuperfluum fuerit
idẽ
hic denuo repetere, ita inuẽtionẽ eius tantũmodo oſtẽdere libet.
Principio ꝓpone ti
bi
ſinũ cõplemẽti diſtãtiæ Solis à puncto interſectiõis horizõtis &
æquinoctialis,
55TABVLARVM SINVVM PER PET. APIANVM. ter & ſinum complementi altitudinis Solis ſupra horizontem, quam ſex rationibus di-
11Hoc per la
teralẽ pro-
aſſum aſſe
queris.
diciſti inuenire, minorem ex ijs duc in totum, &
productum inde diuide in maiorem pro
poſitorũ
ſinuum, arcus quotientis à 90.
ſubtractus, reliquam faciet diſtantiam Solis ho-
rizontalẽ
ab ortu æquatoris, hoc ſcilicet quod antea Azimuth appellauimus.
? ? Eius
22EXEM-
PLVM

Epiſcopi.
rei gratia exemplũ hoc conſidera.
Volo ſcire diſtantiam hanc ad horam intronizationis
&
quia diuerſismodis iam ſupra altitudinem Solis ſemper eandem repperi, ſcilicet 44.
gra. 52. mi. Complementum eius eſt 45. gra. 8. mi. ſinus ipſius 70875. & hic quia maior
eſt
, diuiſoris fungitur officio.
Deinde per pronunc. 39. inueni diſtantiam Solis ab ortu
æquatoris
48.
gra. 35. mi. complementum ipſius 41. gra. 25. mi. ſinum eius 66145. duco
in
ſinum totum, productum in diuiſorem prius cognitum diuido, &
prouenient in quo
tiente
93326.
arcum illius 68. gra. 56. mi. ſi ſubtraxero à 90. remanebunt 21. gra. 3, mi.
Azimuth
ſcilicet illud rurſus alia ratione inuentũ, ̈ ſupra in 42.
& 43. propoſitiõibus.
PRONVNCIATVM XLVI.
Angulum quem facit eclyptica cum circulo altitudinis, quem Sol ſiue
ſtella
attingit, ad horam aliquam propoſitam expedite cognoſcere.
Primum omnium diſces hic inuenire angulum quem facit circulus altitudinis
cum
circulo maioriducto ex polo mundiper corpus ſolare, duc ita ſinum diſtantiæ So
lis
à meridie in ſinum complementi altitudinis poli, productum diuide in totum ſinum,
33Lateralis
ingreſſus.
&
quotientem reſerua, ei´ adiunge ſinum complementi altitudinis Solis, minorem duc
in
ſinum perfectum, &
rurſus diuide productum in maiorem, arcus quotientis erit ipſe
44Arealis in-
greſſus.
angulus, de quo iam dixi.
Quod ſi hora obſeruatiõis fuerit ante meridiem, addeangulũ
hunc
inuentum ad angulum, quem eclyptica facit cum meridiano, ſed ſi pomeridiana ex
titerit
, ſubtrahe iſtum angulũ ab angulo eclypticæ &
meridiani, & remanebit angulus
55EXEM.
PLVM

Epiſoopi.
optatus.
? ? Exemplo res erit facilior, diſtantia Solis ab aſcendente ſecundum eclypti-
cam
eſt 45.
gra. ſinus eius 70710. eum duc in ſinum cõplementi altitudinis poli, ſcilicet
66913
, productum diuide in ſinum totum, &
quotientem tanquam minorem rurſus duc
in
totum ſinum, illud´ productum diuide in ſinum complemẽti altitudinis poli, ſcilicet
70875
.
& quotiens dabit 66756. arcus eius 41. gra. 53. mi. erit angulus inter circulum al
ritudinis
&
circulum magnum per polos mũdi ductum comprehenſus, hunc ſi addas ad
angulum
quem facit eclyptica iuxta illum gradum Solis cum meridiano (quando intro
nizatïo
illa ante meridiem fa cta eſt) prodibũt 120, gra.
30. mi. qui angulus eſt cõprehen
ſus
inter circulũ altitudinis &
eclypticã uerſus ſeptentrionẽ, eum ſubtrahe de ſemicircu-
lo
, &
remanebunt 59. gra. 30. mi. at is uerus eſt angulus quem quærebamus,
PRONVNCIATVM XLVII.
Eundẽ hũc angulũ eclypticę & altitudĩs circuli alio adhuc modo inueſtigare.
Propone & hic tibi ſinum complementi diſtantiæ Solis ab aſcendente, ſimul´ ſinum
66Lateraliter complementi altitudinis Solis, minorem duc in totum, productum diuide in maiorẽ nu-
77Lateraliter merum ſinuum, quotientem rurſus duc in ſinum anguli eclypticæ &
horizontis quem
faciunt
tempore conſiderationis, productum diuide in ſinũ totum, quotiente ſubtracto à
88EXEM.
PLVM

Epiſcopi.
quadrante, remanebit angulus optatus, ſicut in exemplo ſubiecto conſpicis.
? ? Fuerit
ergo
in die intronizationis diſtantia Solis ab aſcẽdente 62.
gra. 59. mi. Complementũ
eius
eſt 27, gra.
1. mi. ſinum illius 45424. tan̈ minorẽ numerũ duc in ſinũ totũ, productũ
diuide
in ſinum cõplementi altitudinis Solis.
ſ. 45. gra. 8. mi. is eſt 70875. & proueniũt
in
quotiente 60490.
hunc iterum duc in ſinum anguli eclypticæ & horizontis iuxta gra-
dum
aſcendentis, ſcilicet 5.
gra. 25. mi. cauſſatum, quia antea ſæpius repræſentabat
52
.
gra. 21. mi. ſinus autem eius eſt 79175, mox diuide productum in ſinum totum, & quo
tiens
dabit 50743.
arcus illius erit 30. gra. 30. mi. eo ſubtracto â quadra circuli, rema-
nent
59.
gra. 30. mi. non aliter at in exemplo ſuperioris propoſitionis.
PRONVNCIATVM XLVIII.
Angulum eum ipſum quem duabus propoſitionibus oſtendimus, adhuc
alia
ratione indicare.
56GENVINVS VSVS
Primũ hic adſume ſinũ rectũ ſecundũ diſtãtiæ Solis à gradu aſcẽdẽtis, & ſinũrectũ ſe-
11Hoc latera
tim aſſeque
ris.
cundũ altitudinis (sun), minorẽ duc in ſinũ ꝓfectũ, ꝓductũ diuide in maiorẽ, &
arcu quotiẽ-
tis
à 90.
ſubtracto, ſinũ reſidui adhuc tibi denuo ꝓpone, & ſinũ diſtãtiæ Solis ab abſcẽden
te
, deinde minorem illũ ex ijs duobus duc in ſinũ totũ, ꝓductũ diuide in maiorẽ, &
arcus
quotientis
mõſtrabit angulũ quæſitũ.
? ?V is exemplo rem magis ob oculos poni? Ec-
22EXEM-
PLVM

Epiſcopi.
ce in ſaꝑiori perſiſtẽdo, dico in ipſa hora intronizationis Solẽ abfuiſſe ab aſcendente 62
gra
.
59. mi. ita cõplementũ eius eſt 27. gra. 1. mi. ſinus uero 45424. illũ ꝗa minor eſt
duc
in ſinũ totũ, ꝓductũ diu de 70875.
at is eſt ſinus cõplemẽti altitudinis Solis ipſa
hora
intronizationis, in quotiẽte ꝓueniũt 64090.
arcũ eius 39. gra. 52. mi. ſubtrahe à 90.
& remanebũt 50. gra. 8. mi. Reſidui huius iterũ quære ſinũ ſcilicet 76753. duc in totũ,
diuide
aũt productũ in ſinum diſtantiæ Solis ab aſcendente 89087.
in quotiente proue-
niunt
86155.
arcus illius eſt 59, gra. 30. mi. angulus. ſ. quæſitus, & triplici uia inuẽtus.
PRONVNCIATVM XLIX.
Angulũ illũ, de qq̊ hactenus diſputatũ eſt, etiamnũ diuerſa uia inquirere.
Iam nunc ſinũ cõplementi altitudinis meridianæ (gra illũ uolo zodiaci, qui ſub ho-
ram
huius cõſiderationis mediũ cœli attingit, cuius etiã cõplementũ nihil aliud eſt niſi
diſtãtia
gradus illius à uertice capitis) duc in ſinũ anguli, quem facit eclyptica meridia
33Lateralcm
animaduer
ingreſ-
ſum.
no iuxta punctũ illud medij cœli, unde cõplementũ ſumitur, productũ diuide in ſinũ totũ
quotientem
ſerua in locũ aliquem ſeorſim, &
ei adiunge ſinũ altitudinis Solis, minorem
ducin
totũ, ꝓductũ in maiorẽ diuide, &
arcus quotientis oſtẽdet quantitatẽ anguli quæſi
ti
.
? ? Adcõmodemus huc etiã exemplũ ſuꝗius. In die & hora intronizatiõis fuit in me
44Arealis bic
conſideran
dus eſt in-
troitus.
dio cœli 16.
gra. 40. mi. , ſicut in 25. ꝓnunc. declinationẽ eius inueni ꝓnunc. 5. 6. gra.
35. mi. hãc adde ad cõplemẽtũ altitudinis poli 48. gra. illu@ eſt 42. gra. ſumma igitur erit
48
.
gra. 34. mi. iam ſi cõplementũ eius accepero 41. gra. 26. mi. ea ipſa eſt diſtantia medij
cœli
à zenith capitis, ſinum cõplementi huius 66174.
duco in ſinũ anguli, quẽ eclyptica
55EXEM-
PLVM

Epiſcopi
.
facit meridiano iuxta illum gradum medij cœli, hunc etiam antea uaiijs rationibus ad
inueni
, eſt autem 67.
gra. 23. mi. ſinus eius 92309, productũ diuido in ſinum totũ, & quo
tiens
puta minorẽ duco in totum, productũ diuido in ſinum maiorem, in quotiente pro
uenient
86173, arcus eius eſt 49.
gra. 30. mi. angulus ille quæſitus, quoniam hora intro-
nizationis
fuit ante meridiem.
Sin autem hora conſiderationis eſſet pomeridiana, angu
lus
inuẽtus ſubtrahi deberet à ſemicirculo ad hoc ut remanebit quãtitas anguli quæſiti.
PRONVNCIATVM L.
Cognito iam gradu aſcendentis, adhuc gradum eclypticæ qui mediat
cœlum
explorare.
Quære principio amplitudinem aſcendentis per 12. pronunc. ſinum eius duc in ſinũ
anguli
horizontis &
eclypticæ, productum diuide in totum ſinum, deinde arcum quoti
66Lateralis
ingreſſus.
entis ſubtrahe à 90.
& ſinũ reſidui tibi propone, ſimul´ ſinum complementi altitudinis,
minorem
ex ijs duc in ſinum totũ2 productũ diuide in maiorẽ, &
quotientis arcũ ſubtrahe
77Arealis in-
greſſus.
à gra du aſcendentis, hoc eſt numera tot gradus ab aſcendente cõtra ordinẽ ſignorũ, ſi-
modo
tũc gradus aſcendẽtis fuerit in ſigno aliq̊ meridionali.
Sed ſi in ſeptentrionali exti
terit
, accipe cõtrariũ eius, puta gradũ eclypticæ occidentem eo temporis momẽto in par
te
occidentis, &
adde arcũ quotientis, ſic´ ꝓueniet gradus ille mediat cœlũ. ? ? Ex-
emplo
adiũcto rem plenius intelliges.
In ipſa intronizatiõis hora fuit in aſcendente 5.
88EXEM-
PLVM

Epiſcopi
.
gra.
25. mi. , amplitudo eius eſt 29. gra. 4. mi. ſinũ eius 48563. duco in ſinũ anguli ecly-
pticæ
&
horizõtis, ſiquidẽ intronizatio illa facta eſt in latitudine 48. gra. angulus autẽ
erit
52.
gra. 21. mi. ſinus eius 79175. productum ſi diuicã in totũ, proueniẽt in quotiẽte
38449
arcũ iplſius.
ſ. 22. gra. 37. mi. ſubtraho à 90. & remanẽt 67. gra. 23. mi. ſinum ipſius
92309
.
tã̈ maiorẽ adſeruo diuiſore, deinde adſumo ſinũ cõplemẽti amplitudinis, q̊d
ſanè
ſuit 60.
gra. 56. mi. ſed ſinũ eius 87405. duco in ſinũ totũ, ꝓductũ diuido in diuiſorẽ
iam
ſeruatũ, quotiens dat 94687.
arcus illius eſt 71. gra. 15. mi. tot gra. dehinc addo ad
gradũ
occidentis.
ſ. 5. gra. 25. mi. aſcendens eſt ſignũ ſeptentrionale, & arcus hic
attingit
16.
gra 40. mi. ? ?, medium ipſum cœli quod hactenus diligenter inquiſiuimus.
57TABVLARVM SINVVM PER PET. APIANVM.
PRONVNCIATVM LI.
Arcum circuli maioris, qui per utrun polũ mundi & corpus ſolare duci-
citur
, at alio nomine circulus horarius dicitur, quantus ille ſit à polo mũdi
arctico
uſ ad horizontem, per ſupputationem triangularem cognoſcere.
Et ſi arcus ille per ſe magnopere neceſſarius non eſt, ad ſequens tamen pronunc. plu
rimum
conducet, operatio ita iſta ſic habet.
Propone tibi ſinum complementi altitudi
11Introitu la-
terali qua-
drantem in
grediaris,
deinde are-
li.
nis poli, eum duc in ſinum diſtantiæ Solis à meridie, productum diuide in ſinum totum,
&
quotientis arcum ſubtrahe à 90. ſinum reſidui rurſus tibi propone, ſimul cum ſinu alti
tudinis
poli, uter illorum fuerit minor, eum ducito in totum ſinum, hinc productum diui
de
in maiorem, &
arcus quotientis monſtrabit tibi arcum circuli maioris ducti per polos
mundi
, &
per locum Solis, ipſa hora conſiderationis inter polum mundi arcticum & ho
rizontem
compræhenſum.
? ?Non erit (opinor) moleſtum hic tibi, ſi exemplo ſubie-
22EXEM-
PLVM

Epiſcopi
.
cto rem tibi conemur planius oſtendere, propono hic tibi 2.
gra. 26. mi. II, ubi Sol fuit
ipſa
hora intronizationis, ſimul etiam horam tibi præſcribo intronizationis 9.
ante me
ridiem
.
diſtantia igitur Solis à meridie eſt trium horarum, quarum ſinus eſt 70710. ſiqui
dem
horæ 3.
gradus conſiciunt 45. ſemper 15. gradus pro hora computando. Et quia in-
33Intronizd-
tio facta eſt
in 48. gra.
eleuationis
poli.
tronizatio facta eſt in 48.
gra. polaris eleuationis, complementum eius eſt 42. gra. ſinũ
igitur
ipſius 66913.
ducin ſinum trium horarum, productum diuide in ſinum totum, &
in
quotiente prouenient 74314.
arcus eius eſt 28. gra. 14. mi. quibus ſubtractis à 90. rema
nent
61.
gra. 46. mi. ſinus illius diuiſor efficitur, quietiam quum ſit maior ſinu altitudi-
nis
poli 48.
gra. ideo ducendus tibi eſt ſinus altitudinis poli, ſcilicet 74314. in totum ſinũ
productum
uero diuidendũ in diuiſorem iam ſeruatum.
In quotiente comperies 84349.
cuius arcus eſt 57. gra. 31. mi. ille nimirum quem hactemus inquirebas, planè enim tan-
tus
eſt etiam arcus huius circuli inter horizontem &
polum arcticum.
PRONVNCIATVM LII.
Locum ſiue punctũ horizontis, ubi linea horaria in plano horizontali, ſi-
militer
&
circulus horarius in corpore ſphærico tangit horizontẽ, inuenire.
Attendenda quæ nũc docebimus tibi erũt diligenter, maxime aũt ſi te delectant cõpo
ſitiones
inſtrumentorũ quæ ſolaria uocantur horizõtalia, hoc eſt, ſi in ſuperficie aliqua
plana
horizonti tuo æquidiſtante cupis diuidere horas.
Adſume ita arcũ huius circu-
li
horarij â polo mundi uſ in horizontẽ, quem ex antecedente propoſitione cognoui-
ſti
, ſinum eius duc in ſinũ diſtantiæ Solis horariæ â meridie, ſiue ante ſiue poſt meridiem,
44Illud babe-
tur per qua
drãtis late-
ra.
productum diuide in ſinũ totum, &
tunc arcus quotientis arguet arcũ horizontis interce
ptum
inter meridianũ &
circulũ horariũ, qui tranſit per locũ Solis & utrun polũ mun-
di
.
Ne uero eſt quòd putes ſimpliciter tibi habendũ ſemper eſſe locum Solis, ſed diſtanti
am
horariam tibi tantum propone, non conſiderãs, ubicun Sol ſit in zodiaco.
? ? Ex
55EXEM-
PLVM

Epiſoo
pi.
emplum huius rei tibi ſit tale.
Cupio ſcire, quo tandem intronizationis hora, quæ 3. fuit
ante
meridiẽ, uel ipſa umbra ab axe mũdi pertigerit.
ne hic opus eſt, ut conſiderem,
in
quo ſigno ſiue gradu Sol fuerit, ſed tantũ adſumo ſinũ triũ horarũ, qui eſt 45 graduum
70710
.
duco in ſinũ arcus circuli horarij inter polũ mundi & horizontẽ intercluſum,
quẽ
iam q̊ ex ſuperiori pronunciat.
inuentũ habeo, eſt autem 57. gra. 31. mi. ſinus ipſe
84349
.
Hinc ubi productũ diuido in ſinũ totũ, remanent 59643. arcus eſt 36. gra. 38. mi.
At hoc eſt, quod hucuſ inueſtigauimus. Tantum etiam in plano horizontali diſtat li
nea
horæ 9 ante meridiẽ uerſus ſeptentrionem à linea meridiana, ex altera quo parte ſi
militer
tantum diſtat linea horæ 3.
à linea meridiana. Et ad hunc quidem modum ipſe ti
bi
potes tabulas ſupputare, ad omnes horas &
ad quaſcun eleuationes poli, ſicut in no-
ſtro
opere de V mbris ad omnes polares eleuationes clare perſpicies.
PRONVNCIATVM LIII.
Arcũ illũ horizõtis inter meridianũ & circulũ horariũ cõprehenſum adhuc
alia
quadã ratione inueſtigare, iſtũ inquã, qui per locũ Solis protenditur.
58GENVINVS VSVS
Si nondum è memoria tua excidit, quod per 4. pronunciata 46 47. 48. & 49. angulũ
eclypticæ
&
circuli altitudinis inuenire didiciſti, dici poteſt quantũ contulerit ad hanc
rem
, ſimiliter quomodo angulum eclypticæ &
meridiani per 26. 27 & 28. pronunc. re-
periſti
.
adhuc autem & altitudinem Solis ex 34. 35. 36. 37. 38. ſiue etiam 44. pronunc. ad
inueniſti
.
Si ergo ſubtrahas angulũ eclypticæ & circuli altitudinis abangulo eclypticæ
&
meridiani, ducas aũt reſidui ſinum in ſinũ cõplementi altitudinis Solis, & ꝓductũ diui
11Lateraliter
dicta quæ-
rẽti patẽt.
das in ſinum totũ, quotientis uero arcũ ſubtrahas à 90.
ſeponas inde in locũ peculiarem
tam
reſidui huius ſinum, minorẽ poſtremò ex his duobus ducas in totũ, ꝓductũ diuidas
in
maiorem, tunc ſanè arcus quotientis portionem tibi præſtabit circuli horarij inter cor
pus
ſolare &
horizontem cõpræhenſam. Poſtea ſi ſinũ huius portionis ducas in ſinũ dif-
22Areatim. ferentiæ angulorũ, quo prius etiam ſinum cõplementi altitudinis Solis multiplica ueras,
productũ
uero diuidas in ſinũ totũ, arcus quotientis oſtendet tibi diſtantiã conta ctus ho
33Lateraliter rizontis &
circuli horarij à circulo altitudinis Solis, quæ alio nomine Azimuth dici ſo-
let
.
Quod ſi ergo Azimuth Solis iam antea per aliquam ex 42. 43. aut 45. pronunc. in-
ueniſti
, facile deinde colliges hinc ipſearcum horizontis inter meridianum &
circulum
44EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
horarium interceptum.
? ? Sed & hic forte exemplũ deſideras? en hoc tibi. Horamin-
tronizatiõis
ornatiſsimi Præſulis Auguſtani, iam inueni, ſimiliter &
diem, ad illud tem
pus
reperi etiam angulũ eclypticæ &
circuli altitudinis 69. gra. 30. mi. angulum quo
eclypticæ
&
meridiani 101. gra. 23. mi. minore à maiore ſubrracto, remanẽt 41. gra. 53.
mi. quæ differẽtia dicetur angulorũ, ſinũ eius 66761. duco in ſinũ cõplementi altitudinis
Solis
.
ſ. 70875. ꝓductũ diuido in ſinum totũ, & prouenient in quotiente 47317. cuius
arcus
eſt 28.
gra. 13. mi. Cõplemẽtũ uero eius 61. gra. 47 mi. ſinus ipſius (quia maior) erit
diuiſor
88116.
Iam nunc duco ſinum altitudinis Solis (tan̈ minorem) 44. gra. 52. mi . ſ.
70530
.
in ſinum totum, productum uero diuido in diuiſorem paulo ante cognitum, &
erit
quotiens 80042.
arcus eius 53. gra. 10, mi. monſtrat diſtantiam corporis ſolaris in
circulo
horario ab horizonte.
Porrò inde rurſus duco ſinum huius quotientis in ſinum
differentiæ
angulorum .
ſ. 66761. & diuido productum in totum, in quotiente proueni-
ent
53419.
arcus illius eſt 32. gra. 18. mi. arcus . ſ. horizõtis inter contactum ipſius & cir
culi
horarij &
Azimuth Solis, & quia Azimuth per 42. 43. & 45. pronunciata inueni ha
bere
21.
gra. 4. mi. addo utrun, & prodibũt 53. gra. 22. mi. quæ diſtantia eſt huius pun-
cti
horizontis ab ortu æquinoctialis, quibus ſubtractis à 90.
remanebit diſtantia eius à
meridiano
36.
gra. 38. mi. quemadmodum & ſuperiori propoſitione inueneras.
PRONVNCIATVM LIIII.
Arcum horizontis, quem arcus horarius inter ſeipſum & meridianum
includit
, adhuc alia ea´ omnium facilima ratione perquirere.
Age fac ducas hic ſinum diſtantiæ horariæ à meridie in ſinum cõplementi altitudinis
55Latera qua
drantis boc
idem docẽt.
Illud areã
diſœs.
poli, productũ diuide in ſinum totũ, arcũ autẽ quotientis ſubtrahe à 90.
ſinum cõplemen
ti
huius ſiue reſidui tibi propone, unà cum ſinu cõplementi diſtantiæ horariæ à meridie,
minorem
ducin totum, productum in maiorem diuide, &
cõplementiarcus quotientis
monſtrabit
tibi arcum horizontis quæſitum.
? ?Et ſi operatio hæcomniũ facilima eſt,
66EXEM-
PLVM

Epiſoo
pi.
tamen ne hic exemplũ tibi denegare poſſum, quia igitur ſub ipſam horam nonam in-
tronizationis
horæ 3.
ſunt à meridie, quæ faciũt gra. 45. ſinus erit 70710. eum duco in ſi-
num
cõplemẽti altitudinis poli 48.
gra. hoceſt 42. gra. ſinus eius eſt 66913. ꝓductũ diui
do
in totum ſinũ, unde in quotiente ꝓueniunt 47314.
arcus eius eſt 28. gra. 14. mi. ſinus
aũt
cõplemẽti ipſius 88102.
hũc mihi propono, ſimul & ſinũ cõplemẽti diſtantiæ horariæ
à
meridie, hoc eſt 45.
gra. ſinus eſt 70710. hũc quia minorẽ duco in ſinũ totũ, productum
diuido
in maiorem, &
prodibunt in quotiente 30259. cuius arcus eſt 5. gra. 22. mi. com-
plementum
ipſius 36.
gra. 38. mi. ſicut in 52. & 53. pronunciatis inuentum eſt.
PRONVNCIATVM LV.
Arcum quo in circulo uerticali, inter circulum horarium & meridianum
interceptum
exacta &
diligenti ſupputatione indagare.
Proderit hic arc 9 circuli uerticalis ad diuiſionẽ hora℞ in aliq̊ plano uerticali,
59TABVLARVM SINVVM PER PET. APIANVM. diculariter in plano horizõtis uerſus meridiẽ erecto, quales ſunt horæ quæ in horalogija
uiatorijs
, inde etiam uerticalibus dictis in ipſo cooperculo cõſignãtur, ſimiliter &
in mu
ris
directe uerſus meridiem.
Rem hãc ut plane intelligas, ecce ſi forſitan habes planum ſi
ue
murũ, qui rectà meridiẽ aſpiciat, at filum ex cuius imo plumbo paruulũ depẽdet ad
hibeas
, illi ſiue plano ſiue muro, quacun parte ubi linea deciderit filũ, ibi hora eſt duo-
11Per latera
quadrantis
illud depre
benditur.
decima, reſpõdens lineæ meridianæ in plano horizontali, quoniã &
hæc dici poteſt linea
meridiana
uerticalis.
Porro ſi imponas illi circinũ, & inde circulum ducas quacũ uoles
magnitudine
, circulus iſte uerticalis appellabitur, eo in ſuperficie uerticali includitur.
At in hoc circulo arcus iſte quẽ nũc quærimus, ex utro latere numerat. ſic aũt opera
tio
habet.
Duc principio ſinũ diſtantiæ horariæ à meridie in ſinũ altitudinis poli, ꝓductũ
diuide
in ſinũ totum, &
arcũ quotientis ſubtrahe à 90. ſinum´ reſidui tibi ꝓpone ſinu
22Hoc uero
aream.
cõplementi diſtãtiæ horariæ à meridie, minorẽ duc in totũ, ꝓductũ diuide in maiorem,
quotientis
arcus ſubtractus de quadra circuli, relinquet arcum quæſitũ à linea meridiana
uſ
ad lineã horæ propoſitæ cõputatũ.
? ? Et hicigitur in honorem & recordationem
33EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
Reuerendiſsimi &
ampliſsimi patris, Epiſcopi Auguſteñ. aſſumo horã 9. qua introniza
tus
eſt, ea ſanè horis tribus diſtat à meridiano ſiue meridie, ſinũ ergo diſtantiæ à meridie
70710
.
duco in ſinũ altitudinis poli 48. gra. 74314. ꝓductũ diuido in totũ, & quotiens ex
hibet
mihi 52547.
arcus eius eſt 31. gra. 42. mi. Cõplementieius ſinum 85081. retineo
pro
diuiſore, &
duco ſinũ complementi diſtantiæ à meridie, tan̈ minorem, in ſinũ totũ,
productũ
diuido in illũ ſeruatũ diuiſorem, &
in quotiente inuenio 83109. arcus eius eſt
56
.
gra. 13. mi. ſubtractis ijs à 90 remanet arcus quæſitus 33. gra. 47. mi. horæ tertiæ poſt
meridiẽ
, &
horæ nonæ ante meridiẽ ab hora 12. meridiei. cælabo hic te, ut operoſum
laborem
euitare queas in cõpoſitiõe tabularũ, quoniã arcus in muralibus horalogijs etiã
ſunt
arcus in horalogijs horizõtalibus.
Exempli cauſſa, ſi forte ad omnes horas inueni-
ſti
arcus horizõtis in eleuatione poli 48.
graduũ, ibi ſtatim habes etiam arcus omnium
horarũ
circuli muralis ſeu uerticalis in eleuatione poli 42.
graduũ, ſiquidem 42. & 48. con
iunctim
faciunt 90.
gradus, idem intelliges etiam in reliquis eleuationibus polaribus, q̊d
arcus
uerticalis in eleuatione poli ſui complementi ſemper etiam exhibent arcus hori-
zontales
.
Sic enim horizontale horalogium in eleuatione poli 36. graduum, præſtat ſi-
mul
horalogium uerticale ſeu murale in eleuatione poli 60.
grad. at ſic in cæteris.
PRONVNCIATVM LVI.
Arcum circuliuerticalis, quem abſcindit circulus horarum, adhuc diuer
ſo
modo inueſtigare.
Hic iam principio duc ſinum cõplementi diſtantiæ horæ ante uel poſtmeridiem à me
ridie
cum ſinu altitudinis poli, &
diuide productum in ſinũ totũ, quotientis arcus cõple-
44Lateralis
ingreſſus
menti ſinum tibi propone, ſimiliter &
ſinũ cõplementi altitudinis poli, minorem exijs
duc
in totum, productum diuide in maiorem, &
quotientis arcũ rurſus duc in ſinũ diſtan
tiæ
horariæ à meridie, &
diuide productum in totum, at ſic arcus quotientis monſtra-
bit
tibi arcum circuli uerticalis, non ſecus at in ſuperiori pronunciato factum uidiſti.
? ? Quamobrem eodem hic quo exemplo utemur, quod antea ad horam 9. introniza-
55EXEM.
PLVM

Epiſoo
pi.
tionis accommodauimus.
Eſto ſit latitudo poli 48. graduum, ſinum illius 74314. duco in
ſinum
complementi diſtantiæ horæ propoſitæ à meridie 70710.
ſi ergo productum diui-
dam
in totum, prouenient in quotiẽte 52547.
complementum arcus eius eſt 58. gra. 18
mi
.
Sinum iam illius propono 85081. & ſimul ſinum complementi altitudinis poli 42.
gra. ſcilicet 66913. hũc duco in totũ, productũ diuido in 85081. quia maior eſt, & in quo
tiente
reſultant 78646.
quotientem hunc rurſus duco in ſinum diſtantiæ horariæ à meri-
die
, &
productum diuido in totum ſinum, arcus eius eſt 33. gra. 47. mi. idem planè quod
&
in ſuperiori propoſitione inuentum erat.
PRONVNCIATVM LVII.
Angulos horarios conficere ſuper quolibet plano, quæ quidem pla-
ſuperficies à ſuperficie plana hotizontali inclinantur, &
tamen
60GENVINVS VSVS ſuperficiei ipſius meridianiad angulos rectos ſunt compoſiæ.
Intellige hic ſuperficies quæ directe uerſus meridiẽ uel ſeptẽtrionẽ inclinant̃, qua in re
experimentũ
habes in tectis ædiũ, maxime uero ſacrarũ, quæ ita extrui ſolẽt, antiqua &

religioſa
conſuetudine, ut ortũ reſpiciãt æquinoctia lis, quapropter neceſſario tecta earũ
uergunt
ad meridiẽ &
ſeptentrionẽ. Si igit̃ uoles ibi lineas horarias ducere, præſcienda
tibi
eſt altitudo poli, quanta ea ſit ſuper iſto plano, qua inuenta, quæres arcus horizõtis
&
uerticalis inter meridianũ & circulũ horariũ, ſicut in 4. ſuꝑioribus ꝓnunciatis edoctus
es
.
Sin a ũt cupis eleuationẽ poli oim facilime inuenire, age fac ſemicirculũ tibi deſcribas
ex
centro A, ipſum quo ſemicirculũ dic B C D, &
diuide eundẽ more aſtronomico in
2
.
qua drãtes, & quẽlibet horũ in 90. gra. ſi etiã numeros huc ſpectantes adſcribere uo-
11EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
les, iuſto ordine graduũ obſeruato, incipe iuxta lineã A C, &
eleuationẽ polarẽ tuã pone
iuxta
C, ſic em̃ in ciuitate qua ſolennis illa facta eſt intronizatio, eſt altitudo poli 48.
gr.
10[Figure 10] ita 48. gra. adſcribe literæ C, deinde
ex
ordine procede per 50.
60. 70. 80.
uſ in 90. ubi adſcribe H, mox inci-
pe
iuxta D42.
& retrorſum ſcribe uer
ſus
H, 50.
60. 70. 80. 90. ita ut nume-
rus
hic poſtremus rurſus incidat ſuꝑ
H
, deinde incipe etiam in B, &
ſuper
illud
pone complementum altitudi-
nispoli
, puta 42.
ſiquidẽ D & B pro
uno
puncto computantur, &
ſic ſcri-
be
uerſus C retrorſum 30.
20. 10. 0.
ubi
et repone G, quoniam à Guſ in
B
ſitum eſſe debet complementum al
titudinis
poli, &
à Gin Caltitudo ip
ſa
poli, ordire igitur iuxta literam G 0.
10. 20. 30. 40. 48. Poſtea duc lineas duasex lite-
ra
A, alteram uſ in G, alteram autem uſ ad H.
Ex litera C etiam educ æquidiſtan-
tem
uerſus lineam B A D, &
ex D facut DE, æquidiſtans ſit A C, ſimiliter & B F. At
in
hunc modum habebis parallelogramum ea figura, cuius hic exemplar ſubiectum eſt.

Præterea
ſcribe à B uſ in G ALTITVDO POLI SVPER VERTICEM, ab H
22Quo pacto
eleuatio po
li, in ſuper
fiaebus de-
clinantibus
ad meridië
uel ſepten-
trienem ſit
inueſtigäda
autem in D, &
à G per Cuſ ad H, ALTITVDO SVPER HORIZONTEM.
ſuper
lineam autem DE, SEPTENTRIO:
& ſuper lineam BF, MERIDIES. Fi-
lum
deinde cum plumbi lamina ſuſpende in centrum A, &
habebis in ſtrumentum para
tum
ad quemcun uſum.
Quod ſi deinceps uoles eleuationem poli ſuper inclinata ſuper
ſicie
obſeruare, inſtrumentum hoc colloca cum linea F C E ſuper iſtud planum directe
ſuper
lineam meridianam, &
quocun ceciderit ſilum, ibi noris eſſe altitudinem poli
ſuper
eadem ſuperficie.
Et ſi cadat filum ſuper aliquem giadum in altitudine uerticali,
tunc
iuxta 55.
uel 56 propoſitionem fac horalogium uerticale. Sin autem ceciderit ſu-
per
gradus altitudinis poli ſupra horizontem, confice ſecundum 52.
53. aut 54. pronunci
atum
horalogium horizontale, &
erit illud rectum at accomodatum ad iſtam ſuperfici
em
.
Sedſi planum deorſum fuerit inclinatum, ut ſi interiori parte alicuius tecti cupias
horalogium
Solare componere, dummodo illuc radij Solares pertingere queant, lineæ
meridianæ
, quam ſemper primo ſignari oportet, adhibe inſtrumentum cum linea B A
D
, &
filum monſtrabit tibi eleuationem polarem eius ſuperficiei. Attende tamen, ut
ſemper
latus B F uerſus meridiem conuertas, ſicut ex ſubiecta figura ipſe uidere potes
Quomodo
autem iſtiuſmodi horalogia ſine ullo inſtrumento, at citra beneficium ta-
bularum
, in quacun poſitione ſuperficierum confici &
componi queãt, in noſtris libris
umbrarum
habunde ſatis explicatum uidebis.
Præterea quod amplius ad horarum diui-
ſionem
pertinet, ſuper quacun ſuperficie oblata, ne ſatis conſentaneum fuerit, ne
noſtri
iam eſt inſtituti hocloco recenſere longius, ſed in libris noſtris umbrarum ampli-
us
intelliges, ſiquidem in ijs omnia quæ ad hanc rem referri poſſunt, adamuſsim expen-
dimus
&
explicauimus.
61TABVLARVM SINVVM PER PET. APIANVM. 11[Figure 11]
PRONVNCIATVM LVIII.
Cognito iam antea eclypticæ gradu, qui eſt in aſcendente, ſimiliter & habi
to
gradu æquinoctialis coaſcendente, eleuationem poli inde elicere.
Hic tibi propone gradum zodiaci qui eſt in aſcendente, quære declinationem ipſius
5
.
pronunciatũ, adſume deinde & gradũ æquinoctialis cum illo aſcendente ſimul, ſinum
11Lateraliter complementi aſcenſionis obliquæ duc in ſinũ cõplementi declinationis gradus Solis, ꝓ-
22Arealiter. ductum diuide in ſinum totum, &
arcũ quotientis ſubtrahe à 90. ſinum reſidui ſepone in
locũ
peculiarẽ, unà cum ſinu declinationis gradus aſcẽdentis eclypticæ, minorẽ duc in
totũ
, in maiorem aũt diuide productũ, &
cõplementũ arcus quotientis erit altitudo poli,
ubi
aſcenſio talis facta eſt.
? ?Exemplũ ſit hoc tibi. Age in eo loco ubi celebrata eſt in-
33EXEM-
PLVM

Epiſcopi.
tronizatio, ex certa obſeruatione cognoui 5.
gra. 25. mi. in aſcendente fuiſſe ipſa ho-
ra
intronizationis, quæro igitur per 5.
pronunc. declinationẽ aſcendentis, inuenio 18.
gra. 58. mi, ſinum complementi eius 94570. duco in ſinũ cõplementi differentiæ aſcenſio
nalis
, is eſt 92432.
ſiquidẽ aſcenſio recta 5. gra. 25. mi. eſt 127. gra. 48. mi. ſed (sun)bliqua eſt
105
.
gra. 22. mi. Iam uero numerum minorem à maiori ſubtraho, & remanent 22. gra.
26
.
mi. quæ differentia dicitur aſcenſionalis, productũ ex multiplicatione diuido in totum
44Lateraliter ſinum, &
in quotiente inuenio 87413. arcus eius eſt 60. gra. 57. mi. ſinũ ſui
62GENVINVS VSVS adſeruo pro diuiſore, is eſt 48557. hinc ſi ſinũ declinationis 18. gra. 58. mi. ſcilicet 32501
duxero
in totum, &
productũ diuiſero in ipſum diuiſorẽ, tunc ſane quotiens producet
666933
.
cuius arcus eſt 42. gra. quo ſubtracto â 90. remanent 48. grad. ipſa ſcilicet altitu
do
poli, urbis Auguſtæ Vindelicorum, ubi ſolennis illa intronizatio celebrata eſt.
PRONVNCIATVM LIX.
Si quis ante nouerit duo puncta eclypticæ, & arcum inter ea cõcluſum, ſi-
militer
&
aſcenſionem obliquam (qui gradus ſunt æquatoris cum noto iſto
loco
eclypticæ in eadem regione coaſcendentes) inde quo eleuationem po
larem
eius regionis, in qua fit talis aſcenſio, colligere.
Principio hic diligenter conſidera duo illa pũcta eclypticæ, an æquales habeant decli
nationes
ab æquatore ſiue , ſi æquales habuerint, ſtatim tunc operationẽ omnẽ in-
termitte
, actũ enim ages, nec quicquã in ea efficies.
Sin aũt declinatiões fuerint inæqua
les
, ſic age, ipſas tibi ꝓpone declinationes ſuis cõplementis &
ſinubus, deinde etiã ad
iunge
gradus æquatoris, qui illo arcu aſcenderunt ſuper horizontã ( ſic ut antea co
gnoſcendũ
tibi ſit, quo ad nume℞, ubi tandẽ in æquinoctiali arcus iſte deſinat aut cœpe
rit
, ſed ut noris, q̊t gradus arcu noto eclypticæ in horizonte obliquo aſcenderint) De
inde
adhuc circumſpice, an utrun illud eclypticæ punctum ſit in medietate eclypticæ
ſeptentrionali
uel meridionali, &
tũc operationẽ ſic aggredere. Quære primo ad utrũ
terminũ
eclypticæ aſcenſionem rectã, &
eorũ diſtantiã ſepone in locũ ſingularem, quo-
niam
illa erit aſcenſio recta ambo℞, confer ad aſcenſionem obliquã, ex obſeruatione
iam
antea notã, minorem ex is ſubtrahe à maiori, q̊d reliquũ erit, dicetur differentia aſcẽ
ſionum
, eius differentiæ ſinũ duc in ſinũ cõplementi maioris declinationis terminorum
11Lateralis
ingreſſus.
arcus eclypticæ, productũ diuide in ſinum perfectũ, &
arcũ quotientis inquire, qui uoca
bitur
inuentũ primũ.
Sinum cõplementi huius inuenti ꝓpone tibi, ſimul´ ſinũ maioris
22Inuentum
primum.
declinationis, minorem duc in ſinũ perfectũ, &
ꝓductũ diuide in maiorẽ. hinc quære ar-
cum
quotientis, &
inde ſubtracta declinatione maiori, remanebit inuentũ ſecundũ. Por
33Arealis in-
greſſus.
duc ſinũ cõplementi inuenti primi in ſinũ cõplemẽti inuenti ſecũdi, ꝓductũ diuide in
44Inuentum
ſecundum.
ſinũ totũ, &
quotientis arcũ ſubtrahe à 90. ſinũ quo huius reſidui unà ſinu primi in-
uenti
ſepone in locũ peculiarẽ.
Minorẽ duc in totũ, ꝓductũ diuide in maiorem, & quo
55Lateraliter tientẽ rurſus duc in ſinũ cõplementi declinationis minoris, &
ꝓducto in ſinũ ꝑfectũ di-
uiſo
, arcus quotientis oſtẽdet altitudinẽ poli quæſitam.
? ? Nũc aũt animaduerte ad ex
66EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
emplũ, q̊d in hac re tibi damus huiuſmodi.
Eſto, in loco die & hora intronizatiõſs obſer
uaui
aſcenſionẽ obliquã in æꝗnoctialiab ortu Solis uſ horã &
minutũ intronization-
nis
.
At quũ (sun) fuerit (ut ſæpe diximus) in 2. gra. 26. mi. II, ego´ diligent ab ortu (sun) ho
ram
ex q̊cun horalogio certã minutis cognouerim uſ ad tempus intronizationis,
puta
horas 4.
mi. 39. ſecũda 12. His cõuer ſis in gradus, ecce habeo 69. gra. 48. mi. quæ
aſcenſio
eſt obliqua, horizõtem q̊ ſub ipſum tempus intronizationis tãgebat 5.
gra. 25
mi
.
. Iam igit̃ quæro aſcẽſionem rectã ad gra. (sun). 7. ꝓnunc. ea eſt 60. gra. 21. mi. ſimi
liter
&
ſuꝑ gradũ aſcendentis . ſ. 5. gra. 25. mi. , ibieſt aſcenſio recta 127. gra. 47. mi.
ſubtracta aſcenſione minore à maiore, remanent 67. gra. & ꝗa reſiduũ hoc aſcenſionum
recta℞
minus eſt aſcenſiõe obliqua, quã ex obſeruatione cognoui, ſubtraho illud &
ma-
nent
2.
gra. 22. mi. differentia iſta aſcenſionalis, ſinũ eius 4129. duco in ſinũ cõplementi
77Inuentum
primũ gra.
2. mi. 13.
declinationis maioris.
ſ. gradus Solis, hoc eſt in 93544. & diuido in totũ ſinũ, unde pro
ueniũt
in q̊tiente 3862.
inuentũ puta hoc primũ. Arcus illius eſt 2. gra. 13. mi. Cõplemen
tum
uero 87.
gra. 47. duco igitur ſinũ declinationis gra. (sun) tan̈ maiorẽ declinationem
in
ſinũ totũ &
ꝓductũ diuido in ſinũ cõplemẽti primi inuenti. ſ. 99925. ſic ꝓdibunt in
tiente
35373.
in arcu faciunt 20. gra. 43. mi. Vnde ſubtracta declinatione gradus aſcen-
dentis
, quia minore, remanet 1.
gra. 45. mi. q̊d etiam ob diſcrimen uocamus inuentũ
88Inuentum
ſecũdũ gra.
1. mi. 45.
ſecundum.
Deinceps duco cõplementũ inuenti primi 99925. in ſinũ cõplementi inuen
ti
ſecundi.
ſ. 99953. ꝓductũ diuido in totũ, & q̊tiens eſt 99878. arcus eius 87. gra. 11. mi.
Complementũ ipſius 2. gra. 49. mi. ſinũ eius tan̈ minorem duco in totũ, & ꝓductũ di-
uido
in ſinũ inuenti primi.
ſ. 3862. quotiẽs producet 78591. Hũc iterum duco in
63TABVLARVM SINVVM PER PET. APIANVM. complementi declinationis minoris. ſ. 5. gra. 25. mi. , & quia declinatio eius eſt 18. gra.
58. mi. cõplementũ ipſius erit 71. gra. 2. mi. ſinus atit 94570. ꝓductũ ex hac multiplicati
11Per latera.
lem ingreſ-
ſum qua-
drans illud
demõſtrat.
one diuido in ſinũ totũ, &
quotiẽs dabit 74323. arcus eſt 48. gra. altiudo illa poli quæſita
in
loco intronizationis.
Quid ſi aũt contingat, ut alter terminus eclypticæ ſit in medie-
tate
eclypticæ ſeptentrionali, alter uero in meridionali?
tunc ſanè duc ſinum differentiæ
aſcenſionũ
in ſinũ cõplementi de clinationis Borealis, ꝓducto diuiſo in ſinũ totum, quo
tiens
dabit inuentũ primũ.
Sinũ cõplementi huius inuenti propone tibi, & ſimul ſinũ de-
clinationis
Borealis, minorem duc in totum, &
productũ diuide in maiorẽ, arcui quoti-
entis
adde arcũ declinationis Auſtrinæ, &
collectũ hoc uocabit̃ inuentũ ſecundũ. Poſtea
duc
ſinũ complementi primi inuenti in ſinũ cõplem enti ſecundi inuenti, productũ diui-
de
in ſinũ totum, quotientis arcu ex 90.
ſubtracto, reſidui ſinũ ſeorſim colloca unà cum ſi-
nu
inuenti primi, minorẽ duc in totũ, productum in maiorem diuide, &
quotientem ex di
uiſione
prouenientem rurſus duc in ſinum cõplementi declinationis Auſtrinæ, &
produ
ctum
diuide cum ſinu toto, tunc arcus quotientis arguet altitudinem poli quam optabas
ſcire
, nec eſt.
hic inſuper expectes exemplum, quum neceſſarium non uideatur.
PRONVNCIATVM LX.
Cognito antea & gradu medij cœli, & ſimul perſpecta amplitudine ortiua
aſcendentis
, altitudinem poli inde perquirere.
Iam ſupra præmonuimus, ubi declinatio tanta eſt quanta amplitudo, in ea ciuitate
nullã
eſſe eleuationẽ poli, q̊d ſanè omnibus cõtingit ſub æquatore habitãtibus, nequit e-
22Amplitude
ortus ſiue
occaſus de-
clinatione
nunquã mi
nor, ſed ma
ior aut æ-
qualis repe
ritur.
nim amplitudo eſſe declinatione minor, ſed bene maior, ſi igitur maior illa fuerit, quære
angulũ
quẽ facit eclyptica meridiano iuxta gradũ medij cœli 26.
27. & 28. ꝓnuncia
ta
, angulus ille ſi fuerit quadrãte minor, tunc erit ad hanc operationẽ adcõ modatus.
ſin
autem
maior extiterit, ſubtrahe à ſemicirculo, &
remanebit numerus quo uteris in hac
conſideratione
loco anguli.
Sinum arcus illius ſeorſim pone unà ſinu cõplementi am-
plitudinis
ortiuæ, ſicut per 12.
pronunc. inueniſti, minorẽ exijs duc in totũ, productum
diuide
in maiorem, &
arcus quotientis tibi dabit arcũ à medio cœli uſ ad gradũ horo-
ſcopi
numerãdo ſecũdũ ordinẽ ſignorũ.
At hoc uerum eſt ſi angulus medij cœli minor
fuerit
quadrante, fit aũt id, quando gradus eclypticæ aſcendens eſt in ſignis meridionali
bus
.
Si autẽ angulus meridiani & eclypticæ maior ſit recto, q̊d fit, quũ aſcendens eſt in
33Per aream
patet.
ſignis ſeptentrionalibus, arcũ quotiẽtis minue de ſemicirculo, &
reliquus manebit arcus
eclypticæ
à medio cœli uſ ad caput horoſcopi.
Porrò etiã tibi propone ſinũ amplitudi
nis
ortiuæ &
ſinum declinationis aſcendentis, minorẽ duc in ſinũ totum, & ꝓductum di-
44Per aream uide in maiorem.
arcus à 90. ſubtractus, relinquet altitudinem poli eius loci in quo am-
plitudinem
obſeruaſti.
Potes idem diuerſa paulo operatione ſic exequi, ſinum ampli
tudinis
ortiuæ &
ſinũ cõplementi tibi propone, ſimul etiã ſinum complementi arcus in-
ter
medium cœli &
aſcendentis gradum, minorem duc in totum, productum in maiorem
diuide
, &
quotiens dabit diſtantiã medij cœli à 90. gradu ab aſcendente, ad diſtantiã
adde
declinationem medij cœli, ſi Borealis fuerit, uel ſubtrahe, ſi Auſtrina extiterit, quic
55Per latera. quid inde ꝓuenerit, erit altitudo poli quæſita, ſed hic quo exemplum non negabimus
66EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
tibi.
? ?Ecce ex 25. pronunc. inueni 16. gra. 40. mi. in medio cœli fuiſſe hora & lo-
co
factæ intronizationis, angulũ quo eclypticæ &
meridiani iuxta illum gradum eſſe
112
.
gra. 37. mi. cognoui 26. 27. & 28. ꝓnunciata, & quia angulus hic maior eſt qua-
drãte
, ſubtraxi de ſemicirculo, &
remanſerunt 67. gra. 23. mi ſinus eorũ uoco nume℞
introitualem
.
ſ. 92309. At quum ſinus cõplementi amplitudinis aſcendentis 87405.
minimus fuerit, nume℞ illum duxi in totũ, ꝓductũ diuiſi in ſinum introitualem, & in quo
tiente
ꝓdierunt 94687.
arcus eius eſt 71. gra. 15. mi. quibus à ſemicirculo ſubtractis, re-
manent
108.
gra. 43. mi. arcus ille eclypticæ à medio cœli uſ ad gradum aſcendentis,
tantũ
quo ſi numeres â 16.
gra. 40. mi. , iuxta uerum ſignorũ ordinem, numerus tan
get
5.
gra. 25. mi. , & ſic quidẽ gradũ aſcendentẽ adhuc diuerſo â ſuꝑioribus modo in-
ueni
.
Inſuper ſi 5. ꝓnunc. quæro declinationẽ, inuenio uti 18. gra. 58. mi ſinum eius
declinationis
.
ſ. 32501. quia minorem duco in ſinũ totũ, & productũ diuido in ſinũ
64GENVINVS VSVS plitudinis ſcilicet 48572. in quotiente prouenient 66913. arcus illius eſt 42. gra. quibus
ſubtractis
à 90.
remanẽt 48. gr. uera illa eleuatio poli quæſita ad locũ intronizatiõis.
PRONVNCIATVM LXI.
Cognito iam gradu medij cœli, ſimiliter & gradu aſcendentis, altitudi-
nem
poli in de cognoſcere.
Vbi gradũ medij cœli habueris, quærè deinceps angulũ eclypticæ & meridiani 26.
27. uel 28. ꝓnunc. ſi minor fuerit ̈ 90. erit ad hãc oꝑationem ſatis idoneus: ſin autem
maior
extiterit, ſubtrahe eum de ſemicirculo, &
reliquũ erit ad cõmodũ. Deinde ꝓpone
arcũ
à medio cœliuſ ad gradũ aſcendentis, is ſi minor ſit ̈ 90.
etiã iuſtus erit: ſin ma-
ior
, ſubtractus à ſemicirculo, relinquet nume℞ aptum ad hãc oꝑationẽ, ſinum eo℞ alte℞
duc
in alte℞, ꝓductũ diuide in ſinũ totũ, arcum q̊tientis ſubtrahe à 90.
& remanebit am
11Lateralis in
troitus ſimi
le apprehẽ
dit.
plitudo aſcẽdẽtis.
Hinc ꝓcede ita, ut ſuꝑiori ꝓnunciato edoctus es, unum attẽde, ſi gra
dus
aſcendentis ſit in aliq̊ ſigno℞ ſeptentrionalium, tunc etiã amplitudo erit ſeptentrio-
nalis
, &
ſimili modo res ſe habet de meridionali. Sciendum inſuꝑ eſt inutilem & uanam
eſſe
hanc operationẽ, quũ in medio cœli fuerit principiũ uel , puncta quo proxi
me
coniuncta, ſiue præcedant ſiue ſequantur, quo ergo longius diſtat principium
uel
à medio cœli, eo certior etexpeditior hæc erit operatio, ſed hic non neceſſarium fu
erit
exemplo rem demonſtrare, quando cum ſuperiori pronunciato multum cohæret.
PRONVNCIATVM LXII.
In quacun regione, perſpecta eleuatione poli, tempus quo punctum zo
diaci
ab arcu per polos mundi &
arcum æquinoctialis ducto uſ ad circulũ
uerticalem
moueatur, dijudicare.
Hic iam circulum, qui polos mundi & arcum æquatoris trãſit, intelliges circulum
maiorem
, circulus dicitur horæ 6.
ante meridiẽ, ꝗa quũ (sun) ad eum ꝑtingit, tunc hora 6
eſt
poſt mediÀ© noctis, &
6. horæ adhuc diſtãt à meridie, ſiquidẽ tunc exacte tempus medi
um
eſt int meridiẽ &
mediũ noctis, quãdo Sol illum attingit. Principio igitur huius oꝑa
tionis
, quære 5.
declinationẽ ꝓpoſiti puncti eclypticæ & altitudinẽ puncti dati in cir-
culo
uerticali 20.
ꝓnunc. ſinũ cõplementi altitudinis huius in circulo uerticali ſepo-
22Arealis in
greſſus iun
gitur.
ne in locum aliquẽ ſeorſim, ſimilit &
ſinũ cõplementi declinatiõis dati pũcti eclypticæ,
minorẽ
duc in ſinum totum, ꝓductũ in maiorem diuide, &
arcus q̊tientis ex 90. ſubtra-
ctus
relinquet gradus æquatoris, ꝗbus in horas horarũ´ minuta cõuerſus, habebis op
tatum
.
? ? Vide exemplũ. Cupio ſcire in loco & die intronizatiõis tempus illud cõme
33EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
moratũ, declinatio ita Solis eſt 20.
gra. 42. mi cõplementũ eius 69. gra. 18. mi. ſinus ip
ſius
93544.
is (ꝗa maior) erit altitudo (sun) in circulo uerticali eſt 28. gra. 24. mi. ſinũ cõple
mẽti
87964.
duco in totũ, ꝓductũ in diuiſorẽ diuido, & ꝓueniũtin q̊tiente 94034. arcus
eius
eſt 70.
gra. 7. mi. ſu bducto à 90. remanẽt 19. gra. 53. mi. æquatoris, ho℞ ſi ſemꝑ 15
hora unica ſupputẽ, habebo horã 1.
mi. 19. ſecunda 32. tẽpus. ſ. illud quo Sol percurrit
ab
hora 6.
uſ ad circulum uerticalem in parte orientis, quod tamen & de parte occidua
intelligendum
eſt, niſi quòd tũc Sol citius circulum uerticalem attingit quàm horam 6.
poſt meridiem, at hæc operatio nihil loci habet in ſignis meridionalibus.
PRONVNCIATVM LXIII.
Intellecta altitudine poli, adhucemetiri quanto tempore arcus aliquis
eclypticæ
propoſitus à principio uſ in finem pertranſeat circulũ uerticalẽ.
Cõſidera hic ante arcũzodiaci, an principiũ eius declinationẽ habeat maiorẽ ̈ finis
ſiue
, numerãdo illũ iuxta ue℞ ordinẽ ſigno℞.
Et quæſita quidẽ 5. declinationem u-
triuſ
, adhuc inꝗre præcedens ꝓnunc.
tempus, in quodlibet punctum principij & ſi
nis
dati arcus, ꝓmoueatur ab hora 6.
uſ ad circulũ uerticalem. Inueſtiga etiã utriuſ
illius
puncti aſcenſionẽ rectã per 7 ꝓnunc.
& ſubtrahe aſcenſionẽ minorẽ à maiori, reſi-
duũ
obſerua ſeor@@m, ſubtrahe etiã tempus minimũ (tantũ duc gradus æquatoris ante
uerſionem
in horas) à maiori, q̊d utrun ex præcedenti ꝓnunc.
inueniſti ab hora 6. uſ
ad
cõtactum circuli uerticalis, ſi declinatio ſinis huius arcus maior fuerit ̈ illa
65TABVLARVM SINVVM PER PET. APIANVM. adde reſiduũ ad iſtud q̊d paulo ante ſe poſuiſti reliquũ aſcenſionũrecta℞. Sed ſi declina
tio
finis arcus ꝓpoſiti, ſecundũ ordinẽ ſignorũ numerãdo, minor extiterit declinatiõe ini
huius arcus, tũc ſubtrahe reſiduũ hoc â reſiduo aſcenſionũ rectarũ, utrã hanc rationẽ
q̊d
ꝓducitur tempus ipſum eſt (ſi ſemper 15.
gradus una hora ſupputentur) in quo ar-
cus
ꝓpoſitus ꝓcurrit ultra circulũ uerticalẽ.
ld omne ſic intelligendũ eſt, ambo termi-
ni
iſtius arcus ſint in medietate ſeptentrionali, fœlicius iſta oia intelliges ex adiũcto exẽ-
11EXEM
PLVM

Epiſoopi.
plo.
? ?Volo ſcire quanto tꝑe arcus iſte à 2. gra. 26. mi. II, ubi Sol fuit in die & hora in-
tronizatiõis
uſ ad 16.
gra. 49. mi. II, circulũ uerticalẽ trãſcendat, aſcenſionẽ igitur re-
ctaminueni
ad 2.
gra. 26. mi. II per 7. ꝓnunc. ea eſt 60. gra. 21. mi. aſcenſio aũt 16. gra.
49. mi. II eſt 75. gra. 37. mi. differentia earũ 15. gra. 16. mi. reſiduũ ſepono ſeorſim, mox
ex
præcedenti ꝓnunciato quæro tempus ab hora 6.
uſ dum 2. gra. 26. mi (qui Solipſe
eſt
) ad circulũ perueniat uerticalem, inuenio ergo 19.
gra. 53. mi. At hoc ita ſeruo, non
immutans
in horas.
Comperio etiam tempus illud ad 16. gra. 49. mi. II, a b hora 6. do-
nec
attingat circulum uerticalem habere 29.
gra. 10. mi. Nunc igitur ſubtraho 19. gra.
53
.
mi. à 39. gra. 10, mi. & remanent 9. gra. 17. quandoquidem declinatio 16. gra. 49. mi.
II
, maiorem 22.
gra. 50. mi. quàm declinatio hæc 2. gra. 26. mi. II, quamper 5. pronuncia
tum
inueni eſſe 20.
gra. 42. mi. Iam addo 9. gra. 17. mi. ad reſiduũ ſiue differẽtiam aſcen-
ſionum
rectarum, ſcilicet 15.
gra. 16. mi. inde & prouenient 24 gra. 33. mi. Quibus con-
uerſis
in horas &
horarum minuta, habebo horã 1. & minuta ferè 38. Quanto tꝓe arcus
ille
à 2.
gra. 26. mi. II decurrit uſ ad 16. gra. 49. mi. II, ſuper circulum uerticalem.
PRONVNCIATVM LXIIII.
Idem hoctempus adhucalio modo perquirere, at ea ueluti generalis eſt
regula
ad totam eclypticam.
Quum in hac operatione arcus datus ſit ſemicirculus, is ſanè uerticalem tranſcendit
in
12.
horis, at ideo nulla peculiari animaduerſione hic opus eſt. Si autem arcus datus
eclypticæ
fuerit ſemicirculo minor, eius´ termini à principio æquales habuerint re-
motiones
, &
ideo etiam neceſſario ab æquinoctiali ſcilicet â 90. gradu, qui cum principio
cancri
ſemper iacet in medio cœli, æquales diſtantias tunc differentia aſcenſionum, quæ
aliàs
aſcenſio dati arcus recta diciſolet, eſtarcus huius temporis quem inquiris, non eſt
igitur
quòd amplius labores ſolicitus, ſiquidem eo temporearcus datus percurrit circu-
lum
uerticalem.
Cæterum ſi termini arcus dati inæquales habuerint diſtantias à princi-
pio
Cancri, oportebit te amborum illorum aſcenſionem quærere rectam, ſimiliter &
utri
uſ
declinationem ab æquatore.
Deinde inquire etiam cuiuslibet termiui altitudinem
ſupra
horizontem in circulo uerticali per 20.
pronunciatum, poſtea tibi propone ſinus
primi
termini complementi altitudinis &
complementi declinationis, minorem ex ijs
22Aredlis in-
greſſus.
duc in totum, productum diuide in maiorem, &
arcus quotientis uocabitur inuentũ
primum
.
Simili modo operaberis etiam cum finali complemento termini & ſinum cõ-
33Inuentum
primum-
Inuentum
ſecundum.
plementi declinationis eius, at ſic arcus quotientis dabit inuentum ſecundũ.
Porrò de-
inceps
ſubtrabe inuentũ minus à maiori, &
remanebit differentia inuentorũ adde ad
aſcenſionem
rectã arcus propoſiti, quam paulo ante dixi differentiã inter aſcenſiones re
ctas
duorũ terminorũ, ſi modo terminus finalis Borealior extiterit ̈ initialis, uel ſubtra
he
differentiam iſtam, ſi terminus finalis meridionalior fuerit puncto initiali.
Ex hac ſiue
additione
ſiue ſubtra ctione, quicquid reſultabit, arcus erit æquatoris ſimul oriens ar-
cu
ꝓpoſito eclypticæ circulum uerticalem ſupergreditur, tantũ ut gradus iſtos in horas
&
horarũ minuta cõuertas. Adhuc tamen, ſi arcus datus eclypticæ incipiat in principio
, &
deſinat citra princi piũ , tunc ſanè ipſum inuentum primum ſine illa ulterioriſup
putatione
erit 90.
gra. & ſi finis arcus propoſiti, deſinat in principium præciſe, princi
pium
autem ſuum habeat poſt principium , tunc obmiſſo inuento altero, operatio fi
et
ut prius.
? ? Exemplum ſit hoc tibi, ne difficultatem cauſſari nimiam queas. Ipſo die
44EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
intronizationis fuit locus (sun) 2.
gra. 26. mi. II, nunc ergo cupio ſcire à gradu (sun) uſ ad
16
.
gra. 49. mi. Gemini, tempus iſtud, in arcus hic circulũ uerticalem ſupergreditur
66GENVINVS VSVS altitudine poliloci in facta eſt intronizatio, hactenus ſemp cõſtituimus 48. gra. altitu
do
2.
gra. 26. mi. II, in circulouerticali eſt 28. gra. 24. mi. cõplementum eius 61. gra. 36.
mi. ſinus iſtius 87964. declinatio autem eſt 20. gra. 42. mi. cõplementũ eius 69. gra. 18.
mi
.
& ſinus 39544. minorẽ ita ſinũ 87964. duco in totũ, ꝓductũ diuido in maiorẽ, &
ueniunt
in quotiẽte 94034.
arcus 70. gra. 7. mi. dicetur inuentũ primũ. Declinatio termi
ni
finalis 16.
gra. 49. mi. eſt 22. gra. 50. mi. ſinus cõplementi 92163. & altitudo in circu-
lo
uerticali 36.
gra. 25. mi. hinc proueniunt 87314. arcus erit 60. gra. 50. mi. inuentum. ſ.
ſecundũ
, q̊d tan̈ minoris numeri ſubtraho â primo, &
manent 9. gra. 17. mi. At quũ
finalis
terminus Borealior ſit initiali termino arcus ꝓpoſiti, addo 9 gra.
17. mi. ad aſcen-
ſionem
rectã arcus ꝓpoſiti.
ſ. 15. gra. 16. mi. & proueniunt 24. gra. 33. mi. quibus conuer
ſis
in horas, ꝓdibũt hora una &
38. ferè minuta, ſicuti ſuperius etiam probatum fuit.
PRONVNCIATVM LXV.
Si in duabus regionibus altitudo poli ſitignota, & uno momento unus a-
ſcendens
exiſtat, ſed ad meridianos eorum pertingat duplex eclypticæ pun
ctum
etiam ignotum, adhucinſuper cognoſcere latitudines &
differentiam
longitudinis
earum.
Vbiiam gradus medij cœli cuiuſcun regionis cognoueris, quære aſcenſionem rectã
cuiuslibet
pũcti medij cœli, ſubtrahe deinde medium cœli aſcenſionem rectã, puta mino
rem
à reliquo gradu medij cœli, hoc eſt à maiori, relictum inde erit differentia longitudi-
num
inter utrun &
quia aſcendens ambarum regionum eſt punctum eclypticæ etiam
notum
, porrò in quire altitudinem poli utriuſ iuxta præſcriptum pronunc.
61. at ſic
habebis
optatum, breui exemplo rem tibi demonſtrabimus.
Eſto ut in una ciuitate medi
arit
cœlum.
16. gra. 40. mi. γ, in alia autem 23. gra. 37. mi. γ, utrin etiam fuerit in aſcen
dente
5.
gra. 25. mi. , quæritur iam quantum eleuatus ſit polus utrin, & quæ inter am
bos
locos ſit diſferentia longitudinis.
? ?Exemplum prius demonſtraui per 61. pro-
11EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
nũc.
& Auguſtæ, ubi facta eſt intronizatio, altitudo poli ſupponitur 48. gra. ſicuti ſæpe
diximus
, uerum in ignota ciuitate fuit in medio cœli 23.
gra. 37. mi. γ. eodem. ſ. momen
to
quo fuit 5.
gra. 25. mi. in aſcendente. aſcenſio recta 16. gra. 40. mi. γ eſt 15. gradu-
um
, 21.
minutorum. & aſcenſio recta 23. gra. 37. mi. γ eſt 21. gra. 51. minutorum. Iam
ſi
aſcenſionem minorem ſubtraho à maiori, remanet differentia 6.
gra. 30. mi. differentia
inquam
longitudinis iſtarum duarum ciuitatum.
Mox quæro & angulũ meridiani at
eclypticæ
iuxta gradũ medij cœli.
ſ. 23. gra. 37. mi. γ, eſt 68. gra. 17. mi. & diſtantiã à
medio
cœli uſ ad aſcendentẽ, ſunt 101.
gra. 48. mi. & quũ hæc ſuꝑet 90. ſubtraho à ſe
micirculo
, &
remanẽt 78. gra. 12. mi. Nũc inꝗro amplitudinẽ aſcendentis in hũc modũ:
principio quæro 26. 27. uel 28. angulũ quem facit eclyptica meridiano iuxta gradũ
medij
cœli, qui eſt 68.
gra. 17. minutorũ, ſinus eſt 92902. duco in ſinũ 78. gra. 12. mi.
ſcilicet
97886.
puta reſiduũ. Poſt̈ diſtantiã medij cœli ab aſcendente ſubtraxi de ſemi-
22Lateraliter. circulo, productũ diuido in ſinum totum, &
in quotiente proueniunt 90938. arcus eius
65
.
gra. 25. mi. reſiduũ aũt à 90. eſt 24. gra. 35. mi. amplitudo. ſ. illa aſcendentis, cuius ele
uatio
polaris adhuc eſt incognita.
Duco igitur ſinum declinationis aſcendentis gradus
33Arealiter. 32501.
puta minorem in ſinum totum, & productũ diuido in ſinum amplitudinis 41601
in
quotiente proueniunt 78125.
arcus ipſius 51. gra. 23. mi. de 90. ſubtractus, relinquit
38
.
gra. 37. mi. quæ eſt altitudo poli ignotæ ciuitatis, quæ ſimul cum loco intronizatio-
nis
eadem hora qua illa facta eſt, in aſcendente habuit 5.
gra. 25. mi. .
PRONVNCIATVM LXVI.
Ciuitatibus duabus eundem aſcendentem habentibus eadem hora &
momento
, utriuſ etiam eleuationem poli perſpecta, differentiam longitu-
dinum
inter eas concluſum inuenire.
Facilem operationẽ hoc habet ꝓnunciatũ, quũ em̃ iam ex ſuꝑioribus ꝓnunciatis aſcẽ
44EXEM-
PLVM

Epiſcopi.
ſionẽ obliquã cognita habueris utriuſ loci, ſubtrahe ſtatim minorẽ à maiori, &
remane
bit
differentia longitudinum, idex hoc exemplo cognoſces.
? ?Auguſtæ eleuatus
67TABVLARVM SINVVM PER PET. APIANVM. polus 48. graduũ, eſt & alia ciuitas, quæ altitudinem poli habet 38. gra. 37. mi. & ea unà
Auguſta ad horã intronizationis habet in aſcendent 5.
gra. 25. mi. , iam ſi quæram
ex
præcedentibus ꝓnunciatis amplitudinem aſcendentis in eleuatione 38.
gra. 37. mi.
erit illa 24. gra. 35. mi. ſinum cõplementi ſui 90935. duco in ſinum totum, productũ diui
do
in ſinũ cõplementi declinationis 5.
gra. 25. mi. . ſ. 94570. in q̊tiente inuenio 96156
arcus
eius eſt 74.
gra. 3. mi. hunc ſubtraho à 90. & remanent 15. gra. 57. mi. differentia. ſ.
aſcenſionalis
, qua ſubtracta ab aſcenſione recta 5.
gra. 25. mi. , ſcilicet 127. gra. 47. mi.
remanent
111.
gra. 50. mi. quæ aſcenſio eſt obliqua 5. gra. 25. mi. in eleuatione poli
38
.
gra. 37. mi. Vnde ſubtraho aſcenſionem obliquã 5. gra. 25. mi. in eleuatione poli
48
.
gra. ſcilicet 105. gra. 20. mi. & remanent 6. gra. 30. mi. differentia nimirum longitu-
dinis
duarum iſtarum urbium, quam inquirendam propoſui.
PRONVNCIATVM LXVII.
Cognita duarum urbium latitudine, ſimiliter & differentia ipſa longitu-
dinis
, an eundem habeant uno momento aſcendentem uidere.
Præmonitũ hic te principio uolo, ut in hac operatiõe ijs tantũ utare regionibus, q̃lati
tudine
ſua cõplementũ maximæ declinationis ſuꝑgrediũtur.
Na ſi latitudines duorũ
loco℞
ſint æquales, &
utra fuerit minor cõplemento maximæ declinatiõis ſolaris, tũc
fieri
poteſt, ut uno aliq̊ momento urbes iſtæ idem habeãt punctũ eclypticæ in aſcen-
dente
.
Quũ aũt duæ ciuitates inæquales habent latitudines, tuncita ꝓcedendũ tibi erit.
Primũ ꝓpone tibi ſinũ cõplementi latitudinis minoris, & minorem duc in totũ, ꝓductũ
in
maiorem diuide, arcus quotiẽtis dicetur argumentũ cõmunicationis.
Deinde duc ſi-
num
cõplementi latitudinis maioris in ſinũ differentiæ lõgitudinũ duo℞ loco℞, &
arcũ
11Inuentum
primum.
Arealis in-
greſſus.
Inuentum
ſecundum.
Lateralis
operatio.
Inuentum
tertium.
Arealis
proceſſus.
quotientis uocabis inuentũ primũ.
Mox etiam tibi ꝓpone linũ cõplementi primi inuen-
ti
ſinu latitudinis minoris, minorem duc in totũ &
diuide ꝓductũ in maiorem, ab arcu
quotientis
ſubtrahe latitudinẽ minorẽ, reſidui dic inuentũ ſecundũ.
Porrò inde duc ſinus
horũ
inuentorũ in ſeipſos, &
ꝓductũ diuide in totũ ſinũ, arcus q̊tientis de 90. ſubtract9,
relinquet
inuentũ tertiũ.
Poſtea adſume ſinus inuenti primi & tertij, minorẽ duc in totũ,
ꝓductũ
in maiorẽ diuide, &
arcus quotientis ob diſcrimen uocabitur numerus compa-
randus
, is ſi minor fuerit argumento cõmunicationis antea inuento, argumentũ erit
tibi
certũ urbes iſtas ꝓpoſitas aliq̊ momẽto totius anni die naturali idem habere punctũ
eclypticæ
in aſcendente.
Sed ſi numerus cõparandus æ qualis extiterit argumento cõmu
nicationis
, ſemel dũtaxat in horoſcopo cõmunicabũt.
Verumtamẽ ubi numerus cõpa-
randus
ſit maior argumẽto, eſt q̊d putes un̈ fieri poſſe, ut iſtæ ciuitates eodẽ inſtanti
habeãt
idem punctũ eclypticæ in aſcendente:
quæ aũt habent differentiã lõgitudinis,
22EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
illæ poterunt q̊tidie principiũ γ &
ſimul habere in aſcendẽte. ? ?Video rem hanc
paulo
eſſe obſcuriorẽ, ̈ ſine exemplo tibi poſſet intelligi, ꝓpono igit̃ hic rurſus locũ
intronizatiõis
, is habet 48.
gra. latitudinis, & rurſus aliã ciuitatẽ habet 6. gr. 30. mi. ab
iſta
lõgitudine, &
latitudo illius eſt 38. gra. 37. mi. Nunc ex præſcripto oꝑationis du-
co
ſinũ maximæ declinationis Solis in totũ, &
diuido in ſinũ cõplementi minoris latitu
dinis
, at in q̊tiente ꝓueniunt 51033.
arcuserit 30. gra. 41. mi. & uocabitur argumentũ
cõmunicationis
.
Deinde duco ſinũ cõplementi latitudinis maioris in ſinũ differẽtiæ lon
33Inuentũ pri
eſt gra.
4. mi. 21.
gitudinis.
ſ. 11320. ꝓductũ diuido in totũ, & in q̊tiente ꝓueniunt 7574. arcus eius eſt 4.
gra. 21. mi. & dicetur inuentũ primũ, eius ſinus 99711. erit diuiſor, quem diuido produ-
ctũ
q̊d ex multiplicatione totius &
latitudinis maioris ꝓuenerat. Arcus quotientis eſt
44Inuẽtum ſe
cundũ ha-
bet gra. 9.
mi. 34.
48.
gra. 11. mi. inde ſubtraho latitudinem minorẽ, ut remaneat inuentũ. ſecundũ. 9. gr.
34. mi. Iam duco ſinus primi & ſecundi inuento℞ in ſeipſos, ſcilicet 98609. in 99711. &
productum
diuido in totum, quotiens erit 98324.
arcus eius de 90. ſubtractus, relinquet
10
.
gra. 30. mi. inuentum ſcilicet tertium. Deinde propono ſinum inuentiprimi 7574.
55Inuentũ ter
tertium
cõprehẽdit
gra. 10.
mi. 30.
eum duco in totum, productum uero diuido in ſinum inuenti ſecnndi, ſcilicet 18223.
quotiens erit 41562. arcus eius 24. gra. 34. mi. ſupra dictus à nobis eſt numerus compa-
randus
.
Comparo igitur nunc ſiue cenſeo & æſtimo eum erga argumentum communi
cationis
, qui ſi minor fuerit argumento (ita ut eſt) iudicium id mihi certum eſt,
68GENVINVS VSVS illas cluitates inde ſingulos dies bis idem punctũ in aſcendente, uno temporis momẽto.
PRONVNCIATVM LXVIII.
Si quando duæ ciuitates, quarum cognitæ ſint latitudines & longitudi-
nes
, uel ſaltem differentia longitudinum, iam´ ex ſuperiori pronunciato in
uentum
ſit, eas eodem momento quotidie ſemel aut bis unum habere aſcen-
dentem
, punctum iam iſtud eclypticæ in aſcendente expedite indagare.
Superiori pronunciato cõmemoratũ per nos eſt, fieri interdũ, ut duo loca ſimul habe-
ant
eodẽ inſtanti unũ aſcendentẽ, uno die ſemel aut bis, quod ſi ſemel accidat die natura-
li
, &
locus qui Borealiorẽ latitudinẽ habet, ſit etiam orientalior, tũc principiũ in eo-
dem
inſtanti iacet in utro´ horizonte.
Sed ſi locus, cuius latitudo Borealior eſt, fuerit
occidentalior
eo cui cõparatur, principiũ in utro horizõte erit eodẽ momento.
At-
qui
ſi cõtingit, ſicut ſuperius uiſum eſt, uno die duo puncta eclypticæ in duobus locis ſi-
mul
eſſe in horizonte, tunc tibi propone numerũ comparandũ ex ſuperiori pronunciato
11Lateraliter inuentũ, eius ſinum duc in ſinũ latitudinis minoris, &
productũ diuide in ſinum totum,
quotientẽ
ſepone in locũ aliquẽ, unà ſinu maximæ declinationis Solis, minorẽ duc in
22Areatim. totum, ꝓductũ diuide in maiorem, arcũ quotientis ſubtrahe de 90.
& reſiduũ mõſtrabit
tibi
diſtantiam gradus aſcendentis à principio , ſi tamẽ ciuitas iſta Borealior etiã ori-
entalior
fuerit ſua cõpare, uel ab initio , ſi fuerit occidentalior.
Eam diſtantiã ſi nume
res
ſecũdum exigentiã rei à principio uel , ſecundũ ordinẽ ſignorũ, terminus ipſius
ſiue
finis dabit tibi punctũ eclypticæ in utro horizonte eodẽ temporis momẽto inuen
33EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
tum.
? ? Exemplũ etiam hic dabimus, ut res fiat dilucidior, ne uideamur tan̈ in tene-
bris
tantũ præceptionũ uerſari, applicando ea ad uſum rei.
Propono ecce mibi iterũ
prius
illud exemplũ, in quo locus alter notiſsimus ille habet in latitudine 48.
gra. alter
38
.
gra. 37. mi. & ille quo occidentalior eſt, numerum igitur comparandum inueni eſ-
ſe
24.
gra. 34. mi. ſinum eius duco in ſinum complementi latitudinis minoris. ſ. 78133.
productũ diuido in ſinũ maximæ declinationis, ſi deinde arcũ quotientis ſubtraho à 90.
remanent
35.
gra. 25. mi. quibus numeratis à principio (ſiquidẽ locus ille ad quem
paratur
alteri occidẽtalior eſt) ſecundũ ordinẽ ſignorũ finietur numerus ille in 5.
gra. 26
mi
.
, qui & aſcendens eſt uno temporis articulo utriuſ lociſeu ciuitatis.
PRONVNCIATVM LXIX.
Quotidie ex altitudine & Azimuth Solis eleuationem poli colligere.
Retulerit plurimũ pronũciatũ hoc diligenter obſeruare, ſiquidẽ ꝑeam quis eleuatio-
nem
poli ſingulis diebus cognoſcere hoc modo.
Ex 39. ꝓnunc. inuentã habes diſtantiam
Solis
in circulo maiori ab interſectiõe æquinoctialis &
horizõtis, ex 40. aũt angulũ quẽ
facit
circulus iſte maior æquatore iuxta punctũ interſectionis horizõtis obliqui &
æ-
quatoris
, angulũ hũc differentiæ cauſſa uoco angulũ ſuperiorẽ.
Deinde inueniſti ex 41.
ꝓnunc. angulũ quẽ idem ille circulus efficit horizõte, etiã iuxta interſectionẽ æ quato
ris
&
horizõtis, ſiquidẽ tres illi circuli maiores ibi cõueniunt, at is angulus dicetur infe
rior
.
Quod ſi Sol fuerit in aliq̊ ſignorũ ſeptentrionaliũ, tunc ſubtrahe ſuperiorem an-
gulũ
ab inferiori.
ſin aũt Sol in ſigno aliquo ſiet meridionali, inferiorẽ & ſuperiorẽ angu-
los
ſimul addendo cõiunges, &
ꝓueniet inde tibi altitudo æquatoris propoſitæ regionis
ſiue
ciuitatis, cõplementũ ipſius erit altitudo poli quæſita, ſicut ex hoc exẽplo intelliges.

?
?Eſto ut in die & hora intronizationis Auguſtæ obſeruarit quiſpiã inſtrumentũ alti-
tudinẽ
Solis 44.
gra. 52. mi. ſupra horizontẽ, Azimuth q̊ ipſius ab ortu æꝑnoctialis
44EXEM.
PLVM

Epiſcopi.
uerſus meridiẽ 21.
gra. 4. mi. Sol aũt eo die & hora fuit in 2. gra. 26. mi II, declinatio eius
5.
ꝓnunc. eſt 20. gra. 52. mi. Iam quæſiturus ego principio ſum quãtus ſit arcus, qui ex
(sun) ad interſectionẽ æquatoris &
horizontis adduci poteſt, ſinũ cõplementi Azimuth. ſ.
93316. duco in ſinũ cõplementi altitudinis. ſ. 70875. productũ diuido in ipſum totum,
quotientis
erit 66137.
arcus illius quotientis de 90. ſubductus, relinquet 48. gra. 36. mi.
arcus
ſcilicet quæſitus.
Poſt hæc inſuꝑ quæro angulũ ſuperiorẽ hoc modo, ſinũ declinati-
onis
(sun) 35447.
duco in totũ, ꝓductũ inde diuido in ſinũ arcus iam inuenti. ſ. 75011.
69TABVLARVM SINVVM. tiens eſt 47122. arcus uero eius 28. gra. 8. mi. eſt angulus iſte ſuperior. Inferiorem porrò
ſic
inquiro, ſinũ altitudinis Solis 44.
gra. 52. mi. ſ. 70545. tan̈ minorẽ duco in totũ, ꝓdu-
ctum
diuido in ſinũ arcus inuenti 75011.
in quotiente uideo prouenire mihi 94046. ar-
cus
eius eſt 70.
gra. 8. mi. angulus inferior. Et quia Sol eſt in ſigno Boreali, ſuperiorẽ an-
gulum
ſubtraho ab inferiori, hoc eſt 28.
gra. 8. mi. à 70. gra. 8. mi. ſic´ remanent 42. gra.
11EXEM.
PLVM

loain quo
facta eſt in
tronizatio.
Longitudo
Auguſtæ
ab occidẽte
gra. 28. mi.
31.
cuius cõplementum eſt 48.
gra. altitudo illa poli quæſita ad locum introniſationis.
PRONVNCIATVM LXX.
Si quando duorum locorum longitudines ſunt æquales, & inſuper eorum
latitudines
notæ, at inæquales, diſtantiam inter ea ſecundum uiam directã
inueſtigare
.
Quandocũ duo loca æquales habent gradus unà cum minutis in longitudine, argu
mentum
rectum eſt ea ſub uno eſſe meridiano, &
ſinum hunc facile colliges in meridie
aſpiciendo
Solem ſub horam 12.
quòd ſi locus ille altitudinem poli habuerit maiorem ̈
iſte
alter à quo diſtantiam ſcire cupis, certum eſt eum directe poſitum eſſe uerſus ſepten
22Altitudo
poli Augu-
ſtana gra.
4 s. mi. 20.
trionem, at monſtrat umbra Solis circa horam 12.
Sed ſi pauciores habeat gradus
in
latitudine, ſitus erit uerſus meridiem directe ad Solem, quum dies medius eſt, iam ſi di
ſtantiam
quæris, ſubtrahe latitudinem minorem à maiori, &
reſiduum tibi oſtendet di-
33Longitudo
Erfordiana
gra. 28
mi. 30.
ſtantiam iſtam locorum in gradibus, at minutis, diſtantiam hanc in miliaria rediges,
ſi
pro quolibet gradu 15.
miliaria cõnumeres Germanica uel 60. Italica, & ſemper pro 4
minutis
graduũ unum minutũ miliarium.
? ? Exemplum ſit hoc tibi: Si in ipſo loco in-
tronizationis
, ubi longitudo eſt 28.
gra. 31. mi. latitudo autem 48. gra. 20. mi. cupio ſcire
44Latitudo
uero gra.
51. mi. 10.
Diſtantia
inter Augu
ſtam & Er
fordiam.
ſitum ſimul &
diſtantiam Erfordiæ, propono etiam mihi gradus longitudinis Erfordiæ,
qui
ſunt 28.
gra. 30. mi. latitudo aũt 51. gra. & 10. mi. habet, iam nunc conſidero, quòd lon
gitudo
utriuſ eſt æqualis, eas etiam uni ſubeſſe meridiano, &
quia latitudo Er-
fordieñ
, maior eſt Auguſta, certus ſum, quòd Erfordia reſpectu Auguſtæ ſit Borealis, ita
ut
umbra Solis hora 12.
ſub meridiem mihi mõſtret Erfordiæ ſitum, ſi dehinc ſubtraho
latitudinẽ
Auguſtanã à latitudine Erfordieñ.
remanent mibi 2. gra. 40. mi. quibus reſo-
lutis
, habeo 40.
miliaria. diſtãtiã Erfordiæ ab Auguſta, quæ duæ ciuitates uno temporis
55Quare ha-
ctenus alti-
tudo poli
momẽto habẽt meridiẽ.
Nec eſt mireris, cur hic latitudinẽ Auguſtæ poſuerim 48. gra.
20. mi. quũ ſupra ſemꝑ 40. gra. tm̃ ſine minutis additis numerarim, ſiquidẽ ibi minuta
uolens
prætermiſi, ut facilior tibi nota eſſet operatio, nunc ad reliqua progrediamur.
66Auguſtana
per gradus
ſaltẽ &
minuta e-
tiam propo
ſita ſit.
PRONVNCIATVM LXXI.
Quum loca duo uni ſubiecta ſunt meridiano, & alterius tantum nota ſit la
titudo
&
diſtantia ignota, inde latitudinem alterius elicere.
Pronunciatum hoc à ſuperiori planè inuerſum eſt, ideo´ miſſa explanatione opera-
tionis
, exemplum tantummodo quo ſupra uſi ſumus, adducendum erit.
? ? Eſto ut Au-
77EXEM-
PLVM

dc Auguſta
guſtæ ſciam Erfordiam planè eſſe oppoſitam uerſus ſeptentrionem, diſtare quo ab ea
per
40.
miliaria Germanica, iam ergo mutatis miliaribus in gradus, ſemper 15. miliaria
ſupputãdo
pro gradu uno, habebo 2.
gra. 40. mi. Auguſtæ autem latitudo eſt 48. gra. 20.
mi. Et quia Erfordia propinquior eſt ſeptentrioni, addo 2. gra. 40. mi. ad latitudinẽ Au-
guſtanam
, &
proueniunt Erfordiæ 51. gra. 10. mi. ſed ſi locus ignotus reſpectu loci intro
nizationis
Auſtralior, eiuſmodi gradus diſtantiæ ſubtrahi deberent à latitudine Augu-
ſtana
, in hoc ut proueniret latitudo loci illius quæſita.
PRONVNCIATVM LXXII.
Locis duobus æqualem poli altitudinem habentibus, quæ utra ſit no-
ta
, ſed ita, ut diuerſis ſubiaceant meridianis, cognita etiam differentia lon-
gitudinis
, adhuc eorum inſuper diſtantiam cognoſcere.
Res hæc multo la bore eget ne moleſta operatiõe, ſed tantũ tibi propone cõple-
mentũ
latitudinũ, qm̃ æqualia ſunt, deinde etiam differentiã longitudinũ, eam mediato,
ſinum´
medietatis differentiæ longitudinũ duc in ſinum cõplemẽti latitudinum,
70GENVINVS VSVS ctum diuide in ſinumtotum, arcus quotientis duplicatus oſtendet tibi diſtantiã locorum
quæſitã
.
? ?Exempli gratia. Auguſtæ, ubi facta eſt intronizatio, lõgitudo habet 28.
11EXEM-
PLVM
Epiſcopi.
gra.
31. mi. latitudo autem 48. gra. 20. mi. Vienna Auſtriæ in lõgitudine habet 35. gra.
8. mi. ſed in latitudine 48. gra. 22. mi. iſtæ ergo duæ latitudines ſunt inter ſe æquales, ſiqui
dem
2.
minuta quæ ſuperſunt, nullum hic errorem ingerunt, cõplementum latitudinum
eſt
41.
gra. 40. mi. ſinum eius 66479. duco in ſinum medietatis differentiæ longitudinis,
quæ
eſt 3.
gra. 18. mi. cuius ſinus eſt 5756. productum diuido in totum, & proueniunt in
quotiente
3826.
arcus illius eſt 2. gra. 12. mi. quibus duplicatis, habeo 4. gra. 24. mi. iuſta
illa
diſtantia Auguſtæ &
Viennæ Auſtriæ ad 66. miliaria Germanica.
PRONVNCIATVM LXXIII.
Cognitis duorũ locorum latitudine & longitudine, diſtantiam inuenire.
22Lateralis
ingreſſus.
Inuentum
primum.
Arealis in-
greſſus.
Inuentum
ſecundum.
Lateralis
ingreſſus.
Principio hic tibi utriuſ loci nomen ꝓpone, eorum´ gradus lõgitudinis ſimul & la
titudinis
, quære differentiã lõgitudinum &
ipſa cõplemẽta, mox duc ſinum cõplemẽti la
titudinis
maioris in ſinũ differentiæ lõgitudinis, ꝓductũ diuide in totum ſinum, arcus q̊ti
entis
dicet̃ inuentũ primũ.
Deinde adſume tibi ſinum cõplementi huius inuenti primi, u-
ſinu latitudinis minoris, minorẽ exijs duco in ſinũ totũ, ꝓductum etiam diuide in
maiorem
, &
arcus q̊tientis ſubtractus à latitudine maiori, reliquũ tibi facit inuentũ ſecun
.
Poſtremò ſinus utriuſ cõplementi ambo℞ inuento℞ duc in ſeipſos, ꝓductũ in totũ
diuide
, arcum q̊tientis ſubtrahe à 90.
& remanebit diſtantia loco℞ ꝓpoſito℞. ? ?Exem
plum
in hacre tibi tale dabimus.
Propoſita lõgitudine ſimul & latitudine Auguſtæ, ſicut
33EXEM-
PLVM

Epiſoopi.
ſeꝗtur, cupio ſcire diſtantiã eius à Hieruſalem, quæ eſt in terra ſancta, ſic ergo propono.
Auguſta Retiæ habet in longitudine 28. gra. 31. mi. in latitudine 48. gra. 20. mi.
Hieruſalem ciuitas Iudææ in longit. 66. gra. o. mi. in latitudine 31. gra. 40. mi.
Differentia longitudinis eſt 37. gra. 29. mi.
Sinus differentiæ longit. 60853. Comple huius 52. gra. 31. mi. ſinus eius 79353.
Latitudo maior 48. gra. 20. mi. ſinus 74702. Comple 41. gra. 40. mi. ſinus 96479.
Latitudo minor 31. gra. 40. mi. ſinus 52497. Comple. 58. gra. 29. mi. ſinus 5111.
Hic duco ſinũ cõplementi latitudinis minoris. ſ. 85111. in ſinũ differentiæ lõgitud. ſ.
60853. poſt diuiſionẽ totius ſinus, ꝓueniunt in q̊tiente 51792. arcus eſt 31. gra. 12. mi.
&
dicet̃ inuentũ primũ. Cõplementũ ipſius eſt 58. gra. 48. mi. ſinus autẽ 85536. erit diui
ſor
.
Iam porrò ſinũ latitudinis minoris 52497. duco in ſinũ totũ, ꝓductũ diuido in diui-
ſorem
ſeruatũ, &
ꝓueniunt in quotiente 61374. arcũ illo℞. ſ. 37. gra. 52. mi. ſubtraho à
latitudine
maiori, &
remanet inuentũ ſecundũ. Ad extremũ adhuc duco ſinus cõplemen
to℞
utriuſ inuenti.
ſ. 98336. & 85536. in ſeipſos, ꝓductũ diuido in ſinũ ꝑfectũ & ꝓueni
ent
84113.
Arcus ipſe. ſ. 57. gr. 16. mi. à 90. ſubtractus, relinꝗt 32. gra. 44. mi. uerã diſtan
tiam
Auguſtæ à Hieroſolymis, ad ipſam directã ꝓfectionẽ, citra montium, uallium &

44Diſtantia
Auguſtæ à
Hicroſoly-
miseſt 491.
miliarium
Germanico
rum.
aqua℞ diuerticula, at ea diſtantia eſt 491.
miliarium Germanico℞. Quod ſi autem cõti
gerit
alte℞ locũ habere latitudinẽ Borealẽ, alte℞ Auſtralẽ, tunc duces ſinum cõplemen-
ti
latitudinis ſeptentrionalis in ſinum differentiæ lõgitudinis, ꝓductum diuides in totũ, &

q̊tiens
dabit inuentum primum, eius ſinum cõplementi tibi ꝓpone, ſimul´ ſinum latitu-
dinis
Borealis, minorem duc in totum, ꝓductum diuide in maiorem, arcum quotiẽtis ad
de
ad latitudinem meridionalem, &
habebis inuentum ſecundum. Poſtea cum illis duo-
bus
inuentis operare ſicut ſupra docuimus.
Exemplum tale inuenies pronunciato 99.
PRONVNCIATVM LXXIIII.
Duobus locis in gradibus lõgitudinis & latitudinis cognitis, i quã mũdi ꝑtẽ
alterab
altero declinet (angulũ hũc poſitiõis alio noĩe dicimus) inueſtigare.
Quære ex ſuꝑiori ꝓnunc. diſtantiã illo℞ duo℞ loco℞, & duc ſinum cõplementi latitu-
55Per latera
lem obſer-
uationẽ idẽ
reperies.
Illud ucro
arealem.
dinis minoris in ſinũ differentiæ lõgitudinis, ꝓductũ diuide in ſinũ totum, &
& quotientẽ
ꝓpone
tibi unà ſſnu diſtantiæ loco℞, minorẽ duc in totum, ꝓductum diuide in maio-
rem
, &
arcus q̊tientis monſtrabit angulũ poſitionis, puta quãtum locus ille à meridie uer
ſus
ortũ uel uerſus occaſum, ſimiliter à ſeptentrione uerſus orientem aut occidentem
71TABVLARVM SINVVM PER PET. APIANVM. litus ſit, Azimuth idẽ dici ſolet, de multa alibi, nũc ad exemplũ ueniamus. ? ?A loco
11EXEM-
PLVM

Epiſcopi.
intronizationis cupio ſcire quorſum uergat Hieruſalem, ad ſitum illũ, quẽ digito liceat
mõſtrare
, res ea ſanène nulla ne exigua eſt, ſcire q̊d nun̈ uideris, &
digito oſtendere
ꝑtingit aſpectus, ita ꝓpoſitis gradibus latitudinũ &
lõgitudinum, ſicut in ſuꝑiori
ꝓnunciato
factũ eſt, inuenta etiã diſtantia 32.
gra. 44. mi. ſinũ differẽtiæ lõgitudinum. ſ.
22Diſtantia
Hieroſoly-
à meri
diano Au-
guſtano or
tum uerſus
gra. 73. mi.
18.
60853.
duco in ſinũ cõplementi latitudinis minoris. ſ. 85111. & diuide per totum ſinũ, q̊-
tiens
dabit 51792.
quẽ ut minorẽ duco in totũ, ꝓductũ diuido in ſinũ diſtãtiæ inuentæ. ſ.
53975. In quotiente ꝓueniunt 95783. arcus eius eſt 73. gra. 18. mi. diſtantia Hieroſoly
à meridiano uerſus ortum, ſi quãdo cupiã Auguſtæ ſitum illius digito cõmonſtrare.
PRONVNCIATVM LXXV.
Propoſitis locis duobus, quorum alterius tantum latitudo ſimul & longi
tudo
ſit cognita, alterius autem utra ignota, angulus autem poſitionis ab al
tero
conſtet unà cum diſtantia ad alterum, inſuper eleuationem poli alterius
loci
, longitudinem etiam ſiue diſtantiam longitudinis indagare.
Age hic ſinũ diſtãtiæ duc in ſinũ anguli poſitiõis, ꝓductum diuide in totũ, & arcus q̊-
33Inucntum
primum
later aliter
inucnies.
Inuentum
ſecundum
aredtim.
Operatio
lateralis.
Operatio
Arealis.
tientis dabit inuentũ primũ, cõplementi huius inuenti ſinum tibi ꝓpone, &
ſinum cõple-
menti
diſtãtiæ loco℞, minorem duc in totũ, &
ꝓductũ maiori diuide, arcũ uero q̊tien-
tis
ſubtrahe ex 90.
& reſiduum rurſus ſubtractũ de latitudine nota, dicet̃ inuentum ſecun
dum
.
Quod ſi aũt locus ignotus Borealior extiterit, tunc adde reſiduo latitudinem notã,
&
habebis etiã ſic inuentũ ſecundũ, Deinde duc ſinũ ſecundi inuenti in ſinum cõplementi inuen
primi
inuenti, &
deinde in totum, arcus q̊tientis mõſtrabit latitudinem loci ignoti quæſi
tam
, partem eius q̊d erat inquirendũ.
Porrò inde ꝓpone tibi ſinum cõplementi inuen
latitudinis, &
ſinum inuenti primi duc in totũ, ꝓductũ diuide in maiorem, mox quære
arcum
q̊tientis, mõſtrat differentiã lõgitudinis, alte℞ id eſt q̊d quærimus.
At ſi longitu
do
prioris illius loci cogniti manifeſto conſtat, &
locus alter qui prius credebat̃ ignotus
uerſus
ortum eſt poſitus, adde differentiã illã ad lõgitudinem loci cogniti.
Si autem locus
ignotus
fuerit Orientalior, tũc ſubtrahe differentiã illã à lõgitudine ciuitatis notæ, &
ha-
bebis
lõgitudinem ciuitatis ignotæ cognitã at perſpectã.
? ?Videris adhuc mihi ex-
44EXEM.
PLVM

Epiſcopi.
plũ requirere, en damus hoc tibi.
Ecce locum factæ intronizatiõis mihi ꝓpono, ubilõgi-
tudoeſt
28.
gra. 31. mi. à primo meridiano qui trãſit Canarias inſulas, unde lõgitudinis
petitur
initium, latitudo quo Auguſtæ eſt 48.
gra. 20. mi. iam ergo ſcio Hieruſalem ab
Auguſta
diſtare 491.
miliaria Germanica, & hinc cupio cognoſcere quantum ſit eleua
tus
polus Hieroſolymis, quæ ſit ibi lõgitudo, hoc eſt q̊t horis Hieroſolymiæ citius ha
beãt
meridiẽ ̈ Auguſtani.
Sinus ita diſtantiæ eſt 53975, eum duco in ſinum anguli po
ſitionis
, ſit 73.
gra. 18. mi. ſinus eius eſt 95783. ꝓductũ diuido in totum, & in q̊tiente ha
beo
51792.
cuius arcus erit 31. gra. 12. mi. at hoc ſit inuentum primum. Sinum diſtan
tiæ
84113.
duco in ſinum totũ, & ꝓductum diuido in ſinũ cõplementi inuenti primi, q̊ti-
ens
dabit 98336.
arcus illius eſt 79. gra. 32. mi. eum ſubtraho de 90. & remanent 10. gra.
28. mi. quibus ſubductis à latitudine cognita, ꝗa illa Borealior eſt, relinquuntur 37. gra.
52
.
mi. inuentum. ſ. ſecundum. Iam ſi ſinũ inuenti ſecundi 61374. duxero in ſinum inuen
ti
primi, &
diuiſero in totũ, q̊tiens dabit tibi 52497. arcus illius 31. gra. 40. mi. diſſoluet
tibi
hoc q̊d quæſieramus primũ, ſiquidẽ is ipſe oſtẽdit altitudinem poli in Hieruſalẽ quã
antea
ignorabas.
Poſt hæc rurſus duco ſinum inuenti primi 51792. in totum, & diuido
55Differentia
lõgitudinis
inter meri-
dianũ Au-
guſtẽſem et
Hieroſoly-
mitanũ est
gra. 37.
mi. 29.
in ſinum cõplementi latitudinis inuentæ Hieroſolymitanæ, &
q̊tiens ꝓducit 60853.
arcus eius eſt 37. gra. 29. mi. differentia illa lõgitudinis inter meridianum Auguſtenſem
&
Hieroſolymitanum, hanc ſi addidero ad longitudinem Auguſteñ. 28. gra. 31. mi. ꝓue
nient
mihi 66.
gra. quæ lõgitudo eſt Hieroſolymis, unde argumentũ ſumitur, quia in Hie
ruſalem
duabus horis &
30. mi. citius fiet meridies ̈ Auguſtæ. Vnum hoc fac attendas
ſi
ita res tulerit, ut angulus poſitionis ſit 90.
gra. à meridie, tunc duce@ co@@plementum
intercapedinis
in ſinum latitudinis notæ, &
ꝓductum diuides in ſinum perfectũ, at ſic
arcus
quotientis mõſtrabit tibi latitudinẽ alterius loci, deinde cõplementum quo
72GENVINVS VSVS tudinis huius ſecundiloci tibi propones, ſimiliter & ſinum intercapedinis, minorem ex
ijs
duces in totum, productum diuides in minorem, &
arcus quotientis dabit differenti-
am
longitudinis, at iſtud ip ſum in hac re te celare noluimus.
PRONVNCIATVM LXXVI.
Cognita tantum unius loci propoſiti eleuatione polari ſimul & alterius,
at
hinc etiam intercapedine habita inter utran, differentiam adhuc longi
tudinum
&
angulum poſitionis ab altero ad alterum inuenire.
Primũ oĩm hic tibi ꝓpone gradus & ſinus cõplemento℞ utriuſ eleuationis poli, gra-
dus
etiã &
ſinus diſtãtiæ ſiue intercapedinis inter utrũ locum, ſiquidem certum eſt quũ
11Meteoroſco
piũ abſolu-
tißimum in
Aſtronomi
co Cæſareo
ſimiliter in
Coſmogra-
phia. Com-
poſitiones
uero eiuſdẽ
in Plani-
ſphærio, li-
bris à nobis
æditis.
intercapedo ad 90.
gradus adſurgat, cõplemẽtũ alte℞ latitudinis oportere eſſe maius
intercapedine
, ne eſt q̊d in hoc uſu ulterius requiras, plura aũt ſuꝑ hac re inuenies in
Mereoroſcopijs
noſtris, ſiquidẽ duo cõſcripſimus, alte℞ ſpeculare uocauimus, alterũ recti
linearũ
, nũc porrò quæ cœpimus ſic proſequemur.
Numeros illos tres, puta utrun cõ-
plementũ
latitudinũ &
intercapedinis arcũ ita diſpone, ut unũ colloces ſuꝑ alterũ, & ma
iorem
quidẽ ſupremo loco, in medio aũt mediũ, &
minimũ inſimo loco, hinc ſubtrahe me
dium
à maximo, &
reſiduũ dicet̃ differentia prima. Mox ſubtrahe etiã minorẽ de 90.
relinquetur
, appellabitur differentia ſecunda.
Poſthæc ꝓpone tibi & ſinum cõplementi
primæ
differentiæ, &
inde ſubtrahe ſinum differentiæ ſecundæ, reſiduũ duc in ſinũ cõple-
menti
maioris arcus, ꝓductũ diuide in ſinũ maioris, &
q̊tientẽ adde ad ſinũ arcus primæ
differentiæ
, ſummã illã quadrato, ſimiliter &
ſinũ differentiæ ſecundæ, at hinc illa duo
quadrata
ſimul adde in unã ſummã, ex ea quære radicẽ quadratã, arcus deinceps huius ra
dicis
ſubtractus de 90.
relinquit argumentum operationis. Iuxta ſinũ illius argumenti re
pone
&
ſinũ cõplementi maioris latitudinis, minorẽ duc in totum, & ꝓductũ diuide in
22Per latera-
lem introi-
tum ſimile
aſſequeris.
maiorem, ſic arcus q̊tientis ꝓducet differentiam longitudinis quã primo quærebam.
Ad
hæc
ducito &
ſinũ cõplementi latitudinis minoris in ſinũ differentiæ lõgitudinis, produ-
ctum
diuide in ſinũ totũ, &
quotientem rurſus ſepone in aliquẽ locũ, ei´ adiunge ſinum
intercapedinis
minorem duc in totũ, &
ꝓductũ diuide maiori, hinc arcus q̊tientis mon
ſtrat
angulum poſitiõis quæſitúm.
At hæc ita demũ ueritatẽ obtinent, ſi locus ſecũdus
Auſtralior
extiterit, qui ſi ſit Borealior ̈ primus &
datus locus, iuxta quem angulus po
ſitionis
accipitur, tunc quære angulũ poſitionis hoc modo.
Fac tibi proponas ſinũ argu-
33Arealis in-
troitus.
menti operationis ſuperius inuentũ, &
ſintercapedinis minorũ duc in totum, & ꝓdu-
cto
in maiorem diuiſo, arcus quotientis angulũ dabit poſitionis à ſeptentrione adortum,
ſi
tamen locus ſecundus ſuerit orientalior, is ſi ſit occidẽtalior, numerandus erit tibi angu-
44EXEM-
PLVM

diſtãtiæ in-
ter Augu-
ſtã & Hie
ruſalem.
lus ille à meridiano ſeptentrionali ad occaſum.
? ?Sed opus eſt rem exemplo plenius
excutere
.
Age igitur Auguſta in latitudine habet 48. gra. 20. mi. Hieruſalem aũt 31. gra.
40. mi. ab Auguſta etiã uſ in Hieruſalem ſunt 491. miliaria, quæ faciunt 32. gra. 44. mi.
nunc
aſſumo numeros illos tres, cõplementum minoris latitudinis, at is numerus erit
maior
, complementum latitudinis maioris medium tenebit, &
intercapedo infimum lo-
cum
, quia minor.
Medium porrò ſubtraho à maiori, & remanet differentia prima, mi-
norem
uero à 90.
& relinquitur differentia ſecunda, diſponuntur hoc modo.
Numerus maior 58. gra. 20. mi. complementum minoris latitudinis.
Mediuserit 41. gra. 49. mi. complementum maioris latitudinis.
Numerus minor 32. gra. 44. mi. diſtantia locorum.
Differentia prima 16. gra. 40. mi. ſcilicet complementorum latitud.
Differentia ſecunda 57. gra. 16. mi. hoc eſt complementum diſtantiæ.
Iam ꝓpono mihi ſinũ cõplemẽti primæ differentiæ. ſ. 95798. inde ſubtraho ſinũ ſecundæ
differentiæ
, puta 84119.
& remanent 11679. quẽ numerũ duco in ſinũ cõplementi maio-
ris
.
ſ. 52497. ꝓductũ diuido ſinu maioris. ſ. 85111. & quotiens dat 7203. hæc addo ad
ſinũ
primæ differẽtiæ, puta 28680.
& ꝓueniũt 35883. numerus hic ſi quadretur, ꝓducit
1287589689
.
Mox quadrabis etiã ſinus ſecũdæ differentiæ. ſ. 84119. facit 7076106161.
utrun hoc quadratũ cõiungo in unã ſummã, quæ erit 8363605850. radix illius quadra
ta
eſt 91453.
ſi arcũ radicis. ſ. 66. gra. 8. mi. ſubtraxero à 90. relinquunt̃ 23. gra. 52. mi.
73TABVLARVM SINVVM PER PET. APIANVM. argumentum illud operationis, ſinum illius duco in ſinum totum, & productum diuido
11Differentia
lõgitudinis
inter Augu
ſtã & Hie
ruſalem.
Angulus
poſitionis
inter Augu
ſtã & Hie
ruſalem.
in ſinum complemẽti maioris latitudinis.
ſ. 66479. tunc arcus quotientis 37. gra. 29. mi.
erit differentia lõgitudinis inter meridianum Auguſtenſem & Hieruſalem, id quod pri-
mo
loco ſcire uolebam.
Dehinc duco etiam ſinum differentiæ longitudinis 60853. in ſi-
num
complementi latitudinis minoris 85111.
productum diuido in ſinum intercapedi-
nis
, ſcilicet 53975.
& quotiens producit 95783. cuius arcus eſt 73. gra. 18. mi. angulus
hic
ille poſitionis, quem ſecundo loco per hanc operationem inquirebam.
PRONVNCIATVM LXXVII.
Si trium locorum nota ſit intercapedo, duo etiam loca ex ijs cognitas ha-
beant
ſuas tum latitudines tum longitudines, adhuc tertij longitudinem &

latitudinem
, angulum´ poſitionis, inquirere.
Propoſitis locis tribus, è ꝗbus duo habeãt lõgitudinẽ notã ſimul & latitudinẽ, tu uero
ſcias
, quantũ quilibet illorũ ſit poſitus ab alijs duobus, hinc uelis adhuc ſcire lõgitudinem
&
latitudinẽ loci incogniti, conſidera principio diſtantiã unius ab alio, ſiquidẽ intercape
dinẽ
duorũ cognitorũ artẽ inueniſti, illũ aũt tertij loci à duobus habes exꝑientiã, ꝓpo
ne
hic tibi intercapedines illas tres, mediã ſubtrahe à maiori, reſiduũ dicetur differentia
prima
, minorem quo ſubtrahe à 90.
& relinquetur differentia ſecũda. Inſuꝑ ſubducito ſi
num
differentiæ ſecundæ de ſinu cõplementi differentiæ primæ, &
reſiduũ duc in ſinum
complementi
maioris intercapedinis, ꝓductũ diuide in ſinũ maioris intercapedinis, quo-
22Areatim il
lud cx qua-
drãte diſces
tientem uero adde ad ſinũ differentiæ primæ, &
ſummã iſtã duc in ſe quadrate, ſimiliter
&
ſinum differentiæ ſecundæ, utrũ illũ numerũ qua dratũ collige in unã ſummã, & eius
radicẽ
itidẽ quadratã inquire, arcũ radicis de 90.
ſubtracto relinquet̃ argumentũ oꝑatio-
nis
, q̊dſeruabis in recenti memoria.
Quod ſi locus, ignotã longitudinem habet & lati
tudinẽ
, Borealior fuerit ̈ ille à ſitũ certũ ſcire cupis, &
intercapedo loci notioris etiam
extiterit
maior, quæres 74.
ꝓnunc. angulũ poſitiõis locorũ cognitorũ, ſeruabis ſeor-
ſim
, dehinc duces ſinũ argumenti operationis in ſinũ diſtantiæ loci primi uſ ad locum
ignotum
, ꝓductũ uero diuides in totum, ſi arcũ q̊tientis addas ad illum antea reſerua-
tum
angulũ poſitionis(quũ iſte prior ſit meridionalis) ſummã quo totã detrahas à ſemi
33Lateraliter circulo, relinquetur angulus poſitionis à primo loco ꝓpoſito uſ ad ignotũ, numerãdo
â
meridiano ſeptentrionali, ſiquidẽ primus angulus poſitionis à meridiano meridionali
cõputatur
, uel econtra.
Si aũt locus ignotus ( cõtingit, ut à loco cognito ad aliũ ꝓfe-
cto
fiat) fuerit Auſtralior, &
intercapedo locorũ cognitorũ extiterit maior, tunc reſidu
um
ipſo angulo poſitionis habebitur, à meridiano meridionali numeratur, hoc eſt q̊d
primo
hic in ꝗrendũ erat.
Deinde duces ſinũ huius reſidui ſiue anguli poſitionis in ſinum
intercapedinis
loci illius cogniti, à quo intercapedo &
poſitionis angulus computantur
44Later aliter uſ ad ignotũ, ꝓductum diuides in ſinũ totũ, &
quotiens dabit inuentũ primum. Hinc
ꝓpone
tibi ſinũ cõplementi iſtius inuenti, &
ſinũ cõplementi intercapedinis illorũ loco-
55Areatim. rum, numerum minorẽ duc in totũ, &
ꝓductum diuide in maiorẽ, arcum uero quotientis
ſubtrahe
de 90.
& remanebit inuentũ ſecundũ, porrò duc ſinus cõplementorũ primi &
66Later aliter ſecundi in ſe, &
ꝓducto in totũ diuiſo, arcus quotientis dabit tibi latitudinẽ loci incogni-
ti
, ſecunda eſt utilitas ex hoc ꝓnunciato inuento.
Propterea ſi adhuc ſcire deſideras dif
ferentiã
lõgitudinis, adſume ſinũ cõplementi latitudinis &
ſinum primi inuenti, minorẽ
77Areatim duc in totũ, &
ꝓductũ diuide in maiorẽ, arcus q̊tiẽtis mõſtrabit differẽtiã lõgitudinũ no
88EXEM-
PLVM

de Auguſta
Hieruſalem
& Craco-
uia.
ti illius loci &
ignoti, ubi ſi ignotus fuerit occidentalior, tunc ſubtrahe illã differentiã à .
gitudine ciuitatis notæ, ſed ſi ſit orientalior, adde eam ad longitudinem notæ ciuitatis, &
habebis
longitudinem ignoti loci quo notã &
perſpectã, at is tertius eſt uſus huius
nunciati
.
? ?Nunc tandem ad exempla ueniamus. Propono igitur mihi tres ciuitates
Auguſtam
, Hieruſalem, &
Cracouiam Poloniæ, priores duæ mihi notæ ſunt ſecundum
longitudinem
&
latitudinẽ, quoniã Auguſta habet in longit. 28. gra. 31. mi. in latitudine
99Diſtãtia in
ter Augu-
ſtam &
Cracoui@.
48.
gra, 20. mi. Hieruſalẽ aũt in longít. 66. gra. o. mi. in latitudine 301. gra. 40. mi. ſed de
Cracouia
nihil mihi conſtat, ne in lõgitudine ne in latitudine, unum hoc experientia
aut
fama didici ab Auguſta uſ ad Cracouiam intereſſe 95.
miliaria & quartã
74GENVINVS VSVS unius, â Cracouia uſ ad Hieruſalẽ ſunt 4 18. miliaria Germanica cõmunia unà quar
11Diſtãtia in
ter Craco-
uiam &
Hicruſalẽ.
ta ꝑte unius miliaris, ab Auguſta uſ ad Hieruſalẽ antea cognoui eſſe mili.
491. Hic
iam
principio miliaria cõuerto in gradus &
minuta, ſic´ inter Auguſtã & Cracouiã e-
runt
6.
gra. 21. mi. quæ minima eſt intercapedo, inter Cracouiã & Hieruſalem ſunt 27.
gra. 55. mi. diſtãtia media inter Hieruſalẽ & Auguſtã 32. gra. 44. mi. intercapedo maxĩa
media
ſubtracta à maxima, relinquit 4.
gra. 49. mi. ſinus eius eſt 8396. dicitur´ differen
tia
prima.
Cõplemẽtum ipſius eſt 85. gra. 16. mi. ſinus aũt 99646. cõplementum numerl
maioris
83.
gra. 39. mi. ſinu ſuo 99386. uocat̃ differentia ſecunda, ſinũ huius differen-
tiæ
ſecundæ ſubtraho â ſinu cõplementi differẽtiæ primæ.
ſ. 99386. â 99646. & relinquun
tur
260.
ea duco in ſinum cõplementi maioris intercapedinis. ſ. 84113. ꝓductũ diuido in
ſinum
maioris diſtãtiæ.
ſ. 53975. & q̊tiens dabit 405. idipſum addo ad ſinũ differentiæ
primæ
, unde reſultabũt 8801.
nume℞ hunc in ſe duco quadrate, & erit @dratũ 77457601.
ſimiliter
quadratus etiã ſinus ſecundæ differentiæ.
ſ. 99386. ꝓducet ex ſe 9877576996, u-
trun
ſi in ſummã unã addidero, ꝓuenient 9955034597.
hinc totius ſummæ quæro radi
cem
quæ eſt 99774.
arcus eius 86. gra. 9. mi. cõplemẽtum uero 3. gra. 51. mi. argumentũ
illud
operatiõis.
Sinum ſuum 6714. duco in totũ, ꝓductum diuido in ſinum intercapedi-
nis
Auguſtanæ et Cracouieñ.
q̃eſt 6. gra. 21. mi. ſinus uero 11060. q̊tiens 60705. & arcus
37
.
gra. 23. mi. ijs additis ad angulum poſitiõnis ab Auguſta uſ in Hieruſalem, quem in
74
.
ꝓnunc. inueni eſſe 73. gra. & 18. mi. ſumma q̊ illa ſubducta à ſemicirculo, remanent
69
.
gra. 19. mi. angulus ille poſitionis à meridiano ſeptentrionali uerſus ortum, ab Augu
ſta
Cracouiã uerſus cõputando, &
hoc eſt q̊d primo erat inquirendũ. Deinceps anguli il
lius
ſinum 93554.
duco in ſinum diſtãtiæ Cracouienſis ab Auguſta. ſ. 11060. ꝓductũ di-
22Inuentum
primum.
uido in totum, quotiens eſt 10347.
& dicitur inuentum primum. Adhuc duco ſinum cõ-
plementi
diſtãtiæ Cracouiæ ab Auguſta.
ſ. 99386. in totum, & productum diuido in ſi-
num
cõplementi primi inuenti.
ſ. 99464. quotiens dabit 99921. arcus eius eſt 87. gra. 44.
mi. is´ de 90. ſublatus, relinꝗt ex ſe 2. gra. 16. mi. inuentũ puta ſecundũ. Porrô inde ſub-
33Inuentum
ſecundum.
traho arcũ ſecundi inuenti â cõplemento latitudinis Auguſtæ.
ſ. 41. gra. 40. mi. & rema-
nent
39.
gra. 24. mi. ſinum cõplementi huiusreſidui. ſ. 77273. duco in ſinum cõplementi
primi
inuenti.
ſ. 99464. ꝓductum diuido in ſinũ totum, & q̊tiens erit 76858. arcus eius
44Latitudo
Cracouien-
ſis eſt gra.
50. mi. 13.
50.
gra. 13. mi. eſt ipſa latitudo Cracouiæ quæſita. Etiamnũ ſcienda mihi eſt differen-
tia
lõgitudinis inter meridianũ Auguſteñ.
& Crocouieñ. ideo duco ſinum primi inuenti
.
ſ. 10343. in totum, & diuido ꝓductũ in ſinũ cõplementi latitudinis inuenti. ſ. 64010.
q̊tiens ꝓducit 16164. cuius eſt 9. gra. 19. mi. ea´ differentia eſt longitudinis. Et ꝗa Cra
couia
orientalior eſt ̈ Auguſta, addo illã differentiã ad latitudinem Auguſteñ.
ſ. 28. gr.
55Longitudo
Cracouien-
ſis eſt gra.
37. mi. 50.
31.
mi. & erunt Cracouiæ 37. gra. 50. mi. longitudinis, ſic iam tria illa ex unico pronun-
ciato
inueni, quæ ſcitu uidebantur neceſſaria.
Si ꝓnunciatum hoc ꝓdignitate, & ut res
ipſa
exigit, tractãdum hic mihi fuiſſet, multa erãt adijcienda, operæprecium ſuerat ſcire
ueruntamen
ea in alium locum reijcimus, ubi illa plenius &
fuſius explicabuntur, inte-
rim
ijs fruere fœliciter, ſatis´ ſit, cogitandi occaſionem ampliorem tibi obtuliſſe.
PRONVNCIATVM LXXVIII.
Arcum circuli uerticalis cõcluſum inter meridianũ & circulũ poſitiõis alicu
ius
ſtellę ſiue puncti in cœlo extra eclypticã, uel in ea cõſiderarc &
agnoſcere.
Non hic iſtũ uolo angulũ poſitiõis de hactenus egi, ſed aliud quiddã eſt hic circulus
66Circulus po
ſitionis ꝗd,
& quomo
do imagi-
nandus ſit.
Qũo altitu
do poli ſuꝑ
ſemicirculũ
poſitiõis ſit
un aginãda
poſitionis, puta ſi duxero ab interſectiõe meridiani &
horizontis in parte meridionali cir
culum
maiorẽ per corpus ſolare, aut alterius ſtellæ ubicun poſitæ, ſub uel ſupra horizõ
tem
, uſ ad alterã interſectionẽ meridiani &
horizõtis in ꝑte ſeptentrionali. Deinde ſi
ex
polo mundi alium circulũ maiorẽ ducã uerſus hunc circulũ, ſuꝑ quẽ ille cadat directe
ad
angulos rectos ſphærales, quotq̊t gradus intercepti ſunt in illo circulo inter polum
mundi
, &
circulum poſitionis, idipſum ſanè uocat̃ altitudo poli ſuꝑ ſemicirculũ poſitiõis.
At hic operæpreciũ eſt noſſe declinationẽ ſtellæ ſiue pũctiunà diſtãtia à meridiano.
ea
ſi minor eſt ̈ 90.
& declinatio ſeptentrionalis, ſiue tũc punctũ iſtud tempore obſerua
tionis
à meridiano fuerit uerſus ortũ ſiue occaſum, tunciam ducito ſinum
75TABVLARVM SINVVM PER PET. APIANVM. declinationis in ſinum diſtantiæ à meridiano, ꝓductũ diuide in totum, arcus quotientis
11Inuentum
primum
ex lateri in
greſſu de-
prehẽſum.
dicetur inuentũ primũ.
Mox duc & ſinũ minorẽ ex ſinu cõplementi huius primi inuenti
&
ſinu declinationis ſtellæ uel propoſiti in totũ, ꝓductũ diuide in maiorẽ, & arcũ quoti-
entis
ſubtrahe de 90.
reliquũ adde ad altitudinem poli tuæ regiõis, & habebis inuentũ ſe
cundũ
.
Deinde ducito ſinus utriuſ cõplementi in ſe, ꝓductũ diuide in totũ, arcum quoti
22Inuentum
ſecundum,
ſecũdũ are-
am aſſeque
ris.
entis ſubduc de 90.
& ſi ſecundũ inuentũ ſit minus ̈ 90. remanebit tibi inuentũ tertium,
ſi
aũt plus 90.
fuerit, adhuc adde arcũ quotientis, & habebis inuentũ tertium. Porrò ad-
huc
ꝓpone tibi ſinũ inuentorũ primi &
tertij, minorẽ exijs duc in totum, & productũ di-
uide
in maiorem, arcus q̊tientis dabit portionẽ circuli uerticalis inter uerticẽ capitis &

circulum
poſitionis interceptũ quẽ quærebas.
Sed ſi diſtantia puncti ꝓpoſiti uel ſtellæ à
33Inuentum
tertium ex
lateribus
patet.
meridiano præciſe fuerit 90.
graduũ, tunc cõplementũ declinationis erit inuentũ primũ,
&
latitudo regionis inuentũ ſecundũ, tertiũ uero inuenies ut antea, ſimiliter & arcũ quæ-
ſitum
.
Quod ſi qũt diſtantia à meridiano maior fuerit ̈ 90. ſubtrahe eam de ſemicirculo
ſinum
quo cõplementi duc in ſinum cõplementi declinationis, ꝓductũ diuide in ſinum
44Introitus d
realis quæ
ſitum oſten
dit.
totũ, &
quotiens dabit inuentũ primũ, cuius cõplementũ ſimul & ſinũ declinationis ſtel-
ſi tibi proponas, minorem uero nume℞ ducas in totum, diuidas aũt ꝓductum in maio
rem
, &
arcum quotientis ſubtrahas de 90. ſimiliter & reſiduũ de latitudine regiõis, rema-
nebit
inuentũ ſecundũ.
Mox ꝓcede hic, ut antea edoctus es, quãdo diſtãtia ſtellæ minor
55Inucntum
primum
latera ad-
diſces.
erat ̈ 90.
Operæpreciũ q̊ eſt ſcire, inuentũ ſecundũ maius eſt ̈ 90. tunc etiã ter-
tium
erit amplius eo, at ſi ita contingat, tũc ſubtrahe inuentũ tertiũ de ſemicirculo, &

inuentũ
primũ etiã paulò diligẽtius cõſidera, numerũ´ minorẽ duc in totũ, &
productũ
66Inuentum
ſecundum
areatim de
prebendis.
Operatio
arcalis.
diuide in maiorẽ, arcus quotientis dabit arcũ circuli uerticalis quæſitũ.
Fieri etiã poteſt, ut
inuentũ
ſecundũ ſit quadra circuli, &
tũc quo inuentũ tertiũ erit quadra circuli, at ſic
inuento
primo habito, eſt amplius oꝑeris, ſiquidẽ illud ipſum inuentũ primũ eſt ar-
cus
circuli uerticalis quæſitus.
Ethactenus ꝗdem diſſeruimus de ſtellis & punctis, quæ
declinationẽ
habent ſeptentrionalẽ, nunc reliquũ eſt &
de ijsdicere quæ meridionalem
habent
declinationẽ, ibi tu duc ſinum declinationis ſtellæ in ſinũ diſtantiæ ſtellæ à meri-
77De ſtellis et
punctis ha
bentibus de
clinationẽ
meridionæ
lem.
diano, productũ diuide in ſinũ ꝑfectũ, arcus q̊tientis erit inuentũ primũ.
Deinde uter ſi-
nus
fuerit maior ex cõplemento huius inuenti &
declinationis, ducatur in totum, & diui
datur
in alte℞.
A cõplemẽto quotientis huius ſubtrahe latitudinẽ regiõis, & manebit in-
uentum
ſecundũ.
Vtriuſ huius inuẽti cõplementa duc in ſe, ꝓductũ in totũ ſinũ diuide,
&
cõplementũ huius quotientis oſtendit inuentũ tertiũ, ſi iam minorẽ ſinũ primi inuen-
ti
&
tertij ducas in totum, ꝓductũ uero diuidas in maiorẽ, arcus quotientis oſtendet arcũ
88Inuentum
primum
areã inſpie
ads.
circuli uerticalis optatũ, &
hactenus tam operoſe quæſitum. Si aũt declinatio nulla eſt
ſtellæ
uel puncti ab æquinoctiali, tunc inuentũ primũ ſit tibi diſtantia ſtellæ uel puncti à
meridiano
, &
inuentum ſecundũ erit cõplementũ altitudinis poli, tertium uero acquires,
ſi
ſinum altitudinis poli ducas in ſinũ cõplementi diſtantiæ à meridiano, diuidas aũt in ſi-
99Inuentũ ſe@
cundum.
num ꝑfectũ, tunc tibi cõplementũ q̊tientis dabit inuentũ tertiũ.
Iam ſi minorem nurr e℞
1010Inuentum
tertim.
ex inuento tertio &
diſtãtia à meridiano ducas in totũ, & diuidas in maiorem, tunc arcus
quotientis
ꝓducet arcũ circuli uerticalis inter zenith &
circulũ poſitionis, qui tranſit per
1111De ſtellis ſi
ue punctis
declinatio-
nem ab æꝗ
noctiali
habẽtibus.
locum ſtellæ.
? ?Exempli loco quæram ecce in ipſo loco intronizatiõis arcum circuli
uerticalis
inter zenith ſiue polum horizontis &
circulum poſitiõis, qui per locũ Solis du
citur
, ad horã intronizatiõis, quæ ꝗa facta eſt hora 9 ante meridiẽ ſatis fœliciter, Sol tũc
fuit
in 2.
gra. 26. mi. II, duco igit̃ ſinum cõplementi declinatiõis loci (sun). ſ. 93544. in ſinũ
diſtãtiæ
(sun) à meridie.
ſ. 70710. ꝓductũ in totũ diuiſo, remanẽt 66145. inuentũ illud pri-
, cuius cõplementũ eſt 48.
gra. 35. mi. ſinus uero 74991. Nunciã duco ſinũ declinatio
1212EXEM-
PLVM

de loco So
lis introni-
zationis
hora.
nis 35347.
ꝗa minorẽ in totũ, & ꝓductum diuido in linũ cõplementi primi inuenti, ꝓue-
nient
in q̊tiente 47135.
arcus eius eſt 28. gra. 8. mi. is de 90. ſubductus, relinꝗt 61. gra. 52
mi
.
ijs addo altitudinem poli. ſ. 48. gra. 20. mi. & erit ſumma 110. gra. 12. mi. dicetur´ in-
uentum
ſecundum, q̊d ꝗa maius eſt ̈ 90.
ſubtraho de ſemicirculo, & remanent 69. gra.
48. mi. Cõplementũ eſt 20. gra. 12. mi. cuius ſinum 34529. duco in ſinum cõplementi in-
uenti
primi 48.
gra. 35. mi. ſ. 74991. ꝓductum diuido in totum, & in q̊tiente, pdeũt 25904
arcus
eius eſt 15.
gra. cue addo 90. gradus(eo inuentũ ſecundũ quadrãte maius eſt)
76GENVINVS VSVS ducetur inuentum tertium, ſcilicet 105. gra. quod ſemper etiam maius eſt 90. ſiquidẽ ſe-
cundum
eo eſt maius, ſubduco igitur inuentum hoc de ſemicirculo.
& remanent in reſi-
duo
75.
gra. ſinus eius eſt 96592, qui quia maior etiã diuiſor eſt, iam duco ſinũ primi in-
uenti
.
ſ. 66145. in totũ, & productũ diuido in ipſum diuiſorẽ, ꝓueniẽt in q̊tiente 68479.
cuius arcus eſt 43. gra. 13. mi. arcus ille circuli uerticalis inter zenith & circulum poſitio
nis
tranſeuntem per corpus Solis.
Verum hæc quæ diximus omnia, de ſtellis & punctis
illis
uera ſunt, quæ ſupra horizontem cõſpiciuntur:
ſin a ũt ſub horizonte fuerint, tunc ti
bi
propone punctum diametraliter ei oppoſitum, ut ſi uelim ſcire, quantum circulus poſi
tionũſub
terra, qui 2.
gra. 26. mi. ducitur, à zenith diſtet, adſumo tũc mihi. 2. gra. 26.
mi
.
II, & eo ꝓcedo per oĩa operando ut ſupra, & ꝓdibit tandem mihi quæſitum.
PRONVNCIATVM LXXIX.
Altitudinem poli arctici ſuper ſemicirculum poſitionis breuiſsime & ex-
peditiſsime
inueſtigare.
Altitudo illa poliſuꝑ ſemicirculũ poſitiõis nihil aliud eſt ̈ diſtantia poli arctici ſecun
11Quid ſit al
titudo poli
ſuper ſemi-
arculum po
ſitionis.
dum circulum maiorẽ à ſemicirculo poſitionis, qui quidẽ circulus maior ſuꝑ ſemicirculũ
poſitionis
ducitur ad angulos rectos.
Ea altitudo multũ ꝓderit ad dirigendos quin ſi-
gnificatores
, ̈uis ita loꝗ Pontanus ꝑmittat, libet tamẽ hic à priſco uocabulo re-
cedere
, melius quidẽ diceretur peragratio ſiue permeatio gradus aſcendentis, unde inqui
ritur
quicquid accidit in corpore.
Peragratio igitur Solis facit ad quærendũ dignitates,
exaltationes
honoris &
regni ipſius nati, gradus aũt peragratio fit propter eſſe animæ,
corporis
, at coniugij.
Quarta dehinc peragratio ſiue directio partis fortunæ, ſiue horo-
ſcopi
gradus fit propter acquiſitiones &
profectus ſubſtantiæ. Vltima aũt quæ & gra
dus
eſt ipſius medij cœli, fit ꝓpter magiſteriũ &
reliquas particulares diſpoſitiones. Pro-
22Qua ratio
ne poſitio
circuli ſit
inuenta.
pter eiuſmodi directiones ſiue ꝓfectiones inuẽtus eſt circulus poſitionũ, &
altitudo eius
reperta
.
Porrò inquiſita ex ſuperiori ꝓnunc, diſtantiaà ſemicirculi à uertice capitis ſiue
zenith
horizõtis in circulo uerticali, duc ſinum diſtantiæ huius in ſinũ latitudinis regio
nis
, ꝓductũ diuide in ſinũ, &
arcus quotientis dabit altitudinẽ poliſeptentrionalis
quæſitã
ſuꝑ ſemicirculũ poſitiõis.
? ? Exemplũ hoc habe. Ex ſuꝑiori pronunc, inueni ad
33EXEM-
PLVM

E
piſcopi.
horã intronziationis etiã diſtantiã ſemicirculi poſitionis à zenith, qui ductus eſt gradũ
ſiue
locum Solis 43.
gra. 13. mi. ſinum eius 68479. duco in ſinum altitudinis poli 48. gra.
20. mi. ita ut eſt Auguſtæ, ſinu eius 74702. diuiſo in perfectum, produco 51155. cuius ar-
cus
eſt 30.
gra. 46. mi. altitudo illa poli ſuper ſemicirculum poſitionis quæſita.
PRONVNCIATVM LXXX.
Horam diurnã ex altitudine Solis ſuꝑ horizõtẽ in omni regione cõijcere.
Habita altitudine Solis ſuꝑ horizontẽ, q̃re etiã declinationẽ gradus (sun) 5. huius, & ſi
declinatio
fuerit ſeptẽtrionalis, adde cõplemẽto altitudinis poli, uiciſsim ſubtrahe
ſi
ſit Sol in ſigno meridionali, &
ꝓueniet altitudo meridiana. Deinde duc ſinũ altitudinis
huius
meridianæ in ſinũ totũ, &
diuide ꝓductũ in ſinũ cõplementi altitudinis poli, quo-
tientẽ
dic inuentũ primũ.
Poſtea duc etiã ſinũ altitudinis Solis ſupra horizontẽ in ſinum
44Inuentum
primum.
totũ, &
diuide ꝓductũ in ſinũ cõplementi altitudinis poli, quotiens erit inuentũ ſecundũ.
Atqui hoc inuentum ſecundũ inuenire etiã potes hoc modo. Si ſinũ altitudinis Solis du
cas
in inuentũ primũ, ꝓductũ uero diuidas in ſinũ altitudinis meridinæ, quotiens ille da-
bit
quo inuentũ ſecundũ.
Vtro hoc inuẽto habito, ſubtrahe ſecundũ à priori, ſemꝑem̃
55Inuentum
ſecundum.
illud eſt minus, reliquum rurſus duc in totũ, &
ꝓductũ diuide in ſinũ cõplemẽti declina-
tionis
gradus Solis.
q̊tiens uocabit̃ inuentũ tertiũ. q̊d ſi minus fuerit ſinu toto, ſubtrahe
ipſum
à toto ſinu, &
habebis arcũ tꝑis ante uel poſt meridiẽ. Sed ſi extiterit hoc inuentũ
tertiũ
maius toto ſinu, ſubtrahe hinc ſinũ totũ, &
arcũ reſidui adde ad 90. ſi´ etiã babebis
arcum
antemeridianũ uel pomeridianũ, eum ſi diuides per 15.
gra. iamiã confeceris ho
ras
.
Et ſi tẽpus illud fuerit antemeridiẽ, totidẽ horas cõnumera retrorſum uerſus à 12. ho
66EXEM-
PLVM

E
piſcopi.
ra:
ſed ſi ſit pomeridianũ, adde tot horas ad 12. hoc eſt meridianã horam, & ꝓueniet ho-
ra
diei quæſita.
? ? Exemplũ ni ſit etiã moleſtum tibi, eſto ut hora intronizatiõis
77TABVLARVM SINVVM PER PET. APIANVM. altitudo Solis in eleuatione poli 48. graduum, 44. gra. 52. mi. quando Sol tunc fuit in 2.
gra. 26. mi. II, ſi declinatio eius eſt 20. gra. 42. mi. complementum eius erit 69. gra. 18.
mi
.
complementum uero altitudinis poli 42. gra. ei addo declinationem Solis, & proue-
nient
62.
gra. 42. mi. cuius ſinus eſt 88861. quem duco in totum, & productum diuido in
ſinum
complementi altitudinis poli.
ſ. 66913. quotiens eſt 132801. inuentum primum.
Duco
etiam ſinum altitudinis Solis in totum, &
diuido productum in ſinum complemẽ
ti
altitudinis poli, quotiens dabit 105405.
inuentum ſecundum, ſubtraho iam hoc ab in-
uento
primo, &
remanent 27396. id rurſus duco in ſinum totum, & diuido in ſinũ com
plemẽti
declinationis.
ſ. 93544. quotiens eſt 29286. inuentum tertium, hoc quia minus
ſubtraho
à toto, &
remanent 70714. arcus eius eſt 45. gra, quibus ſubductis à 90. reliqui
manent
45.
gra, horæ ſcilicet tres, & quando tempus iſtud fuit antemeridianum, numera
tres
horas à 12.
retrorſum, at habebis horã 9. eam qua ſolennis & fœlix illa optimi Præ
ſulis
facta eſt intronizatio.
PRONVNCIATVM LXXXI.
Altitudine poli Borealis ſuper ſemicirculum poſitionis cognita, etiã arcũ
æquatoris
inuenire, qui meridiano &
illo ſemicirculo poſitionis includitur.
Propone hic tibi ſinum latitudinis tuæ regionis, & ſinum altitudinis poli ſupra ſemi-
circulum
poſitionis, minorem duc in totum, productum in maiorem diuide, quotientis ar
cum
ſubtrahe de quadrante, &
ſinum huius complemẽti, ſimiliter & ſinum complemen
ti
altitudinis poli Borealis ſupra ſemicirculum poſitionis ſepone in locum aliquem, mi-
norem
duc in totum, &
diuide cum maiori, arcus quotientis ex 90. ſublatus, relinquet ar
cum
æ quatoris quæſitũ.
? ? Iam exemplũ hoc mihi uide, Cupio inuenire arcum æqua
11EXEM-
PLVM

E
piſcopi.
toris, qui inter meridianum &
ſemicirculum poſitionis in ipſa hora intronizationis per
corpus
Solis deductum concluſus eſt, ſinum igitur altitudinis poliſuper eundem ſemi-
circulum
poſitionis inueni ex ſuperiori pronunc.
51155. eum duco in totum, & produ-
ctum
diuido in ſinum latitudinis regionis, quæ eſt ibi 48.
gra. 20. mi. ſinus eius eſt 74702
quotiens
producit 68478.
concludit´ 43. gra. 13. mi. quibus ſubtractis de 90. manẽt 46.
gra. 47 mi. cuius ſinum 72876, duco in totum, & diuido in ſinum complementi altitudi-
nis
poli ſuper ſemicirculũ poſitionis.
ſ. 85925. proueniunt in quotiente 84814. arcus ipſe
eſt
58.
gra. 1. mi. quibus de 90. ademptus, remanet 31. gra. 59. mi. arcus ille æquatoris
quæſitus
.
PRONVNCIATVM LXXXII.
Quum iam altitudo poli ſuper ſemicirculum poſitionis cognitus eſt, de-
hinc
arcum circuli uerticalis inter zenith &
iſtum ſemicirculum poſitionis
concluſum
inueſtigare.
Non te deterreat ne moueat pronunciati huius breuitas, nam quo paucioribus uer-
bis
traditur, tam facilius intelligetur, tamen expeditius uſurpari poterit, unde magnũ
fructum
ex hac re in Aſtrolabio noſtro reportabis.
Hic ergo tibi proponeutrun ſinum
altitudinis
poli tuæ regionis, &
illius quo ſupra ſemicirculum poſitionis, minorẽ duc
in
totum, productum diuide in maiorem, &
arcus quotientis monſtrabit tibi arcum cir-
culi
uerticalis, ?
? Ecce en altitudo poli Auguſtæ eſt 48. gra. 20. mi. & ſub horam intro
nizationis
fuit altitudo poli ſuper ſemicirculum poſitionis, qui per corpus Solis ducitur
22EXEM-
PLVM

E
piſcopi.
30.
gra. 46. mi. ſinũ eius 51155. duco in totũ, & productum diuido in ſinũ altitudinis po
li
74702.
q̊tiens erit 68479. ipſe aũt arcus eſt 43. gra. 13. mi. arcus ille quem optabam.
PRONVNCIATVM LXXXIII.
Si arcus æquatoris à meridiano ſumatur uſ ad ſemicirculum poſitionis,
altitudinem
per hoc poli ſuper ſemicirculum illum poſitionis perquirere.
Fac age ducas æquatoris ſinum complementi iſtius arcus æquatoris in ſinum latitu-
dinis
regionis, &
dehinc diuide productum in totum, arcum uero quotientis ſubtrahe de
90
.
& ad ſinum reſidui confer ſinum complementi altitudinis poli, minorem duc in totũ
&
in maiorem diuide, tunc complementum arcus quotientis dabit altitudinẽ poli
78GENVINVS VSVS ſitam ſuper ſemicirculum poſitionis. ? ? Puta ſub horam intronizationis factæ, inter
11EXEM-
PLVM

E
piſcopi.
meridianum &
ſemicirculum poſitionis, qui per corpus Solis ducitur ab ipſo æquatore,
intercepti
ſunt 31.
gra. 59. mi. complementum huius eſt 88. gra. 1. mi. ſinus eius 84814.
hunc duco in ſinum altitudinis poli Auguſt. 74702. productum diuido in totum, & quo
tiens
dat 63358.
cuius arcus eſt 39. gra. 19. mi. ſinus complementi huius ipſe eſt diuiſor.
Iam
duco ſinum complementi altitudinis poli 66479.
in totum, productum diuido in di
uiſorem
, &
proueniunt in quotiente 85929. arcus eius 59. gra. 14. mi. de 90. ſubductus,
relinquit
à ſe 30.
gra. 46. mi. altitudinem ſcilicet illam poli ſuper ſemicirculum poſitionis
quem
ſcire uolebam.
PRONVNCIATVM LXXXIIII.
Altitudinem poli ſuper ſemicirculum poſitionis per arcum æquatoris in
ter
eum &
meridianum concluſum, diuerſa ratione colligere.
Propoſitio idem & quærit & præſupponit quod ſuperior, puta arcum æquatoris, ſi-
num
complementi eius arcus duc in ſinum altitudinis poli, &
diuide quotientem in to
22Illud diſces
in quadran
te per intro
itum latera
lem.
tum, ſinum uero complementi huius quotientis tibi propone, ſimul &
ſinum arcus æ-
quatoris
ſuppolìtum, minorem cum toto multiplica, &
per maiorem, more ſolito, di-
uide
, hinc quotientem rurſus duc in ſinum altitudinis poli, productum diuide in ſinum
perfectum
, &
arcus quotientis dabit altitudinem poli quæſitam ſuper ſemicirculum
poſitionis
.
Exemplum cape, & in hac re tibi non moleſtum erit. Eſto ut ſit arcus æ-
33EXEM-
PLVM

E
piſcopi.
quatoris, ſicut antea inter meridianum &
ſemicirculum poſitionis imaginarium per lo
cum
Solis ipſa hora intronizationis 31.
gra. 59. mi. ſinus ſui complementi eſt 84814,
duco
in ſinum latitudinis Auguſt.
74702. & poſt diuiſionem ſinus perfecti, quotiens ex
hibet
mihi 63358.
arcus porrò eſt 39. gra. 19. mi. Complementum eius 50. gra. 41. mi. ſi-
nus
illius eſt diuiſor 77365.
iam duco ſinum 31. gra. 59. mi. ſ. 52967. in totum, productũ
diuido
in ipſum diuiſorem, &
quotiens profert 68464, eum rurſus duco in ſinum altitu-
dinis
poli 74702.
productum diuide in totum, & quotiens erit 51154. cuius arcus eſt
30
.
gra. 46. mi. altitudo illa poli ſuper ſemicirculum poſitionis inquiſita.
PRONVNCIATVM LXXXV.
Declinationem ſtellæ ab æquatore, ſi quam habet, cognoſcere.
Trifariam quæri poteſt declinatio, quædam enim ftellæ ſiue puncta ſunt in arcu, qui
trãſit
per polos zodiaci, &
per principia & , quæ ſcilicet in principio uel ſunt
ſecundum
longitudinem, quædam rurſus in principio uel ſunt quæ rurſus peculia-
rem
habent rationẽ, &
ſimiliter hinc inde extra illos circulos duos ſparſim conſpiciũtur.
De ſtellis quæ ſunt in principio uel .
Hic ſi ſtellam aliquam conſpexeris, duc ſinum latitudinis ſtellæ in ſinum complemen
44Per laterd-
lem ingreſ-
lam aſſeque-
ris illud.
ti maximæ declinationis Solis, &
productum diuide in totum, arcus quotientis mon-
ſtrabit
declinationem ſtellæ propoſitæ.
Deijs quæ ſunt in principio uel .
Si latitudo ſtellæ fuerit ſeptentrionalis, & ſtella ipſa in principio , tunc adde maxi-
mam
Solis declinationem ad latitudinem ſtellæ, &
habebis eius declinationem: ſin au-
tem
latitudo ſtellæ meridionalis extiterit, ſtella exiſtente in principio , &
tunc latitu-
do
ſit 23.
gra. 30. mi. ſtella declinationem nullam habebit. Adhuc ſi latitudo ſit minor
maxima
Solis declinatione, ſubtrahe tunc latitudinem ſtellæ à maxima Solis declinati
one
, &
remanebit declinatio ſtellæ ſeptentrionalis. At ſi latitudo ſtellæ fuerit maior ma
xima
declinatione Solis, ſubtrahes inde maximam illam Solis declinationem, &
reſidu
um
erit declinatio ipſa ſtellæ meridionalis.
Simili modo operare etiam ſi ſtella fuerit in
principio
, @iſi quòd tunc inuertenda ſunt omnia, &
ubi hic ſeptentrionem habuiſti,
illic
pones meridiem, &
econtra.
De ſtellis quæ alibi poſitæ ſunt extra illos duos circulos.
Principio hic uide, an ſtella ad uel propius accedat, ſiue ſecundum ſiue
79TABVLARVM SINVVM PER PET. APIANVM. ordinem ſignorum, eius diſtantiæ ſinum duc in ſinum maximæ declinationis Solis, & di
11Hoc latera
liter depre
hendis.
uide in totum, arcus quotientis huius ex 90.
ſubductus, relinquet inuentum primum.
Deinde propone tibi ſinum complementi primi inuenti, & ſinum complementi maxi-
22Inuentum
primum.
declinationis Solis, minorem duc in totum, productum diuide in maiorem, ſinus quo
tientis
ex 90.
ſubtractus, reliquum tibi faciet inuentum ſecundum: quod etiam nomen
33Illud area-
tim aſſeque
ris.
habebit à medietate eclypticæ in qua ſtella iſta eſt, proinde ſi fuerit in medietate ſepten-
trionali
, dicetur inuentum ſecundum ſeptentrionale.
Et hoc ipſum deinde adde ad lati
tudinem
ſtellæ, ſi tamen ea fuerit in medietate zodiaci ſeptentrionali, &
latitudo ſimili-
44Inuentum
ſecundum.
ter ſeptentrionalis.
Aut ſubtrahe minorem â maiori, quoniam non ſint unius nominis
ſcilicet
medietas zodiaci &
latitudo ſtellæ, ex hac additione quicquid prouenit, aut ex
55Argumen-
tum decli-
nationis.
ſubtractione remanet, dicetur argumentum declinationis.
Hoc ſi ex additione prodijt,
nomen
argumenti retinebit:
ſin autem ex ſubtractione ſupereſt, habebit nomen nume-
ri
maioris.
Poſt hæc duces ſinum complementi inuenti primi in ſinum argumenti decli-
66Numerus
maior.
nationis, &
diuides productum in totum, arcus quotiẽtis erit declinatio ſtellæ, & ſeruat
nomen
argumenti, ſiue ſeptentrionalis ſiue meridionalis.
Porrò ſi nihil in argumento
fuerit
, etiam tunc declinatio erit nulla, nec eſt quod ultra labores, ſed ſi punctum ſiue
ſtella
ſit in eclyptica, declinationem retinet eclypticæ, ſicut per 5.
pronunciatum inue-
nies
.
? ? Exemplum non erit hic tibi contemnendum. Adſumo ecce quartam ſtellam
77EXEM-
PLVM

E
piſcopi.
Agitatoris, quæ ſecundum Alfonſi regis obſeruationem habet in longitudine 19.
gra.
59. mi. II, & in latitudine 20. gra. 0. mi. ſeptentrionalis. Ideo´ ſtellam hanc propono
libentius
, quia ipſa hora intronizationis cum Sole penè in uno fuit circulo poſitionis,
ex
ſecundo pronunciato iam inueni uerificationem ſtellæ 2.
gra. 37. mi. tantum nimi-
88Motus au-
grum & ſtel
larum fixæ
rum à tem-
pore Alfon
ſi, uſq; ad
horam in-
tronizatio
nis.
rum auges planetarum &
ſtellæ fixæ ſecundum ſententiam Alfonſi ab ipſius tempore
ſunt
promotæ uſ ad horam intronizationis.
His ergo additis, habeo 22. gra. 35. min.
II, quo loci fuit illa ſtella fixa ad horam propoſitã, latitudiuem hanc ſicut omnes Aſtro-
nomifaciunt
, ita retineo fixam &
immotã. Deinceps diſtantia ſtellæ à principio Can-
cri
eſt 7.
gra. 25. mi. ſinum eius 12908. duco in ſinum maximæ declinationis 39874. &
diuido
per totum ſinum, quotiens dabit 5147.
arcus eius eſt 2. gra. 57. mi. at no-
men
habet intrenti primi, ſinum complementi maximæ declinationis Solis 91706.
du-
co
in totum, &
productum diuido in ſinum complementi primi inuenti ſcilicet 99867.
quotiens
producit 91828.
arcus eius 66. gra. 41. mi. Complementum autem eius eſt in-
uentum
ſecundum, &
Boreale, quum ſtella ſit in ſigno Boreali. Deinceps addo inuen-
tum
ſecundum ſcilicet 23.
gra. 19. mi. ad latitudinem ſtellæ 20. gra. quando in ſeptentri-
onali
plaga participant, &
proueniunt 43. gra. 19. mi. argumentum ſcilicet declinatio-
nis
.
Iam nunc duco ſinum complementi inuenti primi 78. gra. 3. mi. ſcilicet 99867. in ſi-
num
argumenti declinationis ſcilicet 68603.
& diuido in totum, quotiens producet
68512
.
arcus eius 43 gra. 15. mi. eſt ipſa declinatio ſtellæ quæſita & ſeptentrionalis, quan
doquidem
argumentum nomen hoc habet, &
inde illud etiam declinatio ſumit.
PRONVNCIATVM LXXXVI.
Declinationem ſtellæ alio & iucundiore modo perquirere.
Conſidera primum an ſtella ſit in medietate zodiaci ſeptentrionali uel meridionali,
deinde
cuinam puncto æquinoctij propius accedat, ut quicquid inter eſt à principio A-
rietis
uſ ad finem II, id totũ principio Arietis adnumeratur, &
quod à principio Can
cri
eſt uſ ad principium Libræ, ad computatur.
Eam diſtantiam ſubtrahe à 90. & ſi-
num
complementi uel reſidui duc in ſinum complementi latitudinis ſtellæ, peracta diui
99Inuentum
primum.
ſione ſinus perfecti, erit arcus complementi quotientis inuentum primum.
Poſtea duc
ſinum
latitudinis ſtellæ in totum, &
diuide in ſinum primi inuenti, arcus quotientis uo
1010Inuentum
ſecundum.
cabitur inuentum ſecundum, hoc iam adde ad maximam Solis declinationem, quum
latitudo
in nomine conueniat unà cum medietate eclypticæ, ſum@a e@ erit argumen-
tum
declinationis, retinebit´ nomen medietatis eclypticæ in qua eſt ſtella propoſita:
quòd ſi autem latitudo ſtellæ aliud non habuerit quàm medietas eclypticæ,
80GENVINVS VSVS quo ſecundum minus fuerit maxima declinatione Solis, tunc ſubtahe inuentum ſe-
cundum
de maxima Solis declinatione, &
reſiduum dicetur argumentum declinationis
11Argumen-
tum decli-
nationis.
habebit´ nomen medietatis eclypticæ:
ſed ſi inuentum ſecundum maius ſit maxima So
lis
declinatione, tũc ſubtrahe hanc, &
remanebit argumentum declinationis, ſimul´ ſer
uabit
nomen latitudinis.
Inſuper duc ſinum argumenti in ſinum primi inuenti, & produ
22Lateralis
operatio
dicta repe-
riet.
ctum diuide in totum, arcus quotientis dabit declinationem ſtellæ quæſitam.
? ? Vte-
mur
&
hic exemplo ſuperiori. Stella ſcilicet quarta Agitatoris quæ ſita eſt ſuper ſpatulã
dextram
, eius longitudo eſt 22.
gra. 35. mi. II. latitudo eius 20. gra. ſeptentrionalis. Com
plementum
diſtantiæ ab Ariete eſt 7.
gra. 25. mi. ſinum eius 12908. duco in ſinum com-
33EXEM-
PLVM

E
piſcopi.
plementi latitudinis 70.
gra. ſcilicet 93969. at extota diuiſione remanſit quotiens
12129
.
cuius arcus eſt 6. gra. 58. mi. complementũ uero 83. gra. 2. mi. & appellabitur in-
uentum
primum.
Ad hæc porrò duco ſinum latitudinis ſtellæ in ſinum totum, productũ
diuido
in ſinum primi inuenti, ſcilicet 99261.
quotiens ipſe 34456, cum arcuſuo, ſcilicet
20
.
gra. 10. mi. producit inuentum ſecundum. Et quia ſtella eſt in medietate ſeptentriona
li
, ipſa quo ſtellæ latitudo ſeptentrionalis, ex additione inuenti ſecundi ad maximam
Solis
declinationem, prouenerunt inde 45.
gra. 40. mi. argumentum puta declinationis
quod
&
uocatur argumentum ſeptentrionale. Vlterius adhuc ſinum argumenti iam in-
uenti
ſcilicet 69046.
duco in ſinum primi inuenti ſcilicet 99261. & diuido per totum, in-
ueni
in quotiente 66536.
cuius arcus eſt 43. gra. 15. mi. declinatio illa ſtellæ ſeptentriona
lis
, quem hactenus quærebam.
PRONVNCIATVM LXXXVII.
Aſcenſionem rectam ſtellæ inuenire, puta gradum æquatoris, qui cum
ſtella
propoſita meridianum ſiue horizontem rectum attingit.
Inuenta iam ex ſuperiori pronunciato declinatione ſtellæ uel puncti alicuius, ſinum
complementi
declinationis duc in ſinum totum, productum diuide in ſinum cõplemen-
44Iam dictum
depræhen-
ditur per a
realem in
greſſum.
ti ſtellæ, arcus quotientis dicetur radix aſcenſionis:
quòd ſi longitudo ſtellæ ſit in prima
quadra
zodiaci, hoc eſt à principio Arietis ad ſinem Cancri, ſubtrahe tuncradicem il-
lam
à 90.
& remanebit aſcenſio recta ſtellæ, quæ ſi fuerit in ſecunda quadra à principio
Cancri
ad finem Virginis, addes radicem hancad 90.
& rurſus habebis aſcenſionem re-
ctam
ſtellæ.
Sin autem ſtella in tertia quadra inuenta fuerit, ſubtraheradicem à 90. &
reſiduum
adde ad 180.
gra. proueniet´ ſic tibi etiam aſcenſio recta: ſed ſi in ultima
quadra
extiterit, ſcilicet à Capricorno uſ ad finem Piſcium, adde radicem inuentam
ad
270.
& habebis aſcenſionem rectam. ? ? Iam nunc exemplum uide. Cupio uidere a-
55EXEM-
PLVM

E
piſcopi.
ſcenſionem rectam quartæ ſtellæ Agitatoris, cuius etiam declinationem inueni ex ſu-
periori
pronunciato 43.
grad. 15. mi. Complementum eius eſt 46. grad. 45. mi. ſinus il
lius
erit diuiſor.
Inſuper aſſumo & ſinum complemẽti primi inuenti ex proximo pronun
ciato
ſcilicet 6.
gra. 58. mi. is eſt 12129. & hunc ipſum duco in totum, at diuido in diui-
ſorem
, prouenient in quotiente 16652.
arcus eius eſt 9. gra. 35. mi. radix illa aſcenſionis
Et
quia ſtella iſta eſt in prima quadra, ſubtraho eam à 90.
& manent in reſiduo 80. gra.
25. mi. aſcenſio recta ſtellæ propoſitæ, at is ipſe gradus cum ſtella meridianum ſeume
dium
cœli attingit.
PRONVNCIATVM LXXXVIII.
Altitudinem poli ſupra horizontem quacun hora noctis, quum ſtellæ
uidentur
, per totum annum ſine omni inſtrumento artificioſe dignoſcere.
Quod hic docebimus, magni profecto faciundum eſt, ſiquidem nec memini à quo-
quam
antea me illum audiuiſſe, proinde placet &
illum tibi breuiter indicare. Vnum ſci
as
, quòd hic de iſtis tantummodo ſtellis dicemus´(breuitatis gratia, quæ declinationem
habent
ſeptentrionalem, ſiquidem de reliquis latius diſſeruimus in noſtris libris Vmbra
rum
.
Si quando uideris nocte ſtellas duas ſimul horizontem attingere, quod ſingulis fer
quartis ho@aru@@ contingit, quantacun tandem magnitudine fuerint illæ modo
cognoſci
queant, uerifica principio loca earum per 2.
pronunciati huius, deinde quære
per
85.
uel 86. earum declinationes, & per 87. aſcenfionem earum rectam, arcum
81TABVLARVM SINVVM PER PET. APIANVM. æquatoris inter aſcenſiones ipſarum concluſum. Mox ducito ſinum complementi de-
11Illud inueni
es later ali-
ter.
clinationis minoris in ſinum differentiæ aſcenſionum illarum, productum diuide in to-
tum
, arcum porrò quotientis iſtius uocabimus inuentum primum.
Poſtea ſinum mino-
rem
ex ſinu minoris declinationis &
complementi huius primi inuenti duc in totum, &
22Inuentum
primum.
productum diuide in maiorem, arcum quotientis ſubtrahe de declinatione maiori, reſi-
duum
dic inuentum ſecundum.
Præterea duc ſinum complementi ſecundi inuenti in ſi-
33Hoc area-
tim quæren
ti pater.
dum cõplementi primi inuenti, &
diuide productum in totum, arcus quotientis pordu-
cet
ipſas diſtantias ſtellarum.
Inſuper adhuc ſinum primi inuenti duc in totum, produ-
44Inuentum
ſecundum.
ctum diuide in ſinum diſtantiæ, &
arcus quotientis dabit inuentum tertium. Ad extre-
mum
duc etiam ſinum inuenti huius tertij in ſinum complementi declinationis maioris,
55Primum ba
betur late
ra, ſecundũ
uero per
aream.
producto hinc in totum diuiſo, arcus quotientis monſtrabit altitudinem poli quæſitam.
? ? Anima duerte etiam hic exemplum quod tibi dabimus. Eſto ut Auguſtæ in loco intro
nizat
onis uiſæ ſint ſtellæ duæ in horizontem ſimul oriri, quarum etiam loca ſint cogni-
ta
, &
altera quidem habuerit in declinatione 18. gra. 11. mi. altera autem 34. gra. 19. mi.
quæ eſt declinatio maior. Differentia aſcenſionum rectarum ſit 28. gra. 25. mi. iam ſinũ
complementi
minoris declinationis 95006.
duco in ſinum differentiæ aſcenſionum re-
ctarum
ſcilicet 47588.
quotientem diuido in totum, is eſt 45211. arcus ipſius 26. gra.
66EXEM-
PLVM

E
piſcopi.
53.
mi. dicetur inuentum primum. ſinum minoris declinationis ſcilicet 31210. duco in
totum
, productum diuido in ſinum complementi primi inuenti ſcilicet 89192.
& diuido
productum
in totum, quotiens producit 34991.
arcus eius eſt 20. gra. 29. mi. quo ſubtra
cto
à maiori declinatione ſtellarum, ſcilicet 34.
gra. 19. mi. remanent 13. gra. 50. mi. in-
uentum
ſecundum.
Porrò ſinum complem@nti huius ſecundi inuenti 97099. duco in ſinũ
complementi
primi inuenti, ſcilicet 89192.
quotientem diuido in totum, eſt autem quo-
tiens
86604.
arcus ipſius eſt 60. gra. complementum uero 30. gra. diſtantia illa duarum
ſtellarum
.
lam quo duco ſinum primi inuenti 45211. in totum, & diuido in ſinum di-
ſtantiæ
, quotiens eſt 90422.
arcus illius 64, gra. 44. mi. inuentum tertium. Poſtremo du-
co
&
ſinum complementi maioris declinationis 82593. in ſinum tertij inuenti 90434.
ductum
diuido in totum, &
quotiens erit 74692. arcus eius 48. gra. 20. mi. altitudo iſta
polinon
ſine magnainduſtria ad locum intronizationis quæſita &
inuenta.
PRONVNCIATVM LXXXIX.
Punctum iſtud eclypticæ cum quo ſtella ſeu punctum quoduis cœli me-
dium
tangit, perſcrutari.
Ex ſuperiori pronunciato quære aſcenſionem rectam ſtellæ, deinde per 8. pronuncia
tum
quære gradum ſiue punctum eclypticæ, qui aſcendit in ſphæra recta unà cum gradu
77Illud diſces
ſecundum
latera.
æquatoris ſiue aſcenſione recta ſtellæ, &
inuenies punctum hoc modo. Duc ſinum com-
plementi
aſcenſionis rectæ in ſinum maximæ declinationis, productum diuide in ſinum
totum
, &
arcum quotientis ſubtrahe de 90. ſinus reſidui deinceps erit diuiſor. Mox ubi
ſinum
aſcenſionis recte duxeris in totum, &
productum in ipſum diuiſeris diuiſorem,
88Hoc area-
tim quæren
ti patet.
arcus quotientis oſtendet arcum eclypticæ, cuius extremitas mediat cœlum unà cum
ſtella
propoſita.
Sin autem aſcenſio recta maior fuerit quàm 90. operare cum comple-
mento
eius, &
arcum inuentum computa â principio Libræ contra ordinem ſignorum.
Et ſi aſcenſio etiamſi amplior fuerit quàm 180. tunc arcum ipſum ſupputa à principio
ſecundum
ſeriem ſignorum:
ſed ſi aſcenſio illa maior fuerit quàm 270. numera arcum
inuentum
à principio Arietis contra ſignorum ordinem.
? ? Exemplum hoc conſidera
99EXEM-
PLVM

E
piſoopi.
Aſſume iterum quartam ſtellam Agitatoris, quæ ſub ipſam horam intronizationis ferè
cum
Sole in uno circulo poſitionis extitit, aſcenſio eius recta quam ex præcedentibus in
ueni
, eſt 80.
gra. 25. mi. Complementum eius 9. gra. 35. mi. ſinum ipſius. ſ. 16648. duco
in
ſinum maximæ declinationis, productum diuido in totum, quotiens eſt 6639.
arcus il
lius
3.
gra. 49. mi. ſinus autem complementi 99778. eſt ipſe diuiſor, ſi iam duxero ſinum
aſcenſionis
rectæ 80.
gra. 25. mi. ſcilicet 98604. in totum, & diuiſero in diuiſorem, quoti-
ens
exhibebit mihi 98823.
cuius arcus eſt 81. gra. 12. mi. ſi ſupputemà principio ,
finietur
in 21.
gra. 12. mi. II, cum quo etiam ſtella iſta medium attigit cœli.
82GENVINVS VSVS
PRONVNCIATVM XC.
Amplitudinem ortiuam & occiduam ſtellarum fixarum & erraticarum
adinuenire
.
Primum omnium conſidera hic an declinatio ſtellæ, cuius amplitudinem ſcire cu-
pis
, minor ſituel maior complemento eleuationis poli, cui ſi fuerit æqualis, ſcias ſtel
lam
nec oriri, neoccidere, ſed ad momentum temporis horizontem leuiter tantũ tan-
gere
:
ſed ſi illa maior extiterit, ſtelia iſta nunquàm ſub horizontem deſcendit, uerumta-
men
ſi minor fuerit, tunc demum ſtella quolibet die naturali occidit &
oritur, quæcun
ergo
horizontem non attingit, nec ortiuam ne occiduam habet amplitudinem, ſicut in
hoc
exemplo conſpicies.
? ? Superius iam tractaui ſtellam quartã Agitatoris, quòd ea
11EXEM-
PLVM

E
piſcopi.
ſub horam intronizationis cum Sole in uno penè ſemicirculo poſitionis fuerit, &
inue-
ni
declinationem ipſius ex 85.
& 86. pronunciato 43. gra. 15. mi. quia ergo locus introni
zationis
factæ in latitudine habet tantum 48.
gra. 20. mi. complementum eius eſt 41.
gra. 40. mi. ecce iam quia declinatio ſtellæ uno gradu 35. mi. maior eſt, horizõtem attin
gere
non poteſt, ſed Auguſtæ ſuper horizontem ſemper apparet.
Quæcun autem ſtel
22Illud inue-
nitur per a
rcalem in-
greſſum.
la declinationem habet minorem, eius amplitudinem ſic quæres.
Declinationem ſtellæ
quære
per 85.
uel 86. ſinum eius duc in totum, productum diuide in ſinum complementi
altitudinis
poli, ſi complementum fuerit declinatione maius, ſi non, planè contrario
modo
operare, &
arcus quotientis dabit amplitudinem ſtellæ. Atqui ut declinatiões ſtel
larum
facilius inquiras, ecce tibi propono gradum Mercurij, in quo fuit ipſa hora intro
nizationis
, puta in 10.
gra. 12. mi. , habu@´ latitudinem ab eclyptica 3. gra. 20. mi.
declinatio eius fuit 11. gra. 59. mi. ſinus autem 40767. eum duco in totum, & productũ
diuido
in ſinum complementi loci, in quo facta eſt intronizatio, complementum iſtud
eſt
41.
gra. 40. mi. in quotiente proueniunt 31238. arcus eius eſt 18. gra. 12. mi, amplitu-
do
illa ortiua Mercurij quæſita, ea´ ſeptentrionalis, &
tantum habet ille in amplitudi-
ne
occidua.
PRONVNCIATVM XCI.
Aſcenſionem rectam ſtellarum fixarum & erraticarum quàm expeditiſ-
ſime
cognoſcere.
Hic nunc principio uide cuinam puncto æquinoctij, principio ſcilicet Arietis uel Li-
bræ
ſtella ſit propinquior, ſecundum gradus longitudinis in eclyptica contra uel ſecun-
dum
ordinem ſignorum, ſinum complementi eius diſtantiæ duc in ſinum complementi
latitudinis
ſtellæ, &
diuide in ſinum totum, arcus quotientis â 90. ſublatus, reliquam ſtel
33Hoc latera
tim aſſeque
ris.
faciet diſtantiam à principio Arietis uel Libræ ſecundum circulum directum.
ſinum
complementi
huius arcus tibi propone, unà cum ſinu complementi declinationis ſtellæ,
minorem
duc in totum, productum diuide in maiorem, arcus quotientis de 90.
ſubla-
44Iam dictum
habetur
arcam.
tus, relinquit arcum æquatoris numerando â puncto uel , unde &
diſtantia ſtellæ
putatur
, dicetur´ radix aſcenſionis, hic ſi ſolum rationis dictamen ſequaris, facile inue-
nies
aſcenſionem rectam in hunc modum.
Si diſtantia ſtellæ ab initio ſecundum ordi
nem
ſignorũ fuerit accepta, tunc arcus inuentus ſiue radix per ſe tibi monſtrabit aſcen-
ſionem
rectam:
ſin autẽ diſtantia ab ſit cõtra ſignorũ ordinem cõnumerata, ſubtrahe
radicem
illam â circulo toto, &
reliquã habebis aſcenſionem rectã ſtellæ: ſed ſi diſtantia
ſtellæ
à principio numerata eſt contra ordinem ſignorum, ſubtrahes radicem à ſemi-
circulo
, uerum ubi ab eodem initio ſecundum ordinem ſignorum fuerit accepta diſtan-
tia
, adde radicem ad ſemicirculum.
ſ. 180. gra. & rurſus proueniet tibi aſcenſio recta ſtel
.
? ? Exempli gratia, non recedemus à Mercurio, quoniã & is hora intronizationis
55EXEM-
PLVM

E
piſcopi.
gratus acceſsit ad locũ honoris Epiſcopi ipſius intronizationis:
diſtantia aũt eius â prin
cipio
(cui erat tunc proximus) eſt 40.
gra. 12. mi. ſinus complementi eſt 79379. eum
duc
in ſinũ complementi latitudinis 99830.
ſiquidem latitudo eſt 3. gra. 20. mi. iam ſi di-
uido
per totu@, prodeunt in quotiente 75349.
arcus eius eſt 48. gra. 14. mi. complemen-
tum
41.
gra. 6. mi. eſt diſtãtia Mercurij à principio ſecundum circulum maiorem. Si-
num
cõplementi huius arcus 75356, tan̈ minorẽ duco in totum, &
productũ diuido
83TABVLARVM SINVVM PER PET. APIANVM. ſinum complementi declinationis Mercurij ſcilicet 97820. quotiens erit 77035. arcus e-
ius
50.
gra. 23. mi. complementum uero 39. gra. 37. mi. dicitur radix aſcenſionis, & hic
quidem
aſcenſio recta Mercurij, quoniam diſtantia ipſius à principio ſecundum or-
dinem
ſignorum numeratur.
PRONVNCIATVM XCII.
Arcum ſemidiurnum ſtellæ & eius etiam aſcenſionem obliquam in æqua
tore
perſpicere.
Arcus ſtellæ diurnus eſt tantum temporis quo ſuper horizontem apparet, ideo autẽ
uocatur
arcus, quoniam quodlibet punctum in cœli uirtute motus primi mobilis, circu-
lum
deſcribit imaginarium æquidiſtantem æquinoctiali, &
is quidem circulus æque in
24
.
horas diuiditur, at æquino ctialis, earum horarum quot ſuper horizontem ma-
11Illud inue-
nies introi
tu Areali.
nent alicuius regionis, arcum uocamus diurnum, medietatem ipſius, ſemidiurnum.
Quũ
ergo
ex 85.
uel 86. inuentam habes declinationem ſtellæ, & ex 90. amplitudinem, tunc ſi
num
complementi amplitudinis duc in totum, productum diuide in ſinum complemen
ti
declinationis, arcum quotientis ſubtrahe de quadra circuli, reſiduum dicetur differen
tia
aſcenſionalis.
quòd ſi ſtella habuerit declinationem ſeptentrionalem, addes differen
tiam
hanc ad 90.
& habebis arcum ſemidiurnum ſtellæ: ſi autem declinatio ſtellæ fuerit
Auſtralis
, ſubtrahes eam à 90.
& rurſus manebit tempus diurnum, ſemper 15. gra. com
putando
pro hora, facile arcum ſemidiurnum conuertes in tempus horarum, ſi duplica
ris
, horæ iſtæ oſtendent tibi qua mdiu ſtelia propoſita maneat nobis conſpicua ſupra ho
rizontem
, ſiue illud contingat in die ſiue in nocte, at omnis hæc noſtra ſupputatio ſic
intelligi
debet, ac ſi terra tota punctum eſſet tantum reſpectu firmamenti.
Subtracta
autem
hac differentia aſcenſionali ab aſcenſione recta ſtellæ (ſi tamen ſtella declinatio-
nem
habuerit ſeptentrionalem) remanebit illa obliqua ſtellæ aſcenſio.
Sed ſi Auſtralis
extiterit
, adde differentiam iſtam ad aſcenſionem rectam, &
ſic quo proueniet obli-
qua
.
At in hunc modum uno pronunciato geminam tibi quæſtionem ſolutam, tantũ
22EXEM-
PLVM

E
piſcopi.
nunc exemplum accipe.
? ? Quia non abeſſe ſolet Mercurius à quacunre quæ nonni
hil
ponderis habet, ſed omnibus negotijs ſeſe immiſcet, ſic´ in hac etiam intronizatio
nis
ſupremum &
honeſtiſsimum locum ſibi uſurpauit, age ne nos eum hinc detrude-
mus
, ſiquidẽ intronizationi huic hactenus fœlix adfuit, &
fauentibus ſuperis deinceps
quo
proſpere cuncta adminiſtrabit.
Declinatio eius fuit iam ante inuenta per 85. uel
86
.
pronũciatum, 11. gra. 59. mi. ſinum igitur eius complementi 94997. duco in totum
&
productum diuido in ſinum complementi amplitudinis, quam per 90. pronunciatum
inueni
eſſe 18.
gra. 12. mi. finis autem complementi eſt 97820. quotiens 97114. arcus ipſi
us
76.
gra. 12. mi. eo ſubtracto à 90. remanent 13. gra 48. mi. differentia aſcenſionalis.
Et quia declinatio Mercurij eſt ſeptentrionalis, addo differentiam ad 90. ſic proueniunt
103
.
gra. 48. mi. arcus ſcilicet ſemidiurnus, quo duplicato & in horas conuerſo, habebo
inde
13.
horas, 48. ferè minuta, & tantum quidem temporis Mercurius ipſo die introni
zationis
permanſit ſuper horizontem.
Differentiam illam ſubtraho (ſiquidem declina-
tio
eſt ſeptentrionalis) ab aſcenſione recta, quam inueni per 91.
habere 39. gra. 37. mi.
remanent
mihi 25.
gra. 49. mi. æquinoctialis, & eo die cum Mercurio horizontem Au-
guſteñ
, attigerunt.
PRONVNCIATVM XCIII.
Cum quo gradu ſiue puncto eclypticæ quælibet ſtella fixa & erratica, ſi-
militer
&
aliud quoduis punctum imaginarium primi mobilis ſuper hori-
zontem
obliquam aſcendit, uel eum tangit, aut etiam in parte occidua demer
33Iam dictum
reperitur
later alẽ in-
greſſum.
gitur, ſolerter indagare.
Ex ſuperiori pronunciato inueniſti arcum æquatoris cum ſtell@ in horizõte obliqua
aſcendentẽ
, ſinũ iam illius duc in ſinũ maximæ declinationis (sun), ꝓductum diuide in ſinũ
44Iuuentum
primum.
totum, &
ſinum complementi huius quotientis uocabis inuentum primum, & illud
84GENVINVS VSVS propone unà cum ſinu complementi aſcenſionis obliquæ, minorem duc in totum, pro-
11Illud inue-
nies introi
tu Areal.
ductum diuide in maiorem, arcum quotientis ſubtrahe de 90.
& reliquum dic inuentum
ſecundum
.
Poſtea duc ſinum complementi inuenti ſecundi in ſinum maximæ declina-
tionis
Solis, productum diuide in totum, &
arcum quotientis ſubtrahe de 90. ſic tibi ma
22Inuentum
ſecundum.
nebit inuentum tertium:
ſi autem in aſcendente fuerit aliquod ſignum ex ſignis aſcen-
dentibus
(quod ex aſcenſione recta uel obliqua, facilime cognoſces) addes tunc inuen-
33Inuentum
tertium.
tum tertium ad complementum altitudinis poli, ſumma ea ſubtra cta de ſemicirculo, re-
linquitur
inuentum quartum:
ſed ſi in aſcendente ſit ſignum aliquod ex deſcendentibus,
44Inuentúm
quartum.
ſubtrahes à tertio inuento complementum altitudinis poli &
etiam tunc remanebit in
reſiduo
inuentum quartum.
Porrò inde duc ſinum inuenti quarti in ſinum complemen-
55Hoc aſſe-
queris ſi
quadrantis
latera in-
ſpicias.
ti primi inuenti, productum diuide in totum, &
arcu quotientis de quadra circuli ſubtra
cto
, reliquum manet inuentum quintum.
Poſtea propone tibi ſinum inuenti quinti &
primi
, minorem duc in totum, productum diuide in maiorem, arcus quotientis uoca-
bitur
inuentum ſextum.
Poſtremò ſinum huius ſexti inuenti duc in ſinum quarti,
66Inuentum
quintum.
productum diuide in totum, &
arcus quotientis tibi dabit inuentum ultimum. Tandem
nunc
adde inuentum ultimum ad ſecundum, inde proueniet tibi arcus eclypticæ, quem
77Inuentum
ſextum.
uocabis radicem aſcenſionis, quòd ſi ſignum aſcendens fuerit in prima quadra eclypti
, ſupputa radicem à principio Arietis, &
ubi finitur, ibi eſt punctum illud eclypticæ
88Inuentũ ſe-
ptimum &
ultimum.
coaſcendens cum ſtella propoſita:
ſed ſi in ſecunda quadra fuerit aſcendens, numera ra
dicem
à principio Libræ cõtra ordinem ſignorum, in tertia ſimiliter à principio Libræ,
ſed
ſecundum ordinem uerum, in quarta iterum à principio Arietis contra ſignorum
ordinem
, &
finis iſtius computationis dabit tibi punctum eclypticæ aſcendens cum ſtel
la
illa ſuper horizontem obliquum.
? ? Nuncrem hãc tibi exemplo cõmonſtrabimus.
99EXEM-
PLVM

E
piſcopi.
Retineo autem Mercurium cum declinatione ſua &
aſcenſione ut prius, duco autem ſi-
num
maximæ declinationis in ſinum aſcenſionis obliquæ, iam inuentæ ex proximo pro
nunciato
, 25.
gra. 49. mi. hoc eſt 39874. in 93549. productum inde diuido in totum, quo
tiens
erit 17364.
arcus eius 10 gra. inuentum uocabitur primum. Mox duco ſinum com
plementi
aſcenſionis rectæ in totum, productum diuido in ſinum complementi primi in
uenti
, quotiens eſt 91408.
arcus autem eius 66. gra. 5. mi. & complementum ipſius 23.
gra. 55. mi. dicetur inuentum ſecundum. Porrò hinc duco ſinum complementi in ſinum
maximæ
declinationis Solis, &
quotiens dat 36450. arcus eius eſt 21. gra. 23. mi. qui-
bus
ſubtractis à 90.
remanent 68. gra. 37. mi. inuentum tertium. Præterea adhuc addo in
uentum
tertium ad complementum altitudinis, productum.
ſ. 110. gra. 17. mi. ſubtra-
ho
à ſemicirculo, &
remanent 69. gra. 43. mi. inuentum quartum. lnſuper deduco ſinũ
quarti
inuenti.
ſ. 93798. in ſinum complementi primi inuenti 98480. facta´ diuiſione in
ſioum
totum, proueniunt in quotient 92372.
arcus ipſe eſt 67. gra. 29. mi. is de 90. ſub-
tractus
, relinquit à ſe 22.
gra. 3. mi. inuentum ſcilicet quintum. Sinum iam porrò primi
inuenti
duco adbuc in totum, &
productum diuido in ſinum quinti inuenti. ſ. 38295.
quotiens
eſt 45343.
arcus eius 26. gra. 58. mi. uocatur inuentum ſextum. Poſtremò du-
co
ſinum huius inuenti in ſinum quarti inuenti.
ſ. 93798. productum diuido in totũ, quo
tiens
erit 42530.
arcus eius 25. gra. 48. mi. uocatur inuentum ultimum, hinc addo inuen
tum
ſecundum ſ.
23. gra. 55. mi. & proueniunt 49. gra. 43. mi. quibus iuxta modũ opera
tionis
, maxime iam exiſtente ſigno aſcendente in prima quadra, numeratis à principio
ſecundum ordinem ſignorum, pertingit numerus ille uſ ad 19.
gra. 43. mi. , &
eo
ipſo puncto Mercurius in die &
loco intronizationis ſtabat in horizonte. Quod ſi
adhuc
ſcire cupis, cum quo tandem gradu eclypticæ quælibet ſtella occidat, accipe aſcen
ſionem
obliquam ex 92.
pronunciato, & arcum ſemidiurnum eum duplicato, & dupla-
tum
adde aſcẽſioni obliquæ, at is ipſe gradus, quem illa ſumma in æquatore attingit,
eſt
in horizonte orientali, quando ſtella eſt occaſura in parte occidentis, ſi iam 30.
pro-
nunc
.
quæras gradũ eclypticæ qui illo gradu aſcendit, deinde accipias gradũ ei diame
traliter
oppoſitũ, habebis gradũ cum iſta ſtella occidentẽ.
Puta, aſcenſio obliqua Mercu
eſt 25.
gra. 49. mi. arcus aũt ſemidiurnus 130. gra. 48. mi. utrũ id per ſuperiorẽ ꝓppo
ſitionẽ
inueni, arcus duplicatus eſt 207.
gra. 36. mi. ꝗbus addo 25. gra 49. mi. ſumma
85TABVLARVM SINVVM PER PET. APIANVM. eſt 233. gra. 25. mi. ille ipſe gradus æquinoctialis tangit horizontem in parte occidẽtis,
quando
Mercurius in die intronizationis occidit.
Igitur per 30. quæro gradum eclypti-
aſcen dentem cum 233.
gra. 25. mi. æquatoris in loco & horizonte intronizationis,
&
inuenio 9. gra. 4. mi. , oppoſitum eius eſt 9. gra. 4. mi. , cum eo igitur deſcendit ,
quod
hactenus inquirebam.
PRONVNCIATVM XCIIII.
Proiectionem radiorum per triangularem ſupputationem colligere.
Nemini ignotum eſſe puto, ſextilem aſpectum ſextam circuli partem, hoc eſt 60. gra.
concludere, idec´ quando ſtella aliqua extra eclypticam eſt 60. gra. tunc aſpectus eius
directe
eclypticam tangit in ſuo gradu longitudinis.
Si autem diſtantia ſtellæ ab eclypti
ca
maior eſt quàm 60.
gra. aſpectus eius ſextilis eclypticam non attingit, ſed ſi minor fue
rit
, tunc ſextilis eius aſpectus duobus locis eclypticam tangit, punctum iſtud quomodo
11 dicta di-
ſœs arcatim
cognoſces, iam tibi ediſſeram.
Sinum 30. gra. tibi propone & ſinum complementi lati-
tudinis
, minorem duc in totum, &
productum diuide in maiorem, arcus quotientis de 90
ſubductus
, quaſi digito tibi commonſtrat, quot gradus de loco lõgitudinis ſtellæ in ecly-
ptica
numerare debeas antrorſum &
retrorſum, ubi arcus iſte finitur, ibi ad punctum il-
lud
pertingit ſextilis aſpectus ſtellæ propoſitæ, ſicut in exemplo ſubiecto patebit.
? ? Quarta ſtella Agitatoris, quæ cum Sole in uno ferè poſitionis circulo fuit ipſa hora
22EXEM-
PLVM

E
piſcopi.
intronizationis, habet in longitudine 22.
gra. 35. mi. , in latitudine 29. gra. ſeptent.
ſinus complementi latitudinis eſt 93969. ſinus 30. gra. 50000. hunc tanquàm minorem
duco
in totũ, productum diuido in 93969, in quotiente proueniunt 53215.
arcus eius
eſt
32.
gra. 9. mi. complementum eius 57. gra. 51. mi. radix eſt radiationum, & tantum
quidem
numero antrorſum ſecundum ordinem ſignorum pro radiatione finiſtra â loco
longitudinis
ſtellæ, &
contingit 20. gra. 26. mi. , tantundem quo contra ordinem ſi-
gnorum
pro radiatione dextra, &
ibi tangit 24. gra. 44. mi. . Si autem ſcire deſide-
ras
, in quibus gradibus eclypticæ radiatio trigona ſtellæ propoſitæ finiatur, adde 90.
ad
arcum
quotientis, &
ſumma iſta monſtrabit tibi arcum ante & poſt locum ſtellæ, ubi tri
nus
deſinit aſpectus, ſic adde 90.
gra. ad 32. gra. 9. mi. proueniunt 122. gra. 9. mi. tantum
ſi
numeres ſecundum ordinem ſignorum antrorſum, radius trinus ſiniſter cadet ſuper
24
.
gra. 44. mi. , & dexter tantundẽ contra ordinem ſignorum, cadet´ ſuper 20. gra.
26
.
mi. . Radiatio autem quadrangula ſemper eſt 90. gra. ante & retro à loco longitu-
dinis
ſtellæ, in quantalibet latitudine, non refert.
PRONVNCIATVM XCV.
Interuallum apparitionis aut occultationis ſtellarum in arcu eclypticæ
ſubtiliter
explorare.
Arcum uiſionis dico portionem circuli maioris per uerticem regionis & centrum cor
poris
Solis deducti, qui´ inter horizontem &
corpus Solis concluditur, eodem plane
tempore
quo ſtella apparet ex radijs ſolaribus emergens, uel quum iam occultari incipit.
33Arcus uiſi-
onis Mcrcu
habet
gradus 10.
Et quia iſtæ apparitiones plurimum utiles ſunt is qui de mutationibus aëris ſcribunt,
ideo
docebo hic inuentionem diſtantiæ ſtellarum ſecundum longitudinem eclypticæ ad
hoc
, ut talis etiam arcus uiſionis concludatur inter horizontem &
corpus ſolare, prout
ſtella
propoſita ſecundum magnitudinem ſplendoris ſui expoſtulat.
Quilibet enim pla
44Arcus uiſi
onis Vene-
ris eſt gra-
duums.
neta (quando non æquali ſunt lumine omnes) peculiarem ſuum habet arcum uiſionis,
ſic
gradus 10.
habet, hoc eſt, quando Solper 10. gradus in circulo altitudinis eſt ſub
horizonte
, ſiue in parte orientis, ſiue occidentis, &
planè in inſo ſtat horizonte, tunc
incipit
occultari, aut emergit ut uideatur.
Arcus uiſionis eſt 5. graduum, 11. gra.
55Martis 11.
gra. 30. mi.
30.
mi. 10. graduum. variant 11. graduum. Vnum hic exceptum haberi uolo, quòd ſi uapor
terreſtris
interpoſitus ſit talis, ut per eum interdum etiam radij uiſuales franguntur, tũc
66Iouis gra-
duum 10.
ſtellæ apparent quæ adhuc ſub horizonte latent, nec eſt rideas illud, ſiquidẽ naturali-
ter
ita fit, quemadmodum nos docet peſpectiua.
At ea regula eſt ad cognoſcendum ar
77Saturni 11.
gra.
cum eclypticæ inter horizontem &
corpus ſolare contentum, qundo ſtella in
86GENVINVS VSVS incipit apparere uel occultari, quære angulum eclypticæ & horizontis iuxta iſtud pun-
ctum
eclypticæ, per 31, pronunciatum in parte orientis, ſi ſcire cupis apparitionem uel
occultationem
matutinam, ſinus eius eſt ipſe diuiſor, deinde duc ſinum arcus uiſionis in
11Hocper a-
realcm in-
greſſum
quœrenti
apparet.
ſinum totum, productum diuide in diuiſorem, arcus quotientis oſtendet arcum eclypti-
:
ſi locum ſtellæ redigam ad horizontem, & tantum numerem ſecundum ordinem ſi-
gnorum
, quantum ipſe quotiẽs habet, &
umc ſi numerus hic gradum Solis non attingit,
ſtella
iſta uidetur adhuc ante ortum Solis, ſcilicet aut arcus quotientis gradum Solis ap
præhendi
, ſtella hæc amplius uiderinon poteſt:
ſimili quo modo operaberis in parte
occidua
, niſi quòd ibi arcum quotientis numerabis contra ordinem ſignorum, quòd ſi
arcus
iſte præciſe locum Solis appræhendit, eo ipſo die incipit ſtella iſta occultari, uel ex
radijs
ſolaribus emergit &
apparetprimum. Quando autem planeta aliquis non præciſe
eſt
in eclyptica, tunc quære per 93.
gradum, cum quo oritur in parte orientis, & angu-
22EXEM-
PLVM

E
piſoopi.
lum eclypticæ horizonte per 32.
& 33. deinde operare modo piædicto. ? ? Videa-
mus
iam an die intronizationis etiam ante ortum Solis uideri oportuerit, aut an ſur-
tiuus
(uti ſolet) &
tacitus ad hanc uenerit intronizationem. Inuentum habeo gradum e-
clypticæ
cum quo euaſit ille ſuper horizontem per 93.
pronunciatum, is fuit 19. gia. 43.
mi. . Deinde habeo etiam per 31. & 32. angulum quam facit eclyptica cum horizon
te
iuxta gradum occidentis, is eſt 22.
gra. 41. mi. ſinus huius anguli eſt 38563. & quia ar-
cus
uiſionis eſt 10.
gra. ſinus quo ipſius 17364. duco ſinum illum in totum, productum
diuido
in 38563.
quotiens erit 45028. arcus autem eius 26. gra. 46. mi. & tantum quidẽ
diſtare
debet Sol ab horizonte ſecundum eclypticam, ut appareat ille, quod ſi propius ac
ceſſerit
, non uidebitur, ſi iam à 19.
gra. 43. mi . 26. gra. 46. mi. numerauero ſecundum
ordinem
ſignorum, finis iſtius arcuspertinget ad 16.
gra. 29. II, ubi oporteret eſſe So-
lem
, ſi principio ſtatim uideri deberet , &
quò magis (sun) inde receſſerit, diutius ap-
parebit
ante Solis exortum, quia autem arcum eitis non attingit, certum eſt eum occul
to
ſe proripuiſſe ultra horizontem.
Nunc uideamus an etiam ſic ſurtim ſeſe ſubduxerit
(uti plærun facit) ſub horizontem, uelan poſt Solis occaſum adhuc uideri potuerit,
primo
conſidero gradum Solis, &
gradum cum quo occidit , quem inueni per præmiſ-
ſam
eſſe 9.
gra. 4. mi. Ecce iam in aperto eſt, quia ante (sun) occaſum ſe coniecit ſub hori
zontem
, exiſtente (sun) in 2.
gra. 26. mi. II, unde nec ulla ulteriori inquiſitione opus erit.
PRONVNCIATVM XCVI.
Ex altitudine ſtellæ fixæ uel planetæ ſupra horizontem etiam noctis ho-
ram
elicere.
Ad hanc rem opus tibi erit declinatione ſtellæ complemento altitudinis poli, aſcenſi
33Illud depræ
henditur in
greſſu a-
reali.
one recta ſtellæ, &
aſcenſione recta Solis, altitudine quo meridiana ſtellæ, altitudine eti
am
ſtellæ ſuper horizontem, &
complemento declinationis ſtellæ. Duc igitur ſinum al
titudinis
meridianæ in totum, productum diuide in ſinum complementi altitudinis poli,
quotiens
iſte erit inuentum primum.
Duc etiam ſinum altitudinis ſtellæ ſuper horizon-
44Inuentum
primum
Inuentum
ſecundum
Inuentum
tertium.
tem tempore obſeruationis in totũ, productum diuide in ſinum com plementi altitudinis
poli
, quotiens dicetur inuentum ſecundum, &
hoc ſubtrahe à primo, quia ſemper eſt mi
nus
, &
reſiduum rurſus duc in ſinum totum, productũ diuide in ſinum complementi de-
clinationis
ſtellæ, quotiens uocabitur inuentum tertium.
Quod ſi minus fuerit ſinu toto,
ſubtrahe
illud à toto, &
arcu reſidui iterũ de 90. gra. ſubducto, remanebit arcus diſtan-
tiæ
ſtellæ à meridiano.
Sed ſi tertium illud inuentum maius extiterit ſinu toto, ſubtrahe
ſinum
totũ ab eo, &
ad arcum reſidui adde 90. gra ſic´ habebis diſtantiã ſtellæ à meridi
ano
:
quòd ſi ſtella fuerit in parte orientis, puta à meridiano, tunc ſubtrahe illam diſtantiã
ab
aſcenſione recta ſtellæ, uerum ſi ſtella apparuerit tempore obſeruationis in medietate
cœli
occidentall, adde tunc iſtam diſtantiam ſtellæ ad eius aſcenſionem rectam, &
habe-
bis
ex aliquo illorum modorum gradum æquatoris, qui tangit medium i ipſa hora ob
ſeruationis
.
Hic mihi confer illud etiam ad aſcenſionem rectam nadir Solis, hoc eſt, ſi
180
.
addas ad aſcenſionem rectam, iam habes aſcenſionem nadir Solis rectam,
87TABVLARVM SINVVM PER PET. APIANVM. minorem ſubtrahe à maiori, & reſiduum erit diſtantia nadir Solis à media nocte, à meri-
diano
eam conuerte in horas horarum´ minuta, &
ſi aſcenſio recta nadir fuerit maior
quàm
gradus medij cœli, ſubtrahe diſtantiã illã horarũ à 12.
horis, & remanebit hora no-
ctis
quæſita.
Sed ſi aſcenſio recta nadir Solis minor extiterit quàm gradus medij cœli,
tunc
oſtendet differentia horaria horas poſt medium noctis.
? ? Difficile & obſcurum
11EXEM-
PLVM

E
piſoopi.
uideatur hoc tibi, niſi exemplum conſideres, ecce adſumo ſpicam uirginis, declinatio e-
lus
tempore introniſationis eſt 8.
gra. 16. mi. complementum uero 81. gra. 44. mi. ſi iam
ſubtraho
declinationem à complemento altitudinis poli (quia declinatio eſt meridiona
lis
) remanebit altitudo ſtellæ meridiana 33.
gra. 44. mi. ſinum eius 55532. duco in totũ,
productum
diuido in ſinum complementi altitudinis poli 48.
gra. ſ. 66913. quotiens da-
22Inuentum
primum
bit 8299.
inuentum primum. Porrò etiam duco ſinum altitudinis ſtellæ quam inueni in
parte
occidentis ad 29 gra.
14. mi. in nocte ante uel poſt intronizationis horam, & eſt
48836
.
in totum ſinum, productum diuido in ſinum complementi Auguſtanæ quæ ſup
ponitur
48.
gra. quotiens erit inuentum ſecundum. ſ. 72908. at ipſum ſubtraho de in-
33Inuentum
ſecundum
uento primo, &
manent in reſiduo 10083. Inſuper duco reſiduum illud etiam in ſinum
totum
, productum diuido in ſinum cõplementi declinationis ſtellæ.
ſ. 98960. quotiens
eſt
10189.
inuentum tertium: quod quia minus eſt toto ſinu, ſubtraho de eo, & remanẽt
44Inuentum
tertium.
89811.
arcus eius eſt 63, gra, 55. mi. quibus ſubtractis de 90. relinquuntur 26. gra. 5. mi.
diſtantia ſtellæ à medio cœli, numerãdo in æquatore in aſcenſione recta ſtellæ, quum´
ſtella
iſta in hac obſeruatione ſita eſt à meridie uerſus occidentem, addere debeo differen
tiam
hanc ad aſcenſionem rectam ſtellæ ſ.
194. gra. & erunt 220. gra. 5. mi. gradus ille
æquatoris
qui tangit medium cœli ipſa hora intronizationis.
Scio autem certo me inue
niſſe
per 7.
pronunciatum aſcenſionem rectam (sun) in die intronizationis ad 60. gra. 21.
mi
.
addo ijs ſemicirculum. ſ. 180. gra. & proueniunt 240. gra. 21. mi. aſcenſio ſcilicet re-
cta
nadir Solis, hoc eſt oppoſiti gradus Solis.
Iam nihil eſt quod agam cum aſcenſione
ſtellæ
, ſed uideo utra aſcenſionum ſit maior, illa ne medij cœli, an nadir Solis, hinc mino
rem
ſubtraho à maiori, hoc eſt medij cœli.
ſ. 220. gra. 5. mi. à 240. gra. 21. mi. remanent
20
.
gra. 16. mi. & faciunt unam horam 21. mi. quæ diſtantia eſt nadir Solis à medio cœli,
&
quia aſcenſio recta nadir Solis uerſus orientem uergit à meridie ſupputando, ideo ſub
traho
1.
horam 21. mi. à 12. horis, ſic remanet 10. hora 39. mi. noctis. Si enim nadir Solis
ita
lumen haberet, uel ſtella ut (sun) ipſe, horas monſtraret inſtar Solis, at ideo, quãdo op
poſitio
eſt (sun) &
, ipſa etiam eſt in nadir Solis, aut certe proxima ei, ideo Luna quum
plena
in omnibus horalogijs uiatorijs horas indicatut Sol, quamuis ratione latitudinis
Lunæ
&
uicinitatis ad horã nõnihil erroris ibi cõtingere poteſt, ſed hæc aliàs copioſius.
PRONVNCIATVM XCVII.
Duarum ſtellarum fixarum uel errantium, diuerſas´ latitudinum deno-
minationes
habentium, diſtantias ab inuicem colligere.
Diſtantias ſtellarum hic demonſtrabimus, quarum alia meridionalem, alia latitudi-
nem
habet ſeptentrionalem, in reliquis enim quæ in nomine latitudinis non differunt,
adhibebis
pronunc.
70. 71. 72. & 73. ſiquidem ea diſtantias explicant ciuitatũ, de quibus
quicquid
in quæſtionem &
dubium uertitur, pari modo etiã hic in ſtellis diſſolui poteſt,
quum
terra æque ſit corpus ſphæricum at firmamentum.
Quum autem ſunt ciuitates
duæ
, quarum altera latitudinem habet Borealem, Auſtralem altera ab æquatore, earum
diſtantias
ibi non docuimus inuenire per exempla, ſed ad hunc locum de induſtria diſtu-
limus
, ubi per ſtellas rem hanc indicare decreuimus, quibus operatio ea non paulo etiam
eſt
accommodatior, poteſt autem ad loca terreſtria conſimili quo modo applicari, ſic
igitur
habet.
Sinum complementi latitudinis ſeptentrionalis duc in ſinum differentiæ
longitudinis
, &
diuide per totum ſinum, quotiens dicetur inuentum primum, Comple-
55Inuentum
primum.
mentum eius tibi propone &
ſinum latitudinis Borealis, minorem duc in totum, produ-
ctum
diuide in maiorem, arcus quotientis additus latitudini meridionali, producit inuen
tum
ſecundum.
Sinus complementorum utriuſ inuenti, duc in ſç inuicem, productum
66Inuentum
ſecundum.
diuide per ſinum totum, arcus quotientis de 90.
ſublatus, reliquas tibi facit
88GENVINVS VSVS ftellarum inquiſitas. ? ? Exempli loco iterum aſſumo Mercurſum, cuius cupio ſcire
11EXEM-
PLVM

E
piſoopi.
diſtantiam à quarta ſtella Agitatoris, quam ueriſicaui per 2.
pronunciatum, ſicut in
pronunciato
85.
eſt uidere, fuit autem die intronizationis ſecundum longitudinem in
22
.
gra. 35. mi. II, habuit´ in latitudine ſeptent. 20. gra. Mercurius etiam ipſa hora in-
tronizationis
fuit in 10.
gra. 12. mi. , habens latitudinem meridionalem 3. gra. 20. mi
nutorum
.
Differentia igitur longitudinis eſt 42. gra. 23. mi. ſinum ipſius 67408. duco
in
ſinum complementi latitudinis ſeptentrionalis, ſcilicet 20.
gra. quæ eſt 70. gra. ſinus
autem
93969.
productum diuido in totum, quotiens eſt 63342. arcus eius 39 gra. 18. mi.
inuentum primum. Complementũ eius eſt 50. gra. 42. mi. ſinus uero 77384. eſt ipſe diuſ
22Inuenium
primum.
ſor, iam nunc duco ſinum latitudinis ſeptentrionalis, ſcilicet 20.
gra. 34202, in totum, &
diuido
in diuiſorem, quotiens erit 44197.
arcus illius 26. gra. 14. mi. quibus addo latitu-
dinem
Mercurij meridionalem ſcilicet 3.
gra. 20. mi. proueniũt inde 29. gra. 34. mi. in
uentũ
ſecundũ.
Complementũ ipſius eſt 60. gra. 26. mi. ſinum eius 86891. duco in ſinũ
33Inuentum
ſecundum.
complementi primi inuenti ſcilicet 50.
gra. 42. mi. 77384. & diuido in ſinum totum, quo
tiens
eſt 67239.
arcus eius 42. gra. 15. mi. quo ſubtracto de 90. remanent 47. gra. 45. mi.
diſtantia nimirum iſta ſtellarum quam in hoc maxime nolui cælare, ut ſimile exemplũ
etiam
in locis terreſtris imiteris.
PRONVNCIATVM XCVIII.
Altitudinem ſtellæ ſupra horizontẽ exiſtentis, in omni regione omni´
hora
exacto calculo indagare.
Principio duc ſinum diſtantiæ ſtellæ à meridiano in ſinum complementi declinatio-
nis
, &
productum diuide per totum, arcus quotientis dabit inuentum primum. Mox
44Inuentum
primum.
propone tibi ſinum complementi huius inuenti &
ſinum declinationis ſtellæ, minorem
duc
in totum, productum diuide in maiorem, arcus quotientis latitudini regionis addi
tus
, producit inuentum ſecundum.
Nunc iam duc ſinum complementi inuenti ſecundi
55Inuentum
ſecundum.
in ſinum complementi inuenti primi, productum diuide in totum, arcus quotientis o-
ſtendit
altitudinem ſtellæ ſupra horizontem.
? ? Exemplum hic tibi cape huiuſmodi.
Adſumo ecce ſpicam uirginis per quam antea in nocte intronizationis horam obſerua
66EXEM-
PLVM

E
piſcopi.
ui per altitudinem, iam uero ex ipſa hora quæro altitudinem.
Declinatio ita ſpicæ eſt
8
.
gra. 26. mi. merid. complementum aũt 81. gra. 44. mi. ſinum ipſius 98960. duco in ſi-
num
diſtantiæ ſtellæ à meridie, quam exempli loco accipio 26.
gra. 5 mi. ſinus eius eſt
43967
.
productum diuido in totum, quotiens producit 43509. arcus ip ſius eſt 25. gra.
48. mi. inuentum illud primum. Porrò ſinum declinationis 14378. duco in totum, diui-
77Inuentum
primum.
do deinde productum in ſinum complementi primi inuenti, quotiens erit 15970.
arcus
iſtius
eſt 9.
gra. 12. mi. quibus addo eleuationẽ poli 48. gra. & ſumma fit 57. gra. 12. mi.
inuentum ſecundum. Adhuc ſinum complementi ſecundi inuenti duco in ſinum primi
88Inuentum
ſecundum.
inuenti.
ſ. 54170. in 90031. productum diuido in totum. quotiens erit 48770. arcus eius
eſt
29.
gra. 14. mi. altitudo iſta ſtellæ.
PRONVNCIATVM XCIX.
Diſtantiam ſtellæ horizontalem à circulo meridiano omni hora in-
ueſtigare
.
Ad inueniendum autem azimuth ſtellæ propone tibi ſinum complementi altitudinis
ſtellæ
iam per præmiſſam inuentæ, &
ſinum inuenti primi quem per præcedentem inue
niſti
, minorem duc in totum, productum diuide in maiorem, arcus quotientis dabit azi
muth
ſtellæ, quod alio nomine dicimus diſtantiam horizõtalem â meridiano.
? ? Ex-
99EXEM-
PLVM

E
piſcopi.
empli gratia.
Ex ſuperiori pronunciato inueni inuentum primum, ſinum eius 43509.
duco in ſinum totum, & productum diuido in ſinum complementi altitudinis ſtellæ iam
ex
ſuperiori pronun@iato inuentæ.
ſ. 43509. quotiens eius eſt 47713. arcus autem 29.
gra
.
55. mi. talis eſt dictantia ſtellæ à meridiano uerſus occaſum.
89TABVLARVM SINVVM PER PET. APIANVM.
PRONVNCIATVM C.
Quocun anni tempore etiam in pauculis diebus per ſtellam incognitam
&
exortum Solis, maximam Solis declinationem dignoſcere.
Vtuideas exactè finem reſpondere principio, & utrun diligentiſsime à nobis eſſe
præſcripta
omnia, pulcherrimum &
utiliſsimum pronunciatum in hunc locum cõſulto
diſtulimus
, ubi admiratione quo dignum eſt declinationem Solis maximam per totũ
annum
inueniri poſſe, ne tunc tantum quando circa principia eſt uel .
Ita ſic
cede
.
Primum tibi ob oculos pone ſtellam aliquam etiam ignotam in quocun ſit illa ſi
gno
uel gradu, &
diligenter conſidera quando attingit meridianum, ſit etiam ad manus
tibi
clepſydra aliqua certa uel aqua uel harena dimetiens horas, aut quodcun horologi
um
etiam ferreum, quum´ ſtella propoſita meridianum atringit, horologium tuum tibi
compone
, ſingulas horas &
minuta obſeruans, uſ dum Sol ad horizontem pertin-
gat
, eam horam attende diligentius, at cum aliquo in ſtrumento obſerua amplitudi-
nem
ortus Solis.
Deinde poſt aliquot dies conſidera rurſus quando ſtella propoſita tan
gat
meridianum, at inde horas obſerua uſ ad Solis ortum, ſimiliter &
amplitudinem
ſicut
prius attende, at ſic facies in occaſu Solis &
eius amplitudine, unum hoc uide, ut
utra
hæc obſeruatio fiat in una quarta zodiaci, quotquot interim dies interueniant, ho
ras
deinde illas quæ minus ſunt ſubtrahe à maioribus, &
reſiduum ſepone in locum
aliquem
ſeorſim, dicetur´ reſiduum, reſiduum horarum, mox ad quamlibet amplitu-
nem
quære declinationem Solis ab æquatore per 13.
pronunciatum, ſimiliter & differen
tiam
aſcenſionalem ad quamlibet amplitudinem per 15 pronunciatum.
Inſuper adde
differentiam
horariam &
differentiam aſcenſionalem maiorem, & â ſumma illa ſubtra-
he
rurſus differentiam aſcenſionalem minorem, reſiduum eſt ipſa aſcenſio recta inter lo-
ca
Solis in quo erat tempore obſeruationis.
Ecce iam tria habes per quæ inuenies ma-
ximam
Solis declinationem, puta duas declinationes Solis &
aſcenſionem rectam in
duo
loca Solis.
Iam duc ſinum complementi minoris declinationis in ſinum aſcenſionis
11Lateralis
ingreſſus
ſimile oſters
dit.
rectæ, &
eſt differentia longitudinis in æquatore, quæ inter duos meridianos per Solem
tempore
obſeruationis deductos includitur, productum diuide in totum, arcus quotien
tis
eſt inuentum primum.
Mox propone tibi complementum inuenti primi, & ſinum
22Inuentum
primum-
Inuentum
ſecundum
minoris declinationis, minorem duc in totum, diuide etiam productum in maiorem, ar
cum
quotientis illius ſubtrahe à declinatione maiori, reſiduum uocabitur inuentum ſe-
cundum
.
Super hæc etiam duc ſinus complementorum primi & ſecundi inuenti in ſe,
productum
diuide in totum, arcus quotientis de 90.
ſublatus, relinquet arcum eclypticæ
â
loco Solis primæ obſeruationis uſ ad locum Solis, in quo erat in ſecunda obſeruati-
one
.
Porrò inde duc ſinum primi inuenti in totum, productum diuide in ſinum huius
diſtantiæ
locorum Solis, arcus quotientis dabit inuentum tertium, eius ſinum itidem
33Inuentum
tertium.
duc in ſinum complementi maioris declinationis Solis, qui quidem in duabus ijs obſer-
uationibus
ſit inuenta, productum diuide in totum, arcus quotientis de 90.
ſubtractus,
relinquet
maximam declinationem eclypticæ abæquinoctiali.
? ? Sed quo piaculo hic
44EXEM-
PLVM

E
piſoopi.
tandem tibi exemplum dabimus ?
aut nonne religio fuerit, in gratiam & honorem
ampliſsimi
&
Reuerendiſsimi patris & Præſulis Auguſtani, hic ubi maxime opus eſt,
non
meminiſſe celeberrimæ intronizationis, qua hactenus per omnia exempla uſi ſu
mus
?
Eſto igitur, ut hora intronizationis Auguſtæ, ubi & facta eſt in altitudine poli
48
.
grad. obſeruarim bis amplitudinem Solis forte per 45. aut 46. dies cõſequenter, uſus
ad
hoc clepſydra, adhibita in hac ſtella medij cœli, à momento obſeruationis primæ
uſ
ad contactum Solis &
horizontis inuenerim 1. horam, 40. minut. Deinde forſitan
poſt
45.
dies habita obſeruatione altera, ſub contactum eiuſdem ſtellæ cum meridiano
uſ
ad ortum Solis, repererim tres horas, 30.
minuta, 12. ſecunda. Iam ita ſubtraho
unam
horam, 40.
minu. à 3. horis, 30. min. 12. ſecundis, & remanet 1. liora cum 50. mi.
12. ſecundis, quibus in gradus mutatis, habeo 27. grad. 33. mi. at eam Jifferentiam di-
co
horariam.
In priore itidem obſeruatione inueni amplitudinem ortus Solis 9. gra. 51.
mi
.
ſimul´ 13. pronunc. repperi declinationẽ (sun) 6. gra. 34. mi. & differentiã
90GENVINVS VSVS nalem per 15. pronunciatum 7. gra. 22. mi. In altera autem obſeruatione fuit amplitudo
31
.
gra. 53. mi. unde ſequitur declinatio eius 20. gra. 42. mi. ſimul & differentia aſcenſi
onalis
24.
gra. 49. mi. Iam addo maiorem differentiam aſcenſionalem. ſ. 24. gra. 49. mi.
ad differentiam horariam. ſ. 27. gra. 33. mi. ſumma erit 52. gra. 22. mi. hic ſubtraho rur-
ſus
differentiam aſcenſionalem, &
remanent 45. gra. aſcenſio illa recta inter utrun pun
ctum
eclypticæ, in quo Sol fuit tempore obſeruato.
At reliquum nihil inde deſidero
ad
hanc operationem, niſi duas iſtas declinationes &
aſcenſionem illam rectam, duco igi
tur
ſinum complementi minoris declinationis 99343.
in ſinum diſtantiæ aſcenſionis re
ctæ
.
ſ. 43. gra. 70710. productum diuido in totum, quotiens eſt 70245. arcus eius erit
11Inuentum
Primum.
44.
gra. 38. mi. inuentum primum. Porrò hinc aſſumo ſinum minoris declinationis, eum
duco
in totum, productum diuido in ſinum complementi inuenti primi, &
in quotiente
proueniunt
16070.
arcus eius eſt 9. gra. 15. mi. quibus ſubductis à maxima declinatione
obſeruationis
factæ, quæ eſt 20.
gra. 42. mi. inuentum ſecundum. Poſtea duco ſinus com
22Inuentum
ſecundum.
plementorum utriuſ inuenti in ſe.
ſ. 98009. in 71161. & diuido in ſinum totum, quoti
ens
erit 69744.
arcus autem 44. gra. 13. mi. quibus itidem à toto ſublatis, remanent 45.
gra. 42. mi. & tot ſanè gradibus Sol in eclyptica per ambas obſeruationes conſtitit. De-
inde
duco etiam ſinum primi inuenti rurſus in totum, ac diuido in ſinum complementi
33Inuentum
tertium.
primi inuenti, quotiens dabit 68012.
arcus eius eſt ipſum inuentum tertium. Sinum illũ
poſtremo
duco in ſinum complemẽti maioris declinationis, &
diuido per totum ſinum,
in
quotiente inuenio 91696.
arcus eius eſt 66. gra. 30. mi. quibus à 90. ſubtractis, rema-
nent
23.
gra. 30. mi. Ecce quàm exacte iam inueni declinationem maximam Solis, quã
aliàs
per totum annum duobus tantum diebus ſolent inquirere ubi uſuuenire poteſt, ut
per
multos annos illis diebus Sol cœlo ſereno tamdiu uix conſpiciatur, at in hunc mo
dum
propoſitionibus ijs centum finis eſto, ſint lucubrationes noſtræ ſic concluſæ in
honorem
ampliſsimi patris &
Epiſcopi Auguſteñ. at inuſum omnium ſtudioſorum
Mathematices
&
Aſtronomiæ.
FINIS.
Norimbergæ apud Iohan. Petreium,
Anno
M.
D. XLI.
91
[Empty page]
92
[Empty page]
93
[Empty page]
94
[Empty page]
95
[Empty page]
96
[Empty page]